سنجش وضعیت مولفه های شکوفایی شهری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ایصفیه حاضری 1 , محسن احدنژاد روشتی 2 , ابوالفضل مشکینی 3 , عیسی پیری 4
1 - دانش‌آموخته دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2 - دانشیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4 - استادیارگروه جغرافیا و برنامهریزی شهری،دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
کلید واژه: کلانشهر تبریز, توسعه متعادل, کلمات کلیدی: شکوفایی شهری, مدل Orestee,
چکیده مقاله :
چکیده مقدمه: امروزه به دنبال گسترش شهرنشینی و رشد فزایند‌ه‌ی جمعیت، توسعه شهرها با مشکلات متعدی مواجه می‌باشد. از این‌رو برای پاسخگویی به مشکلات توسعه شهری و در نهایت رسیدن به توسعه پایدار رویکردهای متعددی ارائه شده‌اند. در این راستا رویکرد شکوفایی برای رسیدن به توسعه متعادل و متوازن و پایداری در شهرها مطرح شده است. هدف پژوهش : مقاله حاضر درصدد اولویّت‌بندی نواحی شهری تبریز به لحاظ ابعاد پنجگانه شکوفایی شهری می‌باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و به لحاظ هدف کاربردی می‌باشد. روش‌شناسی تحقیق: برای نیل به هدف تحقیق، ابتدا، عوامل دخیل در شکوفایی کلانشهر تبریز، در قالب ابعاد پنجگانه شکوفایی شامل بهره‌وری، توسعه‌زیرساخت، کیفیت‌زندگی، برابری و پایداری محیط‌زیست، استخراج شده‌اند و ارتباط آنها توسط نرم‌افزار MICMAC به صورت ساختاری بررسی و پانزده عامل کلیدی استخراج شده‌اند. در این مرحله اطلاعات مکانی عوامل کلیدی از نقشه‌های شهری و اطلاعات غیر‌مکانی نیز از داده‌های سرشماری نفوس و مسکن استخراج می‌شوند. و با تلفیق سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی و سیستم‌های پشتیبان تصمیم‌گیری اطلاعات بدست آمده تجزیه و تحلیل شده و نهایتاً نواحی شهری به لحاظ عوامل پیشران شکوفایی با مدلOreste رتبه‌بندی گردید. قلمروجغرافیایی: محدوده مورد شهر تبریز می‌باشد. که در شمال غربی ایران واقع شده و مرکز استان آذربایجا‌ن‌شرقی است.یافته ها و بحث: در بررسی و مقایسه نواحی 38گانه تبریز بر مبنای شرایط موجود پانزده عامل کلیدی شکوفایی مشخص گردید که هسته مرکزی شهر و بازار، شهرک باغمیشه و رشدیه، بخش‌هایی از شهرک ارم و رضوانشهر، یاغچیان، گلشهر، پرواز، ولیعصر جنوبی، زعفرانیه و ائل‌گلی به لحاظ شکوفایی در رده بسیار بالا قرار دارند. این نواحی 43/25 درصد از جمعیت و 16/22 درصد از مساحت تبریز را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین مطالعات نشان داد که محلات کرکج، کوی ایرادک، ملازینال، ایده‌لو، سیلاب قوشخانه، رسالت، جلالیه، رازی، خلیل‌آباد، ارم و فرودگاه جزء نواحی با شکوفایی بسیار ضعیف می‌باشند. این نواحی یا جزء نواحی صنعتی بوده و یا بافت آشفته و متراکم حاصل از توسعه‌های شتابان غیرقانونی و فاقد برنامه در دهه‌های اخیر می‌باشند و 82/18 درصد از جمعیت و 48/31 درصد از مساحت تبریز را به خود اختصاص داده‌اند. نتایج: نتایج حاصل نشان می‌دهد که نواحی 8-1، 2-2، 1-5، رتبه‌های اول تا سوم را به لحاظ شکوفایی دارا می‌باشند. و نواحی 1-10، 6-5 و 2-10 به ترتیب سه رتبه آخر را در شکوفایی شهری در بین نواحی 38 گانه تبریز به خود اختصاص داده‌اند.
Introduction: Today, urbanization and population growth have led to the development of cities with numerous problems. Hence, several approaches have been proposed to answer the problems of urban development and ultimately achieve sustainable development. In this regard, urban prosperity has been proposed to achieve balanced and harmonious and sustainable development in cities. The present paper aims to prioritize the urban areas of Tabriz metropolis in terms of five dimensions of urban prosperity. This research is applied in terms of purpose and is descriptive-analytical in terms of method.Methodology: In order to achieve this goal, all factors involved in the development and prosperity of the metropolis of Tabriz, in the form of five dimensions of prosperity including productivity, infrastructure, quality of Life, equity and inclusion, environmental sustainability have been extracted. And their relationship has been evaluated structurally by the MICMAC software and fifteen key factors have been extracted. At this stage, spatial data from existing urban maps and non-spatial data from housing census data have been extracted. And, by integrating geographic information systems and decision-making Support Systems, information was analyzed and ultimately, urban areas were ranked in terms of prosperity key factors with the Oreste model.Geographical area of research: The area is the city of Tabriz located in northwestern Iran and is the capital of East Azerbaijan province.Results and discussion: By studying the 38 districts of Tabriz, based on the existing conditions, the fifteen key factors of prosperity revealed that the core of the city and the bazaar, Baghmehisheh and Roushdiyah, parts of the cities of Eram and Rezvanshahr, Yaghchian, Golshahr, Valiasr, Zafaraniye, and Ehle Goli are neighborhoods with very solid prosperity. These areas 25.43% of the population and 22.16% of the area of Tabriz have been allocated. Studies have also shown that the neighborhood of Karkaj, Iradak, Malazinal, Idelo, Sylab Ghoshneh, Resalat, Jalaliyeh, Razi, Khalil Abad, Eram, and the airport are very weak prosperity areas. These areas are either industrial areas or turbulent and congested texture resulting from unplanned and accelerated development in recent decades. And 18.82% of the population and 31.48% of the area of Tabriz have been allocated.Conclusion: The results of the study indicate that the areas 8-1, 2-2, 5-1 have the first to third ranks in terms of prosperity. And areas 10-1, 5-6 and 10-2. And areas of 10-2, 5-6, and 10-1 are on the last three ranks in terms of indicators urban prosperity.
احدنژاد، محسن؛ حاضری، صفیه؛ مشکینی، ابوالفضل و پیری، عیسی .(1397). شناسایی عوامل کلیدی موثر بر شکوفایی شهری با رویکرد آیندهنگاری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز). پژوهش و برنامهریزی شهری، 9(32 )، 30-15.
حاج حسینی, حجتاله، اشتری، حسن و مهدنژاد، حافظ .(1393). نقش نظریه شهر خلاق در پویش اقتصاد فرهنگی و زندگی شهری. ترویج علم. 5(2)، 37-15.
دانشپور، حمیدرضا؛ سعیدی رضوانی، نوید و بذرگر، محمدرضا .(1397). ارزیابی مناطق یازدهگانه شهر شیراز به لحاظ شاخص شکوفایی شهری با استفاده از مدل. FAHP فصلنامه پژوهش و برنامهریزی شهری، 9 (33)،32-17.
شهرداری تبریز .(1395). طرح جامع شهر تبریز. مهندسین مشاور نقش محیط.
صفاییپور، مسعود؛ ملکی، سعید؛ حاتمینژاد، حسین و مدانلوجویباری، مسعود .(1396). ارزیابی و سنجش مؤلّفههای شکوفایی شهری در کلان شهر اهواز. جغرافیا و پایداری محیط (پژوهشنامه جغرافیایی)، 7(22 )، 47-35.
عشورنژاد، غدیر؛ فرجی سبکبار، حسنعلی؛ علوی پناه، سیدکاظم و نامی، محمد حسن .(1390). مکان یابی شعب جدید بانکها و موسسات مالی و اعتباری با استفاده از فرآیند تحلیل شبکهای فازی .(Fuzzy ANP) پژوهش و برنامهریزی شهری، 2(7)، 20-1.
محتشمی، نگار .(1393). فرایند شکلگیری معماری فاخر براساس شاخص‌های شکوفایی شهری در ایران نمونه: طراحی سرای محله درکه شهر تهران. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر و معماری.
محتشمی، نگار ؛ مهدوینژاد، محمدجواد و بمانیان، محمدرضا. (1395). عوامل رشد و موانع بازدارنده شکوفایی شهری، دومین کنفرانس بین المللی یافتههای نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری ومدیریت شهری، تهران.
محسنی، رضا علی و پاکزاد، هما. (1391). اثر عوامل اجتماعی، اقتصادی و جمعیتشناختی بر مرگومیر کودکان زیر پنج سال شهرستان گتوند خوزستان 1389 ، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، 14 (3)، 128-121.
ملکی، سعید و مدانلو جویباری، مسعود .(1395). شکوفایی شهری. تهران: انتشارات جها انشگاهی.
Arbab, P. (2017). City Prosperity Initiative Index: Using AHP Method to Recalculate the Weights of Dimensions and Sub-Dimensions in Reference to Tehran Metropolis. European Journal of Sustainable Development, 6(4), 289-301.
Bonaiuto, M., Fornara, F., Ariccio, S., Cancellieri U. G., & Rahimi L. (2014). Perceived Residential Environment Quality Indicators (PREQIs) relevance for UN-HABITAT City Prosperity Index (CPI), Habitat International,1-11.
Bodin-Buyle Z., & C. Hermant-De Callata .(2011). Urban Prosperity and Quality of Life in European cities – Beyond GDP, European Union, Brussels, prepared for UNHabitat as part of EU – UN-Habitat collaboration.
Choguill, C. (1996). Ten steps to sustainable infrastructure”, Habitat International, 20(3), 389-4044; Teriman, S., T. Yigitcanlar, and S.
Dahlman, C. T., Renwick, W. H., & Bergman, E. (2013). Introduction to Geography: People, Places & Environment: Prentice Hall.
Habitat, U. N. (2013). State of the world's cities 2012/2013: Prosperity of cities. Routledge.
Habitat, U. N. )2015(. The City Prosperity Initiative: 2015 Global City Report. International City Leaders.
Habitat, U. N. (2016). City Prosperity index Ethiopian City – Mekelle.
Isabelle. D.L, Pastijn. H. (2002). Selecting land mine detection strategies by means of outranking MCDM techniques. European Journal of Operations Research, 139, 327-338.
Li, F., Wang, R., Paulussen, J., & Liu, X. (2005). Comprehensive concept planning of urban greening based on ecological principles: a case study in Beijing, China. Landscape and urban planning, 72(4), 325-336.
Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation.Psychological Review, 50, 370-396.
Mitlin, D., & S. Satterthwaite .(1996). Sustainable Development and Cities. In Pugh, C. (ed.) Sustainability, the Environment and Urbanisation, Earthscan, London.
Pastijn, H., & Leysen, J. (1989). Construction an outranking relation with ORESTEE. Mathematical Computing Modeling, 12 (10/11), 1255-1268.
Roubens, M. (1982). Preference relations on actions and criteria inmulticriteria decision making. European Journal of Operations Research, 10, 51-55.
Teriman, S., Yigitcanlar, T., & Mayere, S. (2010). Sustainable Urban Infrastructure Development in South East Asia. In Green Technologies: Concepts, Methodologies, Tools and Applications(pp. 1059-1071). IGI Global.
Sands, G. (2015). Measuring the prosperity of cities. Habitat International, 45, 1-2.
Soja, E.W. (2008). The city and spatial justice, Paper prepared for presentation at the conference Spatial Justice, Nanterre, Paris, March 12-14, 2008. Retrieved 2015, Sep. 20. Available on: http://www.jssj.org/wp-content/uploads/2012/12/JSSJ1-1en4.pdf.
Stead, D. (2015). What does the quality of governance imply for urban prosperity?. Habitat International, 45, 64-69.
Wong, C. (2015). A framework for ‘City Prosperity Index’: Linking indicators, analysis and policy. Habitat International, 45, 3-9.
Yigitcanlar, T., Dur, F., & Dizdaroglu, D. (2015). Towards prosperous sustainable cities: A multiscalar urban sustainability assessment approach. Habitat International, 45, 36-46.
_||_