فهرست مقالات

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - برجسته‎سازی‌های نحوی و واژگانی حسین منزوی در شعر
  
  برجسته‌سازی از زیرشاخه‎های نقد فرمالیستی است که در آن نقدهایی که با ادبی‌بودن یک متن مرتبط است مورد توجه قرار می‌گیرد. با توجه به این نظریه شاعران و نویسندگان در آثار خویش برای جلوگیری از تکرار و یکنواختی ملال‎آور، دست به خلّاقیّت می‌زنند و با هنجارگریزی‎ها، چکیده کامل

  برجسته‌سازی از زیرشاخه‎های نقد فرمالیستی است که در آن نقدهایی که با ادبی‌بودن یک متن مرتبط است مورد توجه قرار می‌گیرد. با توجه به این نظریه شاعران و نویسندگان در آثار خویش برای جلوگیری از تکرار و یکنواختی ملال‎آور، دست به خلّاقیّت می‌زنند و با هنجارگریزی‎ها، قاعده‌کاهی‎ها و یا قاعده‎افزایی‌هایی که در سطح زبان انجام می‌دهند، سطح زبانی کلام را از حالت رکود خارج می‌سازند. از آنجا که حسین منزوی در عرصۀ غزل، ابتکارات بسیاری در زمینۀ شعر دارد، در این جستار سعی شده است به بررسی برجسته‌سازی‎های وی در زمینۀ نحو و واژگان پرداخته شود. هدف از این نوشتار که به روش تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، دست‎ یافتن به عواملی است که سبب برجسته شدن نحوی و واژگانی این شاعر شده است. حاصل بررسی‌ها گویای این است که حسین منزوی از طریق قاعده‌کاهی‎ و یا قاعده‎افزایی‌ اشعارش را برجسته نموده است، که این برجسته‎سازی همۀ سطوح زبان اشعار وی را در بر گرفته است و مهم‌ترین راز موفقیّت شاعر در برجسته‎سازی ترکیب دو شیوۀ سنّتی و نو بوده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - بازتاب «اغراق» در اشعار پایداری قیصر امین‌پور
  
  قیصر امین‌پور از جمله شاعران نامدار معاصر است که در موضوعات مختلفی طبع‌آزمایی کرده است. یکی از این حوزه‌ها ادبیات پایداری است که در آن از جان‌گذشتگی‌ها و جانفشانی‌های هم‌وطنانش را در دفاع از مرزهای ایران‌زمین به تصویر کشیده و با نوآفرینی‌های خیال‌انگیز و جان‌بخشی‌های شگ چکیده کامل

  قیصر امین‌پور از جمله شاعران نامدار معاصر است که در موضوعات مختلفی طبع‌آزمایی کرده است. یکی از این حوزه‌ها ادبیات پایداری است که در آن از جان‌گذشتگی‌ها و جانفشانی‌های هم‌وطنانش را در دفاع از مرزهای ایران‌زمین به تصویر کشیده و با نوآفرینی‌های خیال‌انگیز و جان‌بخشی‌های شگفت‌انگیز پیام و هدف متعالی خود را ابراز داشته است. یکی از شگردهای قیصر در خلق این تصاویر ماندگار، بهره‌گیری از آرایه‌های ادبی است؛ اما نکتۀ تأمل‌برانگیز این است که امین‌پور در موضوعات خاصی مانند ادبیات پایداری که محمل شورآفرینی و حماسه‌آفرینی است از برخی صنایع ادبی بیشتر بهره برده و همین گزینش هنرمندانه سبب شده تا شعرش گیرایی و گویایی زیادی داشته باشد و تأثیر شگرفی بر مخاطب بگذارد. در این مقاله سعی شده است تا با ژرف‌کاوی در مفهوم یکی از آرایه‌های مهم ادبی یعنی اغراق، کاربردهای آن در شعر پایداری قیصر امین‌پور نمایان شود و میزان و چگونگی به‌کارگیری آن در اشعار او مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - تحلیل و بررسی گونه‌های تکرار در شعر طاهره صفارزاده با تأکید بر کتاب «بیعت با بیداری»
  
  تکرار یکی از صنایع بدیعی است که به گونه‌های مختلف تحقق می‌یابد: تکرار مصوت‌ها، تکرار کلمات و عبارت‌ها، تکرار صامت‌ها، تکرار مصوت و صامت با هم. غیر از موارد ذکر شده گاه مفاهیم شعری با عبارت‌های گوناگون و در قالب الفاظ و تصاویر مختلف تکرار می‌شوند. هم‌چنین تکرار واژه‌ها د چکیده کامل

  تکرار یکی از صنایع بدیعی است که به گونه‌های مختلف تحقق می‌یابد: تکرار مصوت‌ها، تکرار کلمات و عبارت‌ها، تکرار صامت‌ها، تکرار مصوت و صامت با هم. غیر از موارد ذکر شده گاه مفاهیم شعری با عبارت‌های گوناگون و در قالب الفاظ و تصاویر مختلف تکرار می‌شوند. هم‌چنین تکرار واژه‌ها در کنار ساختار نحوی یکسان، موسیقی شعر را تقویت می‌کند و گسترش معنایی به وجود می‌آورد. طاهره صفارزاده، از شعرای معروف پیش و پس از انقلاب، از این گونه تکرارها بهرة فراوان برده است؛ به طوری که می‌توان یکی از شاخصه‌های شعری او را همین تکرار و مخصوصاً تکرار آغازین عنوان کرد. در این مقاله که به روش تحلیلی ـ توصیفی انجام گرفته، کوشش شده است عنصر تکرار در شعر او با تأکید بر کتاب بیعت با بیداری که یکی از مؤثرترین و کوبنده‌ترین آثار شعری او در بین سال‌های 56 تا 58 است، تحلیل و بررسی گردد. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد وی با استفاده از این آرایه اوضاع نابسامان حاکم بر جامعه را به تصویر می‌کشد. وی با تکرار واج، واژه و عبارت، توانسته است کمبود یا نبود وزن و موسیقی بیرونی را جبران ‌کند و معانی برجسته و قابل قبولی را بیافریند و نقش مؤثری در آگاهی بخشیدن به مردم در آستانۀ انقلاب ایفا کند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - جلوه‌های موسیقایی در سوگ‌سروده‌های متنبّی
  
  زیبایی‌شناسی در شعر از مهم‌ترین گفتگوهای نقد ادبی است. موضوعی که از دیدگاه آرایه‌های لفظی و معنوی و نکات بلاغی جایگاه کنکاش و دقت نظر دارد. به همین منظور پژوهش حاضر با تکیه بر روش تحلیلی ـ توصیفی نگاهی اجمالی به مسأله زیبایی‌شناسی شعر داشته و پس از آن به ارایه و واکاوی چکیده کامل

  زیبایی‌شناسی در شعر از مهم‌ترین گفتگوهای نقد ادبی است. موضوعی که از دیدگاه آرایه‌های لفظی و معنوی و نکات بلاغی جایگاه کنکاش و دقت نظر دارد. به همین منظور پژوهش حاضر با تکیه بر روش تحلیلی ـ توصیفی نگاهی اجمالی به مسأله زیبایی‌شناسی شعر داشته و پس از آن به ارایه و واکاوی زیبایی موسیقایی و مشتقات آن در انواع موسیقی بیرونی، کناری، درونی و معنوی سوگ سروده‌های متنبّی شاعر برجسته و توانمند عصر عباسی ادبیات عربی پرداخته است. متنبّی زیبایی‌های برونی، درونی، موسیقایی و معنوی را در مرثیه‌های خود به اوج رسانده است و از قافیه و ردیف به عنوان عنصر اصلی موسیقی کناری بهره برده است. جایگاه هنرهای ادبی و تناسب واژگانی در مرثیه‌های متنبّی به وضوح به چشم می‌خورد که در تصویرآفرینی و خیال‌انگیزی این اشعار سهم به سزایی ایفا کرده است.نکته قابل تأمل آن‌که ارتباط قافیه به عنوان موسیقی کناری با واژه‌های درون بیت به ترفندهای متنوّع از قبیل اشتقاق، تضاد، تناسب و تقابل، تکرار صامت و مصوّت و واژگان، ترادف و یا ایجاد تناقض بر زیبایی و موسیقی ابیات مرثیه‌های متنبّی افزوده است که حاکی از چیره‌دستی شاعر هنرمند آن می‌باشد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - زیباشناختی تمثیل در مثنوی مولانا با گرایش حس نوستالژی
  
  نوستالژی یا حس دلتنگی گذشته، حالتی است روانی که به صورت ناخودآگاه در فرد ظاهر و تبدیل به یک اندیشه می‌شود. در عرصه ادبیات، این حالت برای شاعر یا نویسنده‌ای رخ می‌دهد که پیرو انگیزش‌های فردی یا اوضاع اجتماعی ـ سیاسی پیرامون خود، به نوعی به احساس دلزدگی از زمان حاضر دچار چکیده کامل

  نوستالژی یا حس دلتنگی گذشته، حالتی است روانی که به صورت ناخودآگاه در فرد ظاهر و تبدیل به یک اندیشه می‌شود. در عرصه ادبیات، این حالت برای شاعر یا نویسنده‌ای رخ می‌دهد که پیرو انگیزش‌های فردی یا اوضاع اجتماعی ـ سیاسی پیرامون خود، به نوعی به احساس دلزدگی از زمان حاضر دچار می‌شود. در حیطه ادبیات عرفانی باید گفت که عرفان تماما نوستالژی است؛ آن حس عجیبی که در بسیاری از متون مخصوصا در آثار مولانا با امر زیبا شناختی همراه می‌گردد. مثنوی مولانا آکنده از تمثیل‌های گوناگون است. وی هرجا که مطلبی را می‌خواهد بیان کند، برای فهماندن بهتر آن متمسک به شیوه تمثیل می‌شود که وجود این اندازه تمثیل نشانه آگاهی بالا و سبک بیان خاص و منحصر به فرد اوست. یکی از شگردهای مهمی که مولانا در بیان داستان‌های تمثیلی خود به کار می‌بندد این است که ناگهان خطاب خود را به سوی محبوب ازلی که نشان‌گر اشتیاق او به وصال است و تنها هدف وی در کل آثارش به ویژه مثنوی همین امر می‌باشد، باز می‌گرداند. در این مقاله ضمن بررسی اشعار مولانا در باب نوستالژیک و مصادیق مختلف این مسْله روانی، در امر زیبا‌شناسی تمثیل در قالب کلام نوستالژیک و طرح مفاهیم عرفانی، اخلاقی و تفهیم بهتر این مضامین برای مخاطبان خود، به کندوکاو پرداخته شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - تصویر‌آفرینی با اصطلاحات نجومی و صور فلکی در ویس و رامین اسعد گرگانی
  
  منظومۀ ویس و رامین نخستین مثنوی عاشقانه در قلمرو ادبیات فارسی است. هم‌چنین، از لحاظ آرایه‌های ادبی خلق‌شده در آن، اثری پیشگام در ادبیات فارسی به شمار می‌رود. شاعر با استفاده از عناصر گوناگون مؤفق به آفرینش تصاویر بدیع شده که اصطلاحات نجومی از آن جمله است. به این اعتبار، چکیده کامل

  منظومۀ ویس و رامین نخستین مثنوی عاشقانه در قلمرو ادبیات فارسی است. هم‌چنین، از لحاظ آرایه‌های ادبی خلق‌شده در آن، اثری پیشگام در ادبیات فارسی به شمار می‌رود. شاعر با استفاده از عناصر گوناگون مؤفق به آفرینش تصاویر بدیع شده که اصطلاحات نجومی از آن جمله است. به این اعتبار، در پژوهش حاضر، موضوعاتی مانند عناصر و احکام نجومی، اسطوره‌ها و باورهای عامیانه و تأثیر اجرام در سرنوشت انسان‌ها و اسامی صور فلکی هم‌چون ناهید، ماه، خورشید و مشتری و نیز، اعتقاد به سعد و نحس‌بودن ستارگان، پرستش اجرام و یاری خواستن از آن‌ها، روز و ساعت نیکو و... بررسی و کاویده شده است. روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که دانش فخرالدین اسعد گرگانی در زمینۀ نجوم و باورهای عامیانه نسبت به عناصر آسمانی درخور توجه است و قدرت ادبی او در خلق تصاویر بدیع برجسته به نظر می‌رسد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - اخوان؛ نماد امید در نمود یاس سیاسی (بررسی نمادگرایی در اشعار اجتماعی ـ سیاسی اخوان ثالث)
  
  کودتای 28 مرداد 1332 از جمله حوادثی است که بر افکار و عمق احساسات عمومی ایرانیان تأثیر گذاشته و درون‌مایه‌ای از احساسات نومیدانه، سرخوردگی و دل‌مردگی را به ارمغان آورد که گرمای مرداد را به سردی زمستانی بی‌روح مبدل کرد. در این برهه از زمان که داستان، نقاشی و هنرهای دیگر چکیده کامل

  کودتای 28 مرداد 1332 از جمله حوادثی است که بر افکار و عمق احساسات عمومی ایرانیان تأثیر گذاشته و درون‌مایه‌ای از احساسات نومیدانه، سرخوردگی و دل‌مردگی را به ارمغان آورد که گرمای مرداد را به سردی زمستانی بی‌روح مبدل کرد. در این برهه از زمان که داستان، نقاشی و هنرهای دیگر در بازتاب واقعیت‌های اجتماعی، هنوز چندان جدی گرفته نمی‌شدند، شعر به مثابه پرچمدار هنر و فرهنگ چونان آیینه‌ای که توان بازتاب بسیاری از مسایل اجتماعی آن روز را داشت، ابزار اِبراز تعهد شاعرانی چون اخوان ثالث قرار گرفت. او شیوه و شگردهای تمثیل‌های شاعرانه را در اشعار نیمایی خود، بر اساس یأسی فلسفی که نتیجة سرخوردگی از شکست اجتماعی و سیاسی سال 1332 بود، آن‌گونه به کار گرفت که توانست اعتراض خود نسبت به جامعه‌ای متشکل از انسان‌هایی خودمدار و بیگانه با حقایق اجتماعی را بیان کند. این رویه در شیوه و منش اشعار به ظاهر سراسر غم‌آلود اخوان، حکایت از آن دارد که از رهگذر واقع‌نگری و پردازش رخدادهای اجتماعی ـ سیاسی پیرامون خود، به نمادگرایی ‌رسیده است. این نوشتار بر آن است تا با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از شیوه تحلیل محتوای سروده‌های اخوان، نشان دهد که وی بر خلاف آنچه بسیاری گمان برده‌اند. به رغم باور به شکست و ناکامی، با سروده‌های حماسی خود به سبک خراسانی برای بیان شدت سردی ظلم زمستان عاری از گرمای عدالت بهار، هرگز از دمیدَن روحِ زندگی و امید و از سرگرفتن مبارزه و تلاش، برای رسیدن خود و مردمش به نقطه‌ای و روزنه‌ای هر چند دور، مایوس و خسته نمی‌گردد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - بررسی ترکیب اندام‌وار صنایع ادبی با محوریت استعاره در پنج گنج نظامی گنجوی
  
  غافل شدن بلاغیون از متن‌های ادبی از قرن پنجم به بعد از جمله عواملی بوده است که باعث گردیده بلاغت سنتی فارسی ـ عربی از پیشرفت باز بماند و نوآوری‌های شاعران و نویسندگان نادیده گرفته شود. نمونه‌ای از این خلاقیت‌ها ترکیب ارگانیک صنایع ادبی است که فارغ از مبانی و روش‌های بلا چکیده کامل

  غافل شدن بلاغیون از متن‌های ادبی از قرن پنجم به بعد از جمله عواملی بوده است که باعث گردیده بلاغت سنتی فارسی ـ عربی از پیشرفت باز بماند و نوآوری‌های شاعران و نویسندگان نادیده گرفته شود. نمونه‌ای از این خلاقیت‌ها ترکیب ارگانیک صنایع ادبی است که فارغ از مبانی و روش‌های بلاغت سنتی گاه به صورت گذرا و غیرنظام‌مند از جانب برخی از محققان سنتی یا معاصر تحت عنوان همراهی یا ترکیب صنایع مورد اشاره قرار گرفته است. اما در این پژوهش با بهره‌گیری از نظریۀ ترکیب اندام‌وار که بر رابطۀ متقابل و وابستگی عناصر یک ساختار تأکید می‌کند و از سوی ساختارگرایان حلقۀ پراگ و اصحاب نقد نو مطرح گردیده، سعی در نظام‌مند‌کردن این حقیقت ادبی داشته‌ایم و با محوریت قرار‌دادن استعاره، نمونه‌های آن را در پنج گنج نظامی مورد بررسی قرار داده‌ایم. نخست، تمامی ساخت‌های یافت شده را به همراه نمونه و توضیحات لازم معرفی کرده و بسته به تعداد صنعت‌های ترکیب شده، آنها را به ساخت‌های دو، سه و چهاربعدی تقسیم کرده‌ایم. سپس از طریق جدول، بسامد به کارگیری آنها را در هر‌ یک از منظومه‌های پنج‌گانه نشان داده‌ایم تا به صورت نظام‌مند، قابلیت‌های این حقیقت ادبی و هم‌چنین کمیت و کیفیت به کارگیری آن در شعر نظامی گنجوی معلوم گردد. در این نوع ترکیب، استعاره‌ها با صنعت‌های مختلف بیانی و بدیعی، وحدتی اندام‌وار پیدا کرده و ساخت‌های تازه‌ای را ایجاد نموده‌اند که مهم‌ترین دستاورد آن در رابطه با زبان شعری، آشنایی‌زدایی از صنعت‌هایی است که به خاطر کاربرد زیاد به فرایند آشناشدگی دچار شده‌اند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  9 - تحلیل زیباشناسی واژگانی ـ دستوری در دوبیتی‌های باباطاهر
  
  بررسی و تحلیل زیباشناسانه واژگانی ـ دستوری دوبیتی‌های باباطاهر‌، جهت برآورد و سنجش سبک ادبی این اشعار، از مهم‌ترین مسایل تحلیلی به شمار می‌آید. در این باب مطالعه تغییرات رخ داده در صامت‌ها و مصوت‌های کوتاه و بلند و نیز و تحقیق در مورد چگونگی تخفیف و تشدید در کلمات و هم‌ چکیده کامل

  بررسی و تحلیل زیباشناسانه واژگانی ـ دستوری دوبیتی‌های باباطاهر‌، جهت برآورد و سنجش سبک ادبی این اشعار، از مهم‌ترین مسایل تحلیلی به شمار می‌آید. در این باب مطالعه تغییرات رخ داده در صامت‌ها و مصوت‌های کوتاه و بلند و نیز و تحقیق در مورد چگونگی تخفیف و تشدید در کلمات و هم‌چنین کلمات نامأنوس در زمینه سیستم واژگانی از جنبه‌های مهم محسوب می‌گردند. در مبحث حاضر، بررسی چگونگی شکل گرفتن کلمات و عبارات از نظرگاه دستوری و نیز دستور تاریخی، از جنبه‌های مختلفی چون: کاربرد صفات، تشکیل افعال پیشوندی و مصادر خاص، علامت‌های نکره و جمع به گونه‌ای مرتبط با دستور تاریخی، دیگر مسایل تاریخی را تشکیل داده‌اند که در این پژوهش با شواهد مثال جهت تنویر ذهن مخاطب آورده شده‌اند که در نهایت چگونگی شکیل و زیبا و دلنشین شدن کلام در دوبیتی‌های این سراینده نتیجه تحقیق حاضر خواهد بود. پرونده مقاله