بازشناسی عوامل موثر بر مدیریت هم افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

زینت سادات حسینی ¹ , علی وخشوری ² , عبدالرسول قنبری ³

1 - دانشجوی دکتری دانشگاه ازاد واحد لارستان ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا دانشگاه ازاد واحد لارستان ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران

تاریخ دریافت : 1401/10/02 تاریخ پذیرش : 1402/04/07 تاریخ انتشار : 1402/09/03

کلید واژه: شهر کرمان, بازآفرینی شهری, واژ‌گان کلیدی: مدیریت, مدیریت هم افزا شهری, بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی,

چکیده مقاله :

چکیده مقدمه: اهمیت مدیریت هم‌افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی از آنجاست که نمایانگر نگاه برنامه‌ریزان و شهرسازان به حیات مطلوب شهری و تقابل این شیوه زندگی با شیوه زندگی در برخی بافت ها و نواحی شهر است. در واقع بازآفرینی به معنای بازگرداندن حیات اجتماعی، اقتصادی و محیطی به یک منطقه است. این حرکت مکان ها را دگرگون می کند، تصویر اجتماعی از خودش را تقویت می کند و مکان‌های زنده و جذاب که سرمایه‌گذاری درونی پایدار را تشویق می کنند، خلق می کند.هدف پژوهش: در این راستا تحقیق حاضر با هدف بازشناسی عوامل موثر بر مدیریت هم‌افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی در شهر کرمان انجام شده است.روش شناسی تحقیق : با توجه به اهداف تحقیق و مؤلفه‌های مورد بررسی نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی است. داده‌های نظری با روش اسنادی و داده های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک دلفی تهیه شده است. جامعه آماری20 نفر از خبرگان و متخصصین در حوزه شهری بر اساس نمونه‌گیری گلوله برفی است که 40 عامل یا محرک با روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC پردازش شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش چهار سکونتگاه غیررسمی شهرک پدر، شهرک صیاد شیرازی، شهرک صنعتی، شهرک فیروزآباد یا پشت‌بند مملکت شهر کرمان است.یافته ها و بحث : یافته‌ها از نظر تحلیل اثرات متقابل، بیانگر پراکندگی عوامل در وضعیتی پیچیده و بینابین از اثرگذاری و اثرپذیری است؛ نظام خوشه‌بندی عوامل حاکی از تمرکز در خوشه تاثیرپذیر و مستقل است. از میان 40 نیروی پیش‌برنده، عوامل تسهیلگری میان نهادی در بازآفرینی بافت اسکان غیررسمی، اطلاع‌رسانی و آکاهی بخشی نهادی ، مشارکت ساکنان در نهادسازی بازآفرینی بافتهای سکونتگاه غیررسمی، همبستگی جمعی ساکنان ، میزان مشارکت بین نهادی و همپوشانی قوانین و مقررات بیشترین میزان تاثیرگذاری مستقیم را داشتند. این نیروها از نظر عملکرد سیستمی پیشران ورودی و باثبات است که نقش اثرگذاری بالا و اثرپذیری اندک دارد.نتایج : در نتیجه، وضعیت کلان سیستم و تغییرات آن را کنترل می‌کند و مدیریت هم‌افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان بیشتر به عملکرد آن‌ها وابسته است. واژ‌گان کلیدی: مدیریت، مدیریت هم افزا شهری، بازآفرینی شهری، بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، شهر کرمان

چکیده انگلیسی:

ABSTRACT Introduction: The importance of urban synergy management in the regeneration of informal settlements is because it shows the view of planners and city planners on the ideal urban life and the comparison of this way of life with the way of life in some contexts and areas of the city. In fact, regeneration means restoring social, economic and environmental life to an area. This movement transforms places, strengthens the social image of itself, and creates lively and attractive places that encourage sustainable internal investment. Methodology: According to the objectives of the research and the investigated components, the type of applied research and its investigation method is descriptive-analytical. Theoretical data was prepared by document method and experimental data by survey method based on Delphi technique. The statistical population of 20 experts and specialists in the urban area is based on snowball sampling, in which 40 stimuli are processed by structural interaction analysis method in MICMAC software.Geographical area of research: The geographical scope of this research is four informal settlements of Pedr town, Sayad Shirazi town, Industrial town, Firozabad town or Pusht-Band of the state of Kerman.Results and discussion: In terms of mutual effects analysis, the findings indicate the dispersion of stimuli in a complex and intermediate situation of effectiveness and effectiveness; The clustering system of stimuli indicates concentration in the influential and independent cluster. Among the 40 driving forces, inter-institutional facilitation drivers in the regeneration of informal settlement contexts, information and institutional awareness, participation of residents in the institutionalization of re-creation of informal settlement contexts, collective solidarity of residents, the level of inter-institutional cooperation and overlap of laws and regulations They had the highest direct influence. These forces are input and stable in terms of system performance, which has a role of high effectiveness and low effectiveness.Conclusion: As a result, it controls the macro situation of the system and its changes, and the management of urban synergy in the regeneration of informal settlements in Kerman depends more on their performance.

متن کامل:



بازشناسی عوامل موثر بر مدیریت هم افزا شهری در بازآفرینی

 سکونتگاه های غیررسمی شهر کرمان

 

چکیده

مقدمه: اهميت مدیریت هم­افزا شهری در بازآفريني سکونتگاههای غیررسمی از آنجاست که نمايانگر نگاه برنامه­ريزان و شهرسازان به حيات مطلوب شهري و تقابل اين شيوه زندگي با شيوه زندگي در برخي بافت‏ها و نواحي شهر است. در واقع بازآفريني به معناي بازگرداندن حيات اجتماعي، اقتصادي و محيطي به يک منطقه است. اين حرکت مکان‏ها را دگرگون مي‏کند، تصوير اجتماعي از خودش را تقويت مي‏کند و مکان­هاي زنده و جذاب که سرمايه­گذاري دروني پايدار را تشويق مي‏کنند، خلق مي‏کند.

هدف پژوهش: در این راستا تحقیق حاضر با هدف بازشناسی عوامل موثر بر مدیریت هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی در شهر کرمان انجام شده است.

روش شناسی تحقیق : با توجه به اهداف تحقيق و مؤلفه‌هاي مورد بررسي نوع تحقيق کاربردي و روش بررسي آن توصيفي- تحليلي است. داده­های نظری با روش اسنادی و داده های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک دلفی تهیه شده است. جامعه آماری20 نفر از خبرگان و متخصصین در حوزه شهری بر اساس نمونه‌گیری گلوله برفی است که 40 عامل یا محرک با روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC پردازش شده است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش چهار سکونتگاه غیررسمی شهرک پدر، شهرک صیاد شیرازی، شهرک صنعتی، شهرک فیروزآباد یا پشت­بند مملکت شهر کرمان است.

یافته ها و بحث : یافته­ها از نظر تحلیل اثرات متقابل، بیانگر پراکندگی عوامل در وضعیتی پیچیده و بینابین از اثرگذاری و اثرپذیری است؛ نظام خوشه­بندی عوامل حاکی از تمرکز در خوشه تاثیرپذیر و مستقل است. از میان 40 نیروی پیش­برنده، عوامل تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اطلاع­رسانی و آکاهی بخشی نهادي ، مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي، همبستگی جمعی ساکنان ، ميزان مشاركت بين نهادي و همپوشاني قوانين و مقررات بیشترین میزان تاثیرگذاری مستقیم را داشتند. این نیروها از نظر عملکرد سیستمی پیشران ورودی و باثبات است که نقش اثرگذاری بالا و اثرپذیری اندک دارد.

نتایج : در نتیجه، وضعیت کلان سیستم و تغییرات آن را کنترل می­کند و مدیریت هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان بیشتر به عملکرد آن­ها وابسته است.

واژ­گان کلیدی: مدیریت، مدیریت هم افزا شهری، بازآفرینی شهری، بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، شهر کرمان 

  

مقدمه 

سکونتگاه های فرودست شهری، همگام با رشد شتابان شهرنشینی در اغلب کشورهای درحالِ توسعه، ازجمله ایران، گسترش بی­سابقه­ای یافته­اند. سکونتگاه غیررسمی به پهنه­ای اطلاق می­شود که گروه­های کم­درآمد را در خود جای داده و اغلب خارج از برنامه­های توسعه شهری به­صورت خودرو و یا در جوار محدوده­های قانونی شهرداری­ها شکل گرفته است (علاءالدینی، نوروزی، 1396، 81). کارکرد اصلی آن تأمین سرپناه متناسب با توان مالی گروه‌های کم درآمد جامعه است و ازآنجاکه شهرها دارای یک آستانه جمعیتی هستند گسترش روزافزون سکونتگاه های غیررسمی در ایران به‌عنوان پاشنه آشیل­های توسعه شهری آن تبدیل شده است (کریم پورشیرازی، سیف ابادی، 1396، 37). در این امتداد بسیاری از ناکارآمدی مدیریت شهری حاضر در بازآفرینی سکونتگاه ‌های غیررسمی در کشور، ناشی از ضعف هم­افزا نهادی- سازمانی است که منجر به فزونی چالش­های این بافت­ها گردیده است (درگاهی، رضویان، توکلی نیا، 1400، 74)؛ بنابراین با گسترش سکونتگاه ‌های غیررسمی، در گام اول ضرورت تغییر نگرش در مدیریت هم­افزا شهری در بازآفرینی این سکونتگاه‌ ها را بیش از پیش ضروری ساخته است (Bhattacharya et al, 2014: 941). مطالعه سیر تاریخی رویکردهای مدیریت شهری نشان می­دهد که مدیریت شهری در بازآفرینی این سکونتگاه‌ ها، از روش­های سنتی پاتریمونال، دیوانسالارانه و زورمدارانه منحصر شده در حکومت­ های شهری به سمت روش­های مشارکتی، اجتماع گرایانه و دموکراتیک حکمروایانه گام نهاده است (دویران، کاظمیان، مشکینی، افتخاری، کلهرنیا، 1390، 58). این امر ازآنجا ناشی می­شود که رویکرد­های سنتی در مواجه با مشکلات فزاینده سکونتگاه ‌های غیررسمی چون فقر، بیکاری، ترافیک، تراکم اخلاقی، آسیب­های اجتماعی، جرائم شهری، گسست فضایی، شکاف درآمدی و طبقاتی، حاشیه نشینی، بد مسکنی و غیره، کارآمدی خود را از دست داده و از پاسخگویی، شفافیت، عدالت و انصاف لازم برخوردار نیست (2021 Liu et al,).

امروزه حاشیه‌نشینی و اسکان­های غیررسمی مهم‌ترین مشکل شهر کرمان محسوب می­شود. در این شهر 4 پهنه سکونتگاه غیررسمی وجود دارد که در رابطه با جمعیت این مناطق، تاکنون آمار دقیقی از طرف ساختار نهادی محلی ارائه نشده، اما حسب آمارهای غیررسمی بیش از 20000 نفر جمعیت در این مناطق زندگی می­کنند. علیرغم ابلاغ ظرفیت­های قانونی لازم در سال 1382 که سند بالادستی ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌ های غیررسمی توسط هیئت وزیران تصویب گردیده بود محقق به دنبال پاسخی برای این سؤال است که چرا علیرغم گذشت بیش از یک دهه از زمان تصویب و ابلاغ قوانین و دستورالعمل­های مربوط به ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه­های غیررسمی، این‌گونه فضاها تغییرات مورد انتظار را در حوزه­های مختلف اجتماعی تجربه ننموده و در گزارش سال 1393 دبیرخانه ستاد ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان، همچنان به­عنوان مناطقی ناامن، غیرقانونی، انباشته از جرم و جنایت، قاچاق، اعتیاد، فحشاء، خشونت، نزاع و آسیب و بی‌نظمی اجتماعی و ... شناخته می­شوند که فاقد هرگونه سازمان­یافتگی و تشکل اجتماعی بوده و بیشترین سطح درگیری­ها، نابسامانی­ها و اختلالات و آسیب­های اجتماعی را در خود دارند و در رابطه با متن اصلی شهر، همچنان به­عنوان یک تهدید اجتماعی معرفی می­گردند (مختاری، وحیدزاده، مرادی، 1398، 95-96). بنابراین در شرايط کنوني، نقشه راه راهبردي مشخص و شفافي در سياست‏گذاري شهري براي بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان وجود ندارد و اين امر بازانديشي مجدد در اين حوزه را ضروري مي‏سازد. بدین جهت تحقیق حاضر با هدف بازشناسی عوامل موثر بر مدیریت هم افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان می­باشد. در همسویی با چنین هدف و ضرورتی، این هدف با طرح و تبیین دو پرسش اصلی ردیابی و مطالعه علمی شده است؛ ­عوامل یا نیروهای عوامل موثر بر مدیریت هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان چه هستند؟ نظام خوشه­بندی عوامل کلیدی موثر بر مدیریت هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان کدامند؟

پایه و اساس مدیریت هم­افزا شهری، نقش فعال در توسعه، مدیریت و هماهنگی منابع برای دستیابی به اهداف توسعه شهری است (عبداللهی، ولی بیگی، 1395، 5) مرور متون مختلف مرتبط با موضوع، نشانگر پيمودن سيري تکاملي از تعاريف اوليه هم­افزا شهری به‌سوی تبيين آشکار مفهوم و برجسته نمودن خصوصياتي چون کل‌نگری در تعريف آن است هم­افزا شهری را می‌توان به دو صورت تعریف کرد، یکی محتوایی و دیگري رویه‌ای (Raco, 2020: 256). از دیدگاه محتوایی، مدیریت شهري به مشابه اجراي سیاست، قلمداد می‌شود؛ یعنی به‌عنوان اداره امور عمومی و از دیدگاه رویه‌اي، مدیریت شهري را با اجرا و برخی ویژگی‌هاي خاص دیگر، تعریف می‌کنند که آن را فراتر از مفهوم اداره می‌برد، به‌علاوه براي بانک جهانی، مدیریت شهري، رویکردي شبه بازرگانی در حکومت و اداره شهر دارد که ممکن است به استفاده مؤثر و کارآمدتر منابع، منجر شود (Sharma, 2020).

 راکودي¹ (1991) و شارما² (1989)، مدیریت هم­افزا شهری را مسئولیتی راهبردی با جنبه­های عملیاتی می­دانند که علاوه بر تلاش برای تأمین نیازمندی­های روزانه برای فعالیت شهر و ساکنین آن، به دنبال توسعه شهری در تمام ابعاد بوده و ازاین‌رو نیازمند تعامل مؤثر با حوزه­های قدرت، سیاست، اجتماع و اقتصاد شهری است (Rakodi, 2003; Kazemian & Mirabedini, 2011; Sharma; 1989). ازنظر راکودی هدف مدیریت هم­افزا شهري، مدیریت اجزاي سیستم شهري است؛ به‌نحوی‌که کارکرد روزانه سیستم را ممکن ساخته و با تشویق همه انواع فعالیت‌هاي اقتصادي، بستري فراهم آورد تا ساکنان قادر باشند به نیازهاي اساسی خود شامل مسکن، کالاها یا خدمات عمومی و نیز فرصت‌هاي درآمد ساز، دسترسی داشته باشند. درنهایت، مدیریت شهري، مسئولیتی استراتژیک است که با نتایج و تبعات عملیاتی نیز همراه است (.(Mc Gill,1998: 463-471 

مطالعه ادبیات نظری نشان می­دهد مدیریت هم­افزا شهری به‌ویژه در نوسازی و بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی (به‌عنوان یک اصل کلیدی در عمل برنامه­ریزی) را می­توان يک اقدام جامع و يکپارچه دانست که به حل مشکلات شهري این بافت­ها منتهي مي‏شود و به دنبال بهبود پايدار شرايط اقتصادي، کالبدي، اجتماعي و زيست محيطي در يک محدوده است (Granovetter, 2005: 26).

مدیریت هم­افزا شهری در کنار رویکرد بازآفرینی به علت داشتن رويکرد راهبردي و بلندمدت‏تر بودن و داشتن اهداف اقتصادي و اجتماعي در کنار اهداف کالبدي فراتر از فرآيند مرمت شهري، توسعه شهري يا توانبخشي شهري عمل مي‏کند و شامل مجموعه‌اي از فعالیت‌ها است که در تعامل با هم توسعه اقتصادي، کالبدي و اجتماعی این بافت­های ناکارآمد شهري را شکل داده و هدایت می‌کند (Schrock, 2012: 20)؛ بنابراین اصلی‌ترین وظیفه هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، مداخله در این بافت­ها با هدف ارتقاي توسعه اقتصادي و بهروزي مردم و نیز تأمین خدمات است. مدیریت هم‌افزا بازآفرینی اسکان­های غیررسمی با ماهیت یکپارچه و چند بعدی خود، به‌عنوان فرآیند چندوجهی مطرح می­شود که هدف آن بهبود کیفیت زندگی در بافت­های ناکارآمد و در عین حال باز سازماندهی اقتصاد اجتماعی به­ویژه در سطح محلی است. سرمایه­گذاری در مردم از طریق افزایش حمایت و پشتیبانی از ایده­های کارآفرینانه، به‌عنوان بخش از اقدامات در زمینه بازآفرینی اقتصادی در سطح محلی است (Noon et al, 2000: 62). همچنین سرمایه­گذاری در مردم از طریق افزایش حمایت و پشتیبانی از ایده­های کارآفرینانه، به‌عنوان بخش از اقدامات در زمینه بازآفرینی اقتصادی در سطح محلی است (Tallon, 2013: 14).

مدیریت هم‌افزا با ماهیت یکپارچه و چندبعدی خود، به‌عنوان فرآیند چندوجهی مطرح می­شود که هدف آن بهبود کیفیت زندگی در بافت­های ناکارآمد و در عین حال باز سازماندهی اقتصاد اجتماعی به­ویژه در سطح محلی است. سرمایه­گذاری در مردم از طریق افزایش حمایت و پشتیبانی از ایده­های کارآفرینانه، به‌عنوان بخش از اقدامات در زمینه بازآفرینی اقتصادی در سطح محلی است (Noon et al, 2000: 62). در عین حال این اقدامات از بعد اجتماعی می­تواند منجر به تحقق اهداف اجتماعی شامل یکپارچگی اجتماعی، آموزش مهارت­ها و فراهم آوردن مشاغل محلی شوند و باعث به هم ­پیوسته سازی بخش عمومی و خصوصی برای رسیدن به یک سود متقابل شود (Schrock, 2012: 20).

با بررسی سير تحول نظريه­ها و ديدگاه­هاي احياء بافت فرسوده و بازآفريني شهري مي­توان دريافت؛ مفاهيمي مانند، لزوم توجه به بافت حائز ارزش تاريخي و فرسوده شهري، لزوم توسعه از درون‌شهري، باززنده­سازي و توسعه مجدد، لزوم توجه به مدیریت هم‌افزا ملاحظات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي در کنار ملاحظات کالبدي، همه‌جانبه­گري و جامع گري، لزوم بازيابي ارزش­هاي اقتصادي و مناسبات فرهنگي، توجه به فرآيند گرايي و دوري از محصول گرايي و توجه به کيفيت محيطي و نيز پايدارسازي مداخلات و از همه اولي­تر لزوم هماهنگي و همبستگي بين کنشگران مداخلات شهري ازجمله رهيافت­ها در ملاحظات صاحب‌نظران شهرسازي محسوب مي‏شود. در جدول شماره (1)، تجارب شیوه مدیریتی و بازآفريني نواحي فرودست نشان داده شده است.

جدول 1. تجارب شیوه مدیریتی و بازآفريني نواحي فرودست

ويژگي رويكرد	دوره زماني	عوامل مؤثر بر شكل­گيري	مسائل موردتوجه	شيوه مديريت
بازآفريني قطعه­گرا	دهه 1970 و بخصوص دهه 1980	گرايش به استفاده مجدد از ابنيه و آثار تاريخي	استفاده اقتصادي از آثار تاريخي، تأمین سود اقتصادي كارفرمايان	اعمال ديدگاههاي دولت مركزي و حداقل مداخله متوليان محلي
بازآفريني مبتني بر حفاظت	آغاز از اواخر دهه 1970 و اوج­گيري در دهه 1990	ايجاد نهادهاي مالي جديد براي حمايت از برنامه هاي حفاظت و افزايش توجه به نقش حفاظت	افزايش ظرفيت بازآفريني از طريق استفاده­هاي اقتصادي مؤثرتر از بناهاي تاريخي، توجه به توريسم	تمايل به استفاده از ايده­ها و سرمايه بخش خصوصي، توجه به مشاركت مردم
بازآفريني مبتني بر فرهنگ	آغاز از نيمه دوم دهه 1980 و دهه 1990	درک رو به افزايش نسبت به اهميت هنر، فرهنگ و اوقات فراغت، گسترش دیدگاه‌های ارزش اقتصادي حفاظت	توجه به نقش فرهنگ، استفاده از ارزش‌های تاريخي، توجه به گذران اوقات فراغت، هنر و ورزش و آموزش	توجه و استفاده از ويژگي­هاي منحصربه‌فرد يک مکان و مردم آن
بازآفريني مبتني بر طراحي	اواخر دهه 1990 تاكنون	افت کيفيت مراکز شهري در انگلستان و پايين آمدن كيفيت زندگي	توجه به کيفيت طراحي، رفاه اجتماعي، مسئولیت‌های محيطي و پايداري اقتصادي	شامل نمودن همه گروههاي اجتماعي در شهر و فعالیت‌های آن
بازآفريني مبتني بر گروه­هاي اجتماعي	دهه 1990 تاکنون	تغيير در نگرش نسبت به شيوه درگير نمودن گروههاي اجتماعي، توجه به نقش گروه­هاي محلي در مسائل شهري	توجه به پتانسيل تشکيلات مردمي براي تشخيص و تعيين راه حل­هاي کارا، ايجاد حس رقابت را نيز براي جذب بيشتر سرمايه	واگذاری مسئوليت تشکيلات مديريتي محله به ساکنين، نقش نظارتي دولت به شکل بسيار محدود و از طريق دولت‌های محلي
بازآفريني پايدار شهري	دهه 1990 بخصوص هزاره سوم	توجه دوباره به مسائل اجتماعي در برنامه‏ريزي، توجه به لزوم پايداري نتايج بازآفريني	توجه به کيفيت زندگي در مناطق شهري، استفاده از امکانات درون شهري، بازگرداندن حيات اجتماعي و رونق اقتصادي	توجه به لزوم درگير نمودن كليه گروههاي ذينفع، سپردن مديريت و هدايت طرح‌های اجرايي به حکومت‌های محلي

 

مدیریت هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی دارای پیشینه علمی محدود اما تجربه پژوهشی نسبتاً متنوعی است. در این زمینه برخی نمونه­های مطالعاتی برجستگی بیشتری دارد. لئو³ و همکاران (2021)، در پژوهشی به بررسی مدیریت مشارکتی بازآفرینی شهری در چونگ کینگ، چین پرداخته­اند. نتایج نشان می­دهد که میزان همکاری سیستم حکومتی، میزان مشارکت عمومی و عادی بودن مشارکت عمومی، از عوامل کلیدی در مبحث بازآفرینی شهری می­باشند. ژانگ⁴ و همکاران (2020)، در پژوهشی به بررسی، نقش مدیریت در نوسازی و بازآفرینی شهری (مقایسه­ای دو شهر در چین)، پرداخته­اند. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که روابط مشارکتی واحدهای متعدد در روند نوسازی شهری بر نتیجه نوسازی شهری تأثیر می­گذارد. قاسمی و همکاران (1400)، در پژوهشی به تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد در شهرضا پرداخته­اند.

نتایج این پژوهش نشان داد مجموعه شرایط علی از جمله پاسخگویی و مسئولیت­پذیری، جلب اعتماد شهروندان از طریق سازمان­های متولی بازآفرینی، استفاده از نیروهای متخصص و معتمدین محلی، اجرای پروژه­های پرچم در راستای بازآفرینی شهری با رویکرد حکمروایی خوب شهری در شهر شهرضا نقش اساسی دارند. گلپایگانی و همکاران (1400)، در پژوهشی به بررسی وضعیت کالبدی سکونتگاه­های غیررسمی و جایگاه مدیریت شهری در ساماندهی آن در شهرک جعفرآباد کرمانشاه، پرداخته­اند. نتایج گویای عدم عملکرد مناسب مدیریت شهری در بازآفرینی کالبدی شهرک جعفرآباد کرمانشاه، است. عطءاللهی مقدم (1397)، در پژوهشی به تحلیل ساختار کالبدی اسکان غیررسمی در شهر کرمان (نمونه موردی شهرک پدر) پرداخته است، نتایج نشان می‌دهد که با توانمندسازی اجتماعات کم درآمد در سکونتگاه‌های غیررسمی به بهبود و پیشرفت تدریجی محیط زندگی آنها پرداخته می‌شود در این صورت جداسازی آنها کمرنگ و پیوند با تمام شهر ممکن می‌شود. قائد رحمتی و همکاران (1396)، در پژوهشی به بررسی حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی پایدار بافت نابسامان شهر کرمانشاه، پرداخته­اند. یافته­های پژوهش نشان­دهنده پایین بودن شاخص­های حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده است. غضنفر پور و همکاران (1391)، در پژوهشی با عنوان، اسکان غیررسمی چالش فراروی شهرها (مطالعه موردی محله شهرک صنعتی کرمان، به بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که منجر به پدید حاشیه نشینی در این محله شده پرداخته‌اند.

روش پژوهش

این مقاله از نظر روش انجام تحقیق، مقاله­ای توصیفی-تحلیلی است که به دلیل کاربردپذیری یافته­ها در تبیین عوامل  مدیریت هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، جنبه کاربردی دارد. داده­های نظری با روش اسنادی و داده­های تجربی به روش پیمایشی تهیه شده است. در تهیه عوامل از روش مطالعات اسنادی و داده­های تجربی روش پیمایشی بر اساس دلفی استفاده شده است. انتخاب تیم دلفی، با روش نمونه­گیری گلوله برفی بوده است. معیارهای انتخاب خبرگان شامل تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش و دسترسی به آنان  است و در تعیین تعداد خبرگان، کسب اطمینان از جامعیت دیدگاه­ها ملاک بوده است (اکبری و انصاری، 1399، 268) (تعداد خبرگان شرکت کننده در دلفی عموما بین 14 تا 20 نفر تعیین شده و با توجه به معیارهای فوق، تعداد 20 نفر از خبرگان و متخصصان مراکز دانشگاهی و پژوهشی، برای شرکت در پژوهش انتخاب شده است. در پردازش اطلاعات از روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. با استفاده از روش دلفی تعداد 40 عامل اولیه در 3 بعد و 9 معیار شناسایی و خوشه­بندی شده است(جدول 2).

جدول 2. عوامل مورد مطالعه

مؤلفه	معیار	عوامل
ظرفيت نهادسازي (تشكيل و گسترش نهادهاي مردمي) در بازآفرینی بافت­هاي اسكان غيررسمي	سرمايه محلي سكونتگاه­هاي غيررسمي	Var01. ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سکونتگاه‌های غيررسمي؛  Var02. وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاه‌های غيررسمي؛ Var03. مهارت­هاي ساکنین در سکونتگاه‌های غيررسمي
	ظرفيت پذيرش ساكنان سكونتگاه­هاي غيررسمي	Var04. تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي؛ Var05. انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي؛ Var06. مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه­هاي غيررسمي؛ Var07. مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر؛ Var08. اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري؛ Var09. مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي؛ Var10. انطباق­پذیری برنامه­های بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي
	همبستگي اجتماعي	Var11. همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی
مشاركت نهادي و تشريك مساعي نهادي در بازآفرینی بافت­هاي اسكان غيررسمي	سرمايه اجتماعي درون نهادي	Var12. اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var13. مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var14. اطلاع­رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var15. انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛
	سرمايه اجتماعي ميان نهادي	Var16. ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var17. تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var18. تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛
ظرفيت - ترتيبات نهادي در بازآفرینی اسكان غيررسمي	توانايي نهادي در بازآفرینی بافتهاي اسكان غيررسمي	Var19. منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي؛ Var20. رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var21. برنامه‏ريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي؛ Var22. برنامه­ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var23. پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var24. شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var25. زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي؛ Var26. توجه به ارزش‌ها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var27. انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي
	خوانايي قوانين رسمي در اسكان غيررسمي	Var28. شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var29. عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var30. همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي
	بستر قانوني لازم	Var31. تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي؛ Var32. اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت­ اسكان غيررسمي؛ Var33. ميزان الزام قانوني در تشريك مساعي نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var34. ارائه سياست­هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var35. اجراي برنامه­هاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي
	حضور نهادي	Var36. حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصمیم‌گیری و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var37. حضور نهادهاي محلي سکونتگاه‌های غيررسمي در فرايند تقسيم قدرت شهري؛ Var38. ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var39. اعطاي اختيار به سازمان‌های مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var40. تشکيل کميته­ها و کارگروه‌های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي

(منبع: دویران و همکاران، 1390، 60 و مطالعات کتابخانه­ای نگارنده، 1401)

قلمرو جغرافیایی پژوهش

شهر کرمان در جنوب خاور ایران، یکی از کلان­شهرهای ایران است که مرکز استان کرمان و مرکز شهرستان کرمان است. در محدوده­ای با موقعیت 57 درجه و 4 دقیقه طول جغرافیایی و 30 درجه و 17 دقیقه عـرض جغرافیـایی در دشـتی مـابین دو رشـته جبال مرکزي و زاگرس واقع شده است. ارتفاع این شـهر از سـطح دریـا به‌طور متوسـط حـدود 1760 متـر و مساحت کل شهر ۲۴۰ کیلومترمربع و حاشیه‌نشینی مهم‌ترین مشکل شهر کرمان است. جمعیت این شهر طبق سرشماری بر اساس آمار سال ۹۵ معادل ۵۳۷٬۷۱۸ نفر بوده است (سرشماری نفوس و مسکن، 1395). شهر کرمان دارای چهار سکونتگاه غیررسمی شهرک پدر، شهرک صیاد شیرازی، شهرک صنعتی، شهرک فیروزآباد یا پشت­بند مملکت است (شکل 1). این چهار منطقه در سال 1386 و 1393 در گزارش ارائه شده از طرف اداره کل راه و شهرسازی استان، به­عنوان مهم‌ترین سکونتگاه­­های غیررسمی و مهم‌ترین کانون­های آسیب شهر کرمان معرفی شده­اند. در رابطه با جمعیت این مناطق، تاکنون آمار دقیقی از طرف ساختار نهادی محلی ارائه نشده، اما حسب آمارهای غیررسمی بیش از 20000 نفر جمعیت در این مناطق زندگی می­کنند. (مختاری و همکاران،1398: 109)

 

شکل 1- موقعیت سکونتگاههای غیررسمی در شهر کرمان (منبع: مختاری، وحیدزاده، مرادی.1397. 100)

 

یافته­ها و بحث

- تحلیل کلی محیط سیستم

جدول 3 برآیند اثرات متقابل 40 عامل یا محرک اولیه تأثیرگذار بر مديريت هم‌افزا شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان را بر اساس تشکیل ماتریس40×40 در نشان می‌دهد. نتایج این جدول بیانگر تعداد تکرار 2 بار و درجه پرشدگی 50/97% است که نشان می‌دهد عوامل انتخاب شده تأثیر زیادی بر هم داشته­ است. از مجموع 1560 عامل قابل ارزيابي در این ماتریس، 40 رابطه عدد صفر بوده که به این معنی است عواملی بر همديگر تأثير نداشته يا از همديگر تأثير نپذيرفته‌اند. 613 رابطه با مقدار یک دارای تأثیر ضعیف نسبت به هم و 600 رابطه با عدد 2 دارای روابط اثرگذاری نسبتاً قوی است. بعلاوه، 347 رابطه عدد 3 دارد و این به معنای آن است که روابط عوامل کلیدی بسیار زیاد بوده و از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری زیادی برخوردارند.

جدول 3. تحلیل اولیه داده­های ماتریس و اثرات متقابل عوامل توسعه

شاخص	اندازه ماتریس	تعداد تکرار	تعداد صفر	تعداد یک	تعداد  دو	تعداد سه	مجموع	درجه پرشدگی
مقدار	40	2	40	613	600	347	1560	50/97%

   منبع: یافته­های تحقیق

ماتریس این پژوهش بر اساس عوامل تأثیرگذار بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان با 2 بار چرخش از مطلوبیت و بهینه‌شدگی 100 درصد برخوردار است که حاکی از روایی بالای پرسشنامه و پاسخ­های آن دارد (جدول 4).

جدول 4. درجه مطلوبیت و بهینه‌شدگی ماتریس

تأثیرپذیری	تأثیرگذاری	چرخش
100%	100%	1
101%	99%	2

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

ارزیابی پلان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل موثر

الگوی توزیع عوامل اولیه تأثیرگذار بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان بر روی صفحه پراکندگی حاکی از میزان پایداری یا ناپایداری سیستم است. در روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری با نرم افزار MIC MAC در مجموع دو مدل عمومی پراکندگی وجود دارد که به سیستم­های پایدار و ناپایدار معروف است. در مدل سیستم­ پایدار پراکندگی عوامل به صورت L است؛ در این مدل برخی عوامل دارای اثرگذاری بالا و برخی دارای اثرپذیری بالا است. اما در سیستم­های ناپایدار وضعیت پیچیده­تر است؛ در این سیستم نیروهای توسعه پیرامون محور قطری صفحه پراکنده است و در بیشتر مواقع حالت بینابین از اثرگذاری و اثر­پذیری دارد که شناسایی عوامل کلیدی را دشوار می­سازد (شکل­های 2 و 3).

 

شکل 2- سیستم ناپایدار شکل 3- سیستم پایدار

منبع: Godet, et al., 2003: 22

شکل 5 الگوی پراکندگی عوامل تأثیرگذار بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان را نشان می­دهد. این الگوی پراکندگی به‌طورکلی بیانگر وضعیت یک سیستم ناپایدار است. عوامل توسعه به جزء چند عامل که دارای اثرگذاری بالا در سیستم است عموماً با وضعیت تقریباً مشابهی در اطراف محور قطری استقرار یافته­اند(شکل 4).

 

شکل 4- پراکندگی عوامل موثر بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان در پلان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

 

 

 

جدول 5. میزان تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم محرک­ها بر یکدیگر

رتبه	عامل (محرک)	تأثیرگذاری مستقیم	عامل (محرک)	تأثیرپذیری مستقیم	عامل (محرک)	تأثیرگذاری غیرمستقیم	عامل (محرک)	تأثیرپذیری غیرمستقیم
1	تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	282	پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	304	تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	281	تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	282
2	اطلاع­رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	279	حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصمیم‌گیری و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	302	اطلاع¬رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	279	اطلاع­رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	279
3	مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي	276	اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري	300	مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي	274	مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي	276
4	همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی	273	همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	297	همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی	273	همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاه‌های غیررسمی	273
5	ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	273	اطلاع¬رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	288	ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	273	ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	273
6	همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	273	وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاه‌های غيررسمي	274	همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	271	همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	273
7	انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي	269	مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه¬هاي غيررسمي	273	انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	270	انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي	269
8	اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	269	شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	271	انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي	270	اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	269
9	انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	269	شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	268	تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	269	انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	269
10	تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	269	اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	265	اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	268	تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	269
11	مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر	266	تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي	265	مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر	265	مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر	266
12	تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي	263	مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي	264	تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي	264	تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي	263
13	مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	263	انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي	259	انعطاف‌پذیری نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	263	مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	263
14	برنامه‏ريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي	263	اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت¬ اسكان غيررسمي	257	مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	262	برنامه‏ريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي	263
15	انعطاف‌پذیری نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	263	اعطاي اختيار به سازمان‌های مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	255	برنامه‏ريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي	262	انعطاف‌پذیری نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	263
16	اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري	259	برنامه‏ريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي	255	اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري	260	اعتماد مردم سکونتگاه‌های غيررسمي به مديريت شهري	259
17	انطباق¬پذیری برنامه¬های بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي	259	تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي	254	انطباق­پذیری برنامه­های بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي	256	انطباق¬پذیری برنامه¬های بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي	259
18	شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	259	انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	253	شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	258	شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	259
19	عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	259	منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي	245	عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	258	عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	259
20	ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سکونتگاه‌های غيررسمي	256	تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	244	مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه¬هاي غيررسمي	258	ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سکونتگاه‌های غيررسمي	256
21	مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه¬هاي غيررسمي	256	ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	244	ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سکونتگاه‌های غيررسمي	255	مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه¬هاي غيررسمي	256
22	مهارتهاي ساکنین در سکونتگاه‌های غيررسمي	250	تشکيل کميته¬ها و کارگروه‌های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	243	مهارت‌های ساکنین در سکونتگاه‌های غيررسمي	251	مهارت‌های ساکنین در سکونتگاه‌های غيررسمي	250
23	شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	250	انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	242	شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	249	شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	250
24	زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي	246	ارائه سياست¬هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	241	زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي	247	زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي	246
25	توجه به ارزش‌ها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	246	مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	239	توجه به ارزش‌ها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	247	توجه به ارزش‌ها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	246
26	وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاه‌های غيررسمي	243	عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	238	وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاه‌های غيررسمي	244	وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاه‌های غيررسمي	243
27	تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي	243	انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	236	تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي	243	تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي	243
28	ميزان الزام قانوني در تشریک‌مساعی نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	243	ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	235	ميزان الزام قانوني در تشریک‌مساعی نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	242	ميزان الزام قانوني در تشريك مساعي نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	243
29	رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	240	برنامه¬ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	233	رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	240	رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	240
30	ارائه سياست¬هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	236	تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	231	ارائه سياست­هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	236	ارائه سياست¬هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	236
31	پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	233	اجراي برنامه­هاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	230	پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	234	پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	233
32	برنامه¬ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	230	مهارتهاي ساکنین در سكونتگاه هاي غيررسمي	228	برنامه­ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	231	برنامه¬ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	230
33	منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي	227	ميزان الزام قانوني در تشريك مساعي نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	228	اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت¬ اسكان غيررسمي	226	منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي	227
34	اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت¬ اسكان غيررسمي	227	رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	227	منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي	226	اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت¬ اسكان غيررسمي	227
35	حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصميم گيري و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	223	ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سكونتگاه هاي غيررسمي	225	حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصميم گيري و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	224	حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصميم گيري و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	223
36	اجراي برنامه­هاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	217	زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي	224	اعطاي اختيار به سازمان هاي مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	217	اجراي برنامه­هاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	217
37	اعطاي اختيار به سازمان هاي مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	217	توجه به ارزشها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	223	اجراي برنامه¬هاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	217	اعطاي اختيار به سازمان هاي مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	217
38	ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	213	همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی	208	ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	215	ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	213
39	انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	200	انطباق­پذیری برنامه­های بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي	207	انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	201	انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	200
40	تشکيل کميته­ها و کارگروه های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	197	مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر	206	تشکيل کميته¬ها و کارگروه های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	198	تشکيل کميته¬ها و کارگروه های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي	197

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

خوشه­بندی عوامل تأثیرگذار بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان

عوامل یا محرک­های تأثیرگذار: این دسته از عوامل بیانگر کلیدی­ترین محرک­ها یا عوامل  دارای اهمیت راهبردی در مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان است. پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصميم­گيري و تصميم­سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي به‌عنوان عوامل تأثیرگذار هستند که باید در مديريت هم­افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان مورد توجه قرار گیرند. عوامل یا محرک­های فوق بیشترین تأثیرگذاری و کمترین تأثیرپذیری دارند و به‌عنوان بحرانی­ترین عوامل، وضعیت کلان و تغییرات سیستم به عملکرد آن وابسته است. عوامل تأثیرگذار ورودی سیستم محسوب می­شود و توسط سیستم قابل‌کنترل نیست؛ زیرا خارج از سیستم قرار دارد و به‌صورت عوامل باثبات عمل می­کند (جدول5).

عوامل یا محرک­های دوگانه: این عوامل هم‌زمان به‌صورت تأثیرپذیر و تأثیرگذار عمل می­کند. درمجموع 11 محرک در این ناحیه قرار دارند.

چنانچه در جدول6 ملاحظه می­شود شامل وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاه‌های غيررسمي، اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري، مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه­هاي غيررسمي، تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي، انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي و مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافت­هاي سكونتگاه غيررسمي، اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اطلاع­رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، شفاف­سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي است. هرگونه تغییر و تحول این عوامل می­تواند پایداری سیستم را تحت‌الشعاع قرار دهد. این نیروها خود به دودسته عوامل یا محرک­های ریسک و عوامل یا محرک­های هدف به شرح زیر تقسیم می‌شود:

 1. عوامل یا محرک­های ریسک: عوامل ریسک ظرفیت بسیار بالایی برای تبدیل‌شدن به بازیگران کلیدی در سیستم دارد. زیرا به علت ماهیت ناپایدار، پتانسیل تبدیل شدن به نقطه انفعال سیستم را دارد. در این پژوهش عاملی در این ناحیه قرار نگرفته است.

2. عوامل یا محرک­های هدف: مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافت­هاي سكونتگاه غیررسمی تنها عامل هدف در محیط سیستم است. این عامل بیش از آنکه تأثیرگذار باشد، تأثیرپذیر است و می­توان آن را با ضریب قطعیت قابل قبول، به‌عنوان نتیجه تکامل سیستم شناسایی و معرفی کرد. با دست‌کاری این عامل می­توان به تغییرات و تکامل سیستم در جهت موردنظر دست یافت. بنابراین، بیش از آنکه نتیجه­ای از پیش تعیین شده­ را به نمایش بگذارد، نمایانگر اهداف ممکن در سیستم است.

عوامل یا محرک­های تأثیرپذیر: عامل دسترس­پذیری و ارتباط پذیری، با تأثیرگذاری پایین و تأثیرپذیری بسیار بالا عامل وابسته سیستم است که به تکامل عوامل تأثیرگذار و دو وجهی بسیار حساس است. این عامل خروجی سیستم به شمار می­رود.

عوامل یا محرک­های مستقل: منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهر نگر بافت اسكان غيررسمي، برنامه­ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازی بازآفرینی بافت­ اسكان غيررسمي، ارائه سياست­هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اجراي برنامه­هاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اعطاي اختيار به سازمان‌های مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، حضور نهادهاي محلي سکونتگاه‌های غيررسمي در فرايند تقسيم قدرت شهري و تشکيل کميته­ها و کارگروه­های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، عوامل مستقل و مستثنی سیستم است. این نیروهای محرک و عامل از سایر عوامل سیستم تأثیر چندانی نمی­پذیرد و بر آن­ها نیز تأثیر کمی دارد و یا بی‌تأثیر است.

جدول 6. خوشه بندی عوامل  بر اساس تحلیل در نرم افزار میک مک

نوع عامل یا محرک	عوامل (محرک­ها)
تأثیرگذار	پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصمیم‌گیری و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي
دوگانه	وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاه‌های غيررسمي، اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري، مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه­هاي غيررسمي، تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي، انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي و مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي، اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اطلاع­رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي
تنظیمی	تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي
تأثیرپذیر	ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سكونتگاه­هاي غيررسمي، انطباق­پذیری برنامه­های بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي، مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر، همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی، مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، زيست­پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي، توجه به ارزش­ها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، انعطاف­پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، برنامه‏ريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافت­هاي سكونتگاه غيررسمي، عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و ميزان الزام قانوني در تشريك مساعي نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي
مستقل	منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهر نگر بافت اسكان غيررسمي، برنامه­ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت­سازي بازآفرینی بافت­ اسكان غيررسمي، ارائه سياست­هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اجراي برنامه­هاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اعطاي اختيار به سازمان‌های مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، حضور نهادهاي محلي سكونتگاه­هاي غيررسمي در فرايند تقسيم قدرت شهري و تشکيل کميته­ها و کارگروه­های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي
هدف	مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غیررسمی
ریسک	-

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

 

شکل­های 5 و 6 نمایش گرافیکی عوامل توسعه را نشان می­دهد. در این شکل­ها تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم عوامل بر سایر محرک‌ها و عوامل سیستم مشخص شده است. چگونگی تأثیرگذاری عوامل و محرک ها به‌صورت ضعیف‌ترین تأثیر، تأثیرات ضعیف، تأثیرات میانه، تأثیرات قوی و قوی­ترین تأثیرات است.

شکل5- روابط مستقیم بین عوامل یا محرک­ها ( از بسیار ضعیف تا بسیار قوی)	شکل 6- روابط غیرمستقیم بین معوامل یا حرک­ها ( از بسیار ضعیف تا بسیار قوی)

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

نتیجه­گیری

بازآفريني سکونتگاههای غیررسمی مستلزم اتخاذ سياست­هاي چندوجهی در حوزه عمران، خدمات و مسکن شهري و ارائه خدمات اجتماعي و اقتصادي به ساکنان اين نواحي است، ازاین‌رو انجام اين وظيفه به تنهائي از عهده يک دستگاه دولتي برنيامده و پيشبرد آن در مقياس بزرگ و مؤثر، مستلزم مدیریت یکپارچه، تعهد مشترک و هماهنگ مجموعه دستگاه‌هاي دولتي و شهرداري­هاي در حوزه‌های ذی‌ربط در سطوح ملي، استاني و محلي با همراهي و مشارکت مردم و فعالان غیردولتی و خصوصي است. چنانچه ساکنان اين نواحي سرمايه اجتماعي و اقتصادي خود را که همان روحيه همکاري اجتماعي، ابتکارهاي شخصي، دارايي (زمين، حق سرقفلي و دارائی‌های نقدي و غير نقدي) و ... است، به ميان نياورند؛ اقدامات دستگاههاي دولتي در اين زمينه بي­نتيجه خواهد ماند. ازاین‌رو، اتخاذ مدیریت هم­افزا شهری در راستای جلب مشارکت اجتماعي و مالي مردم و بخش خصوصي به‌عنوان اصول محوري مورد تأکيد قرارگرفته و اقدامات دستگاه‌هاي دولتي به بسترسازي ( ابزارسازي، نهادسازي، ظرفيت‏سازي و توانمندسازی) بر اساس اولويت‌ها معطوف شده است.

این مقاله عوامل و نیروهای محرک مؤثر بر مدیریت هم‌افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان را شناسایی و خوشه­بندی کرده است. کاربست این عوامل به‌عنوان بسترساز و راهنمای تدوین نقشه راهبردی و راهبرد مدیریت هم‌افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان، بسیار اهمیت دارد. نتایج مقاله نشان می­دهد الگوی کلی پراکندگی محرک­ها و عوامل  موردمطالعه ازنظر تحلیل اثرات متقابل، در مجموع بیانگر وضعیت یک سیستم محیطی ناپایدار است که در آن عوامل توسعه ازنظر اثرگذاری و اثرپذیری، حالت پیچیده و بینابین دارد. وضعیت خوشه­بندی عوامل گویای تمرکز خوشه­ای در محرک­ها و عوامل تأثیرپذیر و مستقل است. از میان 40 محرک یا عامل اولیه یا نیروی پیش برنده توسعه، 6 محرک، کلیدی­ترین عوامل بر مدیریت هم افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان است. این محرک­ها یا عوامل عبارتند از: تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اطلاع­رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي، همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی، ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي.

نیروهای کلیدی از نظر عملکرد سیستمی در محیط سیستم مدیریت هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، نقش اثرگذاری بالا و اثرپذیری اندک دارد. در نتیجه، به‌عنوان عوامل  باثبات، وضعیت کلان سیستم و تغییرات آن را کنترل می­کند؛ عوامل کلیدی اثرگذار ورودی سیستم محسوب می­شود و مدیریت کلی هم‌افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان به عملکرد آن­ها وابسته است. پیش برنده‌های مدیریت هم‌افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان در همه ابعاد موردمطالعه پراکنده است. بیشترین تعداد عوامل کلیدی به ترتیب در بعد توانايي نهادي در بازآفرینی بافت­هاي اسكان غيررسمي، بستر قانوني لازم، حضور نهادي و ظرفيت پذيرش ساكنان سكونتگاه­هاي غيررسمي قرار دارد. 9 عامل در معیار توانايي نهادي در بازآفرینی بافت­هاي اسكان غيررسمي، 6 عامل در معیار ظرفيت پذيرش ساكنان سكونتگاه­هاي غيررسمي، 5 عامل مشترکاً در معیارهای بستر قانوني لازم و حضور نهادي قرار دارند؛ بنابراین بیشترین نیروهای محرک  و عوامل در بعد نهادی ، اما کلیدی­ترین محرک­ها و عوامل به بعد ظرفيت - ترتيبات نهادي در بازآفرینی اسكان غيررسمي در شهر کرمان تعلق دارد.

آنچه فهم آن بر پایه یافته­های این مقاله به‌عنوان راهنمای مدیریت­ هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاه‌های غیررسمی در شهر کرمان ضروری است، در موارد زیر پیشنهاد می­شود:

- در نگاه برنامه­ای به مدیریت­ هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاه‌های غیررسمی در شهر کرمان، ضروری است ظرفيت نهادسازي (تشكيل و گسترش نهادهاي مردمي) در بازآفرینی بافت­هاي اسكان غيررسمي و محتوای طرح فرادست برنامه­ریزی بازآفرینی، نوسازی و بهسازی در شهر کرمان، با توجه به اولویت نیروهای کلیدی، عوامل یا محرک­ها و پیش برنده­های شناسایی شده مورد بازنگری و بازبینی قرار گیرد و از طریق آن بایسته­های مدیریت­ هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاه‌های غیررسمی شهر کرمان در همه ابعاد، با الزامات قانونی گره خورده و به اسناد الزام‌آور تبدیل شود. مدیریت­ هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاه‌های غیررسمی در شهر کرمان به برنامه مشخص و منسجم برای رفع تعارضات نهادی و قانونی نیازمند است. توسعه در هر زمینه­ای، نیازمند نقش­آفرینی و مسئولیت­پذیری ساختارهای نهادی و به خصوص ساختار نهادی توسعه طلب است. نتایج این یخش از پژوهش با نتایج تحقیق لئو و همکاران (2021) و فیروزی و همکاران (1398)، همسو است به­طوری­که ساختارهای نهادی ضعیف و ناکارآزموده نمی­توانند تسهیلگر فرآیندهای منجر به توسعه به­خصوص در مناطق دارای شرایط خاص باشند. تدوین و ابلاغ قوانین مرتبط با یک موضوع بدون ایجاد ظرفیت­های لازم در ساختارهای اجرایی و بدون نظارت و پیگیری کارشناسی و آگاهی بخشی و آموزش به مجریان، راه به‌جایی نمی­برد. در رابطه با سکونتگاه­های غیررسمی شهر کرمان، ساختارهای نهادی مجری، نسبت به ماهیت برنامه و روند اجرای آن شناخت لازم را نداشته و ساختارهای نظارتی نیز در این رابطه پیگیری ننموده و به همین دلیل، اسناد بالادستی ابلاغی ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی سال 1382 تا سال 1393 فرصت اجرا نیافته و در سال 1393 نیز برای همیشه کنار گذاشته شده است.

- مشاركت نهادي و تشريك مساعي نهادي (هم‌افزا نهادی (دولتي- عمومي) در مواجه با بافت­هاي اسكان غيررسمي و مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافت­هاي سكونتگاه غیررسمی، نیروهای محرک مدیریت­ هم­افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاه‌های غیررسمی شهر کرمان است. در این زمینه نیز با نتایج پژوهش مختاری و همکاران (1396) همپوشانی دارد به‌طوری‌که برحسب یافته­های این پژوهش بهبود در سکونتگاههای غیررسمی، نیازمند جلب همکاری ساکنین و ایجاد انگیزه در آن­ها برای مشارکت و همکاری است. دادن امنیت تصرف به ساکنین مشروط به همکاری و مسئولیت­پذیری مدنی آن­ها، آن‌هم در شرایطی که ظرفیت­های قانونی مربوط به آن نیز ابلاغ گردیده است، تسهیلگری برای شکل­گیری تشکل­های اجتماعی در منطقه و هدایت­گری در رابطه با ظرفیت­ها، حرکت­ها و اقدامات اجتماعی ساکنین، می­تواند تسریع کننده­ی فرآیندهای منجر به توسعه در مناطق مورد بررسی باشد، اما این مهم در مناطقی که برچسب غیرقانونی خورده و طرد شده­اند، نیازمند مداخله­های کارشناسی و تخصصی ساختارهای نهادی محلی است.

منابع

-       اکبری، مجید ؛ انصاری، معصومه. (1399). شناسایی محرک­های موثر بر رقابت­پذیری سفر و گردشگری برای دوران پسا کووید (مطالعه موردی: ایران). مطالعات مدیریت گردشگری، 15(0)، صص 253-284.

-       درگاهی، محمد مهدی؛ رضویان، محمد تقی؛ توکلی نیا، جمیله. (1400). بازآفرینی سکونتگاه‌های غیررسمی با بهره گیری از الگوی توسعه مبتنی بر حمل و نقلTOD (مطالعه موردی: شهر همدان). پژوهش­های دانش زمین، 12(2)، صص 74-92.

-       دویران، اسماعیل؛ کاظمیان، غلامرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ کلهرنیا، بیژن. (1390). مدیریت یکپارچه شهری در سازمان سکونتگاه های غیررسمی شهرهای میانی ایران، مورد تحقیق: زنجان و همدان. مدیریت شهری، 10 (30)، صص 53-68.

-       مرکز آمار ایران (1395)، سرشماری نفوس و مسکن شهر کرمان، 1395. 

-       عبداللهی، مهدی؛ ولی بیگی، مجتبی. (1395). ارزیابی راهبردی وضعیت تکوین مدیریت یکپارچه کلان شهر تبریز، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 2(2)، صص 5-7.

-       علاءالدینی، پویا؛ نوروزی، شقایق. (1398). بازآفرینی سکونتگاه های غیررسمی در ایران: ارزیابی تمهیدات در طرح نمونه سبزوار از منظر بهره بران زن. توسعه محلی روستایی- شهری (توسعه روستایی)، 11(1)، صص 79-118

-       عطاءاللهی مقدم، زهرا. (1397). تحلیل ساختار کالبدی سکونتگاه غیررسمی شهر کرمان (مطالعه موردی سکونتگاه پدر). پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. موسسه آموزش عالی خاوران.

-       غضنفرپور، حسین؛ کمانداری، محسن؛ علیمرادی، ممعصومه. (1391). سکونتگاه غیررسمی چالش پیش روی شهرها (مطالعه موردی محله شهرک صنعتی کرمان) .فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، 2(2)، صص 31-46.

-       قاید رحمتی، صفر؛ زنگیشه یی، سجاد؛ نوری، سودابه. (1396). حکمرانی خوب شهری و بازآفرینی پایدار بافت نابسامان (شهر کرمانشاه). اولین همایش بین المللی و هشتمین همایش ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری. مشهد.

-       قاسمی، حبیب؛ میری، غلامرضا؛ حافظ رضازاده، معصومه. (1400). تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد (مطالعه موردی: شهرضا). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2 (4)، صص 56-37.

-       کریم پورشیرازی، مرجان؛ کهزادی، سیف آباد، عمران. (1396). مدل نظری بازآفرینی بافت­های تاریخی. فصلنامه پژوهش های نوین در علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، 1 (5)، ص 47-33.

-       گلپایگانی، ندا؛ میری، غلامرضا؛ انوری، محمودرضا. (1400). ارزیابی وضعیت کالبدی سکونتگاه های غیررسمی و جایگاه مدیریت شهری در سازمان آن (مطالعه موردی: شهرک جعفرآباد کرمانشاه). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2(6). صص 125-144.

-       مختاری، مریم؛ وحیدزاده، علیرضا؛ مرادی، رامین. (1397). موانع توسعه اجتماعی در سکونتگاه-های غیررسمی شهر کرمان. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 8 (31)، صص 94-115.

-       Bhattacharya, T., Jaraszynski, M., Brown, J.R., Thompson, G.L., Bhattacharyam, M. and Jaraszynski, M., (2014). Understanding transit demand for the miltidestination, multimodal transit network in Atlanta, Georgia: Lessons for increasing rail transit choice ridership while maintaining transit dependent bus ridership. Urban Studies, Vol. 51, pp. 938-958.

-       Godet, A. J., Meunier, M. F., Roubelat, F. (2003). Structural analysis with the MICMAC method &
actors’ strategy with MACTOR method, Futures
Research Methodology, No. 2

-       Granovetter, M. (2005): The Impact of Social Structure on Economic Outcomes, Journalof Economic Perspectives, Vol. 19(1), pp. 33-50.

-       Liu, G, Fu, X, Han, Q, Huang, R, Zhuang, T. 2021. “Research on the collaborative governance of urban regeneration based on a Bayesian network: The case of Chongqing”. Land Use Policy.

-       McGill, R. (1998). Urban Management in Developing Countries, Cities, 15(6), pp. 463–471.

-       Noon, D., Smith-Canham, J., Eagland, M. (2000). Economic Regeneration and Funding,

-       Raco, M. (2020). “Governance, Urban”. International Encyclopedia of Human Geography, pp. 253-258.

-       Rakodi, C. (2003). Politics and Performance: The Implication of Emerging Governance Arrangement for Urban Management Approaches and Information Systems, Habitat International. 27, pp. 523-547.

-       Schrock, M. M. A. (2012). The potential use of land readjustment as an

-       Sharma, P. (2020). “Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban

-       Sharma, S K (1989). Municipal Management, Urban Affairs Quarterly – India 21, pp 47–53.

-       Tallon, A. (2013). Urban Regeneration in the UK. London: Routledge.

-       Zhang, W, Zhang, X, Wu, G. (2020). “The network governance of urban renewal: A comparative analysis of two cities in China”. Land Use Policy. Volume 106. July 2021. 105448.

 

 

 

 

Refrences

 

Akbari, M., Ansari, M. (2019). Identifying drivers affecting the competitiveness of travel and tourism for the post-Covid era (case study: Iran). Tourism Management Studies, 15(0), pp. 253-284. (in Persian)

Dargahi, M; Razovian, M.; Tavaklinia, J. (2021). Regeneration of informal settlements using the transit-oriented development model (case study: Hamadan city). Research in Earth Sciences, 12(2), pp. 74-92. (in Persian)

Duiran, I., Kazemian, G., Meshkini, A., Ruknuddin Eftekhari, A. R., Kalhornia, B. (2016). Integrated urban management in the organization of informal settlements in the middle cities of Iran. Case study: Zanjan and Hamedan, Urban Management, 10 (30), pp. 53-68. (in Persian)

Iran Statistics Center (2015), population and housing census of Kerman city, 2015.

Abdullahi, M.; Velibigi, M. (2015). Strategic evaluation of the development of integrated management, Journal of Geography and Urban Space Development, 2(2), pp. 5-7. (in Persian)

Aladdin, p., Nowrozi, S. (2018). Regeneration of informal settlements in Iran: Evaluation of female beneficiaries of the Sabzevar pilot project. Community Development (Rural and Urban Communities), 11(1), pp. 102-79. (in Persian)

Ataullahi, Z. (2016). Analyzing the physical structure of the informal settlement of Kerman city (case study of the father's settlement), master's thesis, Khavaran Institute of Higher Education. (in Persian)

Ghazanfarpour, H., Kamandari, M., Alimoradi, M. (2016). Informal settlements, a challenge facing cities (a case study of the neighborhood of Kerman Industrial Town), Geography Scientific-Research Quarterly (Regional Planning), 2, pp. 31-46. (in Persian)

Quaid Rahmati, S., Zangishi, S., Nouri, S. (2016). "Good urban governance and sustainable regeneration of disordered context (Kermanshah city)" the first international conference and the 8th national conference on urban planning and management. Mashhad. (in Persian)

Ghasemi, H; Miri, Gholamreza; Hafez, Rezazadeh, M. (2021). Analysis of the role of good urban governance in the regeneration of worn-out urban fabric based on the base theory (case study: Shahreza). Geographical studies of mountainous areas, 2 (4), pp. 56-37. (in Persian)

Karim Pourshirazi, M.; Kohzadi, Saifabad. 2016, theoretical model of re-creation of historical textures, quarterly journal of modern researches in geographical sciences, architecture and urban planning, no. 1 (5), pp. 33-47.

Golpayegani, N., Miri, G., Anuri, M. (2021). "Evaluation of the physical condition of informal settlements and the place of urban management in its organization (Case study: Jafarabad town of Kermanshah)". Geographical studies of mountainous regions, 2(6). pp. 125-144. (in Persian)

Mokhtari, M., Vahidzadeh, Ali., Moradi, R. (2018). obstacles to social development in informal settlements of Kerman city. Geographical studies of dry areas, 8 (31), pp. 94-115. (in Persian)

Bhattacharya, T., Jaraszynski, M., Brown, J. R., Thompson, G.L., Bhattacharyam, M. and Jaraszynski, M., (2014). Understanding transit demand for the miltidestination, multimodal transit network in Atlanta, Georgia: Lessons for increasing rail transit choice ridership while maintaining transit dependent bus ridership. Urban Studies, Vol. 51, pp. 938-958. (in Persian)

Godet, A. J., Meunier, M. F., Roubelat, F. (2003). Structural analysis with the MICMAC method &
actors’ strategy with MACTOR method, Futures
Research Methodology, No. 2.

Granovetter, M. (2005). The Impact of Social Structure on Economic Outcomes, Journalof Economic Perspectives, 19(1), pp. 33-50.

Liu, G, Fu, X, Han, Q, Huang, R, Zhuang, T. (2021). “Research on the collaborative governance of urban regeneration based on a Bayesian network: The case of Chongqing”. Land Use Policy.

McGill, R. (1998). Urban Management in Developing Countries, Cities, 15(6), pp. 463–471.

Noon, D., Smith-Canham, J., Eagland, M. (2000). Economic Regeneration and Funding,

Raco, M. (2020). “Governance, Urban”. International Encyclopedia of Human Geography, pp. 253-258.

Rakodi, C. (2003). Politics and Performance: The Implication of Emerging Governance Arrangement for Urban Management Approaches and Information Systems, Habitat International. 27, pp. 523-547.

Schrock, M. M. A. (2012). The potential use of land readjustment as an

Sharma, P. (2020). “Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban

Sharma, S K (1989). Municipal Management, Urban Affairs Quarterly – India 21, pp 47–53.

Tallon, A. (2013). Urban Regeneration in the UK. London: Routledge.

Zhang, W, Zhang, X, Wu, G. (2020). “The network governance of urban renewal: A comparative analysis of two cities in China”. Land Use Policy. Volume 106. July 2021. 105448.

 

dentifying the factors affecting the management of urban synergy in regenerationInformal settlements of Kerman city

 

ABSTRACT

Introduction: The importance of urban synergy management in the regeneration of informal settlements is because it shows the view of planners and city planners on the ideal urban life and the comparison of this way of life with the way of life in some contexts and areas of the city. In fact, regeneration means restoring social, economic and environmental life to an area. This movement transforms places, strengthens the social image of itself, and creates lively and attractive places that encourage sustainable internal investment.

Methodology: According to the objectives of the research and the investigated components, the type of applied research and its investigation method is descriptive-analytical. Theoretical data was prepared by document method and experimental data by survey method based on Delphi technique. The statistical population of 20 experts and specialists in the urban area is based on snowball sampling, in which 40 stimuli are processed by structural interaction analysis method in MICMAC software.

Geographical area of research: The geographical scope of this research is four informal settlements of Pedr town, Sayad Shirazi town, Industrial town, Firozabad town or Pusht-Band of the state of Kerman.

Results and discussion: In terms of mutual effects analysis, the findings indicate the dispersion of stimuli in a complex and intermediate situation of effectiveness and effectiveness; The clustering system of stimuli indicates concentration in the influential and independent cluster. Among the 40 driving forces, inter-institutional facilitation drivers in the regeneration of informal settlement contexts, information and institutional awareness, participation of residents in the institutionalization of re-creation of informal settlement contexts, collective solidarity of residents, the level of inter-institutional cooperation and overlap of laws and regulations They had the highest direct influence. These forces are input and stable in terms of system performance, which has a role of high effectiveness and low effectiveness.

Conclusion: As a result, it controls the macro situation of the system and its changes, and the management of urban synergy in the regeneration of informal settlements in Kerman depends more on their performance.

 

Key words: Management, urban synergy management, urban regeneration, regeneration of informal settlements, Kerman city.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  Rakodi

[2]  Sharma

[3] . Liu

[4] . Zhang

---