جلوه‌های موسیقایی در سوگ‌سروده‌های متنبّی

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

تاریخ دریافت : 1397/10/04 تاریخ پذیرش : 1397/10/04 تاریخ انتشار : 1397/01/01

کلید واژه: موسیقی شعر, سوگ سروده, زیبایی‌شناسی, شعر عربی, مرثیه, متنبّی, Al-Mutanabbi&quot, , &quot, music of poetry&quot, , &quot, aesthetics&quot, , &quot, elegy&quot, , &quot, Arabic poetry&quot, ,

چکیده مقاله :

زیبایی‌شناسی در شعر از مهم‌ترین گفتگوهای نقد ادبی است. موضوعی که از دیدگاه آرایه‌های لفظی و معنوی و نکات بلاغی جایگاه کنکاش و دقت نظر دارد. به همین منظور پژوهش حاضر با تکیه بر روش تحلیلی ـ توصیفی نگاهی اجمالی به مسأله زیبایی‌شناسی شعر داشته و پس از آن به ارایه و واکاوی زیبایی موسیقایی و مشتقات آن در انواع موسیقی بیرونی، کناری، درونی و معنوی سوگ سروده‌های متنبّی شاعر برجسته و توانمند عصر عباسی ادبیات عربی پرداخته است. متنبّی زیبایی‌های برونی، درونی، موسیقایی و معنوی را در مرثیه‌های خود به اوج رسانده است و از قافیه و ردیف به عنوان عنصر اصلی موسیقی کناری بهره برده است. جایگاه هنرهای ادبی و تناسب واژگانی در مرثیه‌های متنبّی به وضوح به چشم می‌خورد که در تصویرآفرینی و خیال‌انگیزی این اشعار سهم به سزایی ایفا کرده است.نکته قابل تأمل آن‌که ارتباط قافیه به عنوان موسیقی کناری با واژه‌های درون بیت به ترفندهای متنوّع از قبیل اشتقاق، تضاد، تناسب و تقابل، تکرار صامت و مصوّت و واژگان، ترادف و یا ایجاد تناقض بر زیبایی و موسیقی ابیات مرثیه‌های متنبّی افزوده است که حاکی از چیره‌دستی شاعر هنرمند آن می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Aesthetics in poetry is one of the most important discussions in literary criticism, a topic which deserves a lot of care and attention from the perspective of verbal and spiritual devices and rhetorical points. Consequently using a descriptive-analytical approach, this research takes a brief look at the topic of poetic aesthetics and then looks into the musical beauty and its derivatives in various kinds of external adjacent, internal and spiritual musics in the elegies of Al-Mutanabbi the outstanding and mighty poet of the Abbasid era in Arabic literature. In his elegies, Al-Mutanabbi has culminated internal and external beauties of music and morality, and has utilized rhyme and row as the main component of adjacent music. The position of literary arts and lexical symmetry is evident in the elegies of Al-Mutanabbi which plays a very crucial role in the imagery and fantasy of these poems. Moreover, the thought-provoking point worth mentioning is that the relationship of rhyme as the adjacent music with the terms inside a couplet in different shapes augments the beauty and the musicality of the elegies of Mutanabbi. This fact demonstrates the prowess and artistic characteristics of the poet.

منابع و مأخذ:

1ـ احمدی، بابک. حقیقت و زیبایی، تهران: نشر مرکز، چاپ اول، 1380.

2ـ پرین، لارنس، در باره شعر. ترجمه فاطمه راکعی، تهران: اطلاعات، چاپ اول، 1373.

3ـ پورنامداریان، تقی. سفر در مه. تهران: نگاه، چاپ اول، 1381.

4ـ سعدی، مشرف‌الدین مصلح. کلیات سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: نشر طلوع، چاپ هفتم، 1371.

5 ـ شعار، جعفر و دیگران. المنهج: نثر و شعر عربی. تهران: سخن، چاپ اول، 1372.

6ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: آگاه، چاپ سوم، 1370.

7ـ شمیسا، سیروس. کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوس، چاپ پنجم، 1378.

8ـ عبدالجلیل، ج.م. تاریخ ادبیات عرب. ترجمة لمیعه ضمیری، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، 1363.

9ـ الفاخوری، حنّا. تاریخ ادبیات زبان عربی. ترجمة عبدالمحمد آیتی، تهران: توس، چاپ پنجم، 1361.

10ـ فلوطین. دوره آثار فلوطین. ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، چاپ پنجم، 1366.

11ـ مولانا، جلال‌الدین محمد. مثنوی، دفتر اول. تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوّار، چاپ سوم، 1371.

12ـ متنبّی، ابوطیب احمدبن‌الحسن. ترجمه و تحلیل دیوان متنبّی. تصحیح و ترجمه علیرضا منوچهریان، تهران: زوّار، جلد 1 و 2، چاپ اول، 1387.

13ـ ــــــــ، ـــــــــــــــــ‌. متنبّی فی عیون قصائده. تصحیح یاسین الأیوبی، بیروت: مکتبه‌العصریّه، 2004.