اخوان؛ نماد امید در نمود یاس سیاسی (بررسی نمادگرایی در اشعار اجتماعی ـ سیاسی اخوان ثالث)
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: سبک خراسانی, کودتای 28 مرداد, symbolism, نمادگرایی, Akhavan-Sales, Khorasani style, شعر سیاسی, شعر اخوان ثالث, Political poetry, coup d'état of August 28,
چکیده مقاله :
کودتای 28 مرداد 1332 از جمله حوادثی است که بر افکار و عمق احساسات عمومی ایرانیان تأثیر گذاشته و درون‌مایه‌ای از احساسات نومیدانه، سرخوردگی و دل‌مردگی را به ارمغان آورد که گرمای مرداد را به سردی زمستانی بی‌روح مبدل کرد. در این برهه از زمان که داستان، نقاشی و هنرهای دیگر در بازتاب واقعیت‌های اجتماعی، هنوز چندان جدی گرفته نمی‌شدند، شعر به مثابه پرچمدار هنر و فرهنگ چونان آیینه‌ای که توان بازتاب بسیاری از مسایل اجتماعی آن روز را داشت، ابزار اِبراز تعهد شاعرانی چون اخوان ثالث قرار گرفت. او شیوه و شگردهای تمثیل‌های شاعرانه را در اشعار نیمایی خود، بر اساس یأسی فلسفی که نتیجة سرخوردگی از شکست اجتماعی و سیاسی سال 1332 بود، آن‌گونه به کار گرفت که توانست اعتراض خود نسبت به جامعه‌ای متشکل از انسان‌هایی خودمدار و بیگانه با حقایق اجتماعی را بیان کند. این رویه در شیوه و منش اشعار به ظاهر سراسر غم‌آلود اخوان، حکایت از آن دارد که از رهگذر واقع‌نگری و پردازش رخدادهای اجتماعی ـ سیاسی پیرامون خود، به نمادگرایی رسیده است. این نوشتار بر آن است تا با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از شیوه تحلیل محتوای سروده‌های اخوان، نشان دهد که وی بر خلاف آنچه بسیاری گمان برده‌اند. به رغم باور به شکست و ناکامی، با سروده‌های حماسی خود به سبک خراسانی برای بیان شدت سردی ظلم زمستان عاری از گرمای عدالت بهار، هرگز از دمیدَن روحِ زندگی و امید و از سرگرفتن مبارزه و تلاش، برای رسیدن خود و مردمش به نقطه‌ای و روزنه‌ای هر چند دور، مایوس و خسته نمی‌گردد.
The coup d'état of August, 1953 was one of the events that influenced the thoughts and depths of Iranian public sentiment and brought about despairing feelings of frustration and sadness that turned the heat of August into a harsh winter. At this point, from the time that stories, paintings and other arts in the reflection of social realities were not yet taken seriously, poetry as a flagship of art and culture as a mirror capable of reflecting many of the social issues of that day was a means of expressing the commitment of poets Because the Akhavan Treasures were. He used the methods of "poetic allegories" in his semiotic poetry, based on a philosophical disappointment that was the result of the frustration of the social and political breakdown of 1332, that he was able to protest himself against a society composed of selfish and alien humans to express social realities. The present paper seeks to demonstrate that by using the descriptive-analytical method and using the method of analyzing the contents of Akhavan poems, he - unlike many who have convinced - despite the belief in failure and failure, with epic poetry itself Khorasani's style, to express the cold intensity of the winter cruelty without the warmth of the justice of the spring, never despairs from breathing the spirit of life and hope and refreshing the struggle and endeavor to reach for itself and its people to a point and a halt everywhere.
1ـ اخوان ثالث، مهدی. آخر شاهنامه. مروارید، چاپ چهاردهم، تهران: 1378.
2ـ ـــــــــ ، ـــــ . از این اوستا. تهران: مروارید، چاپ چهاردهم، 1384.
3ـ ـــــــــ ، ـــــ . زمستان. تهران: مروارید، چاپ دهم، 1369.
4ـ اسدی طوسی، ابومنصور علی‌بن‌احمد. لغت فرس. به تصحیح و اهتمام عباس اقبال آشتیانی، تهران: اساطیر، 1365.
5ـ بخارایی، احمد، «جامعه‌شناسی مرتن»، کتاب ماه علوم اجتماعی. شماره 18، فروردین، 1378.
6ـ بهمنی مطلق، حجت الله؛ پورنامداریان، تقی، «تأملی در زبان قصاید اخوان ثالث»، فصلنامه ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، شماره 1، بهار و تابستان، 1391.
7ـ پرهام، سیروس. رئالیسم و ضد رئالیسم در ادبیات. تهران: انتشارات آگاه، چاپ هفتم، 1362.
8ـ تاج‌الدین، محمد، تأثیر کودتای 28 مرداد بر ادبیات معاصر»، روزنامه جهان صنعت، 25 مرداد، 1396.
9ـ چدویک، چارلز. سمبولیسم. ترجمه مهدی سحابی. تهران: نشر مرکز، چاپ اول، 1375.
10ـ داد، سیما. فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید، چاپ سوم، 1378.
11ـ دلاویز، مسعود، «سمبولیسم اجتماعی، اصول و شکل‌های آن در شعر معاصر فارسی»، کتاب ماه، شماره 58، 1390.
12ـ دهخدا، علی اکبر، «لغت‌نامه؛ زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی»، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377.
13ـ رشیدی، حجت. خوان هشتم با اخوان (اثرپذیری اخوان ثالث از شاهنامه). ایلام: انتشارات زانا، 1394.
14ـ زرقانی، سیدمهدی. چشم‌انداز شعر معاصر ایران. تهران: نشر ثالث، 1383.
15ـ زرین‌کوب، حمید. چشم انداز شعر نو فارسی. تهران: انتشارات توس، چاپ اول، 1358.
16ـ ژیزل، ماری. تئاتر سمبولیسم. ترجمه بهنوش قویمی. تهران: قطره، 1383.
17ـ شریعتی، علی. مجموعه آثار 27 (بازشناسی هویت ایرانی ـ اسلامی). تهران: انتشارات الهام، 1388.
18ـ شمیسا، سیروس. سبکشناسی شعر. تهران: فردوس، 1378.
19ـ قاسم‌زاده، محمد؛ دریایی، سحر (ویراستار). ناگاه غروب کدامین ستاره، تهران: بزرگمهر، چاپ اول، 1370.
20ـ کاخی، مرتضی. صدای حیرت بیدار (گفت‌وگوهای مهدی اخوان ثالث). «دیدار و شناخت م. امید». تهران: انتشـارات زمستان، چاپ اول، 1371.
21ـ کاخی، مرتضی. باغ بیبرگی (یادنامة اخوان ثالث). تهران: زمستان، 1385.
22ـ کریمی، ابوذر، «ایرانیت و بازگشت جاودانه همان». دو ماه‌نامه سوره اندیشه. ش63-62، شهریور و مهر، 1391.
23ـ کزازی، میرجلالالدین. پرنیان پندار. تهران: انتشارات روزنه، 1376.
24ـ گوستاو یونگ، کارل. انسان و سمبول‌هایش. تهران: انتشارات جامی، چاپ دوم، 1378.
25ـ محجوب، محمّد‌جعفر. سبک خراسانی در شعر فارسی. تهران: سازمان تربیت معلم و تحقیقات تربیتی، 1345.
26ـ میزبان، جواد. از زلال و آیینه، تأملی در شعر اخوان ثالث. مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ اول، 1382.
27ـ وطن‌دوست، غلامرضا، «اسناد سازمان سیا درباره کودتای 28 مرداد و براندازی دکتر مصدق»، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1379.
28ـ یوسفی، غلامحسین. چشمة روشن. تهران: علمی و فرهنگی، چاپ ششم، 1374.