سنجش و ارزیابی شاخص‌های شکوفایی شهری در کلان‌شهر رشت
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
میلاد بابایی الیاسی
1
*
,
هما مسعودی ثانی جویباری
2
,
صابر محمدپور
3
,
میدیا محمدی توتونچی
4
1 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
2 - گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران
3 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
4 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
کلید واژه: شکوفایی شهری, سنجش و ارزیابی, کلان‌شهر رشت,
چکیده مقاله :
مقدمه: گسترش شهرنشینی و مسائل و مشکلات خاص زندگی شهری، بیش از پیش ضرورت توجه همه جانبه به راهبردهای سودمند برای بهینه سازی زندگی ساکنان شهرها را لازم ساخته است. در این راستا مفهوم شکوفایی شهری به عنوان یک چارچوب مفهومی وسیع در زمینه سنجش توسعه و رفاه انسانی و اجتماعی، در ارتباط با کمیت و کیفیت شهرنشینی مطرح شده است. هدف پژوهش: هدف اصلی پژوهش حاضر سنجش و ارزیابی شاخص‌های شکوفایی شهری در کلان‌شهر رشت می‌باشد. روش شناسی تحقیق: این پژوهش از نظر هدف، نظری کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی می‌باشد. برای رسیدن به هدف پژوهش، باتوجه به شاخص‌های بررسی شده طبق برنامه شکوفایی شهری سازمان ملل متحد از ۶ مولفه اصلی شاخص شکوفایی شهری (بهره‌وری، کیفیت زندگی، توسعه زیرساخت، عدالت و مشارکت اجتماعی، پایداری زیست محیطی و حکمرانی و قانون‌گذاری شهری) در قالب ۳۷ زیرمعیار استفاده شده است. اطلاعات و داده‌های مورد نیاز در این پژوهش، با استفاده از ابزار پرسش‌نامه و آمارنامه جمع‌آوری شده است. همچنین حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران ۳۸۴ نفر تعیین شد. پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها و داده‌های گردآوری شده، با استفاده از نرم افزار آماری اس.پی.اس.اس و آزمون t تک نمونه‌ای به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه در این تحقیق، کلان‌شهر رشت به عنوان مرکز استان گیلان است. یافته‌ها و بحث: نتایج نشان داد مولفه‌های بهره‌وری، زیرساخت‌ها، پایداری زیست محیطی، عدالت و مشارکت اجتماعی و همچنین حکمرانی و قانون‌گذاری شهری به ترتیب دارای میانگین (2/52)، (2/79)، (۷۱/۲)، (2/5) و (۲/23) می‌باشند که از میانگین نظری (۳) کمتر است و با توجه به سطح معناداری (کمتر از ۰/05) و مقدار t منفی می‌توان نتیجه گرفت وضعیت این مولفه‌ها در شهر رشت نامطلوب گزارش شده است. همچنین در ارتباط با مولفه کیفیت زندگی، نتایج آزمون تی تک نمونه نشان می‌دهد میانگین این مولفه برابر با (3/01) است و با توجه به سطح معناداری (کمتر از ۰/05) و مقدار t مثبت می‌توان نتیجه گرفت وضعیت این مولفه در شهر رشت متوسط بوده است. نتایج: نتایج حاکی از آن است که شهروندان ساکن در رشت رضایت چندانی از شاخص‌های شکوفایی شهری در این شهر ندارند بنابراین لازم است باتوجه به داده‌های حاصل از این پژوهش و همچنین راهکارهای ارائه شده در جهت بالا بردن شاخص‌های شکوفایی شهری در کلان‌شهر رشت اقدام به عمل آید.
Introduction: The expansion of urbanization and the specific issues and problems of urban life have made it more necessary to pay attention to beneficial strategies to optimize the lives of city dwellers. In this regard, the concept of urban prosperity has been proposed as a broad conceptual framework in the field of measuring development and human and social welfare, in relation to the quantity and quality of urbanization. The purpose of the research: The main goal of the current research is to measure and evaluate the indicators of urban prosperity in the metropolis of Rasht. Research methodology: This research is applied theoretical in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of nature and method. To achieve the goal of the research, according to the indicators examined according to the United Nations Urban Prosperity Program, of the 6 main components of the urban prosperity index (productivity, quality of life, infrastructure development, justice and social participation, environmental sustainability and urban governance and legislation) in the form 37 subcriteria have been used. The information and data required in this research have been collected using questionnaires and statistics. Also, the sample size was determined as 384 people based on Cochran's formula. After completing the questionnaires and collected data, the data was analyzed using SPSS statistical software and one-sample t-test. The geographical scope of the research: The area studied in this research is Rasht metropolis as the center of Guilan province. Findings and discussion: The results showed that the components of productivity, infrastructure, environmental sustainability, justice and social participation, as well as urban governance and legislation have an average of (2/52), (2/79), (2/71), (2/5) and (2/23) which is less than the theoretical average (3) and considering the significance level (less than 0/05) and the negative t value, it can be concluded that the status of these components in Rasht city is unfavorable. Also, in relation to the quality of life component, the results of the t test of one sample show that the average of this component is equal to (3/01) and considering the significance level (less than 0/05) and the positive t value, it can be concluded that the status of this component in The city of Rasht has been average. Results: The results indicate that the citizens living in Rasht are not very satisfied with the indicators of urban prosperity in this city.
احدنژاد روشتی، محسن؛ سجادی، ژیلا؛ و یاری قلی، وحید. (۱۳۹۷). بررسی جایگاه مفهوم زیست پذیری شهری در طرح توسعه شهری (نمونه مطالعاتی: طرح جامع شهر زنجان)، فصلنامه جغرافیا، ۱۶(۵۹)، ۱۰۶-۹۳.
امیر انتخابی، شهرام؛ قلی پور، یاسر و میثمی، سعید. (۱۳۹۷). تحلیلی بر ارتباط شهر یادگیرنده و شهر خلاق در راستای دستیابی به شهر پایدار (مطالعه موردی: شهر رشت). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، ۱۳(۲)، ۴۸۲-۴۶۵.
آتش بار، هادی؛ و ایلانلو، مریم. (۱۴۰۱). سنجش و رتبه‌بندی مناطق شهری بر‌اساس شاخص شکوفایی شهری (مطالعه موردی: بندر ماهشهر)، مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، ۳(۷)، ۸۷-۶۸.
پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت‌اله؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ و پارسا پشاه آبادی، شهرام. (۱۳۹۷). تبیین مفهوم و ویژگی‌های شهر هوشمند، باغ نظر، ۱۵(۵۸)، ۲۶-۵.
جهانی، داریوش؛ نظم‌فر، حسین؛ معصومی، محمدتقی؛ و صمدزاده، رسول. (۱۴۰۱). ارزیابی و سنجش شاخص‌های شکوفایی شهری در شهر اردبیل، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۱۳(۵۱)، ۱۸-۱.
حاضری، صفیه؛ احدنژاد، محسن؛ مشکینی، ابولفضل؛ و پیری، عیسی. (۱۴۰۰). سنجش وضعیت مولفه‌های شکوفایی شهری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، ۱۶(۱)، ۸۰-۶۳.
دانش‌پور، حمیدرضا؛ سعیدی رضوانی، نوید؛ و برزگر، محمدرضا. (۱۳۹۷). ارزیابی مناطق یازده‌گانه شهر شیراز به لحاظ شاخص شکوفایی شهری با استفاده از مدل FAHP، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۹(۳۳)، ۳۲-۱۷.
دانش‌پور، حمیدرضا؛ سعیدی رضوانی، نوید؛ و برزگر، محمدرضا. (۱۳۹۹). ارزیابی امکان قرارگیری شاخص دسترسی در میان شاخص‌های اصلی شکوفایی شهری (مطالعه موردی: شهر شیراز)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ۵۲(۲)، ۴۷۶-۴۵۷.
زیاری، کرامت‌اله؛ و همقدم، نوشا. (۱۴۰۱). بررسی و تحلیلی شکوفایی شهری و اثرات آن بر زیست پذیری در کلان شهر تهران، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، ۱۲(۱۶)، ۱۴۰-۱۲۳.
سعیدپور، شراره؛ برزگر، صادق؛ و رسولی، محمد. (۱۴۰۱). تحلیل و ارزیابی شاخص‌های شکوفایی در محلات شهری (مطالعه موردی: شهر سقز)، برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری، ۲(۶)، ۴۸-۳۳.
سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد؛ و خزاعی نژاد، فروغ. (۱۳۹۵). زیست پذیری شهری، اصول، ابعاد و شاخص‌ها، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۴(۱)، ۷۴-۵۳.
سیف‌الدینی، فرانک؛ پوراحمد، احمد؛ داریش، رضوان؛ و نادر دهقانی الوار، سیدعلی. (۱۳۹۳). بسترها و چالش‌های اعمال سیاست رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: خرم‌آباد لرستان)، جغرافیایی چشم انداز زاگرس، ۶(۱۹)، ۷۹-۵۷.
شریف زادگان، محمدحسین؛ و رمضانی، راضیه. (۱۳۹۹). سنجش میزان تاب‌آوری و چگونگی توزیع آن در محلات شهر تهران، معماری و شهرسازی، ۳(۸۹)، ۱۱۰-۹۱.
صفایی‌پور، مسعود؛ ملکی، سعید؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ و مدانلو جویباری، مسعود. (۱۳۹۶). ارزیابی و سنجش مولفه‌های شکوفایی شهری در کلان‌شهر اهواز، جغرافیا و پایداری محیط، ۷(۲۲)، ۴۷-۳۵.
عباسی، حامد. (۱۴۰۱). بررسی شاخص‌های شکوفایی شهری در شهر خرم‌آباد، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ۵۴(۲)، ۶۱۵-۵۹۹.
کریمیان بستانی، مریم؛ سپاهیان، عبدالسلام؛ سرابندی، زهرا؛ و فیروزی راد، سیما. (۱۴۰۰). بررسی و ارزیابی اثرات شکوفایی شهری بر زیست پذیری شهری (مطالعه موردی: شهر سراوان)، آینده پژوهی شهری، ۱(۲)، ۳۴-۲۰.
کمانرودی کجوری، موسی؛ پریزادی، طاهر؛ آگاه، فرهاد؛ مومنی بید زرد، آزیتا؛ و شفیعی، فاطمه. (۱۴۰۰). ارزیابی و رتبه‌بندی شکوفایی شهری محلات منطقه ۱۸ شهرداری تهران، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، ۱۶(۴)، ۸۴۰-۸۲۳.
گرمسیری‌نژاد، سروش؛ خرم‌بخت، احمدعلی؛ و موغلی، مرضیه. (۱۴۰۱). تدوین الگوی تحقق پذیری توسعه پایدار بر مبنای شاخص‌های شکوفایی شهری (نمونه موردی: شهر جدید عالیشهر)، جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، ۱۲(۴۵)، ۲۰۴-۱۸۳.
محمدی ده چشمه، مصطفی؛ حاجی‌پور، نازنین. (۱۴۰۰). تحلیل تطبیقی شکوفایی شهری در مدل ادغامی کپلند (مطالعه موردی: مناطق شهری کرمانشاه)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۱۲(۴۴)، ۲۰-۱.
مهری، معصومه؛ و ایستگلدی، مصطفی. (۱۴۰۱). بررسی اثرات حکمروایی خوب شهری بر شکوفایی شهری در شهر شیراز، جغرافیا و روابط انسانی، ۵(۱)، ۲۸۸-۱۷۳.
مهندسان مشاور طرح و کاوش. (۱۳۸۶). طرح جامع شهر رشت. جلد ۸، اداره کل راه و شهرسازی استان گیلان، رشت.
Attia Alshamndy, A. (2017). Quality of Life Indices as Components of City Prosperity Initiatives & Their Role in Enhancing Livability & Sustainability of Egyptian Cities. The 1st International Conference: Towards A Better Quality of Life 24-26 November 2017 Technische Universidad Berlin Campus El Gouna, Egypt.
Bakker, V., Verburg, P.H., & Vliet, J.V. (2021). Trade-offs between prosperity and urban land per capita in major world cities. Geography and Sustainability, 2(2), 134-138.
Habitat, U. N. (2013). State of the world's cities 2012/2013: Prosperity of cities. Routledge.
Pittman, S. J., Rodwell, L. D., Shellock, R. J., Williams, M., Attrill, M. J., Bedford, J., & Mc Quatters-Gollop, A. (2019). Marine parks for coastal cities: A concept for enhanced community well-being, prosperity and sustainable city living. Marine Policy, 103, 160-171.
Pittman, S. J., Rodwell, L. D., Shellock, R. J., Williams, M., Attrill, M. J., Bedford, J. & McQuatters-Gollop, A. (2019). Marine parks for coastal cities: A concept for enhanced community well-being, prosperity and sustainable city living. Marine Policy, 103, 160-171.
United Nations. (2014). World urbanization prospects, 2014 revision population, New York: United Nations publication.
Wei, Y., Huang, C., Lam, P.T.I., Sha, Y., Feng, Y. (2015). Using urban carrying capacity as a benchmark for sustainable urban development: an empirical study of Beijing, Sustainability, 7, 3244–3268.
Yigitcanlar, T., Dur, F., Dizdaroglu, D. (2015). Towards Prosperous sustainable cities: A multiscalar urban sustainability assessment approach, Habitat International, 45, 36-46.