بررسی و مقایسه تطبیقی ایجاز و اطناب در تاریخ طبری و شاهنامه فردوسی با تکیه بر روایت شاپور ذوالاکتاف

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

محمود رمضانی ¹ (دانشجو)
منیژه فلاحی ² (گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران)
رضا فهیمی ³ (گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/11/15 تاریخ پذیرش : 1400/04/08 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: تاریخ طبری‌‌, ساسانیان‌‌, ایجاز‌‌ و اطناب‌, شاپور ذوالأکتاف‌‌, شاهنامه فردوسی‌‌,

چکیده مقاله :

پادشاهان ساسانی‌‌، دوره‌ ای طولانی در ایران حکومت کرده‌‌‌ اند و کتاب‌ های تاریخی مختلفی در مورد آنها به رشته تحریر در آمده است‌‌. یکی از شاهان معروف این دوره، شاپور ذوالأکتاف است. وی‌، بیش از سایر شاهان این سلسله حکومت نموده و سیاست خارجی او‌ از نظر سر و سامان دادن به اوضاع مرزها و بیرون راندن اعراب و رومی‌های مهاجم‌‌، از اهمیت زیادی برخودار است‌‌. تاریخ طبری و شاهنامه فردوسی هر دو از جمله کتاب‌هایی هستند که پیرامون دوره حکومت این شاه مطالبی را آورده‌اند‌‌. در این پژوهش ضمن معرفی روش تاریخ‌نگاری این دو مؤلف‌‌، شیوه روایت سرگذشت شاپور ذوالأکتاف نیز بیان ‌می‌شود‌‌. طبری این دوره طولانی را با ایجاز بسیار بیان نموده و هیچ یک از حوادث را شرح و بسط نداده‌، اما فردوسی به شیوه داستان‌پردازی بخش‌های مهم این سرگذشت را با بسط و گسترش سروده و از عناصر توصیف‌‌، گفت‌و‌گو‌‌، و صحنه استفاده کرده است‌.

چکیده انگلیسی:

Sassanid kings ruled in Iran for a long time and various historical books have been written about them . One of the famous kings of this period is Shapur Zolaktaf who ruled more than the other kings of this dynasty . His foreign policy in settling the border situation and expelling the invading Arabs and Romans is of great importance . The history of Tabari and Ferdowsi's Shahnameh are both among the books that have written about the reign of this king. In this research , while introducing the historiography method of these two authors, the method of narrating the story of Shapur Zolaktaf is also expressed. The history of Tabari describes this long period with brevity and does not elaborate on any of the events . However , Ferdowsi composed important parts of this story in a narrative way and used elements of description , dialogue and scene .

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

کتاب‏ها

1ـ احمدی‌‌، بابک‌‌. از نشانه‌های تصویری تا متن‌ (به سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری‌). تهران‌‌: نشر مرکز‌، چاپ پنجم، 1384.

2ـ استم‌‌، رابرت و بورگواین‌‌. فلیترمن‌‌، روایت فیلم‌شناسی‌‌، ترجمة فتّاح محمدی‌‌. تهران‌‌: بنیاد سینمایی فارابی، 1377.

3ـ اصفهانی‌‌، حمزه بن حسن‌‌. تاریخ پیامبران و شاهان‌‌، ترجمۀ جعفر شعار‌‌، تهران‌‌: بنیاد فرهنگ ایران‌، 1346.

4ـ بلعمی‌‌، ابوالفضل‌‌. تاریخ بلعمی‌‌. تصحیح ملک الشعرای بهار و به کوشش محمد پروین گنابادی‌‌. تهران‌‌: انتشارات زوار‌، 1353.

5ـ ثعالبی‌‌، عبدالملک بن محمدبن اسماعیل‌‌. تاریخ ثعالبی‌‌، پیشگفتار و ترجمۀ محمد فضائلی‌‌. تهران‌‌: نشر نقره‌‌، 1368.

6ـ تودوروف‌‌، تزوتان‌‌. بوطیقای ساختارگرا‌‌، ترجمۀ احمد نبوی‌‌. تهران‌‌: نشر آگاه‌‌، چاپ دوّم، 1382.

7ـ دینوری‌‌، ابوحنیفه داود‌‌.‌ اخبارالطوال‌‌. ترجمۀ صادق نشاط‌‌. نسخۀ الکترونیکی‌، بی تا.

8ـ رازی‌‌، شمس قیس‌‌.‌ المعجم فی معاییر اشعار العجم‌. 1373 .

9ـ زرکشی‌‌، محمدبن عبدالله‌‌‌‌. البرهان فی علوم القرآن‌‌. بیروت‌‌: دارالمعرفه‌‌، الطبعه الثالثه‌‌، بی تا.

10ـ سکاکی‌‌، ابویعقوب‌‌‌‌. مفتاح العلوم‌‌، بیروت‌‌: دارالکتب العلمیه‌.، بی تا.

11ـ شمیسا‌‌، سیروس‌‌‌‌. معانی‌‌. تهران‌‌: نشر میترا‌، چاپ ششم، 1373.

12ـ طبری‌‌، محمدبن جریر‌‌‌‌. تاریخ طبری‌‌. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده‌‌، تهران‌‌: اساطیر‌‌، چاپ دوّم، 1362.

13ـ فردوسی‌‌، ابوالقاسم‌‌. شاهنامه‌‌، به کوشش جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار‌‌، نیویورک‌‌: بنیاد میراث ایران نیویورک‌، 1384.

14ـ مسعودی‌‌، علی بن حسین‌‌. مروج الذهب‌‌، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده‌‌، تهران‌‌، 1382.

15ـ مندنی‌پور‌‌، شهریار‌‌. کتاب ارواح شهرزاد‌ (سازه‌ها‌‌، شگردها و فرم‌های داستان نو‌)، چاپ اوّل‌‌، تهران‌‌: نشر ققنوس‌، چاپ اوّل، 1383.

16ـ یونسی‌‌، ابراهیم‌‌. هنر داستان‌نویسی‌‌، تهران‌‌: انتشارات امیر کبیر‌، 1388.

مقالات

1ـ زمردی‌‌، حمیرا و خاور قربانی‌‌‌‌. «سبک تاریخ نگاری فردوسی در شاهنامه‌‌»، سبک‌شناسینظمونثر‌‌، شمارۀ 12، 1390، صص286-265‌.

2ـ غفارزاده‌‌، علی‌‌. «روش تاریخ نگاری ابن اثیر و طبری»‌‌. انقلاباسلامی‌‌، سال چهارم‌، شمارۀ 10 ـ 9، 1382، صص113-130‌.

3ـ فراهانی منفرد‌‌، مهدی‌‌. «پیوند تاریخ و ادبیات»‌‌. کیهانفرهنگی‌‌، ش102‌، 1372.

4ـ گل محمدی‌‌، پوریا‌‌. «شاهنامه برای ایرانیان تاریخ است نه افسانه‌‌»، مصاحبه با جلال خالقی مطلق. رودکی‌‌، شمارۀ 15، 1386.

5ـ محمودی‌‌، جلال‌‌. «روش تاریخ نگاری محمد بن جریر طبری‌ (پیوند تاریخ و حدیث‌). فصلنامۀ علمی ترویجی مطالعاتتقریبیمذاهباسلامی‌ (فروغوحدت‌)، سال10‌‌، دورۀ جدید‌‌، شمارۀ 38، 1393، صص42-32‌.

6ـ مسکوب‌‌، شاهرخ‌‌. شاهنامه و تاریخ‌‌. ایران نامه‌‌، شمارۀ 80، 1381.