تحلیل توان ها و محدودیت های محیطی با تحلیلی بر لرزه خیزی و نحوه استقرار مراکز جمعیتی استان زنجان
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
سیدرضا آزاده
1
(دانشجوی دکتر جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
ملیحه زارع
2
(دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران)
کلید واژه: زلزله, تحلیل فضایی, زنجان, مخاطرات طبیعی,
چکیده مقاله :
استان زنجان به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص متأثر از حوادثی چون زلزله، سیل، خشکسالی، تگرگ و سرمازدگی، لغزش و رانش زمین می باشد که از میان عوامل فوق، زلزله به دلیل شرایط ویژه و عدم امکان پیش بینی و شناخت دقیق آن و نیز خسارات جانی مترتب از آن از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف اصلی از انجام این مطالعه تحلیل لرزه خیزی و نحوه استقرار مراکز عمده جمعیتی شامل نقاط شهری و دهستان ها در این استان می باشد. در این مطالعه در گام نخست به بررسی لرزه خیزی و پهنه بندی استان از لحاظ خطر زلزله پرداخته شده است و در مرحله بعد مراکز عمده جمعیتی مستقر در تقسیمات سیاسی استان مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با بهره گیری از قابلیت های تحلیل نرم افزار Arc GIS و هم پوشانی لایه ها، تحلیل فضایی خطر زلزله در مراکز عمده جمعیتی انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که 45 درصد از مساحت استان در پهنه با خطر بالای زلزله، 47 درصد در پهنه با خطر متوسط زلزله و تنها 8 درصد از مساحت استان در پهنه با خطر پایین زلزله قرار دارند. تحلیل های فضایی نشان داد که 12 شهر از مجموع 16 شهر استان در پهنه با خطر بالای زلزله قرار دارند و از مجموع 46 دهستان استان، 25 دهستان در پهنه با خطر بالای زلزله مستقر هستند. بنابراین اتخاذ سیاست هایی همچون رعایت اصول مهندسی ساختمان در ساخت و سازهای جدید، جلوگیری از گسترش شهرهای مستقر در پهنه با خطر بالای زلزله، مکان یابی سکونتگاه های جدید در نواحی با خطر پایین زلزله، آموزش مردم در هنگام بلایای طبیعی همچون زلزله می تواند در کاهش اثرات مخرب زلزله موثر واقع شود.
Zanjan has many faults due to its severe tectonic activity in geology areas. According to conducted studies on Zanjan, this county has three separated areas in earthquake occurrence term including high danger widths, average danger widths and low danger widths. This research main aim is Zanjan population main centers seismic spatial analysis. In this case uses ultra-available plans and present documents to analyze Zanjan active faults and mentioned county seismic widths. In continue study how establish and disperse population main residential places (Zanjan villages and cities). Finally by using ArcGIS software analytical abilities and layers overlapping analyzes how establish county cities and villages regarding to county seismic widths. Conducted studies revealed that of 22000 km2 Zanjan area 45% widths have high earthquake danger, 47% average and only 8% low danger. How disperse county cities and villages points according to 1390 census has shown 1015734 population in 7 counties, 16 parts, 16cities, 46 villages and 961 rural areas. By using ArcGIS software and layers overlapping has analyzed earthquake danger spatial analysis in population main center. Results reveal that of 16 urban residential places in Zanjan, 12 cities have placed in high earthquake danger width. Also of 46 villages, 25 ones are in high danger, 18 in average and 3 in low danger areas. Considerable share of burgess population are living in high earthquake danger widths. As of 626760 individual of burgess population 93.01 % area in high danger areas. 5.4% are in average and 1.5% in low danger areas. Earthquake danger spatial analysis in villages show that in county villages 52% population are in high danger, 41% in average and 7% in low danger widths. Also of 46 villages, 25 ones are in high danger, 18 in average and 3 in low danger areas.
1. بهرامی، رحمت الله. (1387). تحلیلی بر آسیب پذیری سکونتگاههای روستایی در برابر زلزله: مطالعه موردیاستان کردستان، روستا و توسعه، دوره 11، شماره 2، 163-182.
2. بهرام پور، مهدی و بمانیان، محمدرضا. (1391). تبیین الگوی جانمایی پایگاهها مدیریت بحران با استفاده از GIS، نمونه موردی شهر تهران منطقه 3، دو فصلنامه مدیریت بحران، دوره 1، شماره اول، 51- 59.
3. پورطاهری، مهدی؛ سجاسی قیداری، حمدالله و صادقلو، طاهره. (1390). سنجش و ارزیابی مولفههای مبنایی مدیریت ریسک زلزله، مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان قزوین، پژوهشهای روستایی، دوره 2، شماره 1، 115-150.
4. پورطاهری، مهدی؛ سجاسی قیداری، حمدالله و صادقلو، طاهره. (1390). ارزیابی تطبیقی روشهای رتبه بندی مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی، مطالعه موردی: استان زنجان، پژوهشهای روستایی، دوره 2، شماره 3، 31-54.
5. پورمحمدی، محمدرضا و مصیب زاده، علی. (1387). آسیب پذیری شهرهای ایران در برابر زلزله و نقش مشارکتمحلهای درامداد رسانی آنها،جغرافیا و توسعه، دوره 6، شماره 12، 117-144.
6. تقوایی، علیاکبر؛ معروفی، سکینه و رشتبری، معصوم. (1391). مدیریت بحران در نشستهای ساختمانی، نمونه موردی: شهر تهران، دو فصلنامه مدیریت بحران، دوره 1، شماره اول، صص 23- 33.
7. تقوایی، مسعود و کیانی، صدیقه. (1387). فرآیند و مراحل مدیریت بحران شهری، دوماهنامه بنا، شماره 36، 37- 54.
8. ثبوتی، فرهاد؛ حسامی، خالد؛ قدس، رضا؛ طبسی، هادی و عسگری، روح الله. (1387). لرزه خیزی و گسلش فعال در زنجان و مناطق مجاور، انجمن ژئوپلتیک ایران، 187-189.
9. جامی، محسن؛ رادان کوهپایی، محمدیاسر؛ میرزینلی یزدی، سیدحسین و کاظمی، عیوض. (1391). هندسه فرکتالی گسلها و لرزه خیزی در جنوب شرق ایران (مکران)، اولین همایش ملی توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران، کد مقاله: 3066.
10. حسینی، سید یعقوب و دمنا بی اصل، آنا؛ 1391، بررسی میزان تأثیرات مدیریت راهبردی بر کیفیت عملیت مدیریت بحران، مطالعه موردی: صنایع حمل و نقل ریلی کشور، دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره 2، 77-86.
11. رفیعیان، مجتبی و مطهری، زینب السادات. (1391). طراحی مدلی برای مطالعه رویکرد مدیریت ریسک بحران اجتماع محور، مطاعه موردی: طرح دوام (داوطلبین واکنش اضطراری محلات)، دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره 1، 5-12.
12. رضایی، محمدرضا؛ حسینی، سید مصطفی و حکیمی، هادی. (1391). برنامهریزی راهبردی مدیریت بحران در بافت تاریخی شهر یزد با استفاده از مدل SWOT، دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره 1، 35-44.
13. زنگی آبادی، علی؛ صفایی، همایون؛ محمدی، جمال و قائدر رحمتی، صفر. (1387). تحلیل شاخصهای آسیب پذیری مساکن شهری در برابر خطر زلزله، نمونه موردی: مساکن شهر اصفهان، جغرافیا و توسعه، شماره 12، 61-79.
14. عبدی، پرویز. (1386). بررسی فعالیت لرزهای استان زنجان، پنجمین کنفرانس بینالمللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، 8 - 1. تهران.
15. قنواتی، عزت الله؛ قلمی، شبنم و عبدلی، اصغر. (1388). توانمندسازی مدیریت بحران شهری در جهت کاهش بلایای طبیعی (زلزله) نمونه موردی: شهر خرم آباد، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، دوره 1، شماره 4، صص 24-15.
16. گلابچی، محمود و طیبات، مجتبی. (1386). علل عدم پایداری ساختمانهای مسکونی روستایی در برابر زلزله و ارائه الگوی ساخت براساس امکانات و تواناییهای محلی، هنرهای زیبا، شماره 30، 31-42.
17. مهدوی نژاد، محمدجواد و جوانرودی، کاوان. (1391). بررسی آسیب پذیری ناشی از زلزله در شبکههای ارتباطی تهران بزرگ مطالعه موردی: خیابان ولی عصر شمالی تا چهاراه پارک وی، دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره 1، 13-21.
18. معاونت برنامهریزی و آمایش استان زنجان. (1389). طرح آمایش استان زنجان، جلد 9، ص 279، زنجان.
19. Amiri. A, Tabatabaei. R.(2008). Earthquake Risk Management Strategy Plan Using Nonparametric Estimation of Hazard Rate, American Journal of Applied Sciences, 5 (5), 581-585.
20. Hongnan. Li, Tinghua. Yi, Ming. Gu, Linsheng Huo. (2009). Evaluation of earthquake-induced structural damages by wavelet transform, Progress in Natural Science 19 ,Available online at www.sciencedirect.com. 461- 470.
21. Kuhlicke. C. (2011). Perspectives on social capacity building for natural hazards: outlining an emerging field of research and practice in Europe, environmental science & policy, 14, 804 -814, available at www.sciencedirect.com;
22. Li. J, Liu. Q & Sang. Y. (2012). Several Issues about Urbanization and Urban Safety, International Symposium on Safety Science and Engineering in China, (ISSSE-2012), Procedia Engineering 43, Available online at www.sciencedirect.com, pp: 615-621.
23. Montz, B. E, Tobin, G.A. (2011). Natural hazards: An evolving tradition in applied geography, Applied Geography 31, 1-4.
24.Sha. M, Tian. G. (2010). An analysis of spatiotemporal changes of urban landscape pattern in Phoenix metropolitan region, International Society for Environmental Information Sciences, Annual Conference (ISEIS), Procedia Environmental Sciences 2, Available online at www.sciencedirect.com, 600-604.
_||_