تحلیل حرکات مکانی جمعیت در سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان سردشت)
الموضوعات :
شیـرکو احمدی
1
(دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سردشت، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، سردشت، ایران, دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، ارومیه، ایران)
مرتضی توکلی
2
(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی‌روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: تحلیل, حرکات جمعیت, سکونتگاههای روستایی, شهرستان سردشت,
ملخص المقالة :
روستا و روستا نشینی در ایران از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار است، عدم توجه به فضاهای روستایی، توان و امکانات تولیدی نواحی روستایی و بی توجهی به نیروی انسانی پرتوان روستاها، از مشکلات اساسی در دستیابی به توسعه ی روستایی است. اینکه مناطق جغرافیایی مختلف به طور عام و مناطق روستایی به طور خاص چگونه از تغییرات جمعیت تأثیر می پذیرد مستلزم بررسی چندین عامل است. در این راستا، تشخیص آثار متقابل تغییرات جمعیت بر مناطق روستایی ضروری است. با توجه به تأثیر ساختار جمعیت و تحولات آن بر سکونتگاه های شهری و روستایی، در این پژوهش سعی شده است تا تحلیل حـرکات مکانـی جمعیت در سکونتگاه های روستایی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در این نوشتار تلاش بر آن است که به اجمال، ضمن مروری بر وضعیت کنونی جمعیت روستایی، تحولات گذشته بررسی شده و علل و عوامل آن مشخص و مورد تدقیق گردد. جامعه آماری این تحقیق را 169 روستای بخش مرکزی شهرستان سردشت تشکیل می دهد که از بین آن ها 32 روستا به عنوان نمونه با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب گردید. روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایشی مبتنی بر روش های کمی، آماری و استفاده از مدل های علمی است و ابزار تحقیق پرسشنامه در تجزیه و تحلیل آمارهای جمعیتی بوده است. همچنین جهتتعیینعواملتاثیرگذارازآزمون T استفاده شده است. نتایج نشان می دهد مهاجرت عمده ترین عامل و تغییر و تحول جمعیت در منطقه مورد نظر بوده است که اثرات آن به صورت کاهش و تخلیه جمعیتی منطقه جلوه گر شده و باعث بروز عدم تعادل در توزیع نقاط روستایی و میزان جمعیت آنها و همچنین پراکندگی روستاییان به دیگر نقاط بوده است.
1.ابراهیم پور، محسن، 1382، تغییرات جمعیت روستایی ایران و رابطه آن با مولفههای توسعه در چند دهه اخیر، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال سیزدهم، شماره 51- 50، صص 122- 89.
2. احمدی، وکیل و همتی، رضا، 1387، بررسی وضعیت مضیقهی ازدواج در ایران (بر اساس سرشماری 1385)، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، سال 11، شماره 41، صص64- 43.
3. ادارهی ثبت احوال شهرستان سردشت، شهرستان سردشت، سالهای 1390 ،1385، 1375 و 1365.
4. اطلس کامل گیتاشناسی، 1385، مؤسسه مطالعات و کارتوگرافی سازمان نقشه برداری و جغرافیایی کشور.
5. امانی، مهدی، 1380، مبانی جمعیتشناسی، انتشارات سمت، تهران.
6. آشفته تهرانی، امیر، 1381، جامعه شناسی جمعیت، نمونه موردی ایران، چاپ دوم، موسسهی انتشارات جهاد دانشگاهی، اصفهان.
7. پور احمد، احمد و سلطانی، نبی الله، 1379، اثر تحولات جمعیت روستایی شهرستان بهار طی سالهای 1375- 1355 بر ساختارهای فضایی- مکانی ناحیه، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 38، مهرماه 1379، صص 96- 85.
8. جلالیان، حمید و محمدی یگانه، بهروز، 1386، تحلیل عوامل جغرافیایی موثر در مهاجرتهای روستایی شهرستان زنجان از سال 1355 تا 1375، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 61، صص 99- 89.
9. حکمت نیا، حسن و موسوی، میر نجف، 1385، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامهریزی شهری و ناحیهای، یزد، انتشارات علم نوین.
10. ستوده، هدایتالله، 1384، جامعهشناسی مسائل اجتماعی ایران، انتشارات ندای آریانا، تهران.
11. شفقی، سیروس؛ ضرابی، اصغر و بردی آنا مراد نژادی، 1383، روند تحولات جمعیت بندر ترکمن طی سالهای 75- 1335 و افق آیندهی آن، مجله جغرافیا و توسعه، صص30- 7.
12. طاهرخانی، مهدی، 1380، تحلیلی بر عوامل موثر در مهاجرت روستا - شهری، تحقیقات جغرافیایی، سال 16، شماره 3، صص 93-67.
13. عظیمی، ناصر، 1381، مهاجرت از روستا به شهر، نگاهی متفاوت، مدیریت شهری، شماره10، صص 29 – 16.
14. فرمانداری شهرستان سردشت، 1391، آمار و طلاعات روستاهای شهرستان سردشت.
15. فوزی، یحیی، 1383، چالشهای اجتماعی انقلاب اسلامی در ایران: بررسی تغییرات اجتماعی بعد از انقلاب و پیامدهای آن بر مشروعیت نظام سیاسی، مجله جامعه شناسی ایران، دورهی پنجم، شماره 3، صص 190- 173.
16. کیهانی حکمت، رضا، 1382، بررسی تأثیر متغیرهای جمعیتی بر اندازه دولت و رشد اقتصادی در ایران، فصل نامه جمعیت شناسی، شماره 43 و 44، ص 1.
17. مافی، عزتالله؛ حسینی، سید مصطفی و دادرس، محمود، 1394، بررسی وضعیت مهاجرپذیری شهرستان مشهد در دوره 1385- 1390، فصلنامه علمی تخصصی دانش انتظامی خراسان رضوی، صص 18- 1.
18. محمدزاده، پرویز و احمدزاده، خالد، 1385، بررسی اثر ساخت سنی جمعیت روی تابع بلندمدت مصرف، پژوهشهای اقتصادی، دوره 6، شماره 3، صص 70-45.
19. مرکز آمار ایران، سرشماری نفوس و مسکن سالهای 1390 ،1385، 1375 و 1365.
20. مولایی هشجین، نصرالله 1386، الگوی توزیع فضایی جمعیت در جنوب غربی دریای خزر (1400- 1345)، پژوهشهای جغرافیایی، شمارهی 59، صص. 19- 1.
21. مهدوی حاجیلویی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی و محمدی یگانه، بهروز، 1383، نقش عوامل جغرافیای طبیعی در ناپایداری و مهاجرت های روستایی استان زنجان، پژوهشهای جغرافیایی، سال 36 ، شماره 49، صص 203-221.
22. یدقار، علی، 1383، روند تحول و چالشهای عمران و توسعه روستایی در ایران، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 48، صص 90- 71.
23. Golosmith, p., Gunjab, K., and Ndarishikanye, B., 2004, Rural Urban Migration and Agricultural Productivity: the case of Senegal, Agricultural Economics 31:33-45.
24. Hondroyiannis, Gorge and apapetrou, Evengelia., 2001, Demographic Changes, Labor effort and Economic Growth Empirical Evidence frame Greece, Journal of Policy Modeling, 23, pp 169-188.
25. Terry L,Roe. Sirin, S., 2004, Rural-urban Migration and Economic Growth in Developing Countries, http://ideas.repec.org/p/red/sed004/241.htm1.
26. Tsakiri M., Mattas K. and Loizou S., 2006, Rural Population Changes And Structural Impacts Upon Agriculture And Egional Economy, the 96th EAAE Seminar, Causes and impact of agricultural structure Taenikon, Switzerland, 10-11January, p 1.
_||_