در جهان معاصر گردشگری بعنوان عاملی در جهت بهبود کیفیت زندگی جوامع تلقی می‌شود این صنعت که بر پایه توجه گردشگران به بازدید از انواع جاذبه در روستا استوار است همواره پیامدهای مثبت و منفی زیادی را در پی داشته است بنابراین توجه ویژه به بعد کالبدی فعالیت‌ها در جهت استفاده بهینه از منابع و کاهش اثرات منفی در نواحی روستایی از جمله اقدامات لازم و ضروری می‌باشد. زیرا گردشگری همواره با تغییرات کالبدی در مقاصد گردشگری منجر می‌گردد و اگر این تغییرات با برنامه‌ریزی همراه نباشد، به آسیب‌های غیرقابل برگشت منتهی می‌گردد. آسیب‌شناسی فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود، هدف اصلی این پژوهش می‌باشد که از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع اسنادی و مطالعات پیمایشی و میدانی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش 15 روستای دارای گردشگری روستایی شهرستان لنگرود بوده که به شیوه هدفمند و قضاوتی انتخاب شده‌اند. حجم نمونه‌ با استفاده از روش کوکران، 342 نمونه برآورد شده که به روش تصادفی- سهمیه‌ای بین ساکنان محلی روستاهای نمونه توزیع شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که پیامدهای نامطلوب کالبدی ناشی از گردشگری روستایی در همه گویه‌ها بالاتر از حد متوسط بوده است و این نشان‌دهنده شدت آسیب‌های کالبدی ناشی از توسعه گردشگری در سطح محدوده مورد مطالعه است. اما در بین مؤلفه‌های مورد بررسی، از بین رفتن اراضی قابل استفاده برای کشاورزی، با میانگین وزنی 09/4 بیشترین آسیب کالبدی را از توسعه گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود داشته است.‌ تفاصيل المقالة

پژوهش حاضر در شهرستان رودسر استان گیلان انجام شده‌است. اقتصاد شهرستان رودسر، بر پایه کشاورزی استوار است. در راستای توسعه کشاورزی در شهرستان رودسر در سال‌های اخیر سیاست‌های متنوعی شامل سیاست‌های بنیادین و حمایتی اتخاذ شده‌است. ازاین‌رو پژوهش حاضر در راستای پاسخ به این سؤال اصلی انجام گرفت که کدام‌یک از سیاست‌های جهاد کشاورزی با شاخص‌های توسعه پایدار اقتصاد روستایی رابطه معنادار دارند. جامعه آماری پژوهش حاضر روستاهای دارای سکنه‌ی شهرستان رودسر است. براساس سرشماری سال 1395، این شهرستان 395 روستای دارای سکنه دارد. اندازه نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر با 195 روستا برآورد گردید. در ادامه براساس اطلاعات روستاها، دهستان‌های شهرستان رودسر از لحاظ برخورداری از سیاست‌های جهاد کشاورزی و شاخص‌های توسعه پایدار اقتصادی با استفاده از مدل‌های تاپسیس و آنتروپی شانون سطح‌بندی شدند. در پایان نیز رابطه متغیرهای مستقل و وابسته با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون ارزیابی شد. نتایج ضریب همبستگی پیرسون در بررسی دو متغیر اصلی پژوهش نشان داد که میزان توسعه پایدار اقتصادی در محدوده مورد مطالعه در سطح معنی‌داری 009/0 با سیاست‌های کشاورزی رابطه معنادار دارد. در این رابطه شدت همبستگی برابر با 772/0 گزارش شده‌است. تفاصيل المقالة

شهرستان لاهیجان با داشتن جاذبه های طبیعی و فرهنگی فراوان همواره به عنوان یکی از کانونهای گردشگری در استان گیلان بوده است. نواحی روستایی این شهرستان نیز با برخورداری از محیط طبیعی بکر در هر یک از بخشهای نواحی کوهستانی، کوهپایه‌ای و جلگه‌ای- ساحلی و همچنین جاذبه‌های فرهنگی و انسانی، یکی از مقاصد اصلی گردشگری این شهرستان به شمار می‌آید. اما گسترش جریانهای گردشگری دراین شهرستان که عموماً بدون برنامه ریزی و عدم مدیریت کافی همراه می‌باشد اثرات مثبت و منفی فراوانی را در زمینه‌های، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی- فضایی به همراه داشته است. هدف این پژوهش بررسی رابطه خانه‌های دوم با آسیب‌شناسی نواحی روستایی شهرستان لاهیجان می‌باشد. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان و خبرگان شهرستان لاهیجان بودند که به شیوه هدفمند 125 نفر از آن‌ها انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته زیست‌پذیری بود که روایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 79/0 بود. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss و amos و با استفاده از ضریب همبستگی و تحلیل واریانس مورد تجریه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد بین تمام مؤلفه‌های زیست پذیری و گردشگری خانه‌های دوم رابطه معنادار وجود دارد و گسترش خانه‌های دوم در مناطق کوهستانی و جنگلی بیشتر از مناطق ساحلی بوده است و تاثیرات بخش کالبدی- فیزیکی از گردشگری خانه‌های دوم بیشتر از بخش‌های دیگر بوده است. تفاصيل المقالة

امروزه بحث ها و نگرانی در مورد تغییرات کاربری زمین در جامعه روستایی به طور جدی مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی از انجام این پژوهش شناسایی عوامل تأثیرگذار بر تغییرات کاربری اراضی روستاهای شهرستان آستانه اشرفیه است. در بخش اول از پژوهش جهت بررسی تغییرات کاربری اراضی در شهرستان ، از تصاویر ماهواره ای لندست استفاده شد. در بخش دوم با استفاده از تحلیل های آماری عوامل مؤثر بر تغییرات کاربری اراضی تحلیل شد. بر این اساس 28 روستای شهرستان به عنوان نمونه موردی مطالعه گردید. روش انجام پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بود. برای گردآوری اطلاعات از تکنیک پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از روش‌های آماری استفاده شد. نتایج نشان داد در بین شاخص‌های مستقل اقتصادی ، منافع حاصل از سرمایه گذارن در بخش زمین و مسکن بیشترین شدت همبستگی و ارتباط را با تغییرات کاربری اراضی داشت. در بین شاخص‌های مستقل اجتماعی، شاخص های نقش صاحبان خانه دوم در روستا و افزایش جمعیت گردشگران اقامتی و نیاز به زمین برای ساخت و ساز بیشترین شدت همبستگی و ارتباط را با تغییرات کاربری اراضی داشت. در بین شاخص‌های مستقل کالبدی، گردشگری بودن محدوده مورد مطالعه بیشترین شدت همبستگی و ارتباط را با تغییرات کاربری اراضی داشت. بررسی همبستگی میان شاخص‌های مستقل نهادی- مدیریتی و تغییرات کاربری اراضی نشان داد که شاخص‌های ضعف دستگاهای اجرایی در اطلاع رسانی به مالکان زمینهای کشاورزی در مورد نوع کاربری و ممنوعیت تغییر کاربری بیشترین همبستگی و رابطه بسیار قوی با تغییرات کاربری اراضی روستا داشتند.

تفاصيل المقالة

یکی از راهبردهای اساسی در زمینه توسعه روستایی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته و در بسیاری از کشورها نتایج مثبت به همراه داشته است توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی می‌باشد. اما این راهبرد در ایران و به ویژه در منطقه مورد مطالعه با پدیده‌ای به نام خانه‌ها‌ی دوم همراه بوده که نتایج این گسترش پیامدهای منفی زیادی در ابعاد کالبدی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی و اجتماعی به همراه داشته است. نواحی روستایی دهستان لیل از بخش مرکزی شهرستان لاهیجان طی دو دهه اخیر با رونق صنعت گردشگری با پدیده گسترش خانه‌ها‌ی دوم همراه بوده است. در این تحقیق با استفاده از روشهای توصیفی- تحلیلی و آزمونهای آماری به اثرات گسترش خانه‌ها‌ی دوم بر تغییرات کالبدی و زیست محیطی نواحی روستایی دهستان لیل پرداخته شده است. نتایج نشان داد که گسترش خانه‌ها‌ی دوم بیشترین تأثیر را در بخش کالبدی روستاها داشته است. از اثرات منفی بخش کالبدی می‌توان تغییر در چشم‌انداز روستایی و شهری شدن سکونتگاه، برهم خوردن ساختار سنتی و همگونی ساخت وساز، از بین رفتن زیبایی ظاهری روستا، تغییر در واحدهای مسکونی و تجاری نام برد و همچنین تغییر کاربری اراضی، تسطیع دامنه کوه‌ها‌، افزایش تولید زباله و تغییرات واحدهای کارگاهی و شاغلان مردم محلی از مهمترین اثرات منفی در بخش زیست محیطی می‌باشند. تفاصيل المقالة

در جهان معاصر گردشگری بعنوان عاملی در جهت بهبود کیفیت زندگی جوامع تلقی می‌شود این صنعت که بر پایه توجه گردشگران به بازدید از انواع جاذبه در روستا استوار است همواره پیامدهای مثبت و منفی زیادی را در پی داشته است بنابراین توجه ویژه به بعد کالبدی فعالیت‌ها در جهت استفاده بهینه از منابع و کاهش اثرات منفی در نواحی روستایی از جمله اقدامات لازم و ضروری می‌باشد. زیرا گردشگری همواره با تغییرات کالبدی در مقاصد گردشگری منجر می‌گردد و اگر این تغییرات با برنامه‌ریزی همراه نباشد، به آسیب‌های غیرقابل برگشت منتهی می‌گردد. آسیب‌شناسی فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود، هدف اصلی این پژوهش می‌باشد که از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع اسنادی و مطالعات پیمایشی و میدانی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش 15 روستای دارای گردشگری روستایی شهرستان لنگرود بوده که به شیوه هدفمند و قضاوتی انتخاب شده‌اند. حجم نمونه‌ با استفاده از روش کوکران، 342 نمونه برآورد شده که به روش تصادفی- سهمیه‌ای بین ساکنان محلی روستاهای نمونه توزیع شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که پیامدهای نامطلوب کالبدی ناشی از گردشگری روستایی در همه گویه‌ها بالاتر از حد متوسط بوده است و این نشان‌دهنده شدت آسیب‌های کالبدی ناشی از توسعه گردشگری در سطح محدوده مورد مطالعه است. اما در بین مؤلفه‌های مورد بررسی، از بین رفتن اراضی قابل استفاده برای کشاورزی، با میانگین وزنی 09/4 بیشترین آسیب کالبدی را از توسعه گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود داشته است.‌ تفاصيل المقالة

پژوهش حاضر در شهرستان رودسر استان گیلان انجام شده‌است. اقتصاد شهرستان رودسر، بر پایه کشاورزی استوار است. در راستای توسعه کشاورزی در شهرستان رودسر در سال‌های اخیر سیاست‌های متنوعی شامل سیاست‌های بنیادین و حمایتی اتخاذ شده‌است. ازاین‌رو پژوهش حاضر در راستای پاسخ به این سؤال اصلی انجام گرفت که کدام‌یک از سیاست‌های جهاد کشاورزی با شاخص‌های توسعه پایدار اقتصاد روستایی رابطه معنادار دارند. جامعه آماری پژوهش حاضر روستاهای دارای سکنه‌ی شهرستان رودسر است. براساس سرشماری سال 1395، این شهرستان 395 روستای دارای سکنه دارد. اندازه نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر با 195 روستا برآورد گردید. در ادامه براساس اطلاعات روستاها، دهستان‌های شهرستان رودسر از لحاظ برخورداری از سیاست‌های جهاد کشاورزی و شاخص‌های توسعه پایدار اقتصادی با استفاده از مدل‌های تاپسیس و آنتروپی شانون سطح‌بندی شدند. در پایان نیز رابطه متغیرهای مستقل و وابسته با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون ارزیابی شد. نتایج ضریب همبستگی پیرسون در بررسی دو متغیر اصلی پژوهش نشان داد که میزان توسعه پایدار اقتصادی در محدوده مورد مطالعه در سطح معنی‌داری 009/0 با سیاست‌های کشاورزی رابطه معنادار دارد. در این رابطه شدت همبستگی برابر با 772/0 گزارش شده‌است. تفاصيل المقالة

نواحی روستایی از اولین مناطق آسیب پذیر در مواجه با مخاطرات طبیعی هستند و در مقابل چنین خطراتی بیمه نیستند. این نواحی، بسته به موقعیت جغرافیایی خود تحت تأثیر مخاطرات طبیعی ویژه ای می باشند و به علت فقر شدیدتر و دانش و فناوری محدودتر نسبت به دیگر سکونتگاه های انسانی در برابر خطرات طبیعی آسیب پذیرترند. به همین دلیل استفاده از تمام ظرفیت های نواحی روستایی جهت کاستن از میزان آسیب پذیری امری ضروری می باشد. در همین راستا هدف از پژوهش حاضر بررسی اثرات ظرفیت سازی در دهستان انجیر آب جهت کاستن از میزان خسارات احتمالی بر اثر زلزله می باشد که بدین منظور از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه دهستان انجیرآب در شهرستان گرگان می باشد که 4 روستای پرجمعیت این دهستان شامل؛ محمدآباد، اکبرآباد، زنگیان و سعدآباد انتخاب و تعداد 200 نفر از سرپرستان خانوار با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و پرسشنامه به صورت تصادفی ساده بین آن ها توزیع شده است. یافته های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون فریدمن و اسپیرمن نشان دهنده ظرفیت بالای دهستان انجیرآب در ابعاد کالبدی- فضایی و نهادی و ظرفیت پایین در بعد اجتماعی- اقتصادی می باشد. تفاصيل المقالة

توانمندسازی یکی از روش های نوین توسعه با هدف بهبود عملکرد، افزایش بهره وری، استفاده از ظرفیت ها و آماده شدن برای چالش های آتی است. واژه توانمندسازی به طور کلی به معنای ظرفیت فرد یا گروه برای تعیین امور خود است. این واژه به طور گسترده ای در حوزه های مختلف از جمله روان شناسی، مدیریت، آموزش، مطالعات زنان و جامعه شناسی استفاده شده است. در این پژوهش موضوع توانمندسازی اقتصادی خانوارهای روستایی تحت پوشش کمیته امداد امام (ره) در رابطه با سیاست های اصلی این کمیته در ناحیه مرکزی استان گیلان با استفاده از تکنیک پرسشنامه به تعداد۳۴۵ مورد استفاده و بررسی قرار گرفت. براساس نتایج پژوهش، در بین دو شاخص مورد مطالعه در بخش اقتصادی که به صورت کیفی و از طریق طیف لیکرت بررسی شده اند، شاخص سطح معیشت خانوارها با نمره میانگین 52/2 نسبت به شاخص استقلال مالی وضعیت بهتری دارد. در رتبه دوم شاخص سطح استقلال مالی مددجویانبا نمره میانگین 45/2 قرار دارد. براساس نتایج پژوهش، در بین چهار سیاست مورد مطالعه، رضایت مندی از سیاست هدایت اعتبارات ناشی از هدفمندسازی یارانه ها به خانوارهای تحت پوشش با نمره میانگین 78/2 در رتبه اول قرار دارد. در رتبه دوم رضایت مندی از سیاست ارائه خدمات بیمه ایبا نمره میانگین 67/2 قرار دارد. رضایت مندی از سیاست های تأمین و تعمیر مسکن روستایی و پرداخت اعتبارا خرد قرض الحسنه ای نیز به ترتیب با نمره های میانگین 61/2 و 53/2 در رتبه های سوم و چهارم قرار دارند. تفاصيل المقالة

ایجاد سدها باعث تغییر الگوهای کاربری اراضی، آب و سایر منابع طبیعی شده و می تواند در گستره ای وسیع تاثیرات منفی برجای بگذارد. این تغییرات سبب وارد آمدن خسارت به روستائیان شده و ارائه خدمات اجتماعی و غیره را با مشکلاتی مواجه می سازد. دراین تحقیق اثرات وپیامدهای سدسازی دراستان خوزستان وپیامدهای آن بر روستاهای محدوده مورد مطالعه بررسی گردید. روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق، روش کتابخانه ای- پیمایشی است و از فن مصاحبه و پرسشگری (در چارچوب روش میدانی) استفاده گردید. محدوده جغرافیایی این تحقیق 122سکونتگاه روستایی درپشت سدهای کارون3 وگتوندعلیا بوده که درشهرستانهای ایذه،گتوندو دهدز پراکنده شده اند. تعداد نمونه مورد مطالعه در محدوده جغرافیایی بااستفاده از فرمول کوکران شامل 36روستا و 397خانوار می باشد.روش نمونه گیری با توجه به تعداد نمونه ها، روشهای طبقه ای و تصادفی انتخاب گردید. همچنین، برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات به دست آمده و بیان اثرات سیاست مداخله در نظام اسکان محدوده مورد مطالعه و ترسیم چشم انداز مطلوب نظام اسکان، از مدل سوات (swot) استفاده گردید . نتایج بررسی وتجزیه وتحلیل نشان دادکه جابجایی اجباری باعث ازبین رفتن روستاها وراههای روستایی، تغییرفرهنگ بومی،افزایش جمعیت حاشیه نشین در شهرها،مهاجرت ناخواسته افرادوسرگردانی وآواره شدن درشهرهاوایجادتضادهای اجتماعی،هزینه های زیادجابجایی مردم واسکان مجدد،افزایش بیکاری درشهرها وایجادمشاغل کاذب،ازبین رفتن اراضی حاصلخیزوکاهش تولیدات کشاورزی، ازبین رفتن اماکن عمومی،تاسیسات اقتصادی ،اماکن فرهنگی ومذهبی واحساس بی هویتی ومشکلات روحی وروانی در محدوده موردمطالعه شده است. تفاصيل المقالة

تدوین سیاست‌گذاری‌های اصولی از جمله مسائل مهم کشاورزی است که با توجه به جمعیت روستایی کشور و تخصصی شدن تولیدات کشـاورزی در شکوفایی اقتصاد و توسعه کشـاورزی نقش به‌سزایی دارد. پژوهش حاضر در صـدد بررسی نقش سیاست-گذاری‌های حمایتی زراعی در تحـولات اقتصادی روستاهای شهرستان ماسال بعد از انقلاب اسلامی و ارائه راهکارهایی برای بهبـود وضعیت این سیاست‌گذاری‌های در شهرستان ماسال، تحولات و حفظ کاربری زمین، آشنایی کشاورزان با روش‌های جدید کشـاورزی، افزایش میزان تولید در واحد سطح و در نتیجه افزایش درآمد، کاهش هزینه‌ها و ارتقای سطـح زندگی آن‌ها می‌باشد. شهـرستان ماسال دارای پتانسیل‌های زیادی در زمینه فعالیت‌های زراعی می‌باشد. اما متأسفانه در برنامه‌های توسعه و سیاست-گذاری‌های اقتصادی به بخش کشاورزی این شهرستان بسیار کم توجهی شده و در نتیجه کشاورزان بخصوص روستاییان کشاورز با مشکلات جدی روبرو می‌باشند که ضرورت توجه به بخش کشاورزی در برنامه‌های توسعـه و ضرورت جهت‌گیری اهداف طرح‌های پژوهشی را به این بخش ایجـاب می‌کنـد. روش بررسی در این پژوهش مبتنی بر رویکـرد توصیفی - تحلیلی می‌باشـد. جهت بررسی وضعیت سیاست‌گذاری‌های حمایتی زراعی از عواملی مانند: عامل موقعیت، سطـح اجـرا، فاصله و دوری یا نزدیکی به مراکـز بازاری استفـاده شـده اسـت. نتایج حاصـل از این پژوهش بیـانگر این است که اعمـال سیاست‌گذاری‌های حمایتی زراعی باعث حفظ 18/52 درصد کاربری اراضی زراعی، افزایش 2 برابری سطح کشت دوم نسبت به سال 1380، افزایش درآمد و کاهش 25 درصدی هزینه‌ها در روستاهای شهرستان ماسال شده است. تفاصيل المقالة

مقاله حاضر دارای هدف کاربردی و با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. در این مقاله برای رتبه بندی دهستان ها از روش ویکور، تحلیل پهنه ای خدمات از روش بیضی انحراف معیار، برای تحلیل خوشه ای و تمرکز تسهیلات از روش موران و برای تحلیل ارتباط بین متغیرها از روش همبستگی چند متغیره استفاده شده است. نمونه های موردی تحقیق روستاهای استان خراسان شمالی که در مقیاس دهستان تجمعیع یافته شده اند با توجه به نتایج به دست آمده از رتبه بندی روش ویکور دهستانهای آلاداغ و بدرانلو در طبقه بندی کاملا برخوردار، دهستان های اترک، گرمخان، آذری، روئین، جرگلان و جیران سو در گروه نسبتا برخوردار، دهستان های آلمه، حصارچه، شیرین سو، گیفان، باباامان، سیوکانلو، زیارت، حومه، شاه جهان، فاروج، بام و صفی آباد در گروه متوسطو بقیه دهستان ها در گروه نسبتا نابرخوردار ونابرخوردار طبقه بندی شده اند. با بررسی نتایج می توان دریافت دهستان هایی که در نزدیکی مرکز استان قرار دارند جزء دهستان های برخوردار محسوب می شوند و دهستان های با فاصله از مرکز استان در طبقه بندی نابرخوردار قرار گرفتند. همچنین تحلیل همبستگی چندمتغیره نشان می دهد که بین نزدیکی به مرکز استان با میزان برخورداری رابطه معکوس وجود دارد، بدین صورت که هر چقدر از مرکز استان فاصله زیاد شود میزان برخوداری روستاها کمتر شده است. در مورد ارتباط بین جمعیت و میزان برخورداری نشان دهنده همبستگی مستقیم و مثبت می باشد که هر چقدر تعداد جمعیت روستا افزایش یابد میزان برخورداری دهستان ها نیز بیشتر می شود تفاصيل المقالة

چکیدهمقدمه: نقش شهرهای کوچک در حوزه‌های روستایی و توسعه این مناطق بر کسی پوشیده نیست. کارکرد شهرها در عرصه-هایی چون خدمات رسانی،تبادل عوامل تولید و ایفای نقش مکمل در توسعه مناطق روستایی بروز می یابد.در این راستا برنامه‌ریزان در کشورهای در حال توسعه به مسائلی چون تمرکززدایی فضایی، کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای، دوگانگی شهری - روستایی توجه ویژه داشته و به دنبال اتخاذ راهبردهایی برای برون رفت از این مشکلات هستند. هدف پژوهش: تحلیل کارکردهای شهری در توسعه روستایی شهرستان رودبار است.روش شناسی تحقیق: داده‌های مورد استفاده در تحقیق شامل شاخص جمعیتی نظیر تعداد، خانوار و نرخ رشد در طول دوره ‌های سرشماری 1345 تا 1395 است . در این پژوهش با استفاده ازمدل‌های کمی آنتروپی و کشش‌پذیری به ارزیابی نقش7 شهر: رودبار، منجیل، لوشان، جیرنده، بره‌سر و توتکابن در توسعه روستاهای مجاور آن پرداخته شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شهرستان رودبار در استان گیلان است.نتایج: نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها در این تحقیق نشان می دهد که شهر بره‌سر، توانسته است تاثیر مطلوبی در توزیع متعادل و متوازن جمعیت و استقرار سکونتگاه‌های روستایی حوزه نفوذ خود داشته باشد و حوزه نفوذ خود را به سوی تعادل در سلسله مراتب شهری و توزیع فضایی سوق دهد. شهر توتکابن و منجیل نیز تا حدودی توانسته است تعادل را در سلسله مراتب شهری بوجود آورد. ولی شهرهای رستم‌آباد، رودبار، لوشان و جیرنده عامل ایجاد تمرکز جمعیت شده‌اند. همچنین مشخص گردید که در شهرهای شهرستان، تمرکز جمعیت به واسطه وجود خدمات اقتصادی – اجتماعی بیشتر است. واژگان کلیدی: کارکرد شهر، توسعه روستا، شهرستان رودبار، مدل‌ آنتروپی، مدل‌کشش‌پذیری تفاصيل المقالة

مقدمه: بررسی نقش محیط و بوم در شکل گیری خانه های بومی منطقه تالش موضوع این تحقیق می باشد، اهمیت این موضوع به این سبب است که به نظر می رسد هنوز تحقیق کافی در مورد معماری این منطقه صورت نگرفته است. هدف: هدف این پژوهش شناخت چگونگی تاثیر محیط و معیشت در معماری خانه ها است. پرسش اصلی این تحقیق این است که نقش عوامل محیطی و نوع معیشت در شکل گیری خانه های این منطقه چه بوده است؟ روش شناسی تحقیق: از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی استفاده شده است و گردآوری داده ها به صورت میدانی و اسنادی بوده است. متغیر مستقلِ پژوهش، محیط و شیوه های معیشت و متغییر وابسته آن معماری خانه های بومی تالش می باشد. جامعه آماری تحقیق منطقه تالش و روش نمونه برداری سهمیه ایی است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: منطقه شامل شهرستان های آستارا، تالش، ماسال، رضوانشهر و بخش هایی از شهرهای شفت، فومن و صومعه سرا در غرب استان گیلان مانند ماسوله، ماکلوان، گشت، امام زاده ابراهیم،... و بخش هایی از شهر های نمین و خلخال در استان اردبیل و شهرهای آستارا، لنکران، ماساللی، جلیل آباد، لریک، یاردیملی و سالیان در جمهوری آذربایجان است یافته ها و بحث: نتایج تحقیق نشان می دهد که تنوع فضاها، ایوان، تلار باز و فضاهای متخلخل لایه بیرونی برای نفوذ هوا به داخل، از ویژگی های خانه های جلگه است امّا در کوهپایه و کوهستان چنین نیست. تعداد فضاهای خدماتی بیرونِ بنای اصلی در حوزه کوهپایه به ترتیب بیشتر از جلگه و کوهستان ولی گستردگی و مساحت آن ها در محوطه خانه های جلگه بیشتر از کوهپایه و کوهستان است. میانگین مساحت طبقه همکف به کل در خانه های جلگه به ترتیب بیشتر از کوهستان و کوهپایه ولی میانگین مساحت ایوان در همکف و فضاهای طبقه اول در جلگه به ترتیب بیشتر از کوهپایه و کوهستان و میانگین مساحت فضاهای دامی و انبار در کوهستان به ترتیب از جلگه و کوهپایه بیشتر است. تفاصيل المقالة

مقدمه: گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود بر پایه طبیعت‌گردی استوار است، لذا پیامدهای نامطلوبی را بر محیط زیست وارد می‌کند. هدف پژوهش: آسیب‌شناسی زیست محیطی فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود.روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی می‌باشد. برای انجام مطالعات میدانی، 15 روستا به عنوان نمونه‌های مورد مطالعه با شیوه هدفمند انتخاب شد. جامعه آماری شامل ساکنان محلی، مدیران و کارشناسان اداری شهرستان لنگرود می‌باشد. حجم نمونه‌ به از روش کوکران، 355 نمونه برآورد شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: نواحی روستایی شهرستان لنگرود در استان گیلان.یافته‌ها و بحث: فعالیت‌های گردشگری روستایی سبب افزایش آلودگی منابع اکولوژیک و کاهش جذابیت‌ چشم‌اندازها در نواحی روستایی شده است. به طوری که از 11 گویه‌ مورد بررسی در این زمینه از بین رفتن مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی روستا با کسب میانگین وزنی 13/4 بیشترین تفاوت را دارد و گویه‌های تخریب مناظر طبیعی به علت ساخت‌ و سازهای نامناسب با روستا و تهدید گونه‌های کمیاب و آسیب‌پذیر پوشش گیاهی، با کسب میانگین وزنی 89/3 و 82/3 در رتبه دوم و سوم قرار گرفتند. نتایج: فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی به دلیل نقصان در برنامه‌ریزی‌های مدون، سبب بروز پیامدهای نامطلوب زیست‌محیطی شده است؛ از آنجایی‌که مسائل مربوط به گردشگری باعث تغییرات زیست‌محیطی مقاصد گردشگری می‌گردد و گاهاً اثرات غیرقابل جبران هم با خود به‌همراه دارد، ارائه برنامه‌های آمایش گردشگری امری مهم تلقی می‌شود تا با ارائه روش‌های مناسب و آسیب‌شناسی پیامدها، موجبات کاهش اثرات منفی و افزایش اثرات مثبت را باعث گردد. تفاصيل المقالة

هدف مقاله حاضر تحلیل فضایی کیفیت زندگی با تاکید بر بعد نهادی در روستاهای شهرستان لاهیجان است. لذا ابتدا به سابقه مدیریت روستایی و دهیاری پرداخته سپس با تعیین 11 گویه برگرفته از وظایف ابلاغی دهیاران بعنوان عناصر واسط بین دولت و مردم مورد ارزیابی قرار داده و نقش آنان در کیفیت زندگی مردم روستا تبیین شده است. تحقیق حاضر بر مبنای روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس هدف از نوع مطالعات کاربردی می باشد.جامعه آماری مورد مطالعه شامل 182روستای شهرستان لاهیجان می باشد. که 12 روستا در سه سطح جغرافیایی ساحلی ، جلگه و کوهپایه مورد مطالعه قرار گرفته اند. تعداد نمونه ها با بهره گیری از فرمول مورگان، تعداد 385 خانوار به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از پرسش نامه به وسیله نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپرمن صورت گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از وضعیت نسبتاً خوب شاخص های کیفیت زندگی از بعد نهادی در روستاهای شهرستان لاهیجان دارد. از اینکه دهیاریها توانسته اند در روستاهایی که فاقد مدیریت بوده اند با انجام کارهای عمرانی مانند آسفالت و نامگذاری معابر و تامین پاکیزگی محیط و ... رضایت نسبی را کسب کنند. و این میزان رضایت برای سازمانی که تقریبا 15 سال از فعالیت آن می گذرد در خور توجه است. تفاصيل المقالة

مقدمه: سطح توانمندی و دسترسی به منابع، امکانات و خدمات از جمله عواملی است که در رفتار روستائیان در محیط موثر است.هدف پژوهش: هدف از این پژوهش مقایسه چهار ناحیه ارتفاعی روستاهای شهرستان تالش از نظر تاثیرات رفتاری بر محیط می باشد.روش شناسی تحقیق : روش تحقیق مقاله حاضر پیمایشی و کتابخانه ای بوده و جامعه آماری تحقیق شامل سکونتگاه های روستایی چهار ناحیه ساحلی، جلگه، کوهپایه و کوهستان در شهرستان تالش از توابع استان گیلان است. تعداد 386 پرسشنامه که از روش آلفای کرونباخ با پایایی 78/0 ارزیابی گردید در نواحی مطالعاتی تکمیل و داده های حاصل از آن برای توصیف در نرم افزاز آماری SPSS بررسی و تحلیل شده است.قلمرو جغرافیایی تحقیق: روستاهای نواحی ساحلی، جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی شهرستان تالش در استان گیلان.یافته ها و بحث: یافته ها نشان می دهد، روستاهای ناحیه جلگه ای از حیث دسترسی به خدمات و درآمد وضعیت بهتری نسبت به سایر نواحی دارند. نکته قابل توجه در این است که طی مطالعات انجام گرفته و بررسی های میدانی میزان آلودگی، تخریب محیط، تغییرات غیرمجاز برای ساخت مساکن و اثرات منفی بر تغییر محیط اندک است. نتایج: در سنجش نگرش های روستائیان از دو رویکرد مثبت و منفی نسبت به محیط پیرامون متاسفانه نگرش مثبت نسبت به نگرش منفی درنواحی مطالعاتی سطح پایین تری دارد و این وضعیت در شکل گیری رفتار نامطلوب نسبت به محیط پیرامون از جمله تخریب و بهره برداری نامناسب از منابع در کنار میل رو به افزون کسب درآمد بیشتر می تواند به روند رابطه نادرست انسان و محیط تاثیر گذارد. تفاصيل المقالة

مقدمه: بسیاری از برنامه ریزان توسعه از فعالیت گردشگری روستایی به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار یاد می‎کنند و در این راستا می‎کوشند، با شناسایی مزیت‎ها و محدودیت‎های روستایی و امکان‎سنجی فعالیت گردشگری در این نواحی و نیز برنامه ریزی اصولی، نقش موثری در تنوع بخشی به اقتصاد روستایی برعهده گیرند.هدف: هدف از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر توسعه الگوی گردشگری نواحی روستایی شهرستان ماسال می‎باشد.روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و دارای ماهیت اکتشافی از نوع کیفی-کمّی می‎باشد. جامعه آماری پژوهش شامل دهیاران و کارشناسان شورای اسلامی روستاهای هدف گردشگری شهرستان ماسال می‎باشد که به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای جمع‎آوری داده‎ ها، از مصاحبه‎ های عمیق به صورت سوال‎های باز و سپس ساخت پرسشنامه محقق ساخته، استفاده گردید. در روش تجزیه و تحلیل داده‎ ها نیز از روش کدگذاری، روش آماری توصیفی شامل میانگین، انحراف استاندارد و روش آماری استنباطی شامل آزمون فریدمن و تحلیل مسیر بارهای عاملی با استفاده از نرم افزار SPSS و AMOS استفاده گردید.قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مطالعاتی در پژوهش حاضر، شهرستان ماسال می‎باشد.یافته ها: یافته ها نشان داد، جاذبه‎ های طبیعی نواحی روستایی شهرستان ماسال با ضریب مسیر 89/0 نسبت به سایر عوامل اثر مستقیم و بسیار مهمی در الگوی گردشگری روستایی شهرستان ماسال دارد.نتایج: نتایج نشان داد که الگوهای اصلی گردشگری در نواحی روستایی شهرستان ماسال شامل اکوتوریسم، گردشگری تاریخی و گردشگری مذهبی می‎باشد. که از جمله عوامل تاثیرگذار در این زمینه موقعیت جغرافیایی و اقلیم روستاها، قابلیت و محدودیت‎های روستا به صورت مستقیم و منافع گردشگری، اثرات مثبت و منفی اقتصادی و اجتماعی و اقدامات مسئولان در جهت توسعه گردشگری به طور غیرمستقیم بر الگوی گردشگری روستایی این نواحی اثرگذار است. تفاصيل المقالة

امروزه تاثیر شهرها بر توسعه مناطق روستایی پیرامونی امر پذیرفته شده ایست این اثر گذاری عمدتا از طریق اجزا تشکیل دهنده پیوندهای روستا شهری محقق می گردد چرا که هر منطقه تنها متشکل از نظام سکونتگاهی بی ارتباط به هم نیست و از شهرها بعنوان موتور توسعه روستایی نام برده می شود. از جمله اهداف این پژوهش شناسایی عوامل تحدید کننده هویت روستاها و آبادی های مجاور شهر رشت و نیز تبیین پارامترهای محلی پیوندهای روستا شهری بوده است لذا جامعه آماری در این تحقیق روستاهای چهار دهستان با نام های دهستان لاکان ، دهستان پیربازار ، دهستان پسیخان و دهستان حومه(دارسازی) از بخش مرکزی شهرستان رشت می باشند ، ویژگی تمام آنها دهستان بودن و نیز جزو تقسیمات و حوزه نفوذ شهر رشت بودن می باشد .جامعه آماری ما 16 روستای نمونه با تعدادجمعیت 12038 نفر می باشدکه به شکل نمونه گیری نقطه ای انتخاب گردیده اند . جهت دستیابی به نتیجه از مشاهده مستقیم و مطالعات میدانی و گفتگو با اهالی و مسئولین روستاها بهره شده است ، همچنین در بُعد کمی از مدل سوات (Swot ) استفاده شده است. نتایج حاصله دال بر این واقعیت بوده که پیوند و ارتباط بین روستاهای مرکزی و شهر رشت از جهات مختلف اقتصادی ، اجتماعی ، کالبدی ، زیست محیطی با شدت و ضعف برقرار بوده که در برخی از پارامترها عامل فاصله تا شهر دخیل نبوده و در برخی دیگر عامل فاصله تا شهر رشت بر میزان اثر گذاریها شدت بخشیده است . تفاصيل المقالة

چکیده : هدف این مقاله به بررسی کار آفرینی در مناطق روستایی با رویکرد اقتصاد مقاومتی با تاکید بر نقش بسیج سازندگی در ناحیه مرکزی گیلان پرداخته‌است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به‌صورت اسنادی و میدانی است. جامعه آماری تحقیق کارآفرینان تحت حمایت بسیج در روستاهای شهرستان‌های رشت، انزلی و رودبار می‌باشند. جامعه نمونه در بخش کوهستانی برطبق جدول مورگان در روستاهای جلگه‌ای 200 و در روستاهای کوهستانی 70 کارآفرین می‌باشند. نتایج بررسی در مناطق جلگه، کارآفرینی تفاوت‌هایی را با مناطق کوهستانی دارد؛ بطوریکه تنوع فعالیت‌ها در این بخش بیشتر است. وجود بازارهایی مانند رشت و منطقه آزاد موجب رواج تولید پوشاک و خیاطی توسط روستائیان شده یکی دیگر از فعالیت‌هایی که در مناطق روستایی بخش جلگه وجود دارد صنایع دستی حصیری بافی می‌باشد که مواد اولیه آن نوعی گیاه است که در این منطقه می‌روید. این فعالیت مورد توجه بسیاری از روستائیان بوده و با توجه به آنکه مواد آن در محیط یافت می‌شود مورد استقبال و دارای سود آوری بوده است. در واقع بسیج با تلاش و کوشش خود در بخش جلگه‌ای شهرستان‌های رشت و انزلی 69 درصد و در بخش کوهستانی 72 درصد از کارآفرینان را تحت حمایت قرار داده‌است. باتوجه به نوع فعالیت‌ها در بخش کوهستانی 90 درصد از فعالیت‌ها به کشاورزی و 10 درصد به خدمات و در بخش جلگه‌ای نیز 30 درصد به فعالیت‌های کشاورزی، 22/5 درصد به خدمات و 47/5 درصد به صنعت اختصاص یافته است.ب تفاصيل المقالة

امروزه توسعه بعنوان یک فرایند مهمترین بحث کشورها بویژه کشورهای درحال توسعه است،بررسی و شناخت نواحی روستایی و تحلیل قابلیتها و تنگناهای آنها در فرایند برنامه ریزی توسعه روستایی اهمیت بسزایی دارد. تالاب ها ارزش های غیرقابل انکاری از نظر اکولوژیک، اقتصادی و تفرجگاهی و زیبایی شناسی برای جوامع انسانی، جانوری و گیاهی دارند. ضمن تاکید بر این موضوع که تغییرات اقتصادی در روستاها نیز تابعی از شرایط عمومی در سطح ماکرو همچون اقتصاد ملی و ناحیه ای است اما میزان پذیرش این تغییرات در نقاط مختلف متفاوت و با سرعتهای متغیر صورت می پذیرد. پژهش حاضر با فرض اینکه تالاب دارای سهمی بسزا در اقتصاد روستاهای حاشه خود است انجام گرفته و جامعه نمونه شامل 15 روستا از شهرستان صومعه سرا و شهرستان بندر انزلی که در حاشیه تالاب قرار گرفته اند می باشند . در این پژوهش ابتدا وضعیت روستا های مورد مطالعه بر اساس اسناد موجود و مطالعات میدانی بررسی و تحلیل شده است. نتایج بررسی ها در زمینه تاثیر وجود تالاب انزلی در تنوع اقتصادی روستا بیانگر این مطلب بوده که شغل های مرتبط با تالاب در کل روستاهای حاشیه تالاب شامل صیادی ، شکار و گردشگری و صنایع دستی بوده به وجود آورده است اما به این دلیل که زیرساختهای لازم جهت بهره مند شدن روستاییان حاشیه از نعمت تالاب در جهات مختلف اقتصادی و زیستی فراهم نیامده لذا به صورت پتانسیلی بالقوه متروک مانده است تفاصيل المقالة

مقدمه:سکونتگاههای روستایی بعنوان یکی از فضاهای جغرافیایی با داشتن ویژگیهای از قبیل زنده بودن و قابلیت جذب و پخش(مهاجر پذیری و مهاجر فرستی)همواره درمعرض تغییرات قرار دارند.که یکی از عمده ترین این تغییرات میتوان به تغییرات مالکیتی اراضی در روستاها اشاره کرد.تغییرات مالکیتی در سطح سکونتگاههای روستایی زمینه مهاجرت افراد از شهرها به محیطهای روستایی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت و برعکس روستائیان با فروش زمین جهت دستیابی به زندگی بهتر و درآمد بیشتر برای سکونت درحاشیه شهرها را فراهم میکند. این مهاجرتهای بی رویه وحساب نشده به آشفتگی هر دو مکان جغرافیایی شهر و روستا(فضایی)منتج خواهد شد. هدف پژوهش:بررسی روند تغییرات مالکیت اراضی روستایی و پیامدهای کالبدی–فضایی آن در یک دوره بیست ساله میباشد. روش شناسی تحقیق:این تحقیق از نظرهدف در گروه تحقیقات کاربردی و از نظر روش جزء تحقیقات توصیفی–تحلیلی میباشد.در این تحقیق جامعه آماری بصورت تمام شماری یعنی کل 44 سکونتگاه روستایی بخش خمام شهرستان رشت است؛وروش گردآوری اطلاعات موردنیاز بصورت اسنادی، کتابخانه ای و براساس مشاهده میدانی ومصاحبه از(مدیر یا یکی از اعضای شورا)میباشدوداده های گردآوری شده از طریق نظریه های زمینه ای موردتجزیه و تحلیل قرارگرفته است. قلمروجغرافیایی تحقیق:سکونتگاههای روستایی بخش خمام شهرستان رشت بوده است.یافته ها و نتایج تحقیق:روند تغییرات مالکیت در طی بیست سال گذشته روبه فزونی بوده بطوری که شتاب تغییرات مالکیت اراضی دردهه نود بیش ازدهه هشتاد میباشد و ازپیامدهای کالبدی-فضایی آن میتوان به تغییرکاربری زمین، ساخت وگسترش خانه‌های دوم،تغییرآرایش کالبدی-فیزیکی سکونتگاهها،ازبین رفتن معماری سنتی وبومی و چشم اندازهای طبیعی و توزیع نامناسب جمعیت در ناحیه مطالعاتی اشاره کرد. تفاصيل المقالة

مقدمه: امروزه نقش مطالعات توپوگرافی در مبحث توسعه روستایی بسیار حائز اهمیت می باشد. به کمک شاخص های محیطی می توان خطاهای موجود دربرنامه و طرح های توسعه روستایی در حال اجرای شهرستان را شناسایی کرد و در سیاستگذاری های بعدی از تکرار مجدد آنها جلوگیری بعمل آورد. با توجه به موقعیت استقرار روستاهای محدوده در سه سطح (جلگه،کوهپایه و کوهستان) و فاکتورهای طبیعی (ارتفاع، شیب، جهت) بیشترین تاثیر توسعه را می توان در عامل محیطی وابسته به سطح ارتفاعی مربوط به سکونتگاه های روستایی شهرستان شفت دانست. هدف: جهت ارزیابی و بررسی روابط بین عناصر طبیعی و توسعه پایدار محدوده مورد مطالعه و پاسخ به این پرسش که بر با توجه به عوامل جغرافیایی (‌ارتفاع و شیب) کدام روستاها ی مستقر در شهرستان شفت درمحدوده ناپایدار قرار دارند ؟ داده های توصیفی و مکانی باهم تلفیق گردیدند. روش‌شناسی تحقیق: در این پژوهش که از نوع توصیفی- کاربردی می باشد، مراحل تحقیق شامل شناسایی منابع مطالعاتی وتجزیه و تحلیل و تهیه جداول و نقشه جهت ارزیابی و بررسی روابط بین عوامل جغرافیایی (ارتفاع و شیب) و توسعه پایدار محدوده مورد مطالعه بصورت تمام شماری روستاها در قالب جامعه آماری مورد تحقیق قرار گرفته است. بر این اساس لایه های اطلاعاتی پس از زمین مرجع شدن و تبدیل شدن به شیپ فایل به ترتیب با استفاده از دستورات MERGE و CLIP وOVERLAY و سایر دستورات داده کاوی، تجزیه و تحلیل و تلفیق شده است و در نتیجه نقشه ای که بیانگر اطلاعات لایه های مورد بررسی شده باشد، بصورت مدل تولید شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: روستاهای شهرستان شفت از استان گیلان می باشد. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که رتبه توسعه ای ضعیف مربوط به روستاهای زردکام و والی سرا وخرفکل و ونه بنه و کوچک کومسار و داکله سرا و محرمان وماشاء الله کل و آقانور سه تن و لیسم و سفیدخانی وتنز وبابارکاب وامامزاده ابراهیم وطالقان است و در روستاهای کوهپایه ای و کوهستانی (با شرایط ارتفاعی و شیب خاص) به درستی اعمال نشده و روستاها از حداقل ظرفیت خود برای پایداری محدوده مطالعاتی استفاده می کنند که فقط ناشی از مدیریت غیر استراتژیکی می باشد. نتایج: موقعیت و شرایط طبیعی هر یک از روستاهای استقرار یافته در دهستان ها براساس عامل ارتفاع یکی از مهمترین فاکتورهای لازم برای توسعه روستاهای شهرستان بمنظور برنامه ریزی جهت ایجاد برخورداری و یا دسترسی به خدمات در راستای افزایش سطح توسعه در برش دهستانهای شهرستان شفت می باشد ، مثلا راه های ارتباطی که یکی از اصلی ترین عوامل محیطی در توسعه روستایی می باشد و غالباً بر اساس توپوگرافی روستاهای پراکنده در سطح شهرستان شفت شکل پذیرفته اند در هر چهار دهستان در سطح غیر قابل قبول کیفی و کمی در راستای بهره برداری پایدار از ظرفیت های روستاهای شهرستان قرار دارند. تفاصيل المقالة

مقدمه: بوم گردی یکی از رویکردهای نوین در توسعه گردشگری به ویژه در مناطق روستایی استان گیلان است. استان گیلان به دلیل ظرفیت های طبیعی بیشمار، آداب و رسوم غنی، صنایع دستی و ... یکی از بهترین مکان های کشور جهت اقامتگاه بوم گردی است. از مهمترین و ملموس ترین اثرات ظهور اقامتگاه های بوم گردی در هر مکان، آثار اقتصادی آن است و در حال حاضر درآمدزایی فراوان این فعالیت در بسیاری از کشورهای جهان مردم را به سرمایه گذاری در این بخش ترغیب نموده است. هدف تحقیق: هدف پژوهش حاضر تعین نقش اقامتگاه های بوم گردی در اقتصاد روستاهای شهرستان رشت که دارای اقامتگاه بوم گردی با بیش از یکسال فعالیت (12 اقامتگاه) است. روش‌شناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جمع آوری داده ها بوسیله ابزار پرسشنامه از مدیران روستایی و جامعه محلی انجام شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، روستاهای شهرستان رشت است. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است پس از شناسایی و بررسی دو مولفه اشتغال و ارتقاء درآمد (20 متغیر) و حفظ ظرفیت¬های تولید و رونق کسب وکار (19 متغیر) و طی مراحل شاخص سازی مشخص شد شاخص ایجاد فرصت هاي شغلی جدید براي زنان بیشترین میانگین و سرمایه گذاری در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی کمترین میانگین را داراست. نتایج: ایجاد اقامتگاه بوم گردی در شهرستان رشت، بیشترین تاثیر را بر اشتغال زنان داشته است. همچنین به کمک تحلیل رگرسیون مشخص شد که اقامتگاه بوم گردی بر شاخص اشتغال و ارتقاء درآمد ساکنین روستایی بیشتر از شاخص حفظ ظرفیت های تولیدو رونق کسب و کار موثر بوده است.

تفاصيل المقالة

خانه های دوم بعنوان یکی ازنمادهای رونق گردشگری در نقاط روستایی و نشانه ماندگاری بیشتر گردشگران درمناطق روستایی است.ظهور و گسترش این پدیده را می توان نمادی از رشد سرمایه داری در جوامع روستایی دانست که به تبع رسوب و ماندگاری در این جوامع،در بلندمدت اثرات اقتصادی قابل ملاحظه ایی بر جای می گذارد.در سواحل کاسپین ظهور و گسترش خانه های دوم بیشتر در نوار ساحلی بوده تقریباً سابقه ایی در حدود سه دهه رانشان می دهد این تحقیق با انجام مطالعات کتابخانه ای و میدانی،ابعاد و روند گسترش خانه های دوم در نواحی روستایی شهرستان بندر انزلی را مورد بررسی قرار داده است.نتیجه مطالعات نشان می دهد که گسترش خانه های دوم در این شهرستان عموماً متاثر ازشرایط جغرافیایی ناحیه و برنامه ریزیهای موضعی (مثل منطقه آزاد)می باشد.بیشترین تعداد خانه های دوم در دهه اخیر برپا شده و مالک بیش از نیمی از خانه ها ساکن تهران هستند و مدت اقامت در این خانه ها عموماً سه هفته تا یکماه در سال می باشد. . تفاصيل المقالة

در کشور ما رسیدن به توسعه یکپارچه سکونتگاه های روستایی به عنوان راهبرد حفظ سکونتگاه ها مطرح شده است، چرا که این نوع از توسعه در سرو سامان دادن به استقرار بهینه روستاها و حفظ آنها بهترین روش می باشد. برای رسیدن به این نوع از توسعه شناخت فرصت ها ، قوت ها، ضعف ها و تهدیدهای موجود در منطقه می تواند روش مؤثرتر و بهتری باشد تا با شناخت آنها و برنامه ریزی برای استفاده از قابلیت ها و بر طرف نمودن ضعف ها بتوان به یک توسعه یکپارچه و پایدار رسید. تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی قوت ها، فرصت ها، ضعف ها و تهدیدها با استفاده از مدل SWOT در بخش احمد سر گوراب شهرستان شفت پرداخته است. برای جمعی آوری اطلاعات در سطح 48 روستا از دهیاری ها و شوراهای روستا پرسش نامه و مصاحبه به عمل آمده است. نتایج این بررسی ها نشان می دهد که این بخش با دارا بودن 48 روستا از نظر محیط طبیعی دارای فرصت های فراوانی است که می تواند در توسعه یکپارچه محدوده مؤثر باشد از جمله توان های محدوده می توان به وجود زمینه های ایجاد فعالیت های مکمل کشاورزی، توان های توریستی طبیعی و زیارتی و پتانسیل های طبیعی بکر را نام برد. از عمده ترین نقاط ضعف محدوده مورد مطالعه می توان به عدم وجود امکانات و خدمات در روستاها و عدم برنامه ریزی در جهت استفاده از فرصت های موجود که موجب عدم پاسخ گویی روستاهای این محدوده به نیازهای جمعیتی، اشاره نمود. تفاصيل المقالة

مهاجرت فرآیندی پویا و نتیجه تغییرات اقتصادی-اجتماعی است که به لحاظ تقسیمات رایج در دو بخش مهاجرتهای داخلی و بین المللی قابل تفکیک و بررسی است.مهاجرت داخلی از عناصر عمده تغییر فرایندهای جمعیتی و مکانیزم اصلی توزیع و بازتوزیع جمعیت بشمار میرود. جریان مهاجرت از شهرها بسمت نواحی روستایی بعنوان بخشی از تحولات پسامدرنیته است که پیامدهای اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی بهمراه دارد.مطالعات و پژوهش های موجود نشان می دهد که مهاجرت گسترده و روزافزون به نواحی روستایی، عوارض کالبدی مانند « تغییر در نظام مالکیت»،« تحول در کاربری زمین و چشم انداز روستاها »،« افزايش ساخت خانه هاي دوم و آشفتگي کالبدي ناشي از آن»،« درهم ریختگی کالبدی»،و« آشفتگی در معماری و ساخت و ساز» بهمراه خواهد داشت. اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي و باستناد مطالعات اسنادي و جمع آوري اطلاعات ميداني و مصاحبه با کارشناسان و مديران محلي به بررسي آسيبهاي کالبدی ناشي از مهاجرت و تحرک جمعیت شناور به نواحي روستايي استان گيلان ميپردازد.يافته هاي اين پژوهش نشان داد که سطوح کشاورزی استان در فاصله سرشماریهای سال 67 تا 90 حدود 33 درصد کاهش داشته است که مسلما از دلایل عمده این موضوع درخواست برای زمین در استان و تغییر کاربری آن است.مالکیت 25 درصد از اراضی مولد استان در اختیار مالکین«غایب از ده» است.ساخت و ساز در طی دهه اخیر (علیرغم کاهش 16 درصدی جمعیت روستایی) 67 درصد رشد داشته که در پرتو آن تخلفات ساختمانی متعددی رخ داده است ضمن اینکه بین جمعیت، منابع و زیرساختهای استان توازن منطقی برقرار نیست. تفاصيل المقالة

Today, inequality and spatial imbalance between rural and urban areas is mainly discussed by regional planners. To give balance and reduce inequalities in rural areas, it is essential to highlight the role small towns. This paper uses a descriptive-analytical methodology using quantitative methods and models, such as location quotient (LQ) and concentration index to analyze the function of towns existing in Roudbar County. The purpose of this study is to explain the relationship between function of urban areas in providing services to rural areas, to rank the provided services and to determine the development of villages. LQ of Roudbar County is >1 for agriculture and industry and export of manufactured products, while <1 for services, indicating a dependence on other towns. Based on the concentration index, levels of villages in Lowshan, Manjil, Rostamabad and Bareh Sar are regular, while the villages in Jirandeh and Tutkabon are irregular. In addition to administrative and political relationships which result in dependence of villages to cities, people of these towns are referred to other towns of the county for economic, social and cultural relations. تفاصيل المقالة

    در جریان هرگونه تصمیم­گیری اعم از برنامه­ریزی، مدیریت، ارزیابی و یا کنترل چنانچه در طلب و جستجوی شرایطی مطلوب هستیم، باید در راستای ایجاد تعادلی منطقی و واقع­بینانه بین مناطق به­لحاظ برخورداری از امکانات و خدمات حرکت کنیم. گام اول درجهت چنین حرکتی شناخت وضع موجود و امکانات و محدودیت­های آن است. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر ارزیابی توزیع فضایی مؤلفه­های توسعه­پایدار در بین شهرستان­های استان ایلام از لحاظ 10 شاخص توسعه­پایدار می­باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر 10 شهرستان استان ایلام است. شاخص­های مورد مطالعه از طریق سالنامه آماری که شامل موارد پیش روست جمع­آوری گردیده است: تعداد کتابخانه­ها عمومی، کانون پروش فکری، تعداد اعضای کتابخانه­عمومی، سالن­نمایش، گنجایش سالن­نمایش، بیمارستان، تعداد تخت بیمارستان، تعداد چاپخانه، تعداد تلفن­های ثابت، تعداد وسایل نقلیه درون شهری. برای این منظور از روش­های؛­ راه­حل توافقی و بهینه­سازی چندمعیاره (VIKOR) و میانگین وزنی ساده (SAW) استفاده شده است. نتایج بدست آمده از روش­های به کار رفته نشان داده که شهرستان ایلام به­عنوان مرکز استان بیشترین زیرساخت­های توسعه­پایدار را در خود جای داده و سیروان، محروم­ترین شهرستان از لحاظ شاخص­های توسعه­پایدار در استان ایلام می­باشد. به­عبارتی شهرستان ایلام در گروه تقریباً توسعه­یافته، شهرستان­های سیروان و بدره درگروه فرو توسعه طبقه­بندی شدند. در ادامه به­منظور بررسی نحوة پراکنش و توزیع فضایی شاخص­های توسعه­پایدار در سطح شهرستان­های استان ایلام و تعیین میزان همبستگی، تناسب رتبه جمعیتی هر شهرستان با رتبه حاصل از شاخص­های توسعه­پایدار از تکنیک اسپیرمن استفاده شده است. بدین منظور ابتدا به کمک تکنیک Z-score شاخص توسعه هر شهرستان محاسبه گردیده و سپس با استفاده از ضریب اسپیرمن میزان تناسب و همبستگی رتبه شاخص­های توسعه­پایدار با رتبه­جمعیتی شهرستان­ها مقایسه شد. نتایج حاصل از مقایسه نشانگر وجود تناسب و همبستگی بسیار پایین و منفی (0.183-) و در نتیجه توزیع نامتناسب و غیرعادلانه شاخص­های توسعه­پایدار در سطح شهرستان­های استان ایلام می­باشد. تفاصيل المقالة

    
در سال­های اخیر، نواحی روستایی تحت­تأثیر عوامل درونی و بیرونی با تغییرات ساختاری و کارکردی زیادی مواجه شده­اند. در­نتیجه، شناخت این تغییرات و هم‌چنین، عوامل مؤثر بر آن­ها از ملزومات برنامه­ریزی روستایی است تا بتوان تعریف جدیدی از نقش روستا و کارکردهای آن ارائه داد. در این زمینه روستاهای پیراشهری بیش از سایر روستاها دستخوش تحولات کارکردی شده­اند. بنابراین، هدف اصلی از انجام این پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر تغییر کارکرد اقتصادی، تولیدی و صنعتی روستاهای پیراشهری لنگرود است. این پژوهش از نظر هدف، « کاربردی» و روش علمی به‌کار گرفته شده در آن از نوع « توصیفی­ـ تحلیلی» است. ابزار گردآوری داده‌ها نیز پرسش‌نامه خبره و مصاحبه با استفاده از مطالعات میدانی و اسنادی است. بر همین اساس برای اطمینان از روایی پرسش‌نامه با تعدادی از اساتید مشورت شد. در ادامه پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ با مقدار  748/0 و تحلیل عاملی بالاتر از 5/0 تأیید شد. جامعه آماری پژوهش، خانوارهای ساکن روستاهای پیراشهری لنگرود و مدیران محلی روستا بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 375 خانوار بدست آمد و پرسش‌نامه­ها به صورت نمونه­گیری سهمیه­ای در بین ساکنان روستاهای مورد نظر توزیع گردید. هم‌چنین، از دیدگاه 22 نفر از مسئولان محلی روستاها نیز در جهت ارزش‌گذاری معیارها در پرسش‌نامه خبره TOPSIS بهره گرفته­شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS و AMOS و نیز تحلیل مدل TOPSIS انجام شد. یافته­های پژوهش نشان­داد بین توسعه فیزیکی شهر لنگرود و تغییرات کارکرد اقتصادی، تولیدی و صنعتی روستاهای پیراشهری با میانگین 16/4 و مطلوبیت عددی 3 در سطح معناداری 001/0 رابطه وجود دارد. تفاصيل المقالة

ایجاد سدها سبب اشتغالزایی در بخش صنعت برای روستاییان، افزایش درآمدزایی و حضور فعّال روستاییان در فعّالیتهای غیرکشاورزی می شود، ولی در روستاهای پیرامونی، باعث مسائل عمده ای از جمله مهاجرتهای بی رویه، تغییر شغل روستاییان، کاهش تولید و بهره وری از منابع آب وخاک و به طورکلّی تخریب بسیاری از روستاها و مهاجرت اجباری روستاییان می گردند. لذا ضرورت دارد فعالیت سدسازی به عنوان یک عامل تاثیرگذار بیرونی که درعرصه فضایی تحولات ساختاری-کارکردی در محدوده مورد مطالعه موثر بوده است و زمینه های تحولی در ابعاد مختلف زندگی درناحیه مورد مطالعه ایجادکرده است، مورد بررسی قرارگیرد. لذا دراین تحقیق سعی گردیده بررسی گردد که چگونه سدسازی برخی کارکردهای اساسی این سکونتگاهها را که درنتیجه تولید فضای جدید باویژگیهای خاص درابعاد مکانی و فضایی به وجودآمده است راتغییرداده است. جامعه آماری 1587خانوارساکن درمحدوده سدهای استان خوزستان می باشد که ازبین آنها 10 روستا به روش نمونه گیری چند مرحله ای وبراساس موقعیت خاص جغرافیایی (دوری ونزدیکی به سد) و ملاک جمعیتی انتخاب گردیده اند. انتخاب وحجم نمونه براساس فرمول کوکران باخطای 05/0 برابربا209خانوار تعیین و برای اطمینان بیشترتعداد نمونه ها به 210نمونه ارتقایافته، ابزار پژوهش پرسشنامه می باشد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزاز spss و آزمون ویلکاکسون استفاده شده است ونقشه ها ازطریق g.i.s تهیه شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سدسازی دراستان خوزستان باعث ازبین بردن بعضی منابع درآمد و تغییر نظام معیشت، بیکاری ،اختلال در امور بهداشتی و سلامت، ازبین بردن آسایش عمومی، درگیریهای قومی ،افزایش جمعیت حاشیه نشین درشهرها،تغییرفرهنگ بومی، مهاجرت ناخواسته وسرگردانی عده زیادی از روستاییان حاشیه سدها شده است. تفاصيل المقالة

مفهوم کیفیت زندگی که در چند دهه اخیر، مورد توجه پژوهشگران و اندیشمندان برخی رشته‌های علمی قرار گرفته است دارای ابعاد مختلفی بوده و نشان دهنده میزان برخورداری و بهره مندی از ابزار مادی رفاه فردی و اجتماعی و همچنین توانمندی های افراد در زمینه‌های علمی و اجتماعی است کیفیت زندگی، امروزه به عنوان عنصری کلیدی در سیاست گذاری و بررسی سیاست های حوزه عمومی مورد بحث قرار می‌گیرد. هدف این پژوهش، تحلیل جغرافیایی کیفیت زندگی روستاهای شهرستان انزلی با تاکید بر شاخص های کالبدی است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و میدانی است. برای تحلیل موضوع، از داده‌های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 و همچنین مطالعات میدانی در قالب داده های آماری هستند بنا بر این 25 روستا بررسی شده اند. سنجش کیفیت کالبدی روستاها با بهره گیری از هشت شاخص و مدل Topsis انجام شده است. رابطه کیفیت زندگی روستاها با متغیرها با نرم افزار SPSS و آزمون همبستگی پیرسون محاسبه شد که میزان رابطه بین امتیاز کیفیت کالبدی روستاها با فاصله از مرکز شهرستان، 63/0-، با فاصله از منطقه آزاد تجاری-  اقتصادی انزلی، 62/0- و با تعداد جمعیت، 74/0 است که در هر سه مورد رابطه بین متغیرها و کیفیت کالبدی روستاها، کاملا بارز و نشان دهنده رابطه معکوس و متوسط رو به بالای کیفیت کالبدی روستاها با دو متغیر فاصله از مرکز شهرستان و منطقه آزاد تجاری -  اقتصادی و رابطه قوی مستقیم بین تعداد جمعیت و کیفیت کالبدی روستاها است و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که در کیفیت کالبدی روستاهای شهرستان بندر انزلی، سه متغیر فاصله روستاها از مرکز شهرستان (بندر انزلی)، فاصله از منطقه آزاد تجاری-  اقتصادی انزلی و اندازه روستاها (تعداد جمعیت) تاثیر گذار هستند. تفاصيل المقالة

اهمیت سیاست گذاریهای توسعه کالبدی هم چنان با هدف و محوریت تاثیر گذاری برای رفع فقر و محرومیت از جامعه روستایی از طریق بهبود شرایط زندگی به صورت ساختارهای اقتصادی و اجتماعی ،کالبدی با حفظ جایگاه در درون برنامه های عمرانی و در برنامه پنجم توسعه (1390-95) نیز با محوریت شعار پیشرفت و عدالت با اختصاص 4 بند از ماده 194 توسعه روستایی به توسعه کالبدی روستاها بیش از پیش هدف گذاری و تاکید ویژه شده است. کاربری اراضی روستایی بخشی از سیاستگذاریهای کالبدی میباشد که در قالب طرحهای هادی روستایی در برنامه های توسعه ای از برنامه اول توسعه در سال 1368 آغاز وهمچنان نیز تا برنامه پنجم توسعه در قالب ماده 194 هدف گذاری و دنبال شده است. براین اساس هدف اصلی این پژوهش تحلیل تطبیقی سیاستگذاریهای کالبدی برنامه پنجم توسعه به منظور ارائه راهبردهای آتی در روستاهای جلگه ای و کوهستانی غرب گیلان با محوریت کاربری اراضی میباشد. روش تحقیق توصیفی –تاریخی و تحلیلی است.برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ا ی و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری کل روستاهای کوهستانی و جلگه ای غرب گیلان ا(شهرستان های آستارا، تالش ، رضوانشهر و ماسال ) نتخاب شده و برای تحلیل داده ها از نرم افزار اکسل وGIS بهره گرفته شده است. یافته ها نشان میدهد که طی سال های مذکور 86 درصد از کل تقاضای تغییر کاربری زمین ناحیه و 88 درصد مساحت از کل ناحیه در بخش جلگه ای و 14 درصد از کل تقاضای تغییر کاربری زمین ناحیه و 12 درصد مساحت از کل ناحیه در بخش کوهستانی بوده است. تفاصيل المقالة