ارزیابی و رتبه بندی کیفیت محیطی جاذبه های گردشگری (مورد پژوهی: مناطق 5 گانه شهر اردبیل)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ایعلیرضا محمدی 1 , محمدجواد عباسی 2 , آذر نوری 3
1 - دانشیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل. ایران
2 - دکتری جغرافیا و برنامهریزی فضایی کارآفرینی مناطق روستایی، گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی تهران. ایران
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشکدۀ علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
کلید واژه: شهر اردبیل, پراکنش فضایی, کیفیت محیطی, عناصر گردشگری,
چکیده مقاله :
شناخت و ارزیابی کیفیت محیطی جاذبهها و ترجیحات گردشگران در راستای توسعه شهری و ارتقاء حضور گردشگران اهمیت بسزایی دارد. در پژوهش حاضر ضمن بررسی وضعیت پراکنش فضایی عناصر گردشگری شهر اردبیل، به ارزیابی و رتبه بندی مناطق پنج گانه شهر اردبیل از منظر شاخصهای کیفیت محیطی جاذبههای گردشگری از دیدگاه گردشگران پرداخته است. پژوهش از نظر هدف؛ کاربردی، از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و از نظر پارادایمی در زمره پژوهش های کمی می‌باشد. روش جمع‌آوری اطلاعات میدانی و کتابخانه‌ای )مصاحبه و پرسشنامه) می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر؛ گردشگران مناطق پنج گانه شهر اردبیل است. حجم نمونه از فرمول کوکران جهت تکمیل پرسشنامه ها 384 نفر محاسبه و با روش نمونه گیری تصادفی توزیع گردید. در راستای تجزیه و تحلیل داده ها؛ در گام اول با بررسی پراکنش فضایی عناصر گردشگری شهر اردبیل؛ از نرم‌افزار (GIS) از استفاده گردید. در گام دوم، تجزیه و تحلیل نتایج پرسشنامه گردشگران (با پایایی 738/0 در ضریب آلفای کرونباخ و روایی 721/0؛ روش فرم موازی) با نرم‌افزار SPSS و بررسی تفاوت رتبه معناداری معیارهای کیفیت محیطی شهر اردبیل از طریق آزمون فریدمن تحلیل شد. همچنین، سنجش و رتبه‌بندی مناطق پنج گانه شهر اردبیل از نظر شاخص های کیفیت محیطی جاذبههای گردشگری با استفاده از تکنیک Vikor در نرم افزارEXCEL انجام شده است. نتایج بررسی تفاوت رتبه عوامل کیفیت محیطی جاذبههای گردشگری در شهر اردبیل نشان داد که بطور کلی شاخص خدمات عمومی شهری با میانگین عددی 00/4 رتبه اول و شاخص محیط زیست شهری با میانگین عددی 87/3 رتبه دوم را از نظر بازدیدکنندگان دارد. همچنین؛ در بحث رتبه بندی مناطق پنج گانه شهر از نظر شاخص های کیفیت محیطی جاذبه های گردشگری؛ نابرابری وجود دارد؛ بطوریکه عناصر و جاذبههای منطقه دو که بیشتر از نوع طبیعی- تفریحی هستند؛ با مقدار عددی صفر در الویت اول و بالاترین رتبه هستند و جاذبههای منطقه چهار با مقدار عددی 752/0 در در پایین ترین رتبه و اولویت آخر از نظر گردشگران قرار دارند که این یافته ها، راهنمای مناسبی جهت آسیب شناسی، سیاستگذاری و برنامهریزی مناسب توسعه شهری محدوده مورد مطالعه با محوریت گردشگری خواهد بود.
Recognizing and evaluating the environmental quality of tourist attractions and preferences is very important for urban development and promoting the presence of tourists. In the present study, while examining the spatial distribution of tourism elements in Ardabil, it has evaluated and ranked the five regions of Ardabil in terms of environmental quality indicators of tourist attractions from the perspective of tourists. Research in terms of purpose; Applied, in terms of descriptive-analytical nature and in terms of paradigm is among the quantitative research. The method of collecting field and library information is (interview and questionnaire). The statistical population of the present study; Tourists in the five regions of Ardabil. The sample size of Cochran's formula to complete the questionnaires was calculated 384 people and distributed by random sampling method. In order to analyze the data; In the first step, GIS software was used to study the spatial distribution of tourism elements in Ardabil. In the second step, the results of the tourists questionnaire (with reliability of 0.738 in Cronbach's alpha coefficient and validity of 0.721; parallel form method) were performed with SPSS software and the difference between the significant rank of environmental quality criteria in Ardabil through Friedman test was performed. Were analyzed. Also, the assessment and ranking of the five regions of Ardabil in terms of environmental quality indicators of tourist attractions has been done using the Vikor technique in EXCEL software. The results of the study of the difference in the ranking of environmental quality factors of tourist attractions in Ardabil showed that in general, the urban public services index with an average of 4.00 has the first rank and the urban environment index with the average of 3.87 has the second rank in terms of visitors. also; In the discussion of ranking the five regions of the city in terms of environmental quality indicators of tourist attractions; There is inequality; So that the elements and attractions of Zone 2, which are more of a natural-recreational type; With a numerical value of zero, they are in the first and highest rank, and the attractions of region four with a numerical value of 0.752 are in the lowest rank and last priority in terms of tourists. These findings are a good guide for pathology, policy and planning. Appropriate planning of urban development will be the study area with a focus on tourism.
آمار، تیمور. (1393). الزامات و ضرورتهای برنامهریزی کاربری زمین در سکونتگاههای روستایی شهرستان رودبار. فصلنامه مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 9(28)، 85-101.
امانپور، سعید؛ علیزاده، هادی و قراری، حسن. (1392). تحلیلی بر مکانیابی جهات بهینه توسعۀ فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل AHP. فصلنامۀ علمی برنامهریزی منطقهای، 3(10)، 83-96.
بیگدلی، اعظم؛ عینالی، جمشید؛ رابط، علیرضا و عباسی، فریبا. (1397). ارزیابی اثرات گردشگری خانه‌های دوم بر روی کیفیت زندگی ساکنین دائمی (مطالعۀ موردی: دهستان سعیدآباد، شهرستان ایجرود). فصلنامه مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 13(1)، 199-216.
پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله؛ حاتمینژاد، حسین و پارسا پشاه آبادی، شهرام. (1397). تبیین مفهوم و ویژگی‌های شهر هوشمند. باغ نظر، 15 (58)، 5-26.
تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم. (1390). مدیریت گردشگری شهری با تأکید بر برنامهریزی فضاهای شهری جاذب گردشگر (مطالعۀ موردی شهر کرمانشاه). فصلنامۀ برنامهریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، 9(3)، 207-183.
ترکزاد، نغمه؛ قاسمی، مروارید؛ پاکزاد، جهانشاه و ترابی، مرضیه. (1385). مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران: انتشارات شهیدی.
تقیلو، علی‌‌اکبر؛ افتاب، احمد و سلطانی، ناصر. (1396). امکان‌‌سنجی و سنجش برد سرمایه‌‌گذاری عرصه‌‌های گردشگری استان آذربایجان‌‌غربی. مجلۀ آمایش سرزمین، 9(2)، 363- 388.
حسام، مهدی. (1396). ارزیابی رضایتمندی گردشگران از مقصدهای گردشگری روستایی (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان فومن). فصلنامه مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 12(4)، 803-819.
حسینی، سیدعلی؛ مبرهن قاسم آبادی، فاطمه؛ خوشدلان، مژگان و مهری، آزاده. (1395). تحلیل راهبردی شاخصهای گردشگری (مطالعۀ موردی: شهر چابکسر، استان گیلان). فصلنامه مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 11(36)، 129-147.
رضوانی، محمدرضا؛ فرجی سبکبار، حسنعلی؛ دربان آستانه، علیرضا و کریمی، سیدهادی. (1396). تحلیل نقش عوامل و شاخصهای کیفیت محیطی مؤثر در برندسازی مقصدهای گردشگری روستایی. فصلنامه برنامهریزی و توسعۀ گردشگری، 6 (23)، 105-136.
زیاری، کرامتالله و رخساری، حمید. (1398). اولویت‌بندی و دسته‌بندی جاذبههای توریستی براساس ترجیحات گردشگران (مطالعۀ موردی: شهر یزد). نشریۀ گردشگری شهری، 6 (3)، 17-31.
سازمان مدیریت و برنامهریزی استان اردبیل. (1398). سالنامه آماری استان اردبیل.
سازمان نقشهبرداری کشور .(1398).
سجاسی قیداری، حمدالله و صادقلو، طاهره. (1395). تحلیل و تبیین نقش کیفیت محیطی در جذب گردشگر به مقاصد گردشگری روستایی (مطالعۀ موردی: روستاهای گردشگری دهستان لواسان کوچک). فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، ۳۱(۲)، ۳۲-۴۹.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل. (1400). جاذبههای گردشگری استان اردبیل.
شیخی، حجت و رضایی، محمدرضا. (1396). ارزیابی کیفیت محیطی فضاهای شهری پیادهمدار و پاسخدهی اجتماعی (نمونۀ موردی: خیابان فردوسی شهر ایلام). فصلنامۀ پژوهش و برنامهریزی شهری، 8(29)، 83-98.
صحنه، بهمن و معمری، ابراهیم. (1396). اولویت‌بندی امکانات توسعۀ گردشگری و توزیع فضایی آن (نمونۀ موردی: شهرستان‌های استان گلستان). فصلنامۀ برنامهریزی منطقهای، 7(26)، 15-24.
عباسی، محمدجواد؛ سجادی، ژیلا؛ عبدالهی، علی و رضویان، محمدتقی. (1401). تحلیل فضایی تسهیلات و خدمات گردشگری با تاکید بر برنامهریزی فضایی (مورد پژوهی: محور گردشگری زنجان- طارم- ماسوله). فصلنامه مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 17(3)، 773-791.
عباسی، محمدجواد. (1399). چارچوبی برای بررسی پیامدهای فضایی توسعۀ گردشگری روستایی با تأکید بر کارآفرینی (مطالعۀ موردی: منطقۀ شیت و شیرینسو شهرستان طارم، استان زنجان). رساله دکتری جغرافیا و برنامهریزی فضایی کارآفرینی روستایی، به راهنمایی دکتر ژیلا سجادی و دکتر علی عبداللهی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
فرجی ملایی، امین و علیوردیلو، هادی. (1394). تحلیل ماتریس فضایی گسست توسعة منطقه ای در استان مرکزی. مجلۀ آمایش سرزمین، 7(2)، 277-306.
گلکار، کوروش. (1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. مجلۀ صفّه، 16(44)، 66-75.
منتظر، فرامرز؛ نظمفر، حسین و یزدانی، محمدحسن. (1397). تحلیل توسعۀ فضایی شهر اردبیل در دورۀ زمانی (1335-1390). مطالعات عمران شهری، 2(5)، 120-136.
یوسفی شهیر، هانیه؛ حسین‌‌زاده دلیر، کریم و باقری، کریم. (1393). ارزیابی زیرساخت‌‌های گردشگری با تأکید بر محورهای ارتباطی و توقفگاه‌‌ها از دیدگاه گردشگران (منطقۀ تاریخی فرهنگی تبریز). نخستین سمینار علمی تخصصی جاذبهها و دافعه‌‌های گردشگری آذربایجان شرقی، تبریز، خانۀ مطبوعات آذربایجان شرقی، شرکت ساربانان گردشگری.
Ashworth, G., & Page, S.J. (2011). Urban tourism research: Recent progress and current paradoxes. Tourism Management, 32(1), 1–15.
Andriani, K. (2017). Integrating the concepts of city branding and tourism event on behavioural intention in domestic urban tourism. Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences, 65(5), 155-161.
Caber, M., Albayrak, T., & Matzler, K. (2012). Classification of the destination attributes in the content of competitiveness (by revised importance-performance analysis). Journal of Vacation Marketing, 18(1), 43-56.
Chen, C.M., Chen, S.H., & Lee, H.T. (2010). Assessing destination image through combining tourist cognitive perceptions with destination resources. International Journal of Hospitality & Tourism Administration, 11(1), 59-75.
Dwyer, L., Mellor, R., Livaic, Z., Edwards, D., & Kim, C. (2004). Attributes of destination competitiveness: A factor analysis. Tourism analysis, 9(1-2), 91-101.
Ginting, N. (2016). How self-efficacy enhance heritage tourism in Medan Historical Corridor, Indonesia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 234, 193-200.
Gospodini, A. (2001). Urban design, urban space morphology, urban tourism: an emerging new paradigm concerning their relationship. European planning studies, 9(7), 925-934.
Hall, C. M., & Page, S. J. (2014). The geography of tourism and recreation: Environment, place and space. Published May 7, 2014 by Routledge. 470 Pages 62 B/W Illustration.
Kozak, M., & Rimmington, M. (1999). Measuring tourist destination competitiveness: conceptual considerations and empirical findings. International Journal of Hospitality Management, 18(3), 273-283.
Krešić, D., & Prebežac, D. (2011). Index of destination attractiveness as a tool for destination attractiveness assessment. Tourism: An International Interdisciplinary Journal, 59(4), 497-517.
Li, D., Zhou, X., & Wang, M. (2018). Analyzing and visualizing the spatial interactions between tourists and locals: A Flickr study in ten US cities. Cities, 74, 249-258.
Navickas, V., & Malakauskaite, A. (2009). The possibilities for the identification and evaluation of tourism sector competitiveness factors. Engineering economics, 61(1).
Pearce, D. (1998). Tourism Today: A Geographical Analysis. Harlow, Essex: Longman, 54(2), 55-56.
Ruetsche, J. (2006). Urban Tourism - University of Wisconsin, Extension. Issue 117.
Ritchie, J.R., & Crouch, G.I. (2010). A model of destination competitiveness/sustainability: Brazilian perspectives. Revista de Administração Pública, 44, 1049-1066.
Sharma, R., & Newman, P. (2017). Urban rail and sustainable development key lessons from Hong Kong, New York, London and India for emerging cities. Transportation research procedia, 26, 92-105.
Seidl, A., Guiliano, F., & Pratt, L. (2006). Cruise tourism and community economic development in Central America and the Caribbean: The case of Costa Rica. PASOS revista de turismo y patrimonio cultural, 4(2), 213-224.
Van Truong, N., & Shimizu, T. (2017). The effect of transportation on tourism promotion: Literature review on application of the Computable General Equilibrium (CGE) Model. Transportation Research Procedia, 25, 3096-3115.
Yang, Y., & Fik, T. (2014). Spatial effects in regional tourism growth. Annals of Tourism Research, 46, 144-162.
Zhang, H., Gu, C.L., Gu, L.W., & Zhang, Y. (2011). The evaluation of tourism destination competitiveness by TOPSIS & information entropy–A case in the Yangtze River Delta of China. Tourism Management, 32(2), 443-451.
_||_