تحلیل کارکردهای شهری در توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان رودبار)

الموضوعات :

منوچهر نصیری مقدم ¹ , تیمور آمار ² , پرویز رضائی ³

1 - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

تاريخ الإرسال : 15 الجمعة , ذو القعدة, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الإثنين , ربيع الأول, 1443 تاريخ الإصدار : 26 الإثنين , ربيع الأول, 1443

الکلمات المفتاحية: کارکرد شهر, توسعه روستا, مدل‌ آنتروپی, مدل‌ کشش‌ پذیری, شهرستان رودبار,

ملخص المقالة :

مقدمه: نقش شهرهای کوچک در حوزه‌های روستایی و توسعه این مناطق بر کسی پوشیده نیست. کارکرد شهرها در عرصه-هایی چون خدمات رسانی،تبادل عوامل تولید و ایفای نقش مکمل در توسعه مناطق روستایی بروز می یابد.در این راستا برنامه‌ریزان در کشورهای در حال توسعه به مسائلی چون تمرکززدایی فضایی، کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای، دوگانگی شهری - روستایی توجه ویژه داشته و به دنبال اتخاذ راهبردهایی برای برون رفت از این مشکلات هستند.

هدف: تحلیل کارکردهای شهری در توسعه روستایی شهرستان رودبار است.روش شناسی تحقیق: داده‌های مورد استفاده در تحقیق شامل شاخص جمعیتی نظیر تعداد، خانوار و نرخ رشد در طول دوره ‌های سرشماری 1345 تا 1395 است . در این پژوهش با استفاده ازمدل‌های کمی آنتروپی و کشش‌پذیری به ارزیابی نقش7 شهر: رودبار، منجیل، لوشان، جیرنده، بره‌سر و توتکابن در توسعه روستاهای مجاور آن پرداخته شده است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شهرستان رودبار در استان گیلان است.

نتایج: نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها در این تحقیق نشان می دهد که شهر بره‌سر، توانسته است تاثیر مطلوبی در توزیع متعادل و متوازن جمعیت و استقرار سکونتگاه‌های روستایی حوزه نفوذ خود داشته باشد و حوزه نفوذ خود را به سوی تعادل در سلسله مراتب شهری و توزیع فضایی سوق دهد. شهر توتکابن و منجیل نیز تا حدودی توانسته است تعادل را در سلسله مراتب شهری بوجود آورد. ولی شهرهای رستم‌آباد، رودبار، لوشان و جیرنده عامل ایجاد تمرکز جمعیت شده‌اند. همچنین مشخص گردید که در شهرهای شهرستان، تمرکز جمعیت به واسطه وجود خدمات اقتصادی – اجتماعی بیشتر است. 

المصادر:

اسماعيل¬زاده، حسن، 1387، نقش كاركردهاي شهري در توسعه روستايي در منطقه بناب (از ديدگاه الگوي (UFRD)، مجله رشد آموزش جغرافيا، 84، 33-26.
امکجی، حمیده. (1383). شهرهای میانی و نقش آنها در چهارچوب توسعه ملی. چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
پاتر، رابرت و ایونز، سلی لوید. (1384). شهر در جهان در حال توسعه. ترجمه کیومرث ایراندوست و دیگران، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان شهرداری¬های کشور.
حکمت¬نیا، حسن و موسوی، میر نجف. (1385). کاربرد مدل در برنامه¬ریزی شهری و ناحیه¬ای. چاپ اول، یزد: انتشارات علم نوین.
ركن¬الدين افتخاري، عبدالرضا و ایزدی خرامه، حسن. (1380). تحلیلی بر رویکرد مکان¬یابی و توزیع خدمات در مناطق روستایی: برسی تطبیقی رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی (UFRD) و مدل تخصیص مکان (LA). تحقیقات جغرافیا، 16(3)، 62-30.
زبردست، اسفندیار. (1383). اندازه شهر. چاپ اول، تهران: ‌انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
زياري، کرامت الله. (1387). اصول و روش¬های برنامه و برنامه¬ریزی منطقه¬ای. یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
سرايي، محمدحسين و اسكندري ثاني، محمد. (1386). تبديل روستاهاي بزرگ به شهرهاي كوچك و نقش آن در تعادل بخشي ناحيه-اي (موردشناسي: ريوش شهرستان كاشمر). جغرافيا و توسعه،5(10)، 182- 165. 10.22111/GDIJ.2007.3665doi:
شکور، علی و شمسی¬آبادی، علی. (1391). نقش کانون¬های شهری در ایجاد تعادل و توسعه نواحی روستایی (مورد: شهر مصیری و روستاهای پیرامون). مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 7(21)، 77-63.
شیعه، اسماعیل. (1376). مقدمه¬ای بر مبانی برنامه¬ریزی شهری. چاپ هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
صرافی، مظفر. (1379). بخش ویژه پایداری شهری: شهر پایدار چیست؟. مدیریت شهری، 4، 13-6.
طاهرخانی، مهدی. (1379)، نقش نواحی صنعتی در توسعة مناطق روستایی. رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامه¬ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس.
فنی، زهره. (1388). شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه¬ای. چاپ سوم، تهران: انتشارات آذرخش.
كامران‌، فريدون‌. (1374). توسعه‌ و برنامه‌ريزي‌ روستايي‌. تهران: انتشارات‌ آواي‌ نور.
محمدزاده تیتکانلو، حمیده. (1381). تبیین نقش شهرهای متوسط در توسعه¬ی فضایی منطقه¬ای مورد پژوهش شهر بجنورد. رساله دکتری شهرسازی، دانشگاه تهران.
مطیعی¬لنگرودی، سیدحسن. (1382). برنامه¬ریزی روستایی با تأکید بر ایران. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
مهدوی حاجیلویی، مسعود. (1369). مفهوم برنامه¬ریزی روستایی و اهداف آن. پژوهش¬های جغرافیایی، 14، 54-48.
مهندسین مشاور DHV از هلند. (1375). رهنمودهایی برای برنامه¬ریزی مراکز روستایی. ترجمه بهنام شاهپوری و دیگران، روستا و توسعه، تهران، تهران: انتشارات وزارت جهاد و کشاورزی.
Barean, I. (2009). Introduction to urban planning. London.
Bareasky, F. (2009). urban planning in small towns and Rural Area. Routledge, London.
Hardoy & Satterthwaite. (1986). the Role Small and Intermedia Urban Centers in the National and Regional Development. London.
Kamanda, U. (2007). concept of urban centers and small town in latin America: Brazilia.
Ligale, A, N. (1982). The Role Small and Intermedia Citise in Nationnal Development in Africa, UNCRD, Nagoya, japan.
Puwen, K. (2008). Role of small centers and development, a case study: Indonesia, cambon university.
Umo, Joe, U. (1983). Small and Inttermedia Cities as a Development Strategy, New Direction in UrbanGeography.
Satterthwait, D., & Tacoli, C. (2003). The Role of Small and Intermedia Urban Centers in Regiona and Rural Development. International in Stitute for Environment and Development, Washington DC.
Subhira, H.S., Ramachandar, T.V., & Jagdish, K.S. (2000). Urban Growth Analysis using Spatial temporal Data. Journal of Remote sensing, 31(4), 299-311. doi:10.1007/BF03007350
Tsai, Yu. Hsin, (2005). Quantifying Urbanform Compactness versus Sprawal. Urban studies, 42(1), 141-161. doi:10.1080/0042098042000309748