خاطرهنویسی یکی از مهمترین رویکردهای روایتگری در ادبیات دفاع مقدس میباشد و تاثیری در خاطره نویسی ادبیات فارسی گذاشته است. از این رو بررسی سبکشناسی آن در سیر تطور ادبیات فارسی قابل تامل است. این مقاله به بررسی هنجارگریزی و نوآوری در لایه نحوی که میتواند زبان را از زب چکیده کامل
خاطرهنویسی یکی از مهمترین رویکردهای روایتگری در ادبیات دفاع مقدس میباشد و تاثیری در خاطره نویسی ادبیات فارسی گذاشته است. از این رو بررسی سبکشناسی آن در سیر تطور ادبیات فارسی قابل تامل است. این مقاله به بررسی هنجارگریزی و نوآوری در لایه نحوی که میتواند زبان را از زبان هنجار متمایز سازد و به نوعی باعث برجستهسازی گردد، میپردازد. یکی از انواع هنجارگریزی که نویسنده برای آفرینش اثر ادبی به کار میگیرد، هنجارگریزی نحوی یا گریز از قواعد نحوی حاکم بر زبان است؛ نویسنده نظم و ساختار حاکم بر زبان را به هم میریزد و به از امکانات دستوری زبان در جهت برجستهنمودن متن استفاده میکند و در واقع سعی در هنرآفرینی در این حوزه میکند. اما از آنجا که زبان خاطره نگاشتها وارد حوزه زیر معیار و شکسته میگردد برجستگی هنری در این آثار دیده نمیشود.اما از آنجا که زبان خاطره نگاشتها وارد حوزه زیر معیار و شکسته میگردد برجستگی هنری در این آثار دیده نمیشود.
پرونده مقاله
چکیده: اهل ادب ابتداء را از زیباییها و محسنات سخن برشمردهاند که در شعر به آن حسن مطلع می گویند به این دلیل که اگر بخش آغازین کلام دارای امتیاز و جاذبههایی باشد مخاطب نسبت به ادامهی آن علاقهمند میشود و این گونه، صاحب سخن به هدف خود می رسد. قرآن کریم به حکم آنکه بر چکیده کامل
چکیده: اهل ادب ابتداء را از زیباییها و محسنات سخن برشمردهاند که در شعر به آن حسن مطلع می گویند به این دلیل که اگر بخش آغازین کلام دارای امتیاز و جاذبههایی باشد مخاطب نسبت به ادامهی آن علاقهمند میشود و این گونه، صاحب سخن به هدف خود می رسد. قرآن کریم به حکم آنکه بر ادب پس از خود تأثیرات عمیقی داشته است سرشار از جنبههای ادبی است؛ شیوه ها و تکنیک های بیان در فواتح سور یا آیات آغازین سوره ها از مصادیقی است که سرایندگانی که با قرآن مأنوس بودهاند خصوصاً حافظ از آن به انحاء گوناگون بهره جسته اند، به نحوی که کمتر غزلی از حافظ را میتوان یافت که به هنگام سرایش از تأثیر کلام وحی بی تأثیرباشد و همین تأثیرِ نفوذ معنوی کلام دلنشین و دلنشانِ ربّانی است که شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است.در این جستار پژوهشگر بر آن است تا تکنیک ها و شیوه هایی را که در آیات آغازین سوره قرآن به کار رفته اند استخراج نموده و اثرپذیری و الهام حافظ را از این روشها و تکنیک ها در مطلع غزل ها مورد بررسی قرار دهد.
پرونده مقاله
شاهنامه فردوسی آیینه تمامنمای تاریخ، فرهنگ و هنر ایرانی است که در آن با بیانی هنرمندانه به توصیف موقعیتها، اشخاص، گفتگوها، صحنهها و رویدادها پرداخته شده و تصاویری بدیع، جذّاب و زیبا پیش روی خواننده قرار گرفتهاست. اما این که فردوسی چگونه و با استفاده از چه شگردهایی چ چکیده کامل
شاهنامه فردوسی آیینه تمامنمای تاریخ، فرهنگ و هنر ایرانی است که در آن با بیانی هنرمندانه به توصیف موقعیتها، اشخاص، گفتگوها، صحنهها و رویدادها پرداخته شده و تصاویری بدیع، جذّاب و زیبا پیش روی خواننده قرار گرفتهاست. اما این که فردوسی چگونه و با استفاده از چه شگردهایی چنین تصویر زیبایی خلق کردهاست، موضوع اصلی این پژوهش قرار گرفته و سعی شده که راز زیبایی و جذّابیت تصویرآفرینیهای هنری فردوسی بزرگ در شاهنامه به ویژه از منظر بیانی و بدیعی مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانهای انجام شدهاست و نتایج پژوهش نشان میدهد که فردوسی با چیرهدستی کمنظیر خود - که حاکی از تسلّط شاعر بر روح زبان فارسی است – با استفاده از عنصر لحن و ترکیب استادانه آن با محتوا و بهره گیری از صورخیالی چون تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز، ترکیبسازیهای واجی و واژگانی و درآمیختن آن با آرایههای بدیعی از قبیل تکرار و واجآراییها، حسن تعلیل، اغراق، مراعات نظیر و... توانسته اوج تصاویر هنری را به نمایش بگذارد که در نوع خود بینظیر است.
پرونده مقاله
برجسته‎سازی از شیوه‎هایی است که در تشخّص‎بخشیدن به آفرینش هنرى، خلق آثار بزرگ و ابداع سبکهاى شخصى نقش مهمی ایفا میکند. این جستار نتیجه پژوهشی است که به منظور دست‎یابی به شگردهای برجسته زبانی اشعار یکی از پیشگامان شعر کودک در ایران یعنی محمود کیانوش انج چکیده کامل
برجسته‎سازی از شیوه‎هایی است که در تشخّص‎بخشیدن به آفرینش هنرى، خلق آثار بزرگ و ابداع سبکهاى شخصى نقش مهمی ایفا میکند. این جستار نتیجه پژوهشی است که به منظور دست‎یابی به شگردهای برجسته زبانی اشعار یکی از پیشگامان شعر کودک در ایران یعنی محمود کیانوش انجام شده است. کیانوش به ساختار شعر اهمیت فراوان میدهد و معتقد است شعر کودک باید فنی و اصولی باشد. برای رسیدن به این منظور، پس از بیان مقدمه‎ای راجع به برجسته‎سازی و شیوه‎های آن، معرفی محمود کیانوش و اشعار کودکانۀ وی، برجسته‎سازی‎های این شاعر و نویسندۀ برجستۀ معاصر، در دو بخش هنجار‎افزایی و هنجارگریزی، در سروده‎های کودکانه‎اش مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام شده و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‎ای است. بررسیهای به عمل آمده در این مقاله نشان می‎دهد که وی از انواع مختلف هنجار‎افزایی و هنجارگریزی در برجسته‎سازی زبان اشعار کودکانه‎اش بهره برده است که در این میان نقش هنجارگریزی‎ها چشمگیرتر بوده است.
پرونده مقاله
انسان در طول زندگی با آلام و مصایب مختلفی روبرو می گردد و چون خود را ناتوان از دفع آنها می یابد، زبان به اعتراض و گله و شکایت می گشاید و در برابر آن رویدادهای تلخ شکوه و ناله سر می دهد؛ و از آنجا که نگرش شعرا به جهان هستی غیر از نگاه انسانهای عادی است، شکوه های آنها نیز چکیده کامل
انسان در طول زندگی با آلام و مصایب مختلفی روبرو می گردد و چون خود را ناتوان از دفع آنها می یابد، زبان به اعتراض و گله و شکایت می گشاید و در برابر آن رویدادهای تلخ شکوه و ناله سر می دهد؛ و از آنجا که نگرش شعرا به جهان هستی غیر از نگاه انسانهای عادی است، شکوه های آنها نیز با شکوه های مردم معمولی متفاوت است. آنها با زبان خاص و شیوة بیان منحصر به فردی که دارند، شکایت های خود و مردم از شرایط و اوضاع نامساعد زندگی را، در اشعار خویش منعکس می کنند. سعدی شیرازی و صائب تبریزی نیز از جمله شاعران سبک عراقی و هندی هستند که در اشعار خود به موضوع شکواییه پرداخته و در انواع مختلف شکواییه اشعاری سروده اند. در پژوهش حاضر که به روش تحلیل محتوایی انجام گرفته است به بررسی و مقایسة شکواییه های شخصی در اشعار سعدی و صائب پرداخته ایم. براساس نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر، در اشعار سعدی، شکوه از فراق یار بیشترین بسامد را در میان شکواییه های شخصی دارد و موضوعات دیگری همچون: شکوه از جور و جفای معشوق، شکوه از رقیب، گله و شکایت از غم، شکوه از تنهایی، شکایت از ناکامی، گله از فقر و نداری و شکوه از پیری، به ترتیب از نظر میزان بسامد در مراتب بعدی قرار دارند. لیکن در دیوان صائب، شکوه از جور و جفای معشوق بیشترین بسامد را دارد
پرونده مقاله
آثار منظوم عطار سرشار از انواع تقابلهایی است که از سویی او را در القای مفاهیم عرفانی مورد نظرش یاری میرساند و از سوی دیگر در حکم عنصری تصویرساز، وجه زیباییشناختی شعر او را ارتقا میدهد. تقابلهای اسطورهای یکی از گونههای پربسامد تقابل در آثار عطار است. در این جستار چکیده کامل
آثار منظوم عطار سرشار از انواع تقابلهایی است که از سویی او را در القای مفاهیم عرفانی مورد نظرش یاری میرساند و از سوی دیگر در حکم عنصری تصویرساز، وجه زیباییشناختی شعر او را ارتقا میدهد. تقابلهای اسطورهای یکی از گونههای پربسامد تقابل در آثار عطار است. در این جستار با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر پایۀ دادههای کتابخانهای، پس از تبیین ارتباط میان اسطوره، زیباییشناسی و تقابل، با بررسی تقابلهای اسطورهای در آثار منظوم عطار، کوشش میشود به این پرسش پاسخ داده شود که تقابلهای اسطورهمدار در متون یادشده، از چه طریق و با چه سازکاری موجب ایجاد لذت زیباییشناختی در مخاطب میشود. هدف این پژوهش روشن ساختن جایگاه تقابلهای اسطورهای در بوطیقای شعر عطار و تبیین چرایی و چگونگی تأثیر زیباییشناختی تقابلهای اسطورهای در شعر اوست. نتایج این تحلیل نشان میدهد که از میان انواع عواملی که سببساز زیبایی یک شگرد ادبی هستند، ارزش زیباییشناختی تقابلهای اسطورهای در شعر عطار، بیش از هر چیز، برآمده از انواع عاطفهای است که به مخاطب منتقل میکنند. تقابلهای اسطورهای در شعر عطار از دو راه موجب انتقال عاطفه به مخاطب و بهتبع آن ایجاد لذت زیباییشناختی در او میشوند: 1- از راه بازنمایی و تمثیل؛ 2- از راه ایجاد حس یگانگی و وحدت.
پرونده مقاله
چکیده: نثر خبر رسان است و شعر وصف کننده و رسانندة احساس. اما گاهی به نثرهایی بر میخوریم که فراتر از خبررسانیاند و احساس مخاطب را درگیر میکنند. در میان متون نثر ادبی شاید تا اندازهای این گونه نثر، طبیعی جلوه کند ولی نثر شاعرانه درون یک متن تاریخی و سیاسی به میزان زیا چکیده کامل
چکیده: نثر خبر رسان است و شعر وصف کننده و رسانندة احساس. اما گاهی به نثرهایی بر میخوریم که فراتر از خبررسانیاند و احساس مخاطب را درگیر میکنند. در میان متون نثر ادبی شاید تا اندازهای این گونه نثر، طبیعی جلوه کند ولی نثر شاعرانه درون یک متن تاریخی و سیاسی به میزان زیادی خواننده متن را متوجه خود میکند. تاریخ الوزرا کتابی است تاریخی در سده ششم که ابوالرجا قمی، پنجاه سال وزارت سلجوقیان را در آن به نثری شاعرانه نگاشته است. ابوالرجا قمی سعی کرده است در این اثر به کمک عناصر زیبایی سخن، نثر متفاوتی را خلق کند و به دور از تکلفهای زبان عربی، به کمک ذخایر زبان فارسی، نثری شاعرانه ایجاد کند. در این مقاله سعی شده است به شیوۀ تحلیلی- توصیفی مبتنی بر مطالعۀ کتابخانهای، به بررسی و تحلیل نثر شاعرانۀ این اثر پرداخته شود تا چگونگی نثر شاعرانهای که نویسنده در این کتاب به کار برده است؛ مشخص شود.
پرونده مقاله
استعارۀ گذرایی، یکی از استعارههای دستوری است که در دستور نقشگرای نظاممند هلیدی، بدان پرداخته میشود. این مقاله میکوشد که استعارۀ گذرایی را در دو گونۀ ادبی تعلیمی و عاشفانۀ سعدی مقایسه کند. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و مقایسهای است یافتههای این مطالعه عبارتند چکیده کامل
استعارۀ گذرایی، یکی از استعارههای دستوری است که در دستور نقشگرای نظاممند هلیدی، بدان پرداخته میشود. این مقاله میکوشد که استعارۀ گذرایی را در دو گونۀ ادبی تعلیمی و عاشفانۀ سعدی مقایسه کند. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و مقایسهای است یافتههای این مطالعه عبارتند از: روساخت بندها نشان میدهد که بر خلاف انتظار، در شعر عاشقانۀ سعدی، بسامد فرایند مادی بیشتر از فرایندهای دیگر است. پس از آن فرایند رابطه‎ای با اختلاف بسیار قرار دارد. در شعر تعلیمی نیز، به لحاظ روساختی، فرایندهای مادی و رابطه‎ای با یسامدی تقریباً یکسان از دیگر فرایندها پیشی گرفتهاند. فرایند بعدی، از لحاظ کاربرد، فرایند ذهنی است اما تحلیل ژرفساختی بندها، نشان میدهد که بخش قابل توجهی از فرایندها در شعر سعدی، اساساً در ژرفساخت، ذهنی یا رفتاری بودهاند که احساسات درونی انسان را به خوبی نشان میدهند اما تحت تأثیر استعارۀ گذرایی، غالباً در رو ساخت به فرایندهای مادی و رابطهای تغییر ماهیت دادهاند. به نظر میرسد شاعر کوشیده است، احساسات درونی شخصیتهای حاضر در حکایات و یا عاشق و معشوق را در شعر عاشقانه به نحو برجستهای، عینیتر و ملموستر کند. تبدیل فرایندهای ذهنی و رفتاری به مادی و رابطهای در شعر عاشقانۀ سعدی نسبت به شعرتعلیمی به طور معناداری بیشتر است. با توجه به اینکه پارهای از استعارههای گذرایی در شعر سعدی، یا مصداق کنایهاند و یا دارای معنای ثانویه هستند که در علم بلاغت ارزیابی میشوند؛ به نظر میرسد که استعارۀ گذرایی میتواند پژوهشگران حوزه ادبیات را در بازتعریف پارهای از مباحث علم معانی و بیان یاری نماید.
پرونده مقاله
پادشاهان ساسانی، دوره ای طولانی در ایران حکومت کرده اند و کتاب های تاریخی مختلفی در مورد آنها به رشته تحریر در آمده است. یکی از شاهان معروف این دوره، شاپور ذوالأکتاف است. وی، بیش از سایر شاهان این سلسله حکومت نموده و سیاست خارجی او از نظر سر و سامان دادن به ا چکیده کامل
پادشاهان ساسانی، دوره ای طولانی در ایران حکومت کرده اند و کتاب های تاریخی مختلفی در مورد آنها به رشته تحریر در آمده است. یکی از شاهان معروف این دوره، شاپور ذوالأکتاف است. وی، بیش از سایر شاهان این سلسله حکومت نموده و سیاست خارجی او از نظر سر و سامان دادن به اوضاع مرزها و بیرون راندن اعراب و رومیهای مهاجم، از اهمیت زیادی برخودار است. تاریخ طبری و شاهنامه فردوسی هر دو از جمله کتابهایی هستند که پیرامون دوره حکومت این شاه مطالبی را آوردهاند. در این پژوهش ضمن معرفی روش تاریخنگاری این دو مؤلف، شیوه روایت سرگذشت شاپور ذوالأکتاف نیز بیان میشود. طبری این دوره طولانی را با ایجاز بسیار بیان نموده و هیچ یک از حوادث را شرح و بسط نداده، اما فردوسی به شیوه داستانپردازی بخشهای مهم این سرگذشت را با بسط و گسترش سروده و از عناصر توصیف، گفتوگو، و صحنه استفاده کرده است.
پرونده مقاله
چکیده صائب تبریزی از شعرای پر کار قرن یازدهم هجری و از بزرگترین شعرای سبک هندی است. که لطافت و مختصات سبک هندی در شعر او بیشترین جلوه را دارد و زیبایی و غرابت شعر او ناشی از تازگی مضامین و طرفگی تجربیات و تصاویر شاعرانه اوست – تصاویر شاعرانه را در خدمت القای عواطف چکیده کامل
چکیده صائب تبریزی از شعرای پر کار قرن یازدهم هجری و از بزرگترین شعرای سبک هندی است. که لطافت و مختصات سبک هندی در شعر او بیشترین جلوه را دارد و زیبایی و غرابت شعر او ناشی از تازگی مضامین و طرفگی تجربیات و تصاویر شاعرانه اوست – تصاویر شاعرانه را در خدمت القای عواطف، احساسات و اندیشه های خویش قرار داده است. وجود صنایع شعری فراوان در دیوان صائب و پیچیدگی اشعار وی، امری کاملاً مشهود است. صائب برای بیان عقاید و تجربیّات خود، از صنایع خاصی در اشعارش بهره می گیرد که حاصل ذهن خلّاق او و نتیجة سفرهایش به هندوستان است. وی بر آن است تا مضامین مختلف را هر چه فشرده تر و در بیتی با بار معنایی بیشتر به خواننده ارائه دهد. با توجّه به این که تأثیر برخی از جنبه های بلاغی در شعر صائب نسبت به برخی دیگر بیشتر است این تحقیق بر روی جنبه هایی است که با بسامد بالا، در شعر وی تأثیرگذار بوده است.
پرونده مقاله
چکیدهدر مقاله حاضر که در حوزه زیبایی شناسی است، ابتدا به تعریف مفهوم زیبایی و زیبایی شناسی و سپس به نقد برخی از نظریه های عطّار نیشایوری و دلایل هنری بودن و ادبیّت شعر از طریق گزاره های عاطفی و جمال شناسی پرداخته شده است. زیبایی امری نسبی بوده، و با توجه به شرایط تاریخی چکیده کامل
چکیدهدر مقاله حاضر که در حوزه زیبایی شناسی است، ابتدا به تعریف مفهوم زیبایی و زیبایی شناسی و سپس به نقد برخی از نظریه های عطّار نیشایوری و دلایل هنری بودن و ادبیّت شعر از طریق گزاره های عاطفی و جمال شناسی پرداخته شده است. زیبایی امری نسبی بوده، و با توجه به شرایط تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی قابل بررسی است. معیارهای زیبایی شناسی شامل موارد گوناگونی است که در میان اقوام و ملل مختلف با یکدیگر تفاوت دارند. عطّار نیشابوری آموزگار زیبایی و زیبایی آفرینی بود و عشق در مثنوی هایش مظهر کشش انسان به جمال و کمال می باشد. عطّار، زیبایی را دو قسم می داند: یکی زیبایی معنوی که در آن عالم مظهر و جلوه گاه حضرت حق است. نوع دیگر، زیبایی ظاهری است که در آن معشوق زمینی مظهر و تجلّی جمال الهی می شود. به کارگیری عناصر زیبایی شناسی در شعر، دریافتن عاطفه و ادراک شاعر توسط مخاطب، و توجه به سهل ِممتنع بودن مثنوی های عطّار نیشابوری از عواملی است که تأثیر به سزایی در ادراک زیبایی شناسی به جای می نهد.
پرونده مقاله