Dentifying the Factors Affecting the Management of Urban Synergy in RegenerationInformal Settlements of Kerman City
Subject Areas : Urban and Regional Planning Studies
zinat sadat hoseini
1
,
ali vakhshoori
2
*
,
Abdolrasoul Ghanbari
3
1 - Ph.D Student, Department of Geography, Larestan Branch, Islamic Azad University, Larestan, Iran
2 - Assistant Professor, Department of Geography, Larestan Branch, Islamic Azad University, Larestan, Iran
3 - Assistant Professor, Department of Geography, Larestan Branch, Islamic Azad University, Larestan, Iran
Keywords: Management, Integrated Urban Management, Urban Regeneration, Regeneration of Informal Settlements, Kerman City,
Abstract :
Introduction: The importance of urban synergistic management in the regeneration of informal settlements is that it reflects the vision of planners and city planners for desirable urban life and the contrast between this way of life and the way of life in some urban contexts and areas. In fact, regeneration means restoring social, economic and environmental life to an area. This movement transforms places, strengthens its social image and creates vibrant and attractive places that encourage sustainable inward investment.
Research Aim: In this regard, the present study aimed to identify the factors affecting synergistic urban management in the regeneration of informal settlements in Kerman city.
Methodology: The present study is applied and its method is descriptive-analytical, considering the research objectives and the components under study. Theoretical data were prepared by documentary method and empirical data were prepared by survey method based on Delphi technique. The statistical population is 20 experts and specialists in the urban field based on snowball sampling, which 40 factors or stimuli were processed by structural interaction analysis method in MICMAC software.
Studied Areas: The geographical scope of this study is the four informal settlements of Pedar Town, Sayyad Shirazi Town, Industrial Town, and Firouzabad Town or Poshtband Merkat in Kerman city.
Results: The findings in terms of interaction analysis indicate the dispersion of factors in a complex and intermediate state of influence and susceptibility; the clustering system of factors indicates a concentration in an influential and independent cluster. Among the 40 driving forces, the factors of inter-institutional facilitation in the regeneration of informal settlement textures, institutional information and awareness, residents' participation in the institutionalization of the regeneration of informal settlement textures, residents' collective solidarity, the level of inter-institutional participation, and the overlap of laws and regulations had the highest direct impact. In terms of system performance, these forces are input and stable drivers that have a high impact and low susceptibility role.
Conclusion: As a result, the macro-system status and its changes control it, and the urban synergistic management in the regeneration of informal settlements in Kerman city is more dependent on their performance.
اکبری، مجید و انصاری، معصومه. (1399). شناسایی محرک¬های موثر بر رقابت¬پذیری سفر و گردشگری برای دوران پسا کووید (مطالعه موردی: ایران). مطالعات مدیریت گردشگری، 15(0)، 284-253.
درگاهی، محمد مهدی؛ رضویان، محمد تقی و توکلی¬نیا، جمیله. (1400). بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی با بهره گیری از الگوی توسعه مبتنی بر حمل و نقلTOD (مطالعه موردی: شهر همدان). پژوهش¬های دانش زمین، 12(2)، 92-74.
دویران، اسماعیل؛ کاظمیان، غلامرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا وکلهرنیا، بیژن. (1390). مدیریت یکپارچه شهری در سازمان سکونتگاه¬های غیررسمی شهرهای میانی ایران، مورد تحقیق: زنجان و همدان. مدیریت شهری، 10(30)، 68-53.
مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری نفوس و مسکن شهر کرمان، 1395.
عبداللهی، مهدی و ولی بیگی، مجتبی. (1395). ارزیابی راهبردی وضعیت تکوین مدیریت یکپارچه کلان شهر تبریز. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 2(2)، 7-5.
علاءالدینی، پویا . نوروزی، شقایق. (1398). بازآفرینی سکونتگاه¬های غیررسمی در ایران: ارزیابی تمهیدات در طرح نمونه سبزوار از منظر بهره بران زن. توسعه محلی روستایی- شهری (توسعه روستایی)، 11(1)، 118-79.
عطاءاللهی مقدم، زهرا. (1397). تحلیل ساختار کالبدی سکونتگاه غیررسمی شهر کرمان (مطالعه موردی سکونتگاه پدر). پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. موسسه آموزش عالی خاوران.
غضنفرپور، حسین؛ کمانداری، محسن و علیمرادی، ممعصومه. (1391). سکونتگاه غیررسمی چالش پیش روی شهرها (مطالعه موردی محله شهرک صنعتی کرمان) .فصلنامه جغرافیا (برنامه¬ریزی منطقه¬ای)، 2(2)، 46-31.
قاید رحمتی، صفر؛ زنگیشه یی، سجاد و نوری، سودابه. (1396). حکمرانی خوب شهری و بازآفرینی پایدار بافت نابسامان (شهر کرمانشاه). اولین همایش بین¬المللی و هشتمین همایش ملی برنامه¬ریزی و مدیریت شهری. مشهد.
قاسمی، حبیب؛ میری، غلامرضا و حافظ رضازاده، معصومه. (1400). تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد (مطالعه موردی: شهرضا). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2(4)، 56-37.
کریم پورشیرازی، مرجان . کهزادی، سیف¬آباد، عمران. (1396). مدل نظری بازآفرینی بافت¬های تاریخی. فصلنامه پژوهش¬های نوین در علوم جغرافیایی. معماری و شهرسازی، 1(5)، 47-33.
گلپایگانی، ندا؛ میری، غلامرضا و انوری، محمودرضا. (1400). ارزیابی وضعیت کالبدی سکونتگاه¬های غیررسمی و جایگاه مدیریت شهری در سازمان آن (مطالعه موردی: شهرک جعفرآباد کرمانشاه). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2(6).144 -125.
مختاری، مریم؛ وحیدزاده، علیرضا و مرادی، رامین. (1397). موانع توسعه اجتماعی در سکونتگاه¬های غیررسمی شهر کرمان. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 8(31)، 115-94.
Bhattacharya, T., Jaraszynski, M., Brown, J.R., Thompson, G.L., Bhattacharyam, M. and Jaraszynski, M., (2014). Understanding transit demand for the miltidestination, multimodal transit network in Atlanta, Georgia: Lessons for increasing rail transit choice ridership while maintaining transit dependent bus ridership. Urban Studies, Vol. 51, 938-958. doi: 10.1177/0042098013493021.
Godet, A. J., Meunier, M. F., Roubelat, F. (2003). Structural analysis with the MICMAC method &
actors’ strategy with MACTOR method. Futures Research Methodology, No. 2, 1-6.
Granovetter, M. (2005): The Impact of Social Structure on Economic Outcomes. Journalof Economic Perspectives, 19(1), 33-50. doi: 10.1257/0895330053147958.
Liu, G., Fu, X., Han, Q., Huang, R., Zhuang, T. (2021). Research on the collaborative governance of urban regeneration based on a Bayesian network: The case of Chongqing. Land Use Policy, 109(4),105640. doi: 10.1016/j.landusepol.2021.105640.
McGill, R. (1998). Urban Management in Developing Countries. Cities, 15(6), 463–471. doi.org/10. 1016/S0264-2751(98)00041-9.
Noon, D., Smith-Canham, J., & Eagland, M. (2000). Economic Regeneration and Funding, In: P. Roberts and H. Sykes (Eds) Urban Regeneration: A Handbook, London, PP. 61-85.
Raco, M. (2020). Governance, Urban. International Encyclopedia of Human Geography, pp. 253-258.
Rakodi, C. (2003). Politics and Performance: The Implication of Emerging Governance Arrangement for Urban Management Approaches and Information Systems. Habitat International. 27, 523-547. doi.org/10.1016/S0197-3975(03)00004-3.
Schrock, M. M. A. (2012). The potential use of land readjustment as an urban redevelopment strategy in the United States: assessing net economic value. Massachusetts Institute of Technology, (p. 101-104). http://hdl.handle.net/1721.1/77127.
Sharma, P. (2020). Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban municipalities in India. World Development Perspectives, Vol. 17, March 2020, 100174. doi.org/ 10.1016/j.wdp.2020.100174.
Sharma, S K. (1989). Municipal Management, Urban Affairs Quarterly – India 21, pp 47–53.
Tallon, A. (2013). Urban Regeneration in the UK. London: Routledge.
Zhang, W, Zhang, X, Wu, G. (2020). The network governance of urban renewal: A comparative analysis of two cities in China. Land Use Policy. 106. 105448. doi: 10.1016/j.landusepol.2021.105448.
بازشناسی عوامل موثر بر مدیریت هم افزا شهری در بازآفرینی
سکونتگاه های غیررسمی شهر کرمان
چکیده
مقدمه: اهميت مدیریت همافزا شهری در بازآفريني سکونتگاههای غیررسمی از آنجاست که نمايانگر نگاه برنامهريزان و شهرسازان به حيات مطلوب شهري و تقابل اين شيوه زندگي با شيوه زندگي در برخي بافتها و نواحي شهر است. در واقع بازآفريني به معناي بازگرداندن حيات اجتماعي، اقتصادي و محيطي به يک منطقه است. اين حرکت مکانها را دگرگون ميکند، تصوير اجتماعي از خودش را تقويت ميکند و مکانهاي زنده و جذاب که سرمايهگذاري دروني پايدار را تشويق ميکنند، خلق ميکند.
هدف پژوهش: در این راستا تحقیق حاضر با هدف بازشناسی عوامل موثر بر مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی در شهر کرمان انجام شده است.
روش شناسی تحقیق : با توجه به اهداف تحقيق و مؤلفه‌هاي مورد بررسي نوع تحقيق کاربردي و روش بررسي آن توصيفي- تحليلي است. دادههای نظری با روش اسنادی و داده های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک دلفی تهیه شده است. جامعه آماری20 نفر از خبرگان و متخصصین در حوزه شهری بر اساس نمونهگیری گلوله برفی است که 40 عامل یا محرک با روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC پردازش شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش چهار سکونتگاه غیررسمی شهرک پدر، شهرک صیاد شیرازی، شهرک صنعتی، شهرک فیروزآباد یا پشتبند مملکت شهر کرمان است.
یافته ها و بحث : یافتهها از نظر تحلیل اثرات متقابل، بیانگر پراکندگی عوامل در وضعیتی پیچیده و بینابین از اثرگذاری و اثرپذیری است؛ نظام خوشهبندی عوامل حاکی از تمرکز در خوشه تاثیرپذیر و مستقل است. از میان 40 نیروی پیشبرنده، عوامل تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اطلاعرسانی و آکاهی بخشی نهادي ، مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي، همبستگی جمعی ساکنان ، ميزان مشاركت بين نهادي و همپوشاني قوانين و مقررات بیشترین میزان تاثیرگذاری مستقیم را داشتند. این نیروها از نظر عملکرد سیستمی پیشران ورودی و باثبات است که نقش اثرگذاری بالا و اثرپذیری اندک دارد.
نتایج : در نتیجه، وضعیت کلان سیستم و تغییرات آن را کنترل میکند و مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان بیشتر به عملکرد آنها وابسته است.
واژگان کلیدی: مدیریت، مدیریت هم افزا شهری، بازآفرینی شهری، بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، شهر کرمان
مقدمه
سکونتگاه های فرودست شهری، همگام با رشد شتابان شهرنشینی در اغلب کشورهای درحالِ توسعه، ازجمله ایران، گسترش بیسابقهای یافتهاند. سکونتگاه غیررسمی به پهنهای اطلاق میشود که گروههای کمدرآمد را در خود جای داده و اغلب خارج از برنامههای توسعه شهری بهصورت خودرو و یا در جوار محدودههای قانونی شهرداریها شکل گرفته است (علاءالدینی، نوروزی، 1396، 81). کارکرد اصلی آن تأمین سرپناه متناسب با توان مالی گروههای کم درآمد جامعه است و ازآنجاکه شهرها دارای یک آستانه جمعیتی هستند گسترش روزافزون سکونتگاه های غیررسمی در ایران بهعنوان پاشنه آشیلهای توسعه شهری آن تبدیل شده است (کریم پورشیرازی، سیف ابادی، 1396، 37). در این امتداد بسیاری از ناکارآمدی مدیریت شهری حاضر در بازآفرینی سکونتگاه های غیررسمی در کشور، ناشی از ضعف همافزا نهادی- سازمانی است که منجر به فزونی چالشهای این بافتها گردیده است (درگاهی، رضویان، توکلی نیا، 1400، 74)؛ بنابراین با گسترش سکونتگاه های غیررسمی، در گام اول ضرورت تغییر نگرش در مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی این سکونتگاه ها را بیش از پیش ضروری ساخته است (Bhattacharya et al, 2014: 941). مطالعه سیر تاریخی رویکردهای مدیریت شهری نشان میدهد که مدیریت شهری در بازآفرینی این سکونتگاه ها، از روشهای سنتی پاتریمونال، دیوانسالارانه و زورمدارانه منحصر شده در حکومت های شهری به سمت روشهای مشارکتی، اجتماع گرایانه و دموکراتیک حکمروایانه گام نهاده است (دویران، کاظمیان، مشکینی، افتخاری، کلهرنیا، 1390، 58). این امر ازآنجا ناشی میشود که رویکردهای سنتی در مواجه با مشکلات فزاینده سکونتگاه های غیررسمی چون فقر، بیکاری، ترافیک، تراکم اخلاقی، آسیبهای اجتماعی، جرائم شهری، گسست فضایی، شکاف درآمدی و طبقاتی، حاشیه نشینی، بد مسکنی و غیره، کارآمدی خود را از دست داده و از پاسخگویی، شفافیت، عدالت و انصاف لازم برخوردار نیست (2021 Liu et al,).
امروزه حاشیه‌نشینی و اسکانهای غیررسمی مهم‌ترین مشکل شهر کرمان محسوب میشود. در این شهر 4 پهنه سکونتگاه غیررسمی وجود دارد که در رابطه با جمعیت این مناطق، تاکنون آمار دقیقی از طرف ساختار نهادی محلی ارائه نشده، اما حسب آمارهای غیررسمی بیش از 20000 نفر جمعیت در این مناطق زندگی میکنند. علیرغم ابلاغ ظرفیتهای قانونی لازم در سال 1382 که سند بالادستی ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی توسط هیئت وزیران تصویب گردیده بود محقق به دنبال پاسخی برای این سؤال است که چرا علیرغم گذشت بیش از یک دهه از زمان تصویب و ابلاغ قوانین و دستورالعملهای مربوط به ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی، این‌گونه فضاها تغییرات مورد انتظار را در حوزههای مختلف اجتماعی تجربه ننموده و در گزارش سال 1393 دبیرخانه ستاد ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان، همچنان بهعنوان مناطقی ناامن، غیرقانونی، انباشته از جرم و جنایت، قاچاق، اعتیاد، فحشاء، خشونت، نزاع و آسیب و بی‌نظمی اجتماعی و ... شناخته میشوند که فاقد هرگونه سازمانیافتگی و تشکل اجتماعی بوده و بیشترین سطح درگیریها، نابسامانیها و اختلالات و آسیبهای اجتماعی را در خود دارند و در رابطه با متن اصلی شهر، همچنان بهعنوان یک تهدید اجتماعی معرفی میگردند (مختاری، وحیدزاده، مرادی، 1398، 95-96). بنابراین در شرايط کنوني، نقشه راه راهبردي مشخص و شفافي در سياستگذاري شهري براي بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان وجود ندارد و اين امر بازانديشي مجدد در اين حوزه را ضروري ميسازد. بدین جهت تحقیق حاضر با هدف بازشناسی عوامل موثر بر مدیریت هم افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان میباشد. در همسویی با چنین هدف و ضرورتی، این هدف با طرح و تبیین دو پرسش اصلی ردیابی و مطالعه علمی شده است؛ عوامل یا نیروهای عوامل موثر بر مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان چه هستند؟ نظام خوشهبندی عوامل کلیدی موثر بر مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان کدامند؟
پایه و اساس مدیریت همافزا شهری، نقش فعال در توسعه، مدیریت و هماهنگی منابع برای دستیابی به اهداف توسعه شهری است (عبداللهی، ولی بیگی، 1395، 5) مرور متون مختلف مرتبط با موضوع، نشانگر پيمودن سيري تکاملي از تعاريف اوليه همافزا شهری به‌سوی تبيين آشکار مفهوم و برجسته نمودن خصوصياتي چون کل‌نگری در تعريف آن است همافزا شهری را میتوان به دو صورت تعریف کرد، یکی محتوایی و دیگري رویه‌ای (Raco, 2020: 256). از دیدگاه محتوایی، مدیریت شهري به مشابه اجراي سیاست، قلمداد میشود؛ یعنی بهعنوان اداره امور عمومی و از دیدگاه رویه‌اي، مدیریت شهري را با اجرا و برخی ویژگی‌هاي خاص دیگر، تعریف میکنند که آن را فراتر از مفهوم اداره می‌برد، به‌علاوه براي بانک جهانی، مدیریت شهري، رویکردي شبه بازرگانی در حکومت و اداره شهر دارد که ممکن است به استفاده مؤثر و کارآمدتر منابع، منجر شود (Sharma, 2020).
راکودي1 (1991) و شارما2 (1989)، مدیریت همافزا شهری را مسئولیتی راهبردی با جنبههای عملیاتی میدانند که علاوه بر تلاش برای تأمین نیازمندیهای روزانه برای فعالیت شهر و ساکنین آن، به دنبال توسعه شهری در تمام ابعاد بوده و ازاین‌رو نیازمند تعامل مؤثر با حوزههای قدرت، سیاست، اجتماع و اقتصاد شهری است (Rakodi, 2003; Kazemian & Mirabedini, 2011; Sharma; 1989). ازنظر راکودی هدف مدیریت همافزا شهري، مدیریت اجزاي سیستم شهري است؛ به‌نحوی‌که کارکرد روزانه سیستم را ممکن ساخته و با تشویق همه انواع فعالیت‌هاي اقتصادي، بستري فراهم آورد تا ساکنان قادر باشند به نیازهاي اساسی خود شامل مسکن، کالاها یا خدمات عمومی و نیز فرصت‌هاي درآمد ساز، دسترسی داشته باشند. درنهایت، مدیریت شهري، مسئولیتی استراتژیک است که با نتایج و تبعات عملیاتی نیز همراه است (.(Mc Gill,1998: 463-471
مطالعه ادبیات نظری نشان میدهد مدیریت همافزا شهری بهویژه در نوسازی و بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی (بهعنوان یک اصل کلیدی در عمل برنامهریزی) را میتوان يک اقدام جامع و يکپارچه دانست که به حل مشکلات شهري این بافتها منتهي ميشود و به دنبال بهبود پايدار شرايط اقتصادي، کالبدي، اجتماعي و زيست محيطي در يک محدوده است (Granovetter, 2005: 26).
مدیریت همافزا شهری در کنار رویکرد بازآفرینی به علت داشتن رويکرد راهبردي و بلندمدتتر بودن و داشتن اهداف اقتصادي و اجتماعي در کنار اهداف کالبدي فراتر از فرآيند مرمت شهري، توسعه شهري يا توانبخشي شهري عمل ميکند و شامل مجموعه‌اي از فعالیت‌ها است که در تعامل با هم توسعه اقتصادي، کالبدي و اجتماعی این بافتهای ناکارآمد شهري را شکل داده و هدایت میکند (Schrock, 2012: 20)؛ بنابراین اصلی‌ترین وظیفه همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، مداخله در این بافتها با هدف ارتقاي توسعه اقتصادي و بهروزي مردم و نیز تأمین خدمات است. مدیریت همافزا بازآفرینی اسکانهای غیررسمی با ماهیت یکپارچه و چند بعدی خود، بهعنوان فرآیند چندوجهی مطرح میشود که هدف آن بهبود کیفیت زندگی در بافتهای ناکارآمد و در عین حال باز سازماندهی اقتصاد اجتماعی بهویژه در سطح محلی است. سرمایهگذاری در مردم از طریق افزایش حمایت و پشتیبانی از ایدههای کارآفرینانه، بهعنوان بخش از اقدامات در زمینه بازآفرینی اقتصادی در سطح محلی است (Noon et al, 2000: 62). همچنین سرمایهگذاری در مردم از طریق افزایش حمایت و پشتیبانی از ایدههای کارآفرینانه، بهعنوان بخش از اقدامات در زمینه بازآفرینی اقتصادی در سطح محلی است (Tallon, 2013: 14).
مدیریت همافزا با ماهیت یکپارچه و چندبعدی خود، بهعنوان فرآیند چندوجهی مطرح میشود که هدف آن بهبود کیفیت زندگی در بافتهای ناکارآمد و در عین حال باز سازماندهی اقتصاد اجتماعی بهویژه در سطح محلی است. سرمایهگذاری در مردم از طریق افزایش حمایت و پشتیبانی از ایدههای کارآفرینانه، بهعنوان بخش از اقدامات در زمینه بازآفرینی اقتصادی در سطح محلی است (Noon et al, 2000: 62). در عین حال این اقدامات از بعد اجتماعی میتواند منجر به تحقق اهداف اجتماعی شامل یکپارچگی اجتماعی، آموزش مهارتها و فراهم آوردن مشاغل محلی شوند و باعث به هم پیوسته سازی بخش عمومی و خصوصی برای رسیدن به یک سود متقابل شود (Schrock, 2012: 20).
با بررسی سير تحول نظريهها و ديدگاههاي احياء بافت فرسوده و بازآفريني شهري ميتوان دريافت؛ مفاهيمي مانند، لزوم توجه به بافت حائز ارزش تاريخي و فرسوده شهري، لزوم توسعه از درون‌شهري، باززندهسازي و توسعه مجدد، لزوم توجه به مدیریت همافزا ملاحظات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي در کنار ملاحظات کالبدي، همه‌جانبهگري و جامع گري، لزوم بازيابي ارزشهاي اقتصادي و مناسبات فرهنگي، توجه به فرآيند گرايي و دوري از محصول گرايي و توجه به کيفيت محيطي و نيز پايدارسازي مداخلات و از همه اوليتر لزوم هماهنگي و همبستگي بين کنشگران مداخلات شهري ازجمله رهيافتها در ملاحظات صاحب‌نظران شهرسازي محسوب ميشود. در جدول شماره (1)، تجارب شیوه مدیریتی و بازآفريني نواحي فرودست نشان داده شده است.
جدول 1. تجارب شیوه مدیریتی و بازآفريني نواحي فرودست
ويژگي رويكرد | دوره زماني | عوامل مؤثر بر شكلگيري | مسائل موردتوجه | شيوه مديريت |
بازآفريني قطعهگرا | دهه 1970 و بخصوص دهه 1980 | گرايش به استفاده مجدد از ابنيه و آثار تاريخي | استفاده اقتصادي از آثار تاريخي، تأمین سود اقتصادي كارفرمايان | اعمال ديدگاههاي دولت مركزي و حداقل مداخله متوليان محلي |
بازآفريني مبتني بر حفاظت | آغاز از اواخر دهه 1970 و اوجگيري در دهه 1990 | ايجاد نهادهاي مالي جديد براي حمايت از برنامه هاي حفاظت و افزايش توجه به نقش حفاظت | افزايش ظرفيت بازآفريني از طريق استفادههاي اقتصادي مؤثرتر از بناهاي تاريخي، توجه به توريسم | تمايل به استفاده از ايدهها و سرمايه بخش خصوصي، توجه به مشاركت مردم |
بازآفريني مبتني بر فرهنگ | آغاز از نيمه دوم دهه 1980 و دهه 1990 | درک رو به افزايش نسبت به اهميت هنر، فرهنگ و اوقات فراغت، گسترش دیدگاه‌های ارزش اقتصادي حفاظت | توجه به نقش فرهنگ، استفاده از ارزش‌های تاريخي، توجه به گذران اوقات فراغت، هنر و ورزش و آموزش | توجه و استفاده از ويژگيهاي منحصربه‌فرد يک مکان و مردم آن |
بازآفريني مبتني بر طراحي | اواخر دهه 1990 تاكنون | افت کيفيت مراکز شهري در انگلستان و پايين آمدن كيفيت زندگي | توجه به کيفيت طراحي، رفاه اجتماعي، مسئولیت‌های محيطي و پايداري اقتصادي | شامل نمودن همه گروههاي اجتماعي در شهر و فعالیت‌های آن |
بازآفريني مبتني بر گروههاي اجتماعي | دهه 1990 تاکنون | تغيير در نگرش نسبت به شيوه درگير نمودن گروههاي اجتماعي، توجه به نقش گروههاي محلي در مسائل شهري | توجه به پتانسيل تشکيلات مردمي براي تشخيص و تعيين راه حلهاي کارا، ايجاد حس رقابت را نيز براي جذب بيشتر سرمايه | واگذاری مسئوليت تشکيلات مديريتي محله به ساکنين، نقش نظارتي دولت به شکل بسيار محدود و از طريق دولت‌های محلي |
بازآفريني پايدار شهري | دهه 1990 بخصوص هزاره سوم | توجه دوباره به مسائل اجتماعي در برنامهريزي، توجه به لزوم پايداري نتايج بازآفريني | توجه به کيفيت زندگي در مناطق شهري، استفاده از امکانات درون شهري، بازگرداندن حيات اجتماعي و رونق اقتصادي | توجه به لزوم درگير نمودن كليه گروههاي ذينفع، سپردن مديريت و هدايت طرح‌های اجرايي به حکومت‌های محلي |
مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی دارای پیشینه علمی محدود اما تجربه پژوهشی نسبتاً متنوعی است. در این زمینه برخی نمونههای مطالعاتی برجستگی بیشتری دارد. لئو3 و همکاران (2021)، در پژوهشی به بررسی مدیریت مشارکتی بازآفرینی شهری در چونگ کینگ، چین پرداختهاند. نتایج نشان میدهد که میزان همکاری سیستم حکومتی، میزان مشارکت عمومی و عادی بودن مشارکت عمومی، از عوامل کلیدی در مبحث بازآفرینی شهری میباشند. ژانگ4 و همکاران (2020)، در پژوهشی به بررسی، نقش مدیریت در نوسازی و بازآفرینی شهری (مقایسهای دو شهر در چین)، پرداختهاند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که روابط مشارکتی واحدهای متعدد در روند نوسازی شهری بر نتیجه نوسازی شهری تأثیر میگذارد. قاسمی و همکاران (1400)، در پژوهشی به تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد در شهرضا پرداختهاند.
نتایج این پژوهش نشان داد مجموعه شرایط علی از جمله پاسخگویی و مسئولیتپذیری، جلب اعتماد شهروندان از طریق سازمانهای متولی بازآفرینی، استفاده از نیروهای متخصص و معتمدین محلی، اجرای پروژههای پرچم در راستای بازآفرینی شهری با رویکرد حکمروایی خوب شهری در شهر شهرضا نقش اساسی دارند. گلپایگانی و همکاران (1400)، در پژوهشی به بررسی وضعیت کالبدی سکونتگاههای غیررسمی و جایگاه مدیریت شهری در ساماندهی آن در شهرک جعفرآباد کرمانشاه، پرداختهاند. نتایج گویای عدم عملکرد مناسب مدیریت شهری در بازآفرینی کالبدی شهرک جعفرآباد کرمانشاه، است. عطءاللهی مقدم (1397)، در پژوهشی به تحلیل ساختار کالبدی اسکان غیررسمی در شهر کرمان (نمونه موردی شهرک پدر) پرداخته است، نتایج نشان میدهد که با توانمندسازی اجتماعات کم درآمد در سکونتگاههای غیررسمی به بهبود و پیشرفت تدریجی محیط زندگی آنها پرداخته میشود در این صورت جداسازی آنها کمرنگ و پیوند با تمام شهر ممکن میشود. قائد رحمتی و همکاران (1396)، در پژوهشی به بررسی حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی پایدار بافت نابسامان شهر کرمانشاه، پرداختهاند. یافتههای پژوهش نشاندهنده پایین بودن شاخصهای حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده است. غضنفر پور و همکاران (1391)، در پژوهشی با عنوان، اسکان غیررسمی چالش فراروی شهرها (مطالعه موردی محله شهرک صنعتی کرمان، به بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که منجر به پدید حاشیه نشینی در این محله شده پرداختهاند.
روش پژوهش
این مقاله از نظر روش انجام تحقیق، مقالهای توصیفی-تحلیلی است که به دلیل کاربردپذیری یافتهها در تبیین عوامل مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، جنبه کاربردی دارد. دادههای نظری با روش اسنادی و دادههای تجربی به روش پیمایشی تهیه شده است. در تهیه عوامل از روش مطالعات اسنادی و دادههای تجربی روش پیمایشی بر اساس دلفی استفاده شده است. انتخاب تیم دلفی، با روش نمونهگیری گلوله برفی بوده است. معیارهای انتخاب خبرگان شامل تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش و دسترسی به آنان است و در تعیین تعداد خبرگان، کسب اطمینان از جامعیت دیدگاهها ملاک بوده است (اکبری و انصاری، 1399، 268) (تعداد خبرگان شرکت کننده در دلفی عموما بین 14 تا 20 نفر تعیین شده و با توجه به معیارهای فوق، تعداد 20 نفر از خبرگان و متخصصان مراکز دانشگاهی و پژوهشی، برای شرکت در پژوهش انتخاب شده است. در پردازش اطلاعات از روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. با استفاده از روش دلفی تعداد 40 عامل اولیه در 3 بعد و 9 معیار شناسایی و خوشهبندی شده است(جدول 2).
جدول 2. عوامل مورد مطالعه
مؤلفه | معیار | عوامل |
ظرفيت نهادسازي (تشكيل و گسترش نهادهاي مردمي) در بازآفرینی بافتهاي اسكان غيررسمي | سرمايه محلي سكونتگاههاي غيررسمي | Var01. ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سکونتگاههای غيررسمي؛ Var02. وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاههای غيررسمي؛ Var03. مهارتهاي ساکنین در سکونتگاههای غيررسمي |
ظرفيت پذيرش ساكنان سكونتگاههاي غيررسمي | Var04. تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي؛ Var05. انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي؛ Var06. مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاههاي غيررسمي؛ Var07. مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر؛ Var08. اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري؛ Var09. مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي؛ Var10. انطباقپذیری برنامههای بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي | |
همبستگي اجتماعي | Var11. همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی | |
مشاركت نهادي و تشريك مساعي نهادي در بازآفرینی بافتهاي اسكان غيررسمي | سرمايه اجتماعي درون نهادي | Var12. اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var13. مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var14. اطلاعرسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var15. انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ |
سرمايه اجتماعي ميان نهادي | Var16. ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var17. تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var18. تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ | |
ظرفيت - ترتيبات نهادي در بازآفرینی اسكان غيررسمي | توانايي نهادي در بازآفرینی بافتهاي اسكان غيررسمي | Var19. منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي؛ Var20. رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var21. برنامهريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي؛ Var22. برنامهريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var23. پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var24. شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var25. زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي؛ Var26. توجه به ارزشها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var27. انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي |
خوانايي قوانين رسمي در اسكان غيررسمي | Var28. شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var29. عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var30. همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | |
بستر قانوني لازم | Var31. تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي؛ Var32. اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var33. ميزان الزام قانوني در تشريك مساعي نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var34. ارائه سياستهاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var35. اجراي برنامههاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | |
حضور نهادي | Var36. حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصمیم‌گیری و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var37. حضور نهادهاي محلي سکونتگاههای غيررسمي در فرايند تقسيم قدرت شهري؛ Var38. ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var39. اعطاي اختيار به سازمانهای مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي؛ Var40. تشکيل کميتهها و کارگروههای تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي |
(منبع: دویران و همکاران، 1390، 60 و مطالعات کتابخانهای نگارنده، 1401)
قلمرو جغرافیایی پژوهش
شهر کرمان در جنوب خاور ایران، یکی از کلانشهرهای ایران است که مرکز استان کرمان و مرکز شهرستان کرمان است. در محدودهای با موقعیت 57 درجه و 4 دقیقه طول جغرافیایی و 30 درجه و 17 دقیقه عـرض جغرافیـایی در دشـتی مـابین دو رشـته جبال مرکزي و زاگرس واقع شده است. ارتفاع این شـهر از سـطح دریـا به‌طور متوسـط حـدود 1760 متـر و مساحت کل شهر ۲۴۰ کیلومترمربع و حاشیه‌نشینی مهم‌ترین مشکل شهر کرمان است. جمعیت این شهر طبق سرشماری بر اساس آمار سال ۹۵ معادل ۵۳۷٬۷۱۸ نفر بوده است (سرشماری نفوس و مسکن، 1395). شهر کرمان دارای چهار سکونتگاه غیررسمی شهرک پدر، شهرک صیاد شیرازی، شهرک صنعتی، شهرک فیروزآباد یا پشتبند مملکت است (شکل 1). این چهار منطقه در سال 1386 و 1393 در گزارش ارائه شده از طرف اداره کل راه و شهرسازی استان، بهعنوان مهم‌ترین سکونتگاههای غیررسمی و مهم‌ترین کانونهای آسیب شهر کرمان معرفی شدهاند. در رابطه با جمعیت این مناطق، تاکنون آمار دقیقی از طرف ساختار نهادی محلی ارائه نشده، اما حسب آمارهای غیررسمی بیش از 20000 نفر جمعیت در این مناطق زندگی میکنند. (مختاری و همکاران،1398: 109)
شکل 1- موقعیت سکونتگاههای غیررسمی در شهر کرمان (منبع: مختاری، وحیدزاده، مرادی.1397. 100)
یافتهها و بحث
- تحلیل کلی محیط سیستم
جدول 3 برآیند اثرات متقابل 40 عامل یا محرک اولیه تأثیرگذار بر مديريت همافزا شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان را بر اساس تشکیل ماتریس40×40 در نشان میدهد. نتایج این جدول بیانگر تعداد تکرار 2 بار و درجه پرشدگی 50/97% است که نشان میدهد عوامل انتخاب شده تأثیر زیادی بر هم داشته است. از مجموع 1560 عامل قابل ارزيابي در این ماتریس، 40 رابطه عدد صفر بوده که به این معنی است عواملی بر همديگر تأثير نداشته يا از همديگر تأثير نپذيرفته‌اند. 613 رابطه با مقدار یک دارای تأثیر ضعیف نسبت به هم و 600 رابطه با عدد 2 دارای روابط اثرگذاری نسبتاً قوی است. بعلاوه، 347 رابطه عدد 3 دارد و این به معنای آن است که روابط عوامل کلیدی بسیار زیاد بوده و از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری زیادی برخوردارند.
جدول 3. تحلیل اولیه دادههای ماتریس و اثرات متقابل عوامل توسعه
شاخص | اندازه ماتریس | تعداد تکرار | تعداد صفر | تعداد یک | تعداد دو | تعداد سه | مجموع | درجه پرشدگی |
مقدار | 40 | 2 | 40 | 613 | 600 | 347 | 1560 | 50/97% |
منبع: یافتههای تحقیق
ماتریس این پژوهش بر اساس عوامل تأثیرگذار بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان با 2 بار چرخش از مطلوبیت و بهینه‌شدگی 100 درصد برخوردار است که حاکی از روایی بالای پرسشنامه و پاسخهای آن دارد (جدول 4).
جدول 4. درجه مطلوبیت و بهینه‌شدگی ماتریس
تأثیرپذیری | تأثیرگذاری | چرخش |
100% | 100% | 1 |
101% | 99% | 2 |
منبع: یافتههای تحقیق، 1401
ارزیابی پلان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل موثر
الگوی توزیع عوامل اولیه تأثیرگذار بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان بر روی صفحه پراکندگی حاکی از میزان پایداری یا ناپایداری سیستم است. در روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری با نرم افزار MIC MAC در مجموع دو مدل عمومی پراکندگی وجود دارد که به سیستمهای پایدار و ناپایدار معروف است. در مدل سیستم پایدار پراکندگی عوامل به صورت L است؛ در این مدل برخی عوامل دارای اثرگذاری بالا و برخی دارای اثرپذیری بالا است. اما در سیستمهای ناپایدار وضعیت پیچیدهتر است؛ در این سیستم نیروهای توسعه پیرامون محور قطری صفحه پراکنده است و در بیشتر مواقع حالت بینابین از اثرگذاری و اثرپذیری دارد که شناسایی عوامل کلیدی را دشوار میسازد (شکلهای 2 و 3).
شکل 2- سیستم ناپایدار شکل 3- سیستم پایدار
منبع: Godet, et al., 2003: 22
شکل 5 الگوی پراکندگی عوامل تأثیرگذار بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان را نشان میدهد. این الگوی پراکندگی به‌طورکلی بیانگر وضعیت یک سیستم ناپایدار است. عوامل توسعه به جزء چند عامل که دارای اثرگذاری بالا در سیستم است عموماً با وضعیت تقریباً مشابهی در اطراف محور قطری استقرار یافتهاند(شکل 4).
شکل 4- پراکندگی عوامل موثر بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان در پلان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری
منبع: یافتههای تحقیق، 1401
جدول 5. میزان تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم محرکها بر یکدیگر
رتبه | عامل (محرک) | تأثیرگذاری مستقیم | عامل (محرک) | تأثیرپذیری مستقیم | عامل (محرک) | تأثیرگذاری غیرمستقیم | عامل (محرک) | تأثیرپذیری غیرمستقیم |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 282 | پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 304 | تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 281 | تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 282 |
2 | اطلاعرسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 279 | حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصمیم‌گیری و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 302 | اطلاع¬رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 279 | اطلاعرسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 279 |
3 | مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي | 276 | اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري | 300 | مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي | 274 | مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي | 276 |
4 | همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی | 273 | همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 297 | همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی | 273 | همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی | 273 |
5 | ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 273 | اطلاع¬رسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 288 | ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 273 | ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 273 |
6 | همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 273 | وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاههای غيررسمي | 274 | همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 271 | همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 273 |
7 | انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي | 269 | مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه¬هاي غيررسمي | 273 | انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 270 | انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي | 269 |
8 | اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 269 | شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 271 | انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي | 270 | اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 269 |
9 | انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 269 | شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 268 | تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 269 | انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 269 |
10 | تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 269 | اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 265 | اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 268 | تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 269 |
11 | مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر | 266 | تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي | 265 | مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر | 265 | مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر | 266 |
12 | تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي | 263 | مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي | 264 | تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي | 264 | تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي | 263 |
13 | مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 263 | انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي | 259 | انعطاف‌پذیری نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 263 | مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 263 |
14 | برنامهريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي | 263 | اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت¬ اسكان غيررسمي | 257 | مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 262 | برنامهريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي | 263 |
15 | انعطاف‌پذیری نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 263 | اعطاي اختيار به سازمانهای مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 255 | برنامهريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي | 262 | انعطاف‌پذیری نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 263 |
16 | اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري | 259 | برنامهريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي | 255 | اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري | 260 | اعتماد مردم سکونتگاههای غيررسمي به مديريت شهري | 259 |
17 | انطباق¬پذیری برنامه¬های بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي | 259 | تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي | 254 | انطباقپذیری برنامههای بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي | 256 | انطباق¬پذیری برنامه¬های بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي | 259 |
18 | شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 259 | انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 253 | شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 258 | شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 259 |
19 | عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 259 | منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي | 245 | عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 258 | عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 259 |
20 | ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سکونتگاههای غيررسمي | 256 | تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 244 | مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه¬هاي غيررسمي | 258 | ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سکونتگاههای غيررسمي | 256 |
21 | مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه¬هاي غيررسمي | 256 | ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 244 | ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سکونتگاههای غيررسمي | 255 | مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاه¬هاي غيررسمي | 256 |
22 | مهارتهاي ساکنین در سکونتگاههای غيررسمي | 250 | تشکيل کميته¬ها و کارگروههای تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 243 | مهارت‌های ساکنین در سکونتگاههای غيررسمي | 251 | مهارت‌های ساکنین در سکونتگاههای غيررسمي | 250 |
23 | شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 250 | انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 242 | شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 249 | شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 250 |
24 | زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي | 246 | ارائه سياست¬هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 241 | زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي | 247 | زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي | 246 |
25 | توجه به ارزشها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 246 | مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 239 | توجه به ارزشها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 247 | توجه به ارزشها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 246 |
26 | وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاههای غيررسمي | 243 | عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 238 | وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاههای غيررسمي | 244 | وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاههای غيررسمي | 243 |
27 | تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي | 243 | انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 236 | تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي | 243 | تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي | 243 |
28 | ميزان الزام قانوني در تشریک‌مساعی نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 243 | ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 235 | ميزان الزام قانوني در تشریک‌مساعی نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 242 | ميزان الزام قانوني در تشريك مساعي نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 243 |
29 | رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 240 | برنامه¬ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 233 | رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 240 | رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 240 |
30 | ارائه سياست¬هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 236 | تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 231 | ارائه سياستهاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 236 | ارائه سياست¬هاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 236 |
31 | پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 233 | اجراي برنامههاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 230 | پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 234 | پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 233 |
32 | برنامه¬ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 230 | مهارتهاي ساکنین در سكونتگاه هاي غيررسمي | 228 | برنامهريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 231 | برنامه¬ريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 230 |
33 | منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي | 227 | ميزان الزام قانوني در تشريك مساعي نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 228 | اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت¬ اسكان غيررسمي | 226 | منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي | 227 |
34 | اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت¬ اسكان غيررسمي | 227 | رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 227 | منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهرنگر بافت اسكان غيررسمي | 226 | اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازي بازآفرینی بافت¬ اسكان غيررسمي | 227 |
35 | حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصميم گيري و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 223 | ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سكونتگاه هاي غيررسمي | 225 | حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصميم گيري و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 224 | حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصميم گيري و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 223 |
36 | اجراي برنامههاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 217 | زيست پذير نمودن سكونتگاه غيررسمي | 224 | اعطاي اختيار به سازمان هاي مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 217 | اجراي برنامههاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 217 |
37 | اعطاي اختيار به سازمان هاي مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 217 | توجه به ارزشها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 223 | اجراي برنامه¬هاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 217 | اعطاي اختيار به سازمان هاي مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 217 |
38 | ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 213 | همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی | 208 | ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 215 | ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 213 |
39 | انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 200 | انطباقپذیری برنامههای بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي | 207 | انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 201 | انعطاف پذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 200 |
40 | تشکيل کميتهها و کارگروه های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 197 | مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر | 206 | تشکيل کميته¬ها و کارگروه های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 198 | تشکيل کميته¬ها و کارگروه های تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي | 197 |
منبع: یافتههای تحقیق، 1401
خوشهبندی عوامل تأثیرگذار بر مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان
عوامل یا محرکهای تأثیرگذار: این دسته از عوامل بیانگر کلیدیترین محرکها یا عوامل دارای اهمیت راهبردی در مديريت هم افزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان است. پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصميمگيري و تصميمسازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي بهعنوان عوامل تأثیرگذار هستند که باید در مديريت همافزاي شهري در بازآفريني سکونتگاههاي غيررسمي شهر کرمان مورد توجه قرار گیرند. عوامل یا محرکهای فوق بیشترین تأثیرگذاری و کمترین تأثیرپذیری دارند و بهعنوان بحرانیترین عوامل، وضعیت کلان و تغییرات سیستم به عملکرد آن وابسته است. عوامل تأثیرگذار ورودی سیستم محسوب میشود و توسط سیستم قابل‌کنترل نیست؛ زیرا خارج از سیستم قرار دارد و بهصورت عوامل باثبات عمل میکند (جدول5).
عوامل یا محرکهای دوگانه: این عوامل هم‌زمان بهصورت تأثیرپذیر و تأثیرگذار عمل میکند. درمجموع 11 محرک در این ناحیه قرار دارند.
چنانچه در جدول6 ملاحظه میشود شامل وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاههای غيررسمي، اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري، مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاههاي غيررسمي، تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي، انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي و مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي، اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اطلاعرسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، شفافسازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي است. هرگونه تغییر و تحول این عوامل میتواند پایداری سیستم را تحت‌الشعاع قرار دهد. این نیروها خود به دودسته عوامل یا محرکهای ریسک و عوامل یا محرکهای هدف به شرح زیر تقسیم میشود:
1. عوامل یا محرکهای ریسک: عوامل ریسک ظرفیت بسیار بالایی برای تبدیل‌شدن به بازیگران کلیدی در سیستم دارد. زیرا به علت ماهیت ناپایدار، پتانسیل تبدیل شدن به نقطه انفعال سیستم را دارد. در این پژوهش عاملی در این ناحیه قرار نگرفته است.
2. عوامل یا محرکهای هدف: مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غیررسمی تنها عامل هدف در محیط سیستم است. این عامل بیش از آنکه تأثیرگذار باشد، تأثیرپذیر است و میتوان آن را با ضریب قطعیت قابل قبول، بهعنوان نتیجه تکامل سیستم شناسایی و معرفی کرد. با دست‌کاری این عامل میتوان به تغییرات و تکامل سیستم در جهت موردنظر دست یافت. بنابراین، بیش از آنکه نتیجهای از پیش تعیین شده را به نمایش بگذارد، نمایانگر اهداف ممکن در سیستم است.
عوامل یا محرکهای تأثیرپذیر: عامل دسترسپذیری و ارتباط پذیری، با تأثیرگذاری پایین و تأثیرپذیری بسیار بالا عامل وابسته سیستم است که به تکامل عوامل تأثیرگذار و دو وجهی بسیار حساس است. این عامل خروجی سیستم به شمار میرود.
عوامل یا محرکهای مستقل: منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهر نگر بافت اسكان غيررسمي، برنامهريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اختيار نهادها در تدوين مقررات جهت سازی بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، ارائه سياستهاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اجراي برنامههاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اعطاي اختيار به سازمانهای مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، حضور نهادهاي محلي سکونتگاههای غيررسمي در فرايند تقسيم قدرت شهري و تشکيل کميتهها و کارگروههای تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، عوامل مستقل و مستثنی سیستم است. این نیروهای محرک و عامل از سایر عوامل سیستم تأثیر چندانی نمیپذیرد و بر آنها نیز تأثیر کمی دارد و یا بی‌تأثیر است.
جدول 6. خوشه بندی عوامل بر اساس تحلیل در نرم افزار میک مک
نوع عامل یا محرک | عوامل (محرکها) |
تأثیرگذار | پاسخگويي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و حضور ذينفعان و ذينفوذان در فرايند تصمیم‌گیری و تصميم سازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي |
دوگانه | وجود افراد متخصص محلي در سکونتگاههای غيررسمي، اعتماد مردم سكونتگاههاي غيررسمي به مديريت شهري، مقبوليت نهادهاي محلي در ميان مردم ساكن در سكونتگاههاي غيررسمي، تمايل ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي، انگيزه ساكنان اسكان غيررسمي به نهادسازي و مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي، اعتماد درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اطلاعرسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، شفاف سازي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و شفاف بودن قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي |
تنظیمی | تناسب قوانين و مقررات ملي مداخله با شرايط محلي سكونتگاه غيررسمي |
تأثیرپذیر | ميزان تجربه محلي در نهادسازي بازآفرینی سكونتگاههاي غيررسمي، انطباقپذیری برنامههای بازآفرینی با ديدگاه ساکنان اسكان غيررسمي، مشاركت مردم با نهادهاي مديريت شهري در حال حاضر، همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی، مشاركت درون نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، انسجام و توان جمعي نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و تعامل ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، رسميت نهادي در مديريت شهري در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، زيستپذير نمودن سكونتگاه غيررسمي، توجه به ارزشها و ميراث نمادين و هويتي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، انعطافپذيري نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، برنامهريزي و مديريت محلي در بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي، عدم تعدد قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و ميزان الزام قانوني در تشريك مساعي نهادها در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي |
مستقل | منابع نهادي در بازآفرینی محله مبنا و شهر نگر بافت اسكان غيررسمي، برنامهريزي راهبردي نهادي مداخله در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اختيار نهادها در تدوين مقررات جهتسازي بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، ارائه سياستهاي تشويقي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اجراي برنامههاي آموزشي توسط دفاتر و نهادهای بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اعطاي اختيار به سازمانهای مردم نهاد در حوزه بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، ارتباط و تعامل نهادي با نهادهاي ملي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، حضور نهادهاي محلي سكونتگاههاي غيررسمي در فرايند تقسيم قدرت شهري و تشکيل کميتهها و کارگروههای تخصصی در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي |
هدف | مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غیررسمی |
ریسک | - |
منبع: یافتههای تحقیق، 1401
شکلهای 5 و 6 نمایش گرافیکی عوامل توسعه را نشان میدهد. در این شکلها تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم عوامل بر سایر محرکها و عوامل سیستم مشخص شده است. چگونگی تأثیرگذاری عوامل و محرک ها بهصورت ضعیف‌ترین تأثیر، تأثیرات ضعیف، تأثیرات میانه، تأثیرات قوی و قویترین تأثیرات است.
|
|
شکل5- روابط مستقیم بین عوامل یا محرکها ( از بسیار ضعیف تا بسیار قوی) | شکل 6- روابط غیرمستقیم بین معوامل یا حرکها ( از بسیار ضعیف تا بسیار قوی) |
منبع: یافتههای تحقیق، 1401
نتیجهگیری
بازآفريني سکونتگاههای غیررسمی مستلزم اتخاذ سياستهاي چندوجهی در حوزه عمران، خدمات و مسکن شهري و ارائه خدمات اجتماعي و اقتصادي به ساکنان اين نواحي است، ازاین‌رو انجام اين وظيفه به تنهائي از عهده يک دستگاه دولتي برنيامده و پيشبرد آن در مقياس بزرگ و مؤثر، مستلزم مدیریت یکپارچه، تعهد مشترک و هماهنگ مجموعه دستگاههاي دولتي و شهرداريهاي در حوزههای ذی‌ربط در سطوح ملي، استاني و محلي با همراهي و مشارکت مردم و فعالان غیردولتی و خصوصي است. چنانچه ساکنان اين نواحي سرمايه اجتماعي و اقتصادي خود را که همان روحيه همکاري اجتماعي، ابتکارهاي شخصي، دارايي (زمين، حق سرقفلي و دارائی‌های نقدي و غير نقدي) و ... است، به ميان نياورند؛ اقدامات دستگاههاي دولتي در اين زمينه بينتيجه خواهد ماند. ازاین‌رو، اتخاذ مدیریت همافزا شهری در راستای جلب مشارکت اجتماعي و مالي مردم و بخش خصوصي بهعنوان اصول محوري مورد تأکيد قرارگرفته و اقدامات دستگاههاي دولتي به بسترسازي ( ابزارسازي، نهادسازي، ظرفيتسازي و توانمندسازی) بر اساس اولويت‌ها معطوف شده است.
این مقاله عوامل و نیروهای محرک مؤثر بر مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان را شناسایی و خوشهبندی کرده است. کاربست این عوامل بهعنوان بسترساز و راهنمای تدوین نقشه راهبردی و راهبرد مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان، بسیار اهمیت دارد. نتایج مقاله نشان میدهد الگوی کلی پراکندگی محرکها و عوامل موردمطالعه ازنظر تحلیل اثرات متقابل، در مجموع بیانگر وضعیت یک سیستم محیطی ناپایدار است که در آن عوامل توسعه ازنظر اثرگذاری و اثرپذیری، حالت پیچیده و بینابین دارد. وضعیت خوشهبندی عوامل گویای تمرکز خوشهای در محرکها و عوامل تأثیرپذیر و مستقل است. از میان 40 محرک یا عامل اولیه یا نیروی پیش برنده توسعه، 6 محرک، کلیدیترین عوامل بر مدیریت هم افزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان است. این محرکها یا عوامل عبارتند از: تسهيلگري ميان نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، اطلاعرسانی و آگاهی بخشی نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي، مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غيررسمي، همبستگی جمعی ساکنان بافت سکونتگاههای غیررسمی، ميزان مشاركت بين نهادي در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي و همپوشاني قوانين و مقررات در بازآفرینی بافت اسكان غيررسمي.
نیروهای کلیدی از نظر عملکرد سیستمی در محیط سیستم مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی، نقش اثرگذاری بالا و اثرپذیری اندک دارد. در نتیجه، بهعنوان عوامل باثبات، وضعیت کلان سیستم و تغییرات آن را کنترل میکند؛ عوامل کلیدی اثرگذار ورودی سیستم محسوب میشود و مدیریت کلی همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان به عملکرد آنها وابسته است. پیش برندههای مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان در همه ابعاد موردمطالعه پراکنده است. بیشترین تعداد عوامل کلیدی به ترتیب در بعد توانايي نهادي در بازآفرینی بافتهاي اسكان غيررسمي، بستر قانوني لازم، حضور نهادي و ظرفيت پذيرش ساكنان سكونتگاههاي غيررسمي قرار دارد. 9 عامل در معیار توانايي نهادي در بازآفرینی بافتهاي اسكان غيررسمي، 6 عامل در معیار ظرفيت پذيرش ساكنان سكونتگاههاي غيررسمي، 5 عامل مشترکاً در معیارهای بستر قانوني لازم و حضور نهادي قرار دارند؛ بنابراین بیشترین نیروهای محرک و عوامل در بعد نهادی ، اما کلیدیترین محرکها و عوامل به بعد ظرفيت - ترتيبات نهادي در بازآفرینی اسكان غيررسمي در شهر کرمان تعلق دارد.
آنچه فهم آن بر پایه یافتههای این مقاله بهعنوان راهنمای مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی در شهر کرمان ضروری است، در موارد زیر پیشنهاد میشود:
- در نگاه برنامهای به مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی در شهر کرمان، ضروری است ظرفيت نهادسازي (تشكيل و گسترش نهادهاي مردمي) در بازآفرینی بافتهاي اسكان غيررسمي و محتوای طرح فرادست برنامهریزی بازآفرینی، نوسازی و بهسازی در شهر کرمان، با توجه به اولویت نیروهای کلیدی، عوامل یا محرکها و پیش برندههای شناسایی شده مورد بازنگری و بازبینی قرار گیرد و از طریق آن بایستههای مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان در همه ابعاد، با الزامات قانونی گره خورده و به اسناد الزام‌آور تبدیل شود. مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی در شهر کرمان به برنامه مشخص و منسجم برای رفع تعارضات نهادی و قانونی نیازمند است. توسعه در هر زمینهای، نیازمند نقشآفرینی و مسئولیتپذیری ساختارهای نهادی و به خصوص ساختار نهادی توسعه طلب است. نتایج این یخش از پژوهش با نتایج تحقیق لئو و همکاران (2021) و فیروزی و همکاران (1398)، همسو است بهطوریکه ساختارهای نهادی ضعیف و ناکارآزموده نمیتوانند تسهیلگر فرآیندهای منجر به توسعه بهخصوص در مناطق دارای شرایط خاص باشند. تدوین و ابلاغ قوانین مرتبط با یک موضوع بدون ایجاد ظرفیتهای لازم در ساختارهای اجرایی و بدون نظارت و پیگیری کارشناسی و آگاهی بخشی و آموزش به مجریان، راه به‌جایی نمیبرد. در رابطه با سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان، ساختارهای نهادی مجری، نسبت به ماهیت برنامه و روند اجرای آن شناخت لازم را نداشته و ساختارهای نظارتی نیز در این رابطه پیگیری ننموده و به همین دلیل، اسناد بالادستی ابلاغی ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی سال 1382 تا سال 1393 فرصت اجرا نیافته و در سال 1393 نیز برای همیشه کنار گذاشته شده است.
- مشاركت نهادي و تشريك مساعي نهادي (همافزا نهادی (دولتي- عمومي) در مواجه با بافتهاي اسكان غيررسمي و مشاركت ساكنان در نهادسازي بازآفرینی بافتهاي سكونتگاه غیررسمی، نیروهای محرک مدیریت همافزا شهری در بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی شهر کرمان است. در این زمینه نیز با نتایج پژوهش مختاری و همکاران (1396) همپوشانی دارد بهطوریکه برحسب یافتههای این پژوهش بهبود در سکونتگاههای غیررسمی، نیازمند جلب همکاری ساکنین و ایجاد انگیزه در آنها برای مشارکت و همکاری است. دادن امنیت تصرف به ساکنین مشروط به همکاری و مسئولیتپذیری مدنی آنها، آن‌هم در شرایطی که ظرفیتهای قانونی مربوط به آن نیز ابلاغ گردیده است، تسهیلگری برای شکلگیری تشکلهای اجتماعی در منطقه و هدایتگری در رابطه با ظرفیتها، حرکتها و اقدامات اجتماعی ساکنین، میتواند تسریع کنندهی فرآیندهای منجر به توسعه در مناطق مورد بررسی باشد، اما این مهم در مناطقی که برچسب غیرقانونی خورده و طرد شدهاند، نیازمند مداخلههای کارشناسی و تخصصی ساختارهای نهادی محلی است.
منابع
- درگاهی، محمد مهدی؛ رضویان، محمد تقی؛ توکلی نیا، جمیله. (1400). بازآفرینی سکونتگاههای غیررسمی با بهره گیری از الگوی توسعه مبتنی بر حمل و نقلTOD (مطالعه موردی: شهر همدان). پژوهشهای دانش زمین، 12(2)، صص 74-92.
- دویران، اسماعیل؛ کاظمیان، غلامرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ کلهرنیا، بیژن. (1390). مدیریت یکپارچه شهری در سازمان سکونتگاه های غیررسمی شهرهای میانی ایران، مورد تحقیق: زنجان و همدان. مدیریت شهری، 10 (30)، صص 53-68.
- مرکز آمار ایران (1395)، سرشماری نفوس و مسکن شهر کرمان، 1395.
- عبداللهی، مهدی؛ ولی بیگی، مجتبی. (1395). ارزیابی راهبردی وضعیت تکوین مدیریت یکپارچه کلان شهر تبریز، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 2(2)، صص 5-7.
- علاءالدینی، پویا؛ نوروزی، شقایق. (1398). بازآفرینی سکونتگاه های غیررسمی در ایران: ارزیابی تمهیدات در طرح نمونه سبزوار از منظر بهره بران زن. توسعه محلی روستایی- شهری (توسعه روستایی)، 11(1)، صص 79-118
- عطاءاللهی مقدم، زهرا. (1397). تحلیل ساختار کالبدی سکونتگاه غیررسمی شهر کرمان (مطالعه موردی سکونتگاه پدر). پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. موسسه آموزش عالی خاوران.
- غضنفرپور، حسین؛ کمانداری، محسن؛ علیمرادی، ممعصومه. (1391). سکونتگاه غیررسمی چالش پیش روی شهرها (مطالعه موردی محله شهرک صنعتی کرمان) .فصلنامه جغرافیا (برنامهریزی منطقهای)، 2(2)، صص 31-46.
- قاید رحمتی، صفر؛ زنگیشه یی، سجاد؛ نوری، سودابه. (1396). حکمرانی خوب شهری و بازآفرینی پایدار بافت نابسامان (شهر کرمانشاه). اولین همایش بین المللی و هشتمین همایش ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری. مشهد.
- قاسمی، حبیب؛ میری، غلامرضا؛ حافظ رضازاده، معصومه. (1400). تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد (مطالعه موردی: شهرضا). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2 (4)، صص 56-37.
- کریم پورشیرازی، مرجان؛ کهزادی، سیف آباد، عمران. (1396). مدل نظری بازآفرینی بافتهای تاریخی. فصلنامه پژوهش های نوین در علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، 1 (5)، ص 47-33.
- گلپایگانی، ندا؛ میری، غلامرضا؛ انوری، محمودرضا. (1400). ارزیابی وضعیت کالبدی سکونتگاه های غیررسمی و جایگاه مدیریت شهری در سازمان آن (مطالعه موردی: شهرک جعفرآباد کرمانشاه). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2(6). صص 125-144.
- مختاری، مریم؛ وحیدزاده، علیرضا؛ مرادی، رامین. (1397). موانع توسعه اجتماعی در سکونتگاه-های غیررسمی شهر کرمان. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 8 (31)، صص 94-115.
- Bhattacharya, T., Jaraszynski, M., Brown, J.R., Thompson, G.L., Bhattacharyam, M. and Jaraszynski, M., (2014). Understanding transit demand for the miltidestination, multimodal transit network in Atlanta, Georgia: Lessons for increasing rail transit choice ridership while maintaining transit dependent bus ridership. Urban Studies, Vol. 51, pp. 938-958.
- Godet, A. J., Meunier, M. F., Roubelat, F. (2003). Structural analysis with the MICMAC method &
actors’ strategy with MACTOR method, Futures
Research Methodology, No. 2
- Granovetter, M. (2005): The Impact of Social Structure on Economic Outcomes, Journalof Economic Perspectives, Vol. 19(1), pp. 33-50.
- Liu, G, Fu, X, Han, Q, Huang, R, Zhuang, T. 2021. “Research on the collaborative governance of urban regeneration based on a Bayesian network: The case of Chongqing”. Land Use Policy.
- McGill, R. (1998). Urban Management in Developing Countries, Cities, 15(6), pp. 463–471.
- Noon, D., Smith-Canham, J., Eagland, M. (2000). Economic Regeneration and Funding,
- Raco, M. (2020). “Governance, Urban”. International Encyclopedia of Human Geography, pp. 253-258.
- Rakodi, C. (2003). Politics and Performance: The Implication of Emerging Governance Arrangement for Urban Management Approaches and Information Systems, Habitat International. 27, pp. 523-547.
- Schrock, M. M. A. (2012). The potential use of land readjustment as an
- Sharma, P. (2020). “Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban
- Sharma, S K (1989). Municipal Management, Urban Affairs Quarterly – India 21, pp 47–53.
- Tallon, A. (2013). Urban Regeneration in the UK. London: Routledge.
- Zhang, W, Zhang, X, Wu, G. (2020). “The network governance of urban renewal: A comparative analysis of two cities in China”. Land Use Policy. Volume 106. July 2021. 105448.
Refrences
Akbari, M., Ansari, M. (2019). Identifying drivers affecting the competitiveness of travel and tourism for the post-Covid era (case study: Iran). Tourism Management Studies, 15(0), pp. 253-284. (in Persian)
Dargahi, M; Razovian, M.; Tavaklinia, J. (2021). Regeneration of informal settlements using the transit-oriented development model (case study: Hamadan city). Research in Earth Sciences, 12(2), pp. 74-92. (in Persian)
Duiran, I., Kazemian, G., Meshkini, A., Ruknuddin Eftekhari, A. R., Kalhornia, B. (2016). Integrated urban management in the organization of informal settlements in the middle cities of Iran. Case study: Zanjan and Hamedan, Urban Management, 10 (30), pp. 53-68. (in Persian)
Iran Statistics Center (2015), population and housing census of Kerman city, 2015.
Abdullahi, M.; Velibigi, M. (2015). Strategic evaluation of the development of integrated management, Journal of Geography and Urban Space Development, 2(2), pp. 5-7. (in Persian)
Aladdin, p., Nowrozi, S. (2018). Regeneration of informal settlements in Iran: Evaluation of female beneficiaries of the Sabzevar pilot project. Community Development (Rural and Urban Communities), 11(1), pp. 102-79. (in Persian)
Ataullahi, Z. (2016). Analyzing the physical structure of the informal settlement of Kerman city (case study of the father's settlement), master's thesis, Khavaran Institute of Higher Education. (in Persian)
Ghazanfarpour, H., Kamandari, M., Alimoradi, M. (2016). Informal settlements, a challenge facing cities (a case study of the neighborhood of Kerman Industrial Town), Geography Scientific-Research Quarterly (Regional Planning), 2, pp. 31-46. (in Persian)
Quaid Rahmati, S., Zangishi, S., Nouri, S. (2016). "Good urban governance and sustainable regeneration of disordered context (Kermanshah city)" the first international conference and the 8th national conference on urban planning and management. Mashhad. (in Persian)
Ghasemi, H; Miri, Gholamreza; Hafez, Rezazadeh, M. (2021). Analysis of the role of good urban governance in the regeneration of worn-out urban fabric based on the base theory (case study: Shahreza). Geographical studies of mountainous areas, 2 (4), pp. 56-37. (in Persian)
Karim Pourshirazi, M.; Kohzadi, Saifabad. 2016, theoretical model of re-creation of historical textures, quarterly journal of modern researches in geographical sciences, architecture and urban planning, no. 1 (5), pp. 33-47.
Golpayegani, N., Miri, G., Anuri, M. (2021). "Evaluation of the physical condition of informal settlements and the place of urban management in its organization (Case study: Jafarabad town of Kermanshah)". Geographical studies of mountainous regions, 2(6). pp. 125-144. (in Persian)
Mokhtari, M., Vahidzadeh, Ali., Moradi, R. (2018). obstacles to social development in informal settlements of Kerman city. Geographical studies of dry areas, 8 (31), pp. 94-115. (in Persian)
Bhattacharya, T., Jaraszynski, M., Brown, J. R., Thompson, G.L., Bhattacharyam, M. and Jaraszynski, M., (2014). Understanding transit demand for the miltidestination, multimodal transit network in Atlanta, Georgia: Lessons for increasing rail transit choice ridership while maintaining transit dependent bus ridership. Urban Studies, Vol. 51, pp. 938-958. (in Persian)
Godet, A. J., Meunier, M. F., Roubelat, F. (2003). Structural analysis with the MICMAC method &
actors’ strategy with MACTOR method, Futures
Research Methodology, No. 2.
Granovetter, M. (2005). The Impact of Social Structure on Economic Outcomes, Journalof Economic Perspectives, 19(1), pp. 33-50.
Liu, G, Fu, X, Han, Q, Huang, R, Zhuang, T. (2021). “Research on the collaborative governance of urban regeneration based on a Bayesian network: The case of Chongqing”. Land Use Policy.
McGill, R. (1998). Urban Management in Developing Countries, Cities, 15(6), pp. 463–471.
Noon, D., Smith-Canham, J., Eagland, M. (2000). Economic Regeneration and Funding,
Raco, M. (2020). “Governance, Urban”. International Encyclopedia of Human Geography, pp. 253-258.
Rakodi, C. (2003). Politics and Performance: The Implication of Emerging Governance Arrangement for Urban Management Approaches and Information Systems, Habitat International. 27, pp. 523-547.
Schrock, M. M. A. (2012). The potential use of land readjustment as an
Sharma, P. (2020). “Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban
Sharma, S K (1989). Municipal Management, Urban Affairs Quarterly – India 21, pp 47–53.
Tallon, A. (2013). Urban Regeneration in the UK. London: Routledge.
Zhang, W, Zhang, X, Wu, G. (2020). “The network governance of urban renewal: A comparative analysis of two cities in China”. Land Use Policy. Volume 106. July 2021. 105448.
dentifying the factors affecting the management of urban synergy in regenerationInformal settlements of Kerman city
ABSTRACT
Introduction: The importance of urban synergy management in the regeneration of informal settlements is because it shows the view of planners and city planners on the ideal urban life and the comparison of this way of life with the way of life in some contexts and areas of the city. In fact, regeneration means restoring social, economic and environmental life to an area. This movement transforms places, strengthens the social image of itself, and creates lively and attractive places that encourage sustainable internal investment.
Methodology: According to the objectives of the research and the investigated components, the type of applied research and its investigation method is descriptive-analytical. Theoretical data was prepared by document method and experimental data by survey method based on Delphi technique. The statistical population of 20 experts and specialists in the urban area is based on snowball sampling, in which 40 stimuli are processed by structural interaction analysis method in MICMAC software.
Geographical area of research: The geographical scope of this research is four informal settlements of Pedr town, Sayad Shirazi town, Industrial town, Firozabad town or Pusht-Band of the state of Kerman.
Results and discussion: In terms of mutual effects analysis, the findings indicate the dispersion of stimuli in a complex and intermediate situation of effectiveness and effectiveness; The clustering system of stimuli indicates concentration in the influential and independent cluster. Among the 40 driving forces, inter-institutional facilitation drivers in the regeneration of informal settlement contexts, information and institutional awareness, participation of residents in the institutionalization of re-creation of informal settlement contexts, collective solidarity of residents, the level of inter-institutional cooperation and overlap of laws and regulations They had the highest direct influence. These forces are input and stable in terms of system performance, which has a role of high effectiveness and low effectiveness.
Conclusion: As a result, it controls the macro situation of the system and its changes, and the management of urban synergy in the regeneration of informal settlements in Kerman depends more on their performance.
Key words: Management, urban synergy management, urban regeneration, regeneration of informal settlements, Kerman city.
[1] Rakodi
[2] Sharma
[3] . Liu
[4] . Zhang