مدلسازی ساختاری – تفسیری اثرگذاری ابعاد عملکرد مدیریت شهری بر پایداری شهری: (مطالعه موردی: شهر ارومیه)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

رضا داداش پور ¹ , حسن احمدزاده ^{2 *} , رضا ولیزاده ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1402/04/24 تاریخ پذیرش : 1402/07/24 تاریخ انتشار : 1403/12/01

کلید واژه: مدیریت شهری, عملکرد, توسعه پایدار شهری, مدلسازی ساختاری - تفسیری, ارومیه,

چکیده مقاله :

مقدمه: مدیریت شهری به معنای برنامه­ریزی کنترل شده برای دستیابی به کارایی و برابری در توسعه شهری است. مدیریت شهری تنها مدیریت تاسیسات و سازمان­های شهری نیست، بلکه مدیریت فرآیند شهرنشینی، توسعه شهری و امور شهری است به گونه ای که امکانات شهری با هم کار کنند.

هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی ابعاد و شاخص­های تعیین­کننده و تأثیرگذار بر عملکرد مدیریت شهری در زمینه توسعه پایدار در شهر ارومیه است.

روش‌شناسی تحقیق: جامعه آماری این پژوهش شامل کارشناسان و مدیران شهری در شهر ارومیه بود. در این پژوهش برای تهیه اطلاعات، ابتدا از طریق روش دلفی ابعاد عملکردی مدیریت شهری مؤثر بر روند توسعه پایدار شهری ارومیه، با استفاده از نظرات خبرگان شامل اساتید دانشگاه، کارشناسان و مدیران و برنامه­ریزان حوزه مدیریت شهری، شناسایی شد. سپس اطلاعات بدست آمده با استفاده از مدل­سازی ساختاری- تفسیری (ISM) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در نهایت با استفاده از تحلیل MICMAC، نوع متغیرها با توجه به میزان اثرگذاری و اثرپذیری بر سایر متغیرها مشخص شده است. در این تکنیک، آثار متقابل مؤلفه­هاي موردنظر تحقیق با استفاده از روش­هاي مختلف و از طریق ساخت یک ماتریس مورد تحلیل قرار می­گیرد. لازم به توضیح است که تکنیک حاضر در زمره­ي روش­هاي نیمه کمی و اکتشافی قرار دارد.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر ارومیه می­باشد.

یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد، هویت و تعلق خاطر مکانی، تنوع و امنیت و ایمنی به ترتیب با میزان قدرت نفوذ 12، 10 و 10 بیشترین تأثیر و معیارهای دسترسی، آلودگی­های هوا، صوتی و بصری، نظافت و پسماند و فضای سبز کمترین تأثیر را در زمینه عملکرد مدیریت شهری در زمینه توسعه پایدار شهری داشته­اند.

نتایج: در سطح ابعاد، نتایج نشان داد که ابعاد اجتماعی ـ فرهنگی و سپس بعد کالبدی سطوح پایه­ای عملکرد مدیریت شهری در زمینه توسعه پایدار شهری ارومیه بوده و هر گونه برنامه و اقدام برای سرآغاز و توسعه پایدار شهر ارومیه، باید به نقش کلیدی و پایه­ای این عوامل توجه نماید.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Urban management means-controlled planning to achieve efficiency and equality in urban development. Urban management is not only the management of urban facilities and organizations but also the management of the process of urbanization, urban development, and urban affairs in such a way that urban facilities work together.

Research Aim: The purpose of this research is to investigate the dimensions and indicators that determine and influence the performance of urban management in the field of sustainable development in Urmia City.

Methodology: The current study is based on a practical purpose and is descriptive research in terms of the method. The statistical population of this research included experts and city managers in Urmia city. In this research, to provide information, the functional dimensions of urban management effects on the sustainable urban development process of Urmia were first identified through the Delphi method, using the opinions of experts including university professors, experts and managers, and planners in the field of urban management. Then, the obtained information was analyzed using interpretive-structural modeling (ISM) and finally, using MICMAC analysis, the type of variables was determined according to the degree of influence and effectiveness on other variables. In this technique, the mutual effects of the desired components of the research are analyzed using different methods and through the construction of a matrix. It is necessary to explain that the present technique is among semi-quantitative and exploratory methods.

Studied Area: The geographical territory of this research is the city of Urmia.

Results: The results of this research showed that identity and belonging to a place, diversity, and security and safety have the highest influence with the penetration power of 12, 10, and 10, respectively, and access criteria, air, sound, and visual pollution, cleanliness and waste, and green space have the least influence. have had in the field of urban, management performance in the field of sustainable urban development.

Conclusion: Also, at the level of dimensions, the results showed that socio-cultural dimensions and then the physical dimension are the basic levels of urban management performance in the field of sustainable urban development of Urmia, and any plan and action for the beginning and sustainable development of Urmia should play a key and basic role.

منابع و مأخذ:

بديعي، ليلا.، عزت¬پناه و سلطاني، عليرضا (1398). تبيين و تحليل توسعه پايدار شهري با تأکيد بر مؤلفه¬هاي محيطي (مطالعه موردي: شهر سنندج). پژوهش و برنامه¬ريزي شهري، 10(36)، 86-75. dor: 20.1001.1.22285229.1398.10.36.6.8
توکلي¬نيا، جميله؛ ايماني جاجرمي، حسين و يداله¬نيا، حسين. (1400). تحليل جايگاه حکمروايي خوب در عملکرد مديريت شهري (مطالعه موردي: شهر بابل). آمايش محيط، 14(53): 108-85. 20.1001.1.2676783.1400.14.53.5.1dor:
جمشيدي، عليرضا و عنابستاني، علي اکبر. (۱۳۹۹). الگوي ساختاري-تفسيري عوامل تأثيرگذار بر توسعه‌ي تاب‌آوري روستاييان غرب درياچه اروميه در برابر تغيير اقليم (با تأکيد بر خشک‌سالي). مطالعات جغرافيايي مناطق خشک، ۱۱ (۴۲)،۲۲-۱.
https://jargs.hsu.ac.ir/article_161528.html
خستو، مريم و سعيدي رضواني، نويد. (1389). عوامل موثر بر سرزندگي فضاهاي شهري، خلق يك فضاي شهري سرزنده با تكيه بر مفهوم مركز خريد پياده. هويت شهر. 4(6)، 74 -6.
خليل¬آبادي، حسن؛ شاهمرادي قهه، سوادبه و خاني¬زاده، محمدعلي. (1397). تأثير عملکرد مديريت شهري بر ارتقاي کيفيت زندگي شهروندان (نمونه موردي : شهرجديد بهارستان). انسان و محيط زيست، 54(1)، 109-93.
https://sanad.iau.ir/Journal/he/Article/848467/FullText
خوارزمي، اميدعلي؛ قاسم¬زاده، راضيه و پيرزاده، زهره. (1401). مدل¬سازي تأثيرگذاري اقدامات مديريت شهري بر زيست¬پذيري شهر مشهد (نمونه موردي: 6و 9). جغرافياي اجتماعي شهري، 9(1)، 119-97. doi: 10.22103/JUSG.2022.2064
دويران، اسماعيل؛کاظميان، غلامرض؛ مشکيني، ابوالفضل؛ رکن¬الدين افتخاري، عبدالرضا و کلهرنيا، بيژن. (1391). مديريت يکپارچه شهري در ساماندهي سکونتگاه¬هاي غيررسمي شهرهاي مياني ايران؛ مورد پژوهي: زنجان و همد ان. مديريت شهري، 30(2)، 68-53.
http://ijurm.imo.org.ir/article-1-77-fa.html
زنديه، الناز. (1396). بررسي عملکرد شهرداري¬ها در چارچوب رويکرد حکمروايي خوب شهري نمونه موردي: شهرداري شهر ملاير. آمايش محيط، 10(39)، 76-59. https://sanad.iau.ir/Journal/ebtp/Article/986775
سالاری¬پور، علی¬اکبر؛ حمیدی، آرمان؛ صبوری، حمیدرضا و ساداتی، عاطفه. (1401). ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در تحقق توسعه پایدار زیست‌محیطی از دیدگاه شهروندان (موردپژوهی: شهر رشت). معماری و شهرسازی پایدار، 10(1)، 122-107.
doi:10.22061/jsaud.2022.8131.1917
سالاري¬مقدم، زهرا؛ زياري، کرامت¬الله و حاتمي¬نژاد، حسين. (1398). سنجش و ارزيابي زيست¬پذيري محلات شهري مطالعه موردي: منطقه 15 کلانشهر تهران. فصلنامه شهر پايدار، 2(3)، 58-41. doi: 10.22034/JSC.2019.195019.1073
سعيدرضواني، نويد؛ مجيد، عبدالهي؛ ايازي، سيدمحمدهادي؛ نوذرپور، علي؛ ايماني جاجرمي، حسين.؛ كاظميان، غلامرضا؛ صالحي، اسماعيل. (1392). مديريت شهري؛ بررسي تطبيقي نظام مديريت شهري در کشورهاي نمونه. جلد سوم، تهران: انتشارات تيسا.
سعيدنيا، احمد. (1382). مديريت شهري. تهران: انتشارات سازمان شهرداري¬هاي کشور.
شمس¬الديني، علي؛ سنايي¬مقدم، سروش؛ بلاغي، سول و رضايي، ميثم. (1396). سنجش ميزان رضايتمندي شهروندان از عملکرد شهرداري و ارزيابي عوامل فردي، اجتماعي مؤثر بر آن (مطالعه موردي: شهر دهدشت). پژوهش و برنامه¬ریزی شهری، 8(30)، 204-185.
dor: 20.1001.1.22285229.1396.8.30.11.7
صداقتي، عاطفه و فارسي، جواد. (1395). طيف¬سنجي سرزندگي در بافت¬ها و محلات شهري با تلفيق رويكردهاي توسعه¬ي پايدار، رشد هوشمند و نوشهرگرايي و كاربرد مدل الكتر (نمونه موردي: محلات شهر مرودشت). جغرافيا و توسعه، 44 (1)، 254-229.
doi:10.22111/GDIJ.2016.2743
صميمي، محمدرضا. (1389). نقش مديريت در پايداري اقتصادي و اجتماعي نواحي شهري؛ مطالعه موردي: شهر ساحلي نور. مديريت شهري، 25(1)، 98-91.
عبدي، کميل؛ جعفري مهرآبادي، مريم؛ صفايي رينه، مصطفي و اللهياري، شميلا. (1398). سنجش رضايتمندي شهروندان از عملکرد شهرداري با رويکرد حکمروايي خوب شهري (مطالعه موردي: شهر کياسر). آمايش محيط، 12(45)، 166-139.
عزيزي، محمدمهدي. (1385). محله مسكوني پايدار (نارمك). هنرهاي زيبا، 27(1)، 46-35.
عليزاده، هادی؛ نعمتي، مرتضی و رضايي جعفري، كامران. (1394). تحليلي بر معيارهاي حکمراني خوب شهري با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي فازي. مطالعات و پژوهش¬هاي شهري منطقه¬اي، 6(24)، 128-105. https://urs.ui.ac.ir/article_20118.html
عنابستاني، علي و اکبر عنابستاني، زهرا. (1391). تأثير عملکرد مديريت شهري بر ارتقا کيفيت زندگي شهروندان (مطالعة موردي: شهرجديد گلبهار). مطالعات توسعه اجتماعي ايران، 4(4)، 34-23. https://sanad.iau.ir/fa/Journal/jisds/Article/821517
فروغيان، مريم. (1388). نقد و معرفي كتاب مباني توسعه پايدار شهري. كتاب ماه علوم اجتماعي، 20(1)، 43-40.
كابلي فرشچي، سيدامير. (1392). بررسي جايگاه مركز محله در شكل¬گيري محله¬اي پايدار با استفاده از روش AHP (نمونه موردي:محله سرشور مشهد). همايش ملي معماري، شهرسازي و توسعه پايدار با محوريت از معماري بومي تا شهر پايدار، مشهد.
کاظميان، غلامرضا؛ مشکيني، ابوالفضل و بيگلري، شادي. (1390). ارزيابي عملكرد مديريت شهري در پايداري محله¬اي ناحيه دو شهرداري منطقه 4 تهران (محله¬هاي مجيديه، شمس آباد و كالاد). تحقيقات كاربردي علوم جغرافيايي، 18(21)، 28-7.
http://jgs.khu.ac.ir/article-1-601-fa.html
لطفي، حيدر؛ عدالتخواه، فرداد؛ ميرزايي، مينو و وزيرپور، شببو. (1388). مديريت شهري و جايگاه آن در ارتقاء حقوق شهروندان. جغرافياي انساني، 2(1)، 110-101.
محمدي ده¬چشمه، پژمان. (1400). بررسي نقش استراتژي‌هاي توسعه پايدار شهري در مناطق کوهستاني (مورد مطالعه: شهرکرد). مطالعات جغرافيايي مناطق کوهستاني، ۲(۳)، 121-107. doi:10.52547/gsma.2.3.107
محمدي¬فر، مجيد و علوي نسب، سيدهاشم. (1393). نقش مديريت شهري در توسعه پايدار گردشگري شهري (نمونه موردمطالعه: شهر مشهد). ششمين کنفرانس ملي برنامه¬ريزي و مديريت شهري با تأکيد بر مؤلفه¬هاي شهر اسلامي.
مختاری ملک¬آبادی، رضا؛ غفاری، سید رامین و لارابی، مریم. (1401). بررسی نقش و جایگاه مدیریت شهری در برندسازی شهری (موردمطالعه: شهر اصفهان). برنامه ریزی فضایی، 12(3)، 46-25.
مرادي¬مکر، سياوش و حيدري¬کيا، مريم. (1397). تحليل مديريت شهري و نقش آن در توسعه پايدار شهري؛ مطالعه موردي شهر اسدآباد. مجله جغرافيا و روابط انساني، 1(1)، 115-98. dor: 20.1001.1.26453851.1397.1.1.8.9
نصراللهي، محمود (۱۳۹۷). نقش مديريت شهري در توسعه پايدار شهري با تاکيد بر جايگاه شهرداري ها. دومين همايش بين¬المللي مديريت. حسابداري، اقتصاد و علوم اجتماعي، همدان، دبيرخانه دايمي کنفرانس.
Ameen, R. F. M., & Mourshed, M. (2019). Urban sustainability assessment framework development: The ranking and weighting of sustainability indicators using analytic hierarchy process. Sustainable Cities and Society, 44, 356-366. doi.org/10.1016/j.scs.2018.10.020
Dijk, V., & Pieter, M. (2006). Managing Cities in Developing Countries: The theory and practice of urban management. Edward Elgar Publishing.
Govindan, K., Palaniappan, M., Zhu, Q., Kannan, D. (2012). Analysis of third-party reverse logistics provider using interpretive structural modeling. International Journal Production Economics, 140, 204- 211. doi:10.1016/j.ijpe.2012.01.043
Haughton, G., & Hunter, C. (2005). Sustainable Cities. Published in Taylor & Francis e-Library.
Hsiao, S-W., Ko, Y-C., Lo, C-H., & Chen, S-H. (2013). An ISM, DEI, and ANP-based approach for product family development. Advanced Engineering Informatics, 27, 131- 148.
doi.org/10.1016/j.aei.2012.10.008
Khalili, A., & NayyeriFallah, S. (2018). Role of social indicators on vitality parameter to enhance the quality of women's communal life within an urban public space (case: Isfahan's traditional bazaar, Iran). Frontiers of Architectural Research, 7(3), 440-454. doi.org/10.1016/j.foar.2018.06.001
Lunecke, M. G. H., & Mora, R. (2017). The layered city: pedestrian networks in downtown Santiago and their impact on urban vitality. Journal of Urban Design, 23(1),1-18.
doi:10.1080/13574809.2017.1369869
Rafieian, H., Islami, S.G., & Houdsony, H. (2008). People's Perception of the Participatory Process of Development in Jolfa Mahalla. Humanities, 15(1), 55-68. dor: 20.1001.1.25382640.2008.15.1.5.7
Shayan, S., Kim, K. P., Ma, T., & Nguyen, T. H. D. (2020). The first two decades of smart city research from a risk perspective. Sustainability, 12(21), 9280. doi:10.3390/su12219280
Warfield, J.W. (1974). Developing interconnected matrixes in structural modeling. IEEE Transcript on Systems. Men and Cybernetics, 4, 51-81. doi:10.1109/TSMC.1974.5408524
Willis, M. (2006). Sustainability: The issue of our Age, And a Concern for Local Government. public Management, 88, 8-12.
Zeng, C., Song, Y., He, Q., & Shen, F. (2018). Spatially explicit assessment on urban vitality: Case studies in Chicago and Wuhan. Sustainable Cities & Society, 40(5), 296-306.
doi:10.1016/j.scs.2018.04.021