-
حرية الوصول المقاله
1 - استقرار سکونتگاههای روستایی استان کرمانشاه در ارتباط با گسلها با استفاده از GIS
دکتر زهرا غلامی راد کیانوش بهروزی بان بیدیپيدايش سکونتگاههای بشری و به ويژه روستاها بر پايهی عوامل طبيعی مناسب استوار بوده است. در جهان امروزی، فاصلۀ بین یافتههای علوم بشری و توانایی آنها برای حفظ جان و مال مردم روز به روز افزایش مییابد و خشم طبیعت همچنان به قلع و قمع خود ادامه میدهد. علوم، خود نیز در افز أکثرپيدايش سکونتگاههای بشری و به ويژه روستاها بر پايهی عوامل طبيعی مناسب استوار بوده است. در جهان امروزی، فاصلۀ بین یافتههای علوم بشری و توانایی آنها برای حفظ جان و مال مردم روز به روز افزایش مییابد و خشم طبیعت همچنان به قلع و قمع خود ادامه میدهد. علوم، خود نیز در افزایش این خطرات تا حدودی سهیماند و اشکال جدیدی از خطرات را با جلوههایی تازه که ناشی از بکارگیری ناصحیح فناوری میباشد. نقش مطالعات ژئومرفولوژیکی و تهیۀ نقشههای ژئومرفولوژی ویژه در عمران روستایی نیز بسیار مهم است. اما در اغلب موارد در تصمیم گیری ها منجر به تهیه طرح های توسعه روستایی می شود. عوامل ژئومرفولوژی و تأثیر پدیدههای مرفوژنیک به فراموشی سپرده شده و مورد توجه قرار نمیگیرد. پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی استقرار 2793 مکان روستایی در ارتباط با گسلها در سطح استان کرمانشاه پرداخته است. به منظور بررسي اين عوامل از نرم افزار GIS و براي تجزيه و تحليل از نقشههای موضوعی استفاده گرديد. طي اين فرآيند، ابتدا نقشههاي پايه تهيه گرديد، سپس استقرارسكونتگاهها در رابطه با لايه گسل تحليل و از آزمون همبستگی پيرسون، جهت تعيين ميزان همبستگي عوامل طبيعي با پراكنش سكونتگاهها استفاده شد. نتایج حاصل از روش ضریب همبستگی نشان میدهد که بین عامل طبیعی گسل و توزیع سکونتگاهها رابطه معنی داری در ناحیه مورد مطالعه وجود دارد و پراكنش سكونتگاههاي روستايي مورد مطالعه در رابطه با قابليتها و محدوديت هاي محيطي- اكولوژيكي انتظام نيافتهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - Rural Growth and Decay: Analysis of Physical-Spatial Transformation of Rural Area in Iran (Case Staudy: Kahak Area of Qom Province)
Dewey Thorbeck Ali Asghar Isalou Mostafa BayatHuman settlements experience continual change. In recent years, many rural areas have experienced dispersed grow (rural sprawl) and population declines in traditional village centers (Hollowing). These paradoxical phenomena have occurred in most developing countries, in أکثرHuman settlements experience continual change. In recent years, many rural areas have experienced dispersed grow (rural sprawl) and population declines in traditional village centers (Hollowing). These paradoxical phenomena have occurred in most developing countries, including rural Iran. This study examines this phenomena in three Iranian villages of Kahak area of Qom province, and develops a model that can help predict how these trends will occur in the future. This study randomly selected 138 household for analysis. It analyzed eight variables that affect village development, including heritage, rural- urban migration, households’ structure changes, land price, quality of buildings, and geometrical shape of village. findings indicate that inheritance and migration variables have the highest influence on settlement transformation. Based on this analysis, it is predicted that among the there villages, Veshnave and Khurabad will maintain balanced population, but Abarjis will experience hollowing and decay. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - نقش مدیریت ریسک خشکسالی در کاهش آسیبپذیری اقتصادی ـ اجتماعی سکونتگاه های روستایی(مورد مطالعه: شهرستان نقده)
شمسی صالح پور اصغر عزیزی خدیجه کریمی زری قاسمیانامروزه در بیشتر دولتها، سازمانهای توسعهیافته اعتبار زیادی برای مدیریت بحران قائل نبوده و در صدد اعمال هرچه بهتر مدیریت ریسک، هستند. تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش مدیریت ریسک خشکسالی در کاهش آسیبپذیری اقتصادی ـ اجتماعی سکونتگاههای روستایی، در شهرستان نقده انجام شده است أکثرامروزه در بیشتر دولتها، سازمانهای توسعهیافته اعتبار زیادی برای مدیریت بحران قائل نبوده و در صدد اعمال هرچه بهتر مدیریت ریسک، هستند. تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش مدیریت ریسک خشکسالی در کاهش آسیبپذیری اقتصادی ـ اجتماعی سکونتگاههای روستایی، در شهرستان نقده انجام شده است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و بر اساس روش، توصیفی ـ تحلیلی است. در تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون های فریدمن، T تک نمونهای، تحلیل مسیر و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج بررسی آسیبپذیری سکونتگاههای روستایی از خشکسالی نشان داد که سکونتگاهها بعد از وقوع بیشترین آسیب را دیده اند و مدیریت ریسک خشکسالی بر مبنای ابعاد اقتصادی، اجتماعی و اقتصادی ـ اجتماعی با میانگین 75/3 می تواند در کاهش آسیبپذیری سکونتگاه های روستایی تأثیر بسزایی داشته باشد؛ نتایج بررسیهای حاصل از تحلیل مسیر، نتیجه مورد اشاره را پوشش داده و نشان داد که مؤلفههای ابعاد اقتصادی و اقتصادی ـ اجتماعی مدیریت ریسک به ترتیب با ضریب 528/0 و 363/0 به صورت مستقیم و مؤلفههای بعد اجتماعی با ضریب 198/0 به صورت غیرمستقیم در کاهش آسیبپذیری اقتصادی و اجتماعی تأثیر دارند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - پهنه بندی فرسایش خندقی به منظو رشناسایی روستاهای در معرض خطر با استفاده ازمدل فازی در حوضه رودخانه گرگر شوشتر
علیرضا حبیبیآبکندها نوع توسعه یافته فرسایش آبی بوده، که تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی در اثر عدم تعادل در حوضه آبخیز بوجود می آید. این شکل فرسایش می تواند به سکونتگاههای روستایی و تاسیسات زیر بنایی خسارات فراوان و جبران ناپذیری را وارد سازد. منطقه تحقیق در شمال استان خوزستان در ش أکثرآبکندها نوع توسعه یافته فرسایش آبی بوده، که تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی در اثر عدم تعادل در حوضه آبخیز بوجود می آید. این شکل فرسایش می تواند به سکونتگاههای روستایی و تاسیسات زیر بنایی خسارات فراوان و جبران ناپذیری را وارد سازد. منطقه تحقیق در شمال استان خوزستان در شهرستان شوشتر می باشد. هدف این تحقیق، شناسایی سکونتگاههای روستایی در معرض خطر با بهکارگیری مدل تلفیقی FUZY-AHP )فازی- پایگانی (است. بر این اساس نه لایه موثر در وقوع آبکندها که شامل لایه های طبیعی و انسانی را درسامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) با استفاده از نرم افزار ArcGIS 10.1 آماده سازی می گردد. سپس با استفاده از مدل تلفیقی فازی-پایگانی نقشه نهایی پهنه بندی خطر آبکندها تهیه و طبقه بندی گردید. نتایج بدست آمده با مشاهدات میدانی و نتایج مطالعات قبلی به دقت ارزیابی گردیده است. نتایج نشان داد که مناطق بسیار پرخطر(09/400 کیلومتر مربع) و پرخطر ( 71/731 کیلومتر مربع) در مجموع بالغ بر 66 درصد از کل سطح حوضه را شامل گردید. این عرصهها در منطقه، شامل 92 سکونتگاه با جمعیتی برابر با 33463 نفر بوده و تراکم جمعیتی برابر با 1/51 نفر در کیلومتر مربع را شامل گردیده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - تحلیل وضعیت تأمین مسکن در سکونتگاههای روستایی حاشیه کلانشهرها (مورد مطالعه: روستاهای بخش کهریزک در شهرستان ری)
وحید ریاحی زهرا میثمی فرهاد جواندر ایران این راهبردها به روشهای گوناگون تجربهشده و در یک دهه اخیر در جهت تأمین مسکن شهری و روستایی اقدامات موثری به عمل آمده است. از این رو مقاله حاضر باهدف تحلیل شیوهها و وضعیت تأمین مسکن در سکونتگاههای روستایی پیرامون کلانشهرها، به بررسی روشها و اثرات تأمین مسکن أکثردر ایران این راهبردها به روشهای گوناگون تجربهشده و در یک دهه اخیر در جهت تأمین مسکن شهری و روستایی اقدامات موثری به عمل آمده است. از این رو مقاله حاضر باهدف تحلیل شیوهها و وضعیت تأمین مسکن در سکونتگاههای روستایی پیرامون کلانشهرها، به بررسی روشها و اثرات تأمین مسکن روستایی پرداخته است. برای انجام تحقیق، روستاهای فیروزآباد، قلعه نو خالصه و ده خیر از بخش کهریزک در شهرستان ری با 4562 خانوار به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و گردآوری اطلاعات با استفاده از اسناد و مستندات رسمی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و مطالعات میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارهای آماری و مدلهای SWOT و AHP انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که نخست نحوه و میزان اختصاص تسهیلات، از نظر کمی و کیفی در حد مکفی نیست، سپس تنوعبخشی در امر تسهیلات میتواند در خانهدار شدن روستاییان کمک کند در نهایت تطبیق منطقهای سیاستها و برنامههای تأمین مسکن و به زبانی، بومی کردن برنامهها میتواند بر خانهدار شدن بیشتر روستاییان و بازپرداخت راحت تر تسهیلات موثر واقع شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - سنجش و تحلیل شکاف توسعه بین سکونتگاههای روستایی استان بوشهر با تاکید بر مقایسه تطبیقی شهرستانهای شمالی و جنوبی
یعقوب زارعی علیرضا استعلاجیاین مطالعه به لحاظ ماهیت یک پژوهش کاربردی و از منظر روششناسی در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی قرار می-گیرد که شیوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانهایی و ابزار جمعآوری با توجه به اهداف پژوهش مبتنی بر دادهها و اطلاعات جداول و فرمهای رایج آمارنامه سرشماری عمومی نفوس و مس أکثراین مطالعه به لحاظ ماهیت یک پژوهش کاربردی و از منظر روششناسی در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی قرار می-گیرد که شیوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانهایی و ابزار جمعآوری با توجه به اهداف پژوهش مبتنی بر دادهها و اطلاعات جداول و فرمهای رایج آمارنامه سرشماری عمومی نفوس و مسکن (بویژه سالنامه آماری سال1390 استان بوشهر) بوده است. شایان ذکر است که جامعه آماری پژوهش کل روستاهای قابل سکونت واقع در شهرستانهای استان بوشهر بوده است (861 روستا) که جهت سنجش سطح توسعه آنها، 66 مولفه در قالب شاخصهای توسعه، از آمارنامه رسمی استان بوشهر استخراج و با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل یافتههای پژوهش ضمن تایید وجود شکاف در توزیع و تخصیص امکانات و خدمات روستایی، حاکی از آن است که بیشترین شکاف توسعه به ترتیب در شاخصهای ارتباطی برابر با 55/0، خدماتی برابر با 48/0 و بهداشتی- درمانی برابر با 42/0 وجود داشته است. نتایج همچنین نشان داد که میزان شکاف در شاخص اداری- انتظامی برابر با 32/0، در شاخص زیربنایی برابر با 24/0، در شاخص آموزشی برابر با 20/0 و در شاخص فرهنگی مذهبی برابر با 19/0 بوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - سنجش آگاهی روستاییان از کشاورزی پایدار در راستای حفظ اکوسیستم طبیعی (مورد مطالعه: سکونتگاههای روستایی حاشیه دریاچه زریوار)
حمید جلالیان لقمان جاوید فرهاد جوان زری قاسمیانزمینه و هدف :بخش کشاورزی، بزرگترین مصرفکنندهی منابع طبیعی و درعینحال بیشترین نقش را در حفظ آن بر عهده دارد، آگاهی کشاورزان از کشت پایدار و کشاورزی سازگار با محیطزیست شامل اطلاعاتی در مورد چالشهای زیستمحیطی و اکوسیستم های آبی و ارتباط آنها با فعالیتهای کشاورزی أکثرزمینه و هدف :بخش کشاورزی، بزرگترین مصرفکنندهی منابع طبیعی و درعینحال بیشترین نقش را در حفظ آن بر عهده دارد، آگاهی کشاورزان از کشت پایدار و کشاورزی سازگار با محیطزیست شامل اطلاعاتی در مورد چالشهای زیستمحیطی و اکوسیستم های آبی و ارتباط آنها با فعالیتهای کشاورزی میتواند به بهبود وضعیت موجود و حفظ محیطزیست و اکوسیستم دریاچه کمک کند. روش بررسی : پژوهش حاضر جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی و در زمره تحقیقات پیمایشی است که به صورت مقطعی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش،10 روستای حاشیه اکوسیستم دریاچه زریوار بالغ بر(1953 خانوار) بود که به روش کوکران در دسترس انتخاب شدند. براساس تعداد هر خانوار سهم متناظر با آن پرسش نامه توزیع گردید. در روش توصیفی به بررسی شناخت وضعیت موجود پرداخته و در ادامه با استفاده از روش های آماری داده ها، مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: یافتهها حاکی از آن بوده که سطح آگاهی روستاییان از کشاورزی پایدار در سطح بسیار پایینی بوده و بین آگاهی روستاییان از کشاورزی پایدار و حفظ پایداری اکوسیستم دریاچه زریوار همبستگی قوی وجود نداشت. علت پایین بودن سطح آگاهی روستاییان از کشاورزی پایدار عدم اطلاعرسانی و آموزش و اینکه مجبور به استفاده از انواع کود و سموم شیمیایی شدهاند و نبود شیوههای نوین آبیاری و مشکلات مالی نیز از جمله چالشهای موجود در حاشیه اکوسیستم دریاچه زریوار و کشاورزان است. بحث و نتیجه گیری: عدم آگاهی روستاییان از کشاورزی پایدار موجب استفاده بیرویه روستاییان از انواع سموم، کودهای شیمیایی و حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق، که این عوامل در بلندمدت حیات اکوسیستم دریاچه زریوار را به سوی نابودی سوق میدهد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - بررسی عوامل مؤثر بر سکونتگاههای زیستی روستایی (مطالعه موردی: شهرستان سردشت)
شیرکــــو احمـــدیتوجه به توسعه سکونتگاه های روستایی از ضرورت های محوری و انکارناپذیر توسعه منطقه ای و ملی در هر کشوری به شمار می رود؛ زیرا بین توسعه روستایی و شهری یک پیوستگی اساسی برقرار است که بدون داشتن نگاه ویژه به این پیوستگی، توسعه منطقه ای و ملی موفقیت آمیز نخواهد بود. توسعه سکون أکثرتوجه به توسعه سکونتگاه های روستایی از ضرورت های محوری و انکارناپذیر توسعه منطقه ای و ملی در هر کشوری به شمار می رود؛ زیرا بین توسعه روستایی و شهری یک پیوستگی اساسی برقرار است که بدون داشتن نگاه ویژه به این پیوستگی، توسعه منطقه ای و ملی موفقیت آمیز نخواهد بود. توسعه سکونتگاه های روستایی فرآیندی پویا و همیشگی است که در آن علاوه بر جنبه های اقتصادی، بر جنبه های غیراقتصادی آن از طرف کارشناسان و صاحب نظران سفارش و تأکید فراوان شده است. از جمله مهم ترین این تأکیدها، شناخت قابلیت های سکونتگاه های روستایی با توجه خاص به نحوه برخورد با محیط طبیعی و توجه جدّی به ابعاد اصلی و کامل محیط روستا در مطالعات و برنامه ریزی ها قابل بیان هستند.این تحقیق با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با اتکاء به روش پیمایشی میدانی درصدد ارزیابی عوامل موثر بر سکونتگاه های زیستی روستایی مناطق کوهستانی در شهرستان سردشت می باشد. جامعه آماری این تحقیق روستاهای بالای 50 خانوار شهرستان سردشت به تعداد 856 خانوار است که از این تعداد 200 خانوار به عنوان نمونه انتخاب گردید. یافته های تحقیق نشان می دهد که در این روستا عواملی هم چون شیب زیاد زمین، کوهستانی بودن منطقه، عدم امکانات زیستی، فواصل زیاد روستاها از مرکز شهر و ... مسائل و مشکلات بسیاری را برای ساکنان منطقه به وجود آورده و روستاییان این منطقه را مجبور به مهاجرت کرده است. به طور کلی بین عوامل جغرافیایی همانند شیب زمین، جنس زمین، دسترسی سطح آموزشی و الگوهای زیستی رابطه معنی داری وجود دارد که الگوهای زیستی خاص را برای روستاهای منطقه ایجاد کرده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - ارزیابی و تحلیل ساختار جمعیت سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: استان سیستان و بلوچستان)
غلامرضا میری سجاد پودینه مرتضی صادق بختیاری زهرا سرابندیسکونتگاه های روستایی به عنوان کوچکترین واحد جغرافیایی، تحت تأثیر عوامل مختلفی در بستر جغرافیایی و در قالب روابط انسان و محیط شکل گرفته اند. نواحی روستایی در سرتاسر جهان تمایل به ارائه خصوصیات مشابهی را دارند. جمعیت ها بطور فضایی پراکنده هستند. کشاورزی اغلب وجه غالب و مس أکثرسکونتگاه های روستایی به عنوان کوچکترین واحد جغرافیایی، تحت تأثیر عوامل مختلفی در بستر جغرافیایی و در قالب روابط انسان و محیط شکل گرفته اند. نواحی روستایی در سرتاسر جهان تمایل به ارائه خصوصیات مشابهی را دارند. جمعیت ها بطور فضایی پراکنده هستند. کشاورزی اغلب وجه غالب و مسلط بوده و در پاره ای از مواقع بخش اقتصادی و فرصت های لازم برای بسیج منابع با محدودیت روبرو می باشند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و تحلیل ساختار جمعیت سکونتگاه های روستایی در استان سیستان و بلوچستان تنظیم گردید. روش تحقیق با توجه به موضوع پژوهش، توصیفی- تحلیلی و هدف از نوع کاربردی بوده و داده ها به روش اسنادی گردآوری شده است. جامعه آماری در این مطالعه، تمام سکونتگاه های روستایی استان سیستان و بلوچستان در سال 1395 را دربرمی گیرد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی فضایی در نرم افزار ژئودا و Moran’s Iاستفاده شد. نتایج حاصل از همبستگی موران نشان می دهند که مقدار همبستگی فضایی در همه موارد در سطح اطمینان 95% معنادار و مثبت می باشد و از نظر الگوی فضایی، تفاوت های معناداری در آن ها وجود دارد. همچنین، همواره اختلاف زیادی بین مناطق مختلف استان از نظر توزیع معیارهای مشخص شده وجود دارد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - تبیین اثرات گردشگری در پایداری روستایی (مورد مطالعه: روستای شمشک، استان تهران)
حیدر لطفی ابوالفضل مرادی ابراهیم خلیفه زهرا حقیقی مطلقامروزه با گسترش روز افزون جمعیت و گسترش فقر درجوامع محلی، توجه به گردشگری روستایی به عنوان منبعی جهت افزایش درآمد و ایجاد رفاه مالی مطرح شده و در نتیجه سیاستگذاری ها و سرمایه گذاری های دولتی و خصوصی زمینه های تحولات ساختاری- عملکردی این گونه فضاهای روستایی را فراهم نمود أکثرامروزه با گسترش روز افزون جمعیت و گسترش فقر درجوامع محلی، توجه به گردشگری روستایی به عنوان منبعی جهت افزایش درآمد و ایجاد رفاه مالی مطرح شده و در نتیجه سیاستگذاری ها و سرمایه گذاری های دولتی و خصوصی زمینه های تحولات ساختاری- عملکردی این گونه فضاهای روستایی را فراهم نموده که منجر به پایداری/ ناپایداری سکونتگاهی شده است. این پژوهش سعی برآن دارد تا به این مساُله پاسخ دهد که گسترش گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت اقتصادی - فرهنگی چگونه منجربه پایداری/ ناپایداری سکونتگاهی در روستای مورد مطالعه (شمشک) درمقطع زمانی (1390- 1375 ) شده است. روش تحقیق در این پژوهش (توصیفی – تحلیلی ) می باشد، و داده ها و اطلاعات مورد نیاز نیز به صورت اسنادی و میدانی گردآوری شده اند، نرم افزارهای آماریExcel وSPSS جهت تحلیل داده ها و نیز جهت ترسیم نقشه ها از Arc GIS استفاده گردیده است. جامعه آماری شامل 362 خانوار بوده که از طریق فرمول کوکران، 20 خانوار به عنوان نمونه انتخاب و مورد پرسشگری قرار گرفته است؛ و از میان گردشگران نیز 20 نفر به عنوان نمونه تعیین شده است. گردشگری با تشدید مشکلات زیست محیطی و همچنین ایجاد دوگانگی و تضاد در بافت کالبدی روستای مورد مطالعه منجر به ناپایداری محیطی– اکولوژیک و کالبدی گردیده؛ اما در زمینه اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی، گردشگری با افزایش درآمد،کاهش مهاجرت های روستایی - شهری و در نتیجه بالابردن تمایل به ماندگاری در سکونتگاه روستایی منجر به پایداری اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - تاثیر سبک معماری خانههای دوم بر توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی
علی اکبر عنابستانی تیمور آمار سمیرا کاویانیساخت خانه های دوم به عنوان یکی از نمودهای توجه گردشگران به روستاها می باشد، که غالباً با هدف گذران اوقات فراغت در نواحی روستایی بنا می شوند. و بر فضای روستایی در ابعاد مختلف، به ویژه کالبدی فیزیکی، تأثیرات مثبت و منفی زیادی دارند که به موازات توسعه ی گردشگری دارای ابع أکثرساخت خانه های دوم به عنوان یکی از نمودهای توجه گردشگران به روستاها می باشد، که غالباً با هدف گذران اوقات فراغت در نواحی روستایی بنا می شوند. و بر فضای روستایی در ابعاد مختلف، به ویژه کالبدی فیزیکی، تأثیرات مثبت و منفی زیادی دارند که به موازات توسعه ی گردشگری دارای ابعاد پیچیده تری می شود و هر روزه نیاز به تحلیل و تبیین این اثرات، بیش از پیش احساس می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان تأثیر سبک معماری خانه های دوم بر توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی در شهرستان کلاردشت انجام شده است.این پژوهش، از حیث هدف کاربردی و به لحاظ روش و ماهیت توصیفی - تحلیلی است. برای جمعآوری اطلاعات از روشهای اسنادی و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، 9 سکونتگاه روستایی شهرستان کلاردشت که در آن ها ساخت خانه های دوم چشمگیر بوده است میباشد. در سطح روستاها، حجم نمونه خانوارهای مورد پرسش گری بر اساس فرمول کوکران 200خانوار بوده است، که به صورت تصادفی ساده از بین روستاییان و مالکان خانههای دوم انتخاب شدهاند.با مطالعه ابعاد و شاخص های متغیرهای تحقیق می توان پی به این برد که بیشترین مقدار رضایت از سبک معماری خانه های دوم در روستای تلوچال (4.06) و کمترین مقدار آن در روستای پی قلعه (3.42) می باشد و در مورد متغیر توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی، بیشترین مقدار این متغیر در روستا طایب کلا (3.09) است. همچنین شدت تأثیر متغیر سبک معماری خانههای دوم بر توسعه کالبدی سکونتگاههای روستایی حدود 24 درصد برآورد شده است که بیانگر تأثیر پایین سبک معماری خانه های دوم در توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی منطقه میباشد. سبک معماری خانه های دوم، فقط در بعد بهبود خدمات زیربنایی باعث توسعه سکونتگاه های روستایی شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - تحلیل میزان توسعه یافتگی سکونتگاه های روستایی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان ایرانشهر)
اسکندر صیدائی هادی راستی ساجده آذرطبق شواهد و تجربیات، به حق و وظیفه توسعه فضاهای روستایی به تناسب سهم و جایگاه و کارکرد آن ها در اقتصاد ملی کم توجهی شده و به دلیل بی مهری به نقش عوامل جغرافیایی (محیط طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و...) در شکل پذیری و ترتیب فضایی و توسعه سکونتگاه های روستایی، علیرغم تلاش های أکثرطبق شواهد و تجربیات، به حق و وظیفه توسعه فضاهای روستایی به تناسب سهم و جایگاه و کارکرد آن ها در اقتصاد ملی کم توجهی شده و به دلیل بی مهری به نقش عوامل جغرافیایی (محیط طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و...) در شکل پذیری و ترتیب فضایی و توسعه سکونتگاه های روستایی، علیرغم تلاش های انجام شده در کشور به ویژه پس از انقلاب، هنوز ناپایداری و توسعه نیافتگی در عرصه های روستایی ایران نمایان است. از این رو پژوهش حاضر در پی بررسی میزان توسعه یافتگی سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان ایرانشهر و نقش برخی عوامل جغرافیایی در آن، از دیدگاه ساکنان محلی است. عوامل مورد بررسی دربرگیرندۀ عوامل محیط طبیعی، فضایی، اجتماعی و اقتصادی است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری کلیه سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی ایرانشهر هستند. در این بین 19 روستا و 294 سرپرست خانوار به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. داده های بدست آمده به کمک روش های آماری در محیط نرم افزار SPSS مورد پردازش و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نمایان گر پایین بودن میزان توسعه یافتگی روستایی در بخش مرکزی ایرانشهر یعنی زیر حد متوسط نظری (با درجه میانگین 43/2) است و بیشتر عوامل (به غیر از مخاطرات طبیعی، بعد خانوار و نرخ اشتغال) دارای ارتباط منطقی و معناداری با توسعه یافتگی روستایی می باشند. در این میان تأثیر عوامل مکانی- فضایی و پس از آن عوامل اجتماعی پررنگ تر است. از این رو توسعه سکونتگاه های روستایی در محدوده مورد مطالعه نیازمند بازنگری اساسی در سیاستگذاری ها و برنامه های توسعه روستایی و داشتن نگاه خاص به نقش برخی عوامل جغرافیایی در روند توسعه سکونتگاه های روستایی است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
13 - تحلیل سطح توسعه خدمات بهداشتی - درمانی از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: سکونتگاههای روستایی استان آذربایجان غربی)
شمسی صالح پور حسن افراختهدر هر جامعهای، بهداشت و درمان به عنوان یکی از بخشهای مهم اجتماعی نقش تعیینکنندهای در سلامت و تندرستی افراد جامعه دارد. از این رو به عنوان یکی از حقوق جهانی بشر، مورد تاکید تمام کشورها در زمینه تأمین رفاه اجتماعی است. مطالعه حاضر باهدف تحلیل سطحتوسعه خدمات بهداشتی - أکثردر هر جامعهای، بهداشت و درمان به عنوان یکی از بخشهای مهم اجتماعی نقش تعیینکنندهای در سلامت و تندرستی افراد جامعه دارد. از این رو به عنوان یکی از حقوق جهانی بشر، مورد تاکید تمام کشورها در زمینه تأمین رفاه اجتماعی است. مطالعه حاضر باهدف تحلیل سطحتوسعه خدمات بهداشتی - درمانی از منظر عدالت فضایی در سکونتگاه های روستایی استان آذربایجان غربی انجام شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و نوع آن کاربردی است. جمعآوری دادهها در قالب 12 شاخص، به صورت اسنادی و کتابخانهای بوده است. به منظور تحلیل داده ها از ضریب آنتروپی شانون و مدلهای TOPSISو MORIS و به منظور رسیدن به نتیجه واحد از روش میانگین رتبهها استفاده شد. بابکارگیری این مدل ها و آنالیز هریک از آن ها، سکونتگاه های روستایی شهرستان های آذربایجان غربی رتبه بندی و سطح بندی فضایی شدند. نتایج پژوهش نشان میدهد که سکونتگاه های روستایی شهرستانهای ارومیه و خوی درهر دو مدل بارتبه 1و2 با وضعیت مطلوب در سطح اول و دوم قرارگرفته و سکونتگاه های روستایی شهرستانهای سلماس، مهاباد، تکاب، پیرانشهر، نقده، شاهین دژ، سردشت، اشنویه، چالدران با کسب رتبههای ششم تا چهاردهم در سطح چهارم جای گرفتهاند. نتایج مشاهدات میدانی صورت گرفته نشان داد در نابرابری فضایی موجود، علاوه بر تعداد جمعیت، عامل فاصله نیز اثرگذار است. به طوری که با افزایش فاصله از مرکز شهر، از شدت برخورداری از امکانات و خدمات کاسته می شود. این امر حاصل نتایج سیاست های رشد قطبی است که در نتیجه آن تمام امکانات و قدرت در یک یا چند منطقه تمرکز می یابد و سایر مناطق به صورت حاشیه ای عمل می کنند. در نهایت با توجه به عدم تعادل فضایی موجود، پیشنهادهایی ارائه شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
14 - بررسی نقش عوامل طبیعی در توزیع جغرافیایی سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان صحنه)
میرستار صدر موسوی رضا طالبی فرد چیا نیازیشناخت نقش توانهای محیط طبیعی بر الگوی استقرار سکونتگاههای روستایی، نخستین گام در درک سازمان فضایی و مدیریت پیوندهای فضایی سکونتگاههای روستایی محسوب میشود و برنامهریزی بر اساس این شناخت میتواند از واپس ماندگی، جمعیت گریزی و انهدام سکونتگاههای روستایی جلوگیری کند و أکثرشناخت نقش توانهای محیط طبیعی بر الگوی استقرار سکونتگاههای روستایی، نخستین گام در درک سازمان فضایی و مدیریت پیوندهای فضایی سکونتگاههای روستایی محسوب میشود و برنامهریزی بر اساس این شناخت میتواند از واپس ماندگی، جمعیت گریزی و انهدام سکونتگاههای روستایی جلوگیری کند و همچنین زمینهساز یکپارچگی مکانی-فضایی و توسعه پایدار نواحی روستایی باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش عوامل طبیعی در مکان گزینی سکونتگاه های روستایی در شهرستان صحنه میباشد. این پژوهش از لحاظ ماهیت کاربردی و از لحاظ روش بهصورت توصیفی-تحلیلی می باشد. روش گردآوری دادهها و اطلاعات بهصورت اسنادی و میدانی بوده و جهت تجزیهوتحلیل،تطبیق نتایج و درک صحیح مسئله، ازنرمافزار GIS و همچنین تلفیق و ترکیب لایههای اطلاعاتی با یافتههای میدانی استفادهشده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که الگوی غالب پراکنش سکونتگاههای روستایی شهرستان صحنه از نوع خطی بوده و از مجموع 189 روستای این شهرستان، اغلب آنها در طیف ارتفاعی1500-1250 متر، در اراضی آبی و تیپ دشتی استقراریافتهاند. از سوی دیگر یکی از مهمترین معیارهای مکانیابی سکونتگاههای روستایی شهرستان صحنه، میزان و کیفیت اراضی شهرستان جهت کشاورزی میباشد که این امر، فشردگی فضا و فعالیت و بهرهبرداری بیرویه از منابع محیط طبیعی را به دنبال داشته است. در نهایت مدل برازش رگرسیونی نشان داد که منابع آب، منابع خاک، اقلیم، توپوگرافی، ارتفاع، شیب، پوشش گیاهی و کاربری اراضی به ترتیب بیشترین اثر را بر توزیع جغرافیایی سکونتگاهها دارند. بنابراینباید با حفاظت از منابع محیطی و انتخاب مکانهای مناسب جهت تولید و اشتغال پایدار برای ساکنان سکونتگاهها، زمینه بقا و توسعه پایدار نواحی روستایی را فراهم آورد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
15 - تحلیل اثر عوامل طبیعی در الگوی توزیع فضایی سکونتگاه های شهری و روستایی شهرستان خنج
محمد ابراهیم عفیفیمدیریت و برنامه ریزی ساختار فضایی مناطق در پراکنش بهینه جمعیت بدون توجه به ویژگی های طبیعی، بالاخص عامل ژئومرفولوژی امکان پذیر نمی باشد. همچنین ترسیم چشم اندازها و توسعه آتی بدون لحاظ نمودن پتانسیل ها و نقاط ضعف جغرافیایی مناطق دارای اثرات مطلوبی نمی باشد. شهرستان خنج ب أکثرمدیریت و برنامه ریزی ساختار فضایی مناطق در پراکنش بهینه جمعیت بدون توجه به ویژگی های طبیعی، بالاخص عامل ژئومرفولوژی امکان پذیر نمی باشد. همچنین ترسیم چشم اندازها و توسعه آتی بدون لحاظ نمودن پتانسیل ها و نقاط ضعف جغرافیایی مناطق دارای اثرات مطلوبی نمی باشد. شهرستان خنج با تعداد 89 سکونتگاه شهری و روستایی در قسمت جنوبی استان فارس واقع شده است و دارای اقلیم گرم وخشک می باشد. پراکنش سکونتگاه های این شهرستان تحت تاثیر عوامل مختلفی صورت گرفته است. پژوهشحاضرازنوعتوصیفی-تحلیلیمیباشدکهبرای بررسیمعیارعواملجغرافیایطبیعیو تأثیرآندرساختوسازسکونتگاه هادرمحدودهموردمطالعهابتداویژگی هایجغرافیایطبیعیشهرستانازقبیل شیب، زمین شناسی،گسل،خاک،اقلیم وهیدرولوژی و ...موردمطالعهقراردادهشد وعواملمذکوربا استفاده از نرم افزار Arc GIS به صورت رقومی تهیه گردید. یافته های پژوهش حاکی از آن است که استقرار و توسعه سکونتگاه های شهرستان خنج به طور مستقیمی تحت تاثیر ژئومرفولوژی منطقه بویژه عامل توپوگرافی، درصد شیب اراضی، قابلیت کشت اراضی و فاصله از رود و گسل صورت گرفته است. کاربری اراضی حدود 28 درصد از سکونتگاه های شهرستان خنج در محدوده اراضی زراعی آبی قرار گرفته اند و تقریباً بیش از نیمی از سکونتگاه های این شهرستان در محدوده اراضی بایر(با پوشش گیاهی ضعیف) قرار دارند. بررسی عامل کاربری اراضی ارتباط تنگاتنگ این مقوله را با نوع معیشت ساکنان و سطح فناوری آن ها در بهره برداری از محیط نمایان می سازد. نتیجه حاصل از این بررسی نشان می دهد از بین این عوامل طبیعی، توپوگرافی و نزدیکی به آب های جاری و رودخانه، بیشترین تأثیر را در پراکندگی فضایی سکونتگاه های شهرستان خنج داشته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
16 - ارزیابی نقش عناصر محیطی در پایداری سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان بردسکن)
کمال امیدوار محسن فنودی مهدی نارنگی فرددر این پژوهش به منظور ارائه راهبرد و راهکارهای مناسب جهت ارزیابی نقش عناصر محیطی در پایداری سکونتگاههای روستایی در بخش مرکزی شهرستان بردسکن، نقاط قوت ضعف، فرصتها و تهدیدها به روش SWOT مورد بررسی قرار گرفت و راهبردهایی جهت بهبود و ارتقاء پایداری سکونتگاههای روستایی تد أکثردر این پژوهش به منظور ارائه راهبرد و راهکارهای مناسب جهت ارزیابی نقش عناصر محیطی در پایداری سکونتگاههای روستایی در بخش مرکزی شهرستان بردسکن، نقاط قوت ضعف، فرصتها و تهدیدها به روش SWOT مورد بررسی قرار گرفت و راهبردهایی جهت بهبود و ارتقاء پایداری سکونتگاههای روستایی تدوین گردید. نتایج پژوهش نشان داد راهبردهای جهت پیوستگی پایداری سکونتگاههای روستایی شامل بهرهبرداری بهینه از منابع آب به عنوان اصلیترین عامل تهدید پایداری سکونتگاهها، کاشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی پایین، برگزاری کارگاههای آموزشی و توجیهی در جهت افزایش آگاهی-های عمومی روستاییان، جلوگیری از ورود پسابهای صنعتی به سفره آب زیرزمینی، فرهنگسازی از طریق گسترش ارتباطات و ایجاد تشکلهای بهرهبرداران محلی، حفظ و حراست از منابع استحصال آبهای زیرزمینی، توسعه پوشش نهرها در سطح تمامی روستاهای بخش، تهیه و اجرای طرحهای مطالعاتی ایمن سازی کامل کاریزهای بخش)؛ همچنین بهرهبرداری بهینه از منابع خاک ، تقویت بنیانهای اقتصاد روستایی (با رویکرد گردشگری به عنوان گزینه جایگزین در چارچوب استفاده مناسب و حداکثری از شرایط موجود جهت گسترش طرحهای گردشگری طبیعی منطقه)؛ رخدادها و مخاطرات طبیعی مانند خشکسالیها شدید و پیاپی، پدیده سیلاب و زلزله، ناپایداری دامنهها از مهمترین مخاطرات طبیعی که در بخش مرکزی احتمال رخداد دارد که پایداری سکونتگاههای روستایی را تهدید مینماید. ناپایداری سکونتگاههای روستایی موجب بروز پیامدهای ناگواری از جمله رشد فزاینده مهاجرت، پدیده حاشیه نشینی، اسکان غیر رسمی و گسترش بیرویه مناطق شهری میگردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
17 - نقش مساجد روستایی در ساماندهی مشارکت سیاسی در انتخابات (ارائه مدلی برای مشارکت حداکثری و مهندسی جغرافیای انتخابات در سکونتگاههای روستایی بخش شاهیوند لرستان)
حیدر لطفییکی از مهمترین جنبههای برنامهریزی برای سکونتگاههای روستایی ساماندهی مشارکت سیاسی روستانشینان در انتخابات است که از اهمیت زیادی نیز برخوردار است. بیشک جغرافیای انتخابات در سکونتگاههای روستایی دارای ویژگیهای خاص خود است. سؤال اصلی مقاله این است که مساجد روستایی درس أکثریکی از مهمترین جنبههای برنامهریزی برای سکونتگاههای روستایی ساماندهی مشارکت سیاسی روستانشینان در انتخابات است که از اهمیت زیادی نیز برخوردار است. بیشک جغرافیای انتخابات در سکونتگاههای روستایی دارای ویژگیهای خاص خود است. سؤال اصلی مقاله این است که مساجد روستایی درساماندهی مشارکت حداکثری و مهندسی جغرافیای انتخابات در سکونتگاه های روستایی بخش شاهیوند لرستان چه نقش دارند؟ در واقع جغرافیای انتخابات در سکونتگاههای روستایی به طور کلی و به ویژه در سکونتگاههای روستایی بخش شاهیوند دارای مشخصات فرهنگی و جغرافیایی و قومیتی خاص خود است که در انتخابات مختلف نمود یافته است. مساجد سکونتگاههای روستایی این بخش در راستای ساماندهی مشارکت حداکثری و مهندسی جغرافیای انتخابات دارای کارکردهای چندگانهای هستند که عبارتاند از: تربیت سیاسی روستائیان، تبیین و تشویق و ترغیب مردم برای مشارکت در انتخابات، برگزاری مناظرات سیاسی میان نمایندگان جناحهای سیاسی و شفافیت و آگاهی بخشی به ساکنان. در این مقاله تلاش بر این است که با استفاده از ترکیبی از روش های کتابخانه ای و نیز تحلیل آماری انتخابات گذشته در این بخش به تحلیل و تبیین نقش مساجد روستایی در ساماندهی مشارکت سیاسی در انتخابات در راستای ارائه مدلی برای مشارکت حداکثری و مهندسی جغرافیای انتخابات در سکونتگاههای روستایی بخش شاهیوند لرستان پرداخته شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
18 - بررسی اثرات اقتصادی طرحهای یکپارچهسازی اراضی شالیزاری در سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان رضوانشهر)
حمید جلالیان فرهاد جواندر شهرستان رضوانشهر حدود 10هزار هکتار اراضی شالیزاری وجود دارد که اغلب به صورت قطعات پراکنده و در اندازههای مختلف مورد بهرهبرداری قرار میگیرند. این پراکندگی، استفاده از دستاوردهای علمی، فنی و تکنولوژی، سرمایهگذاری در بخش تحقیقات، ارتباطات و نهادههای کشاورزی را مشکل أکثردر شهرستان رضوانشهر حدود 10هزار هکتار اراضی شالیزاری وجود دارد که اغلب به صورت قطعات پراکنده و در اندازههای مختلف مورد بهرهبرداری قرار میگیرند. این پراکندگی، استفاده از دستاوردهای علمی، فنی و تکنولوژی، سرمایهگذاری در بخش تحقیقات، ارتباطات و نهادههای کشاورزی را مشکل و گاهی غیرممکن میسازد. که در این بین یکپارچهسازی اراضی شالیزاری از جمله راهکارهایی است که میتواند تا حد زیادی این چالش را مرتفع سازد و نقش کلیدی در افزایش تولیدات کشاورزی و توسعه اقتصادی مناطق روستایی داشته باشد. هدف از این تحقیق، شناخت اثرات اقتصادی طرحهای یکپارچهسازی اراضی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان رضوانشهر است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام، توصیفی- تحلیلی است. در این تحقیق جامعه آماری، روستاهای بخش مرکزی(29روستا) در شهرستان رضوانشهر است. جهت تعیین تعداد خانوارهای نمونه از فرمول کوکران استفاده شد که بر اساس آن، تعداد نمونهها 225، تعیین شد و پس از سنجش روایی(نظرات خبرگانی از اعضای هیئتعلمی ) و پایایی ( ضریب آلفای 0.862) پرسشنامه در میان خانوارهای روستاهای نمونه تکمیل شد. به منظور دستیابی به اطلاعات مورد نیاز جهت سنجش متغیرهای مورد تحقیق، از روشهای پیمایشی و اسنادی بهره گرفتهشده و برای بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات و دادهها، از آزمونهای آماری نظیر آزمونt همبسته و خی دو استفاده شد. یافتهها نشان میدهد که با اطمینان 95 درصد طرح یکپارچهسازی اراضی شالیزاری موجب بهبود اقتصاد روستایی شده است، همچنین انجام طرح یکپارچهسازی اراضی شالیزاری در سکونتگاههای روستایی موجب کاهش تعداد قطعات اراضی، افزایش راندمان تولید، افزایش استفاده از ماشینآلات، کاهش مصرف آب، افزایش ارزش زمین و کاهش هزینه و افزایش درآمد گردیده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
19 - مقایسه عملکرد مدیریت نظارتی روستایی (شوراها) در روستاهای کوچک و بزرگ (مطالعه موردی: دهستان اردوغشن، شهرستان نیشابور)
وحید ریاحی نازنین نعیم آبادی فرهاد جوانعملکرد شوراهای روستایی در ابعاد مختلف تا حد زیادی بر مؤلفههایی مانند تحصیلات، علاقمندی، بسترهای اجتماعی و میزان مشارکت روستائیان بستگی دارد و چنین به نظر میرسد که اندازه سکونتگاههای روستایی در نوع و میزان عملکرد مدیریت روستایی مؤثر باشد. تحقیق حاضر باهدف بررسی مدیریت أکثرعملکرد شوراهای روستایی در ابعاد مختلف تا حد زیادی بر مؤلفههایی مانند تحصیلات، علاقمندی، بسترهای اجتماعی و میزان مشارکت روستائیان بستگی دارد و چنین به نظر میرسد که اندازه سکونتگاههای روستایی در نوع و میزان عملکرد مدیریت روستایی مؤثر باشد. تحقیق حاضر باهدف بررسی مدیریت نظارتی روستایی در سکونتگاههای روستایی بزرگ و کوچک انجامشده و به دنبال بررسی تفاوتها و پیامدهای آن است.روش تحقیق در این مطالعه، تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و پس از تهیه چهارچوب نظری، به تدوین شاخص ها و پرسش نامه و انجام عملیات میدانی پرداخته شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرمافزار SPSS و نرمافزار Expert Choice استفاده شده است. پرسش نامه در 14 روستا و از سوی 334 نفر از افراد ساکن در مناطق روستایی بزرگ و کوچک، تکمیل شد. برای مقایسه عملکرد موفقیت شورا ها در روستا های بزرگ و کوچک، از آزمون من ویتنی بهره گرفته شده است. و همچنین برای رتبه بندی عملکرد های اقتصادی و اجتماعی و زیستمحیطی از نرمافزار ExpertChoice استفاده شد. نتایج حاصل تحقیق نشان می دهد که نخست در تمامی شاخص های مطرحشده میزان موفقیت شورا ها در روستا های بزرگ و کوچک با سطح معناداری کوچکتر از 05/0 (05/0sig<) تفاوت معناداری دیده می شود. دوم، نتایج نشان داد که در روستا های بزرگ عملکرد اقتصادی بالاترین رتبه و در روستا های کوچک عملکرد اجتماعی بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده اند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
20 - تحلیل فضایی درجه توسعه یافتگی سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: دهستانهای شهرستان زرین دشت)
محسن شایان محبوبه نامدار سجاد بازوند ابراهیم رضاییتوزیع عادلانه امکانات و ثمرات توسعه در میان اکثریت جمعیت از خصیصه های مهم اقتصادی پویا و سالم است. برنامه ریزان جهت تحقق این امر در کاهش نابرابری ها و عدم تعادل از طریق تدوین و اجرای برنامه های متعدد محرومیت زدایی و گسترش همه جنبه های مثبت توسعه یافتگی تآکید دارند . پژو أکثرتوزیع عادلانه امکانات و ثمرات توسعه در میان اکثریت جمعیت از خصیصه های مهم اقتصادی پویا و سالم است. برنامه ریزان جهت تحقق این امر در کاهش نابرابری ها و عدم تعادل از طریق تدوین و اجرای برنامه های متعدد محرومیت زدایی و گسترش همه جنبه های مثبت توسعه یافتگی تآکید دارند . پژوهش حاضر با هدف تعیین سطوح برخورداری دهستان های شهرستان زرین دشت تدوین شده است. با توجه به مولفه های مورد بررسی و ماهیت موضوع، رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی-تحلیلی است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی بوده و در بخش ادبیات تحقیق، برای جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی و کتابخانه ای و پرسش نامه استفاده شده است . جامعه آماری این پژوهش را مهندسین مشاور، کارشناسان جهاد کشاورزی و کارشناسان بنیاد مسکن تشکیل می دهد که به طورتصادفی حجم نمونه ای به تعداد 24 نفرازبین آن ها تعین شده است . برای تجزیه وتحلیل داده ها ازتکنیک FTOPSIS استفاده شده است و همچنین وزن شاخص ها با استفاده از تکنیک FAHP بدست آمده است. نتایج پژوهش نشان می دهدکه دهستان خسویه بامقدار593/0بیشترین وزن را به خود اختصاص داده است و در رتبه اول قرار می گیرد. دهستان زیرآب بامقدار 591/0 در رتبه دوم قرار می گیرد. همچنین دهستان ایزدخواست غربی با مقدار428/0، دهستان دبیران بامقدار 241/0 و دهستان ایزدخواست شرقی با مقدار126/0 در رتبه های سوم تا پنجم قرار می گیرند. از نظر توسعه یافتگی دهستان های خسویه و زیرآب به عنوان دهستان های توسعه یافته انتخاب گردیدند. دهستان های ایزدخواست غربی و دبیران در حال توسعه و دهستان ایزدخواست شرقی در سطح محروم قرار می گیرند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
21 - بررسی نقش طرح صدور سند اماکن روستایی بر ارتقای زیست پذیری سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: دهستان زبرخان شهرستان نیشابور)
طاهره صادقلو ریحانه سعادتی فاطمه اکبریاجرای طرح صدور سند اماکن روستایی یکی از اهداف دولت در رسیدن به توسعه و از بین بردن محرومیت روستاهای کشور در چارچوب برنامه توسعه است. در این راستا اجرای طرح صدور سند با اثر گذاری بر کیفیت محیط و زیستپذیر نمودن سکونتگاه-های روستایی، زمینه ماندگاری در روستاها را فراهم نم أکثراجرای طرح صدور سند اماکن روستایی یکی از اهداف دولت در رسیدن به توسعه و از بین بردن محرومیت روستاهای کشور در چارچوب برنامه توسعه است. در این راستا اجرای طرح صدور سند با اثر گذاری بر کیفیت محیط و زیستپذیر نمودن سکونتگاه-های روستایی، زمینه ماندگاری در روستاها را فراهم نموده است. بر این اساس، پژوهش حاضر، با هدف سنجش میزان اثرگذاری طرح صدور سند بر زیستپذیری سکونتگاههای روستایی انجام شد. برای رسیدن به هدف پژوهش از روش شناسی توصیفی- تحلیلی و از طریق شیوه مطالعه اسنادی و پیمایشی(پرسشنامه محقق ساخته) استفاده شد. جامعه نمونه پژوهش 140 خانوارهای روستایی برخرودار ایز این طرح می باشند که از طریق روش کوکران تعیین شده اند. تعداد خانوار برخوردار از این طرح مبنای انتخاب روستاهای مورد مطالعه بوده است. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که اجرای طرح صدور سند بر ارتقای تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی زیست پذیری نقش داشته است. بیشترین میانگین این تغییر نیز مربوط به مؤلفۀ کالبدی-زیرساختی با مقدار 459/3 است. میزان تاثیرگذاری اجرای طرح با فاصله زمانی از اجرای طرح رابطه معنادار و مستقیمی داشته است. نتایج رگرسیون خطی نیز مؤید این مطلب است که مؤلفه کالبدی-زیرساختی زیستپذیری بیشترین تاثیرپذیری از متغیر سابقه اجرای طرح را داشته است. با استفاده از آزمون کروسکالوالیس به ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻔﺎوت ﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﻔﺎوت ناشی از اثرات صدور سند بر زیستپذیری سکونتگاههایﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ پرداخته شد که روستای باغشن در میان روستاهای مورد مطالعه در رتبه اول قرار گرفت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
22 - تحلیل فضایی اثرگذاری شاخصهای گردشگری تجاری بر پایداری سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: منطقه تجاری دهشیخ- سیگار شهرستان لامرد)
علی اکبر عنابستانی مهدی معصومی غریب فاضل نیا امیدعلی خوارزمیمقدمه: گردشگری تجاری و تاثیر آن بر شهرها و روستاها به اشکال مختلف بروز می یابد و باعث تغییرات اقتصادی مختلف در نواحی گردشگرپذیر می شود.هدف: هدف از این پژوهش ارزیابی اثرگذاری شاخصهای گردشگری تجاری بر پایداری سکونتگاههای روستایی در منطقه تجاری دهشیخ- سیگار، شهرستان لام أکثرمقدمه: گردشگری تجاری و تاثیر آن بر شهرها و روستاها به اشکال مختلف بروز می یابد و باعث تغییرات اقتصادی مختلف در نواحی گردشگرپذیر می شود.هدف: هدف از این پژوهش ارزیابی اثرگذاری شاخصهای گردشگری تجاری بر پایداری سکونتگاههای روستایی در منطقه تجاری دهشیخ- سیگار، شهرستان لامرد می باشد.روششناسی تحقیق: این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل تمامی روستاییان ساکن در 13 روستای منطقه تجاری دهشیخ- سیگار در استان فارس می باشد که با استفاده از فرمول کوکران با سطح خطای 06/0، تعداد 235 خانوار به عنوان خانوارهای نمونه تعیین گردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از نرم افزارهای، معادلات ساختاری SMART PLS، آزمون T تک نمونه ای و رگرسیون خطی در نرم افزار SPSS استفاده گردیده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، منطقه تجاری دهشیخ سیگار در شهرستان لامرد می باشد.یافته ها: یافته ها مؤید آن است که، شاخص گردشگری تجاری با مقدار R(959/0) دارای بیشترین میزان تاثیر بر توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی در منطقه تجاری دهشیخ-سیگار می باشد. در نهایت با استفاده از ضریب R2، مشخص گردید که سطح توسعه یافتگی روستاهای مورد مطالعه با تاکید بر گردشگری تجاری در روستاهای دولتآباد، حسنکمالی، فیروزآباد، کاکلی با مقدار R2(992/0، 988/0، 986/0 و 983/0) دارای بیشترین تاثیر و در روستاهای دهشیخ و سیگار با ضریب R2(865/0 و 925/0) از عملکرد ضعیفی برخوردار می باشد.نتایج: گردشگری تجاری بر توسعه پایدار سکونتگاههای روستایی تأثیر مثبت و معناداری دارد به طوری که طبق ضرایب استاندارد، 5/32درصد از توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی در منطقه تجاری دهشیخ-سیگار به طور مستقیم توسط شاخص های گردشگری تجاری پیش بینی می شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
23 - تحلیل شاخص ها و ظرفیت های توسعه کارآفرینی در سکونتگاه های روستایی شهرستان بویراحمد
محمد اسکندری احمد تقدیسی یوسف قنبریبیشک تلاش برای کاهش مسائل و مشکلات نواحی روستایی و استقرار مناسب آنها در چرخه توسعه، مستلزم توجهای ویژه است. امروزه توجه به توسعه کارآفرینی در این نواحی با توجه به شرایط موجود، از مهمترین راهکارهای توسعه روستایی محسوب میشود. بر این اساس بررسی شاخص ها و ظرفیت های تو أکثربیشک تلاش برای کاهش مسائل و مشکلات نواحی روستایی و استقرار مناسب آنها در چرخه توسعه، مستلزم توجهای ویژه است. امروزه توجه به توسعه کارآفرینی در این نواحی با توجه به شرایط موجود، از مهمترین راهکارهای توسعه روستایی محسوب میشود. بر این اساس بررسی شاخص ها و ظرفیت های توسعه کارآفرینی در سکونتگاه های روستایی در راستای توسعه این نوع نگرش اقتصادی از اقدامات اولیه محسوب میشود. هدف این مقاله بررسی شاخص های کارآفرینی و همچنین ظرفیت های موجود در شهرستان بویراحمد در توسعه کارآفرینی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بر مبنای هدف کاربردی است. جامعه آماری تحقیق، سرپرستان خانوارهای روستایی بالای 20 خانوار، بالغ بر 26483 نفر هستند که در 218 روستا استقرار داشته اند. حجم نمونه با استفاده از جدول بارتلت، 220 نفر محاسبه و از ابزار پرسش نامه برای گردآوری داده ها در 29 روستای نمونه استفاده شد. نتایج نشان داد که که شاخص های کارآفرینی در سکونتگاه های روستایی با میانگین 80/2 در وضعیت نامناسبی قرار دارند. کشت گیاهان داروئی، پرورش آبزیان، توسعه منابع آب معدنی و گردشگری از مهمترین ظرفیت های توسعه کارآفرینی در منطقه شناخته شد. همچنین مدل ساختاری تحقیق نشان داد که میزان اثرگذاری و تببین شاخص های کارآفرینی بر ظرفیت های موجود 69/0 است. همچنین اثرات دو متغیر شاخص ها و ظرفیت ها بر توسعه کارآفرینی روستایی، به ترتیب با میزان تبیین و اثرگذاری 52/0 و 46/0 تایید شدند. بنابراین شاخص ها بر ظرفیت ها اثرگذار بوده و این دو نیز بستر توسعه کارآفرینی را توامان به وجود می آورند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
24 - سطح بندی سکونتگاههای روستایی از نظر شاخص های موثر بر کیفیت زندگی (مطالعه موردی: شهرستان زرین دشت)
محسن شایان فرخنده سلمانپور زهرا احمدی سجاد بازوند امیر صفاییمقدمه : در چند دهه اخیر، کیفیت زندگی به عنوان یکی از موضوعات مورد علاقه بسیاری از علوم، مورد توجـه محققـان، برنامـه ریـزان و دولت ها قرار گرفته است.هدف پژوهش : هدف پژوهش حاضر، سنجش کیفیت زندگی مناطق روستایی شهرستان زرین دشت است.روش شناسی تحقیق : تحقیق حاضر به لحاظ هدف ک أکثرمقدمه : در چند دهه اخیر، کیفیت زندگی به عنوان یکی از موضوعات مورد علاقه بسیاری از علوم، مورد توجـه محققـان، برنامـه ریـزان و دولت ها قرار گرفته است.هدف پژوهش : هدف پژوهش حاضر، سنجش کیفیت زندگی مناطق روستایی شهرستان زرین دشت است.روش شناسی تحقیق : تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام کار، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را تمام سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان زرین دشت(7927نفر) تشکیل میدهد که از میان آنها حجم نمونهای با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 310 پرسشنامه بهصورت تصادفی ساده تکمیل شده است. همچنین تعداد30پرسشنامه توسط کارشناسان جهت وزن دهی شاخص ها تکمیلشده است. برای وزن دهی شاخص ها از تحلیل سلسله مراتبی فازی و برای رتبه بندی سکونتگاه های روستایی از مدل های تاپسیس فازی و ویکور فازی استفاده شده است.قلمروجغرافیایی پژوهش : شهرستان زرین دشت یکی از شهرستانهای استان فارس میباشد که برطبق سرشماری 1395 جمعیتی معادل 72951 نفر داشته است. فاصله این شهرستان با مرکز استان ۲۵۵ کیلومتر است. از نظر جغرافیایی در جنوب شرقی فارس بین شهرستانهای داراب-لار-جهرم-فسا واقع شده است.یافته ها و بحث : نتایج پژوهش براساس مدل تاپسیس فازی نشان می دهد که روستای زیرآب با مقدار 855/0 در رتبه نخست و روستای چاه انجیر با مقدار221/0 در رتبه آخر جای می گیرند. همچنین برطبق نتایج ویکور فازی روستای زیرآب با مقدار 000/0 رتبه نخست و روستای چاه انجیر با مقدار 000/1 رتبه آخر را از نظر کیفیت زندگی کسب کرده اند.نتایج : نتایج پژوهش بیانگر این واقعیت است که روستاهای شهرستان زرین دشت دریک سطح از نظر شاخصهای کیفیت زندگی قرار ندارند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
25 - تحلیل مؤلفههای تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر خطر وقوع زلزله (مطالعهی موردی: شهرستان ایجرود، استان زنجان)
حسین فراهانی فریبا عباسیتابآوری یکی از مهمترین عوامل تحقق پایداری سکونتگاههای روستایی است. با افزایش تابآوری، میزان آسیبپذیری سکونتگاهها در برابر مخاطرات کاهش مییابد. هدف از پژوهش حاضر تحلیل مؤلفههای تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر خطر وقوع زلزله است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و أکثرتابآوری یکی از مهمترین عوامل تحقق پایداری سکونتگاههای روستایی است. با افزایش تابآوری، میزان آسیبپذیری سکونتگاهها در برابر مخاطرات کاهش مییابد. هدف از پژوهش حاضر تحلیل مؤلفههای تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر خطر وقوع زلزله است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی بوده و برای گردآوری دادهها از روشهای کتابخانهای و میدانی استفاده شده است. جامعهی اماری این تحقیق سرپرستان خانوار 20 روستا و متخصصین حوزهی روستایی شهرستان ایجرود میباشد. که با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسشنامه در مجموع 342 مورد (305 مورد سرپرست خانوار روستایی و 37 متخصص حوزهی روستایی) محاسبه شده است. روایی صوری توسط 35 نفر از اعضای هیئت علمی گروه جغرافیا دانشگاه زنجان و برابر با میانگین 1.7 ارزیابی شد. پایایی متغیرها از طریق ضریب آلفای کرونباخ به میزان 76% محاسبه گردید که نشاندهندهی قابل قبول بودن آن است. برای تجزیه و تحلیل کمی دادهها از آزمونهای آماری نظیر (t تک نمونهای، تحلیل مسیر، تحلیل واریانس) بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که وضعیت تابآوری در روستاهای مورد مطالعه شهرستان ایجرود در برابر وقوع زلزله احتمالی در مجموع مؤلفهها، با میانگین 3.33 نامطلوب است و مقادیر به سمت آسیبپذیری گرایش دارند. همچنین از بین مولفههای چهارگانه، مؤلفه کالبدی با مجموع اثرات مستقیم و غیر مستقیم 56.5 درصد آلفا را تبیین نموده و مؤثرترین مؤلفه در تابآوری شهرستان ایجرود است. ابعاد چهارگانه تاب-آوری، روی هم رفته توانستند 74.9 درصد از تابآوری شهرستان ایجرود را تبیین نمایند. واژگان کلیدی: تابآوری، سکونتگاههای روستایی، مخاطرات طبیعی، زلزله، تحلیل مسیر، شهرستان ایجرود تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
26 - سنجش میزان تمایل به مهاجرت در خانوارهای روستایی نواحی مرزی شرق کشور (مطالعه موردی: شهرستان تربت جام)
مریم قاسمی فرهاد رمضانیمقدمه: روستاهای مرزی از نقاط حساس و استراتژیک کشور به شمار می روند که از جهات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی دارای ویژگی های خاص و منحصربه فرد هستند. مهاجرت روستاییان ساکن مرز، این مناطق را از جمعیت تولیدکننده و حافظ مرزهای کشور خالی می کند و مشکلاتی د أکثرمقدمه: روستاهای مرزی از نقاط حساس و استراتژیک کشور به شمار می روند که از جهات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی دارای ویژگی های خاص و منحصربه فرد هستند. مهاجرت روستاییان ساکن مرز، این مناطق را از جمعیت تولیدکننده و حافظ مرزهای کشور خالی می کند و مشکلاتی در مقصد مهاجرت ایجاد می کند.هدف: پژوهش حاضر درصدد سنجش میزان تمایل به مهاجرت خانوارهای ساکن در روستاهای مرزی شهرستان تربت جام که بیش از 95 درصد اهل تسنن هستند، می باشد.روششناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی تحلیلی و از نوع کاربردی – توسعه ای است. گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی و میدانی با استفاده از پرسشنامه بوده است. حجم نمونه 214 خانوار اهل تسنن ساکن در 17 روستای واقع در 10 کیلومتری مرز ایران و افغانستان است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش، روستاهای واقع در 10 کیلومتری مرز ایران و افغانستان در شهرستان تربت جام استان خراسان رضوی طبق تقسیمات کشوری سال 1395 و قبل از تفکیک شهرستان صالح آباد می باشد.یافته ها: مطابق یافته ها میانگین سازه تمایل به مهاجرت با 98/1 پائینتر از میانه نظری بوده و در طیف لیکرت در حد کم سنجش شده است. دلیل این امر دوگانگی مذهبی مقصد با مبداء مهاجرت است که موجب ایجاد هزینه های اجتماعی زیادی برای مهاجر در مقصد می گردد لذا در بین ساکنان روستاهای مرزی شهرستان، مهاجرت به عنوان راهبردی تدافعی در مواجهه با چالش های معیشتی و آخرین راهبرد برای دستیابی به استانداردهای حداقلی معیشتی مطرح است.نتایج: این مطالعه نشان داد تنها وجود برخی از محرومیت ها موجب مهاجرت نمی شود، چراکه برای روستاییان اهل تسنن مرزنشین، دلایل فرهنگی (سکونت در زادگاه و با افراد هم مذهب) موجب تمایل پایین به مهاجرت می گردد. از آنجا که جمعیت در روستاهای مرزی به عنوان ذخیره استراتژیک کشور محسوب می شوند، تلاش جهت رفع مشکلات معیشتی خصوصا با توجه به تمایل کم ساکنان به مهاجرت و پایداری نسبی جمعیت، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
27 - تأثیر تحولات کالبدی-فضایی سکونتگاههای روستایی پیرامون کلانشهر مشهد بر کیفیت زندگی روستاییان
مهدی جوانشیری علی اکبر عنابستانی حمداله سجاسی قیداریروش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و نوع آن ازنظر هدف، بنیادی است. برای جمعآوری اطلاعات از روشهای اسنادی و میدانی استفادهشده است. جامعه نمونه 28 روستای بالای 20 خانوار در مجموعه شهری مشهد میباشد که از طبقات مختلف جمعیتی و فواصل متفاوت با شهر مشهد انتخاب شدند. أکثرروش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و نوع آن ازنظر هدف، بنیادی است. برای جمعآوری اطلاعات از روشهای اسنادی و میدانی استفادهشده است. جامعه نمونه 28 روستای بالای 20 خانوار در مجموعه شهری مشهد میباشد که از طبقات مختلف جمعیتی و فواصل متفاوت با شهر مشهد انتخاب شدند. از مجموع 20083 خانوار در نقاط روستایی نمونه، با فرمول کوکران، حجم نمونه 377 خانوار بهدستآمده این افراد با روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شدند. برای آزمودن مدل مفهومی پژوهش و بررسی تأثیر تحولات کالبدی-فضایی بر کیفیت زندگی از تکنیک حداقل مربعات جزئی و از نرمافزار Smart PLS، استفاده گردید. با توجه نتایج، ضرایب t بین متغیرهای اصلی پژوهش، بالای 58/2 بوده یعنی رابطه معنادار و مستقیم است؛ بدین ترتیب تحولات کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی بر کیفیت زندگی روستاییان تأثیر مثبت و معناداری دارد که مقدار R2 نشان میدهد 4/96 درصد کیفیت زندگی با تحولات کالبدی- فضایی تبیین شده و تحولات فضایی با ضریب 97/0، تأثیر بیشتری بر کیفیت زندگی روستاییان داشته است. نتایج تحلیل فضایی با استفاده از مدل GWR مشخص نمود که ضریب تأثیر تحولات کالبدی- فضایی بر کیفیت زندگی روستایی در روستاهای شرقی ازجمله شرشر، سالارآباد، حسینآباد گزیند، شورک صبوری به حداکثر خود میرسد و درمجموع حدود 84/30 درصد روستاها و 74/34 درصد جمعیت روستایی منطقه موردمطالعه در پهنه تأثیرگذاری 928/0 تا 943/0 قرار دارند که 11 روستای نمونه نیز در این پهنه قرارگرفتهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
28 - سنجش پایداری توسعه در سکونتگاههای روستایی شهرستان جیرفت
محسن آقایاری هیر محمد ظاهری حسین کریم زاده رضا طالبی فردامروزه بحث در زمینه پایداری توسعه در سکونتگاه های روستایی به عنوان زیرنظام تشکیل دهنده نظام سرزمین از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. چرا که پایداری ابعاد مختلف توسعه در سکونتگاه های روستایی می تواند در توسعه منطقه ای و ملی نیز مفید واقع گردد. در این راستا پژوهش حاضر که أکثرامروزه بحث در زمینه پایداری توسعه در سکونتگاه های روستایی به عنوان زیرنظام تشکیل دهنده نظام سرزمین از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. چرا که پایداری ابعاد مختلف توسعه در سکونتگاه های روستایی می تواند در توسعه منطقه ای و ملی نیز مفید واقع گردد. در این راستا پژوهش حاضر که پایداری توسعه در نواحی روستایی شهرستان جیرفت و عوامل فضایی مؤثر بر آن را مورد بررسی قرار می دهد، از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش انجام، توصیفی- تحلیلی می باشد. محدوده مورد مطالعه شامل 38 روستای نمونه دارای سکنه واقع در شهرستان جیرفت است و حجم نمونه، سرپرستان خانوار و متخصصان حوزه برنامهریزی روستایی را شامل می گردد. جهت بررسی پایداری توسعه در سکونتگاه های روستایی و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه سرپرستان خانوار از تکنیک CoCoSo و تحلیل خوشهای K و جهت تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه متخصصان در ارتباط با اولویتبندی عوامل فضایی اثرگذار بر پایداری توسعه از آزمون فریدمن در محیط نرمافزار SPSS استفاده گردید. براساس تکنیک CoCoSo، روستاها با توجه به مقدار (Ki) رتبه بندی و سطحبندی شده اند. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که روستاهای عباس آباد، دره رود و حیشین سفلی در وضعیت پایداری ضعیف یا ناپایدار قرار دارند و در مقابل، بیشترین میزان پایداری مربوط به روستاهای دولتآباد اسفندقه، دولتآباد مرکزی، دریاچه، فردوس، سغدر، پشتلر و حسین آباد دهدار می باشد. در شکل گیری این وضعیت، عوامل فضایی چون: سرمایهگذاری دولت، جمعیت روستا و فاصله روستا از مرکز شهرستان بیشترین تأثیر را دارند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
29 - تبیین تاب آوری کالبدی سکونتگاههای روستایی شهرستان املش در برابر زمین لغزش
خلیل مهرزاد عیسی پوررمضان نصرالله مولائی هشجینمقدمه: برآورد و بهبود تاب آوری نقاط روستایی نیز در کاهش اثرات مخاطرات طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار بسیار مهم است. از جمله مخاطرات طبیعی که سکونتگاه های روستایی و جوامع محلی را تهدید می کند زمین لغزش است. بنابراین تعیین میزان تاب آوری سکونتگاهای روستایی در اراضی مستع أکثرمقدمه: برآورد و بهبود تاب آوری نقاط روستایی نیز در کاهش اثرات مخاطرات طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار بسیار مهم است. از جمله مخاطرات طبیعی که سکونتگاه های روستایی و جوامع محلی را تهدید می کند زمین لغزش است. بنابراین تعیین میزان تاب آوری سکونتگاهای روستایی در اراضی مستعد زمین لغزش می تواند شیوه ای مناسب برای کاهش اثرات این مخاطره در نواحی روستایی باشد.هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین میزان تاب آوری کالبدی سکونتگاه های روستایی شهرستان املش در برابر زمین لغزش است.روششناسی تحقیق: در این پژوهش میزان تاب آوری کالبدی 145 روستای شهرستان املش در برابر زمین لغزش به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) تعیین و طبقه بندی گردید. برای این کار از 10 معیار به ترتیب اهمیت شیب، فاصله از گسل، کیفیت ابنیه، مواد و مصالح، عمر ساختمان، لرزه خیزی، زمین شناسی، جهت شیب، عرض معابر و ارتفاع استفاده شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، نواحی روستایی شهرستان املش است.یافتهها: یافته ها نشان داد که روستاهای شهرستان املش از تاب آوری خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد برخوردار هستند، بطوریکه از 145روستای این ناحیه به ترتیب 2، 23، 66، 52 و 1 روستا بین طیف تاب آوری خیلی کم تا خیلی زیاد قرار گرفتند. بنابراین 18/63 درصد روستاهای این شهرستان دارای تاب آوری متوسط به پایین و 82/36 درصد روستاها دارای تاب آوری زیاد و خیلی زیاد نسبت به مخاطره زمین لغزش هستند.نتایج: بررسی میزان تاب آوری روستاها در سه ناحیه جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی گواه آن است که تاب آوری متوسط به پایین در روستاهای ناحیه کوهپایه ای نسبت به دو ناحیه دیگر بیشتر بوده و سهم روستاهای با تاب آوری متوسط در هر سه ناحیه نسبت به سایر طبقات تاب آوری بالاتر است. علاوه بر این روستاهای با تاب آوری خیلی کم و کم بیشتر در نواحی کوهپایه ای و کوهستانی قرار داشته و نقش ارتفاع در کاهش میزان تاب آوری روستاها آشکار گردید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
30 - تحلیل حرکات مکانی جمعیت در سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان سردشت)
شیـرکو احمدی مرتضی توکلیروستا و روستا نشینی در ایران از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار است، عدم توجه به فضاهای روستایی، توان و امکانات تولیدی نواحی روستایی و بی توجهی به نیروی انسانی پرتوان روستاها، از مشکلات اساسی در دستیابی به توسعه ی روستایی است. اینکه مناطق جغرافیایی مختلف به طور عام و منا أکثرروستا و روستا نشینی در ایران از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار است، عدم توجه به فضاهای روستایی، توان و امکانات تولیدی نواحی روستایی و بی توجهی به نیروی انسانی پرتوان روستاها، از مشکلات اساسی در دستیابی به توسعه ی روستایی است. اینکه مناطق جغرافیایی مختلف به طور عام و مناطق روستایی به طور خاص چگونه از تغییرات جمعیت تأثیر می پذیرد مستلزم بررسی چندین عامل است. در این راستا، تشخیص آثار متقابل تغییرات جمعیت بر مناطق روستایی ضروری است. با توجه به تأثیر ساختار جمعیت و تحولات آن بر سکونتگاه های شهری و روستایی، در این پژوهش سعی شده است تا تحلیل حـرکات مکانـی جمعیت در سکونتگاه های روستایی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در این نوشتار تلاش بر آن است که به اجمال، ضمن مروری بر وضعیت کنونی جمعیت روستایی، تحولات گذشته بررسی شده و علل و عوامل آن مشخص و مورد تدقیق گردد. جامعه آماری این تحقیق را 169 روستای بخش مرکزی شهرستان سردشت تشکیل می دهد که از بین آن ها 32 روستا به عنوان نمونه با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب گردید. روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایشی مبتنی بر روش های کمی، آماری و استفاده از مدل های علمی است و ابزار تحقیق پرسشنامه در تجزیه و تحلیل آمارهای جمعیتی بوده است. همچنین جهتتعیینعواملتاثیرگذارازآزمون T استفاده شده است. نتایج نشان می دهد مهاجرت عمده ترین عامل و تغییر و تحول جمعیت در منطقه مورد نظر بوده است که اثرات آن به صورت کاهش و تخلیه جمعیتی منطقه جلوه گر شده و باعث بروز عدم تعادل در توزیع نقاط روستایی و میزان جمعیت آنها و همچنین پراکندگی روستاییان به دیگر نقاط بوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
31 - نقش و اثرات توسعه گردشگری خانه های دوم بر ابعاد اجتماعی و فرهنگی سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: دهستان میر شمس الدین شهرستان تنکابن)
ناصر علیقلیزاده فیروزجاییدر این پژوهش پیامدهای مطلوب و نامطلوب اجتماعی و فرهنگی ناشی از توسعه گردشگری خانه های دوم در نواحی روستایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ناحیه مورد مطالعه روستاهای دهستان میر شمس الدین از بخش مرکزی شهرستان تنکابن در استان مازندران می باشد. این تحقیق به لحاظ هدف کا أکثردر این پژوهش پیامدهای مطلوب و نامطلوب اجتماعی و فرهنگی ناشی از توسعه گردشگری خانه های دوم در نواحی روستایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ناحیه مورد مطالعه روستاهای دهستان میر شمس الدین از بخش مرکزی شهرستان تنکابن در استان مازندران می باشد. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش پژوهش، توصیفی و تحلیلی مبتنی بر پیمایش می باشد داده های تحقیق به لحاظ ماهیت ذهنی و عینی بوده و از طریق پرسش نامه و مصاحبه و مشاهدات میدانی جمع آوری و از طریق روش های آماری نظیر آزمون تی تک متغیره و همبستگی تجزیه و تحلیل شده است در این خصوص نتایج بررسی از اثرات و پیامدهای مثبت و منفی اجتماعی و فرهنگی توسعه گردشگری خانه های دوم نشان میدهد که توسعه گردشگری خانه های دوم سبب اثرات و پیامدهای مثبت و مطلوب نظیر افزایش سطح آگاهی و بهبود امکانات و خدمات زیربنایی در حد زیاد شده است همچنین با توجه به توسعه بی رویه، انبوه و برنامه ریزی نشده توسعه خانه های دوم، سنخیت کم ویژگی های اجتماعی و فرهنگی جامعه میزبان با صاحبان خانه های دوم و مدیریت ناکارامد سبب بروز پیامدهای منفی نظیر؛افزایش میزان ازدحام و شلوغی در روستا، میزان افزایش ناهنجاری ها در نواحی روستایی، میزان گسترش شیوه زندگی شهرنشینان در بین خانوارهای روستایی این منطقه و میزان افزایش جرم و جنایت و فعالیت های غیرقانونی، میزان افزایش تضاد و تعارض بین صاحبان خانه های دوم با جامعه میزبان، میزان تغییر در نظام ارزشی و الگوهای رفتاری در نتیجه تقلید از گردشگران خانه های دوم، افزایش مشکلات جوانان در خرید زمین و مسکن، افزایش درگیری و نزاع بر سر مالکیت زمین، مشکلات در استفاده از امکانات و خدمات برای ساکنین در فصل گردشگری و کاهش دسترسی به جاذبه های گردشگری و امکانات و فضاهای تفریحی شده است شدت پیامدهای منفی فوق براساس درک و نگرش ساکنین براساس طیف لیکرت در حد زیاد تا خیلی زیاد در نوسان و براساس آزمون t تک متغیره معنادار نیز بوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
32 - بررسی وضعیت خدمات زیربنایی و روبنایی طرح هادی روستایی در شهرستان آمل
محمدصادق ابراهیمی امیرمظفر امینی سید حنیف میکاییلیکی از ابزارهایی که شرایط مناسب زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی فضاهای روستایی را فراهم میسازد ساماندهی فضایی- کالبدی این نقاط است که با تهیه و اجرای طرح های هادی روستایی زمینههای تحقق آن فراهم میشود. تحقیق مورد نظر به بررسی اثرات اجرای طرحهای هادی در روستاهای شهرستان أکثریکی از ابزارهایی که شرایط مناسب زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی فضاهای روستایی را فراهم میسازد ساماندهی فضایی- کالبدی این نقاط است که با تهیه و اجرای طرح های هادی روستایی زمینههای تحقق آن فراهم میشود. تحقیق مورد نظر به بررسی اثرات اجرای طرحهای هادی در روستاهای شهرستان آمل میپردازد. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی و تحلیلی است و بخش عمده دادههای مورد استفاده بر اساس مطالعه میدانی و تکمیل پرسش نامه از روستاهای نمونه و انجام مصاحبه با مسئولین محلی و دست اندرکاران اجرایی طرحهای هادی روستایی بوده است. روایی محتوایی پرسش نامه با استفاده از نظرات متخصصان تأیید و جهت تعیین پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد (بالای7/0)، که نشان از پایا بودن ابزار اندازهگیری بود. جامعه آماری این تحقیق روستاییان ساکن در روستاهای شهرستان آمل میباشند که طرح هادی در آن روستاها اجرا شده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین و روش نمونه گیری تصادفی متناسب برای روستاییان بود به طوریکه برای جامعه آماری روستاییان 260 نفر تعیین گردید. در بین آثار اجرای طرح هادی از دیدگاه روستاییان، وضعیت هدایت آب های سطحی، وضعیت جمعآوری زباله، میزان ضابطهمندی ساخت و ساز مسکن، ساماندهی معابر اصلی، بهبود وضعیت خدمات زیربنایی، بهبود وضعیت خدمات روبنایی، بهبود در دسترسی به نهادههای کشاورزی و بازار فروش برای محصولات کشاورزی، زیبایی روستا، پیادهرو سازی معابر، توسعه فضای سبز روستا، وضعیت دفع فاضلاب خانگی و وضعیت کیفیت معابر فرعی به ترتیب اولویت رتبهبندی شدهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
33 - مطالعه اثرات طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی در توسعه اجتماعی روستاها (مطالعه موردی استان اردبیل)
الهه آجودانی سیدحسن حسینیامروزه برنامهریزی جهت توسعه پایدار روستاها بهعنوان یکی از سرفصلهای مسائل اقتصادی اجتماعی کالبدی و فضایی جای خود را باز نموده است و کشورها سعی مینمایند با بسیج امکانات و توانمندیهای خود به اهداف توسعه در تمامی ابعاد اقتصادی و اجتماعی کالبدی فضایی نایل آیند عمران أکثرامروزه برنامهریزی جهت توسعه پایدار روستاها بهعنوان یکی از سرفصلهای مسائل اقتصادی اجتماعی کالبدی و فضایی جای خود را باز نموده است و کشورها سعی مینمایند با بسیج امکانات و توانمندیهای خود به اهداف توسعه در تمامی ابعاد اقتصادی و اجتماعی کالبدی فضایی نایل آیند عمران و توسعه روستایی، اقدامی بنیادی است که موجب اصلاح وضع اجتماعی، اقتصاد و فرهنگ روستا میشود که یقیناً با ترقی همهجانبه روستاها، مناطق شهری نیز تأثیر لازم را گرفته و رشد همهجانبه را در جامعه شاهد خواهیم بود. در صورت تحقق این توسعه دو اتفاق بزرگ خواهد افتاد یکی تثبیت جمعیت و دیگری مهاجرت معکوس به روستاها و اگر برعکس روستاها مورد بیمهری واقع شوند جمعیت جوان و تحصیلکرده و توانمند محیط مستعد و بکر روستا را رها کرده و در حاشیه شهرهای بزرگ ساکن میشوند. طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی این امکان را فراهم نمودهاند که نخست شناخت جامعی از منطقه ارایه شود و دوم اینکه علل و عوامل بروز هرگونه مشخصه اجتماعی اقتصادی و . . . تبیین گردد و سوم بهعنوان برنامهای جامع در یک افق زمانی دهساله ویژگیهای مختلف نقاط روستایی منطقه را پیشبینی نماید و راهکارهای اجرایی بهمنظور تحقق توسعه پایدار روستایی ترسیم شود. تحقیق حاضر بهمنظور بررسی نقش طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی در توسعه روستاهای استان اردبیل میباشد. در تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و تأکید بر نگرش کارشناسان دستگاههای استانی، شهرستانی، بخشی در سه بعد اجتماعی ـ فرهنگی، اقتصادی، کاربردی ـ محیطی از طریق آزمون آماری به بررسی نقش طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی در توسعه روستاهای اردبیل و نیز به بررسی میزان تحققپذیری پیشنهادهای ارائهشده در این طرحها پرداختشده و همچنین مهمترین دلایل عدم تحقق پیشنهادهای مطرحشده در طرحهای مذکور محدودیت اعتبارات عمرانی، ناهماهنگی دستگاهها و سازمانهای دستاندرکار توسعه روستایی و ضعف مشارکت مردمی را میتوان نام برد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
34 - بررسی تطبیقی سطوح توسعه در روستاهای پایدار و ناپایدار جمعیتی (مطالعه موردی: شهرستان مشهد)
مریم قاسمیبی تردید مهمترین مساله جمعیتی نواحی روستایی تمامی کشورهای درحال توسعه ازجمله ایران، تخلیه جمعیتی سکونتگاههای روستایی است. تحقیق حاضر با این پیش فرض که سطح توسعه یافتگی بر ماندگاری جمعیت سکونتگاههای روستایی است، به بررسی مقایسه ای ابعاد توسعه بین دو گروه از روستاهای پاید أکثربی تردید مهمترین مساله جمعیتی نواحی روستایی تمامی کشورهای درحال توسعه ازجمله ایران، تخلیه جمعیتی سکونتگاههای روستایی است. تحقیق حاضر با این پیش فرض که سطح توسعه یافتگی بر ماندگاری جمعیت سکونتگاههای روستایی است، به بررسی مقایسه ای ابعاد توسعه بین دو گروه از روستاهای پایدار و ناپایدار جمعیتی مي پردازد. روش تحقیق توصيفي – تحليلي با رويكرد مقایسه ای است. ابزار تحقیق 380 پرسشنامه خانوار در 41 روستای نمونه در شهرستان مشهد است. جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی و پیمایشی بوده است. نمونه گیری به روش طبقه ای تخصیص یافته صورت گرفته است و پرسشنامه حاوي سئوالاتي است كه در سه بعد و 62 شاخص سعي در كمي نمودن ابعاد مختلف توسعه در دو گروه روستای پایدار و ناپایدار جمعیتی دارد. تحلیل داده ها به کمک آزمون های استنباطی t دو نمونه ای و یومان- ویتنی انجام شد. موازنه 20 ساله جمعیتی شهرستان مشهد (85-65) نشان می دهد که 74% سکونتگاههای روستایی شهرستان با موازنه منفی جمعیتی مهاجر فرست و تنها 26% سکونتگاهها با موازنه مثبت جمعیتی مهاجرپذیر هستند. بررسی مقایسه ای بیانگر سطح بالاتر توسعه در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در روستاهای پایدار جمعیتی به ترتیب با 14.5، 21.4، 11.1 نسبت به روستاهای ناپایدار جمعیتی به ترتیب با 13.3، 20.9، 9.1 است و در مجموع درجه توسعه یافتگی در روستاهای پایدار جمعیتی با 23.6 بیشتر از روستای ناپایدار جمعیتی با 19.5 است. نتایج این پژوهش می تواند در برنامه ریزی های توسعه کاربرد داشته باشد. در حال حاضر اغلب فضاها و سکونتگاههای روستایی شهرستان در حاشیه قرار گرفته اند این امر ضرورت برنامه ریزی در راستای کاهش عدم تعادل های فضایی در سطح نواحی روستایی شهرستان (بین روستاهای پایدار و ناپایدار جمعیتی) و تلاش در جهت بهبود سطح توسعه در ابعاد مختلف در روستاهای کم توان جمعیتی را در سطح شهرستان منعکس می نماید. تفاصيل المقالة