بیپرواییهای حلاج در شکستن سنّتهای مورد قبول صوفیان و طرد شدن از حلقۀ نزدیکان مشایخ عصر، علیالخصوص جنید بغدادی، باعث شد صوفیان در بسیاری از آثار اولیۀ خود، توجه چندانی به او نکنند و تنها به ذکر چند حکایت کوتاه از او بسنده نمایند؛ اما هجویری اولینبار در کشفالمحجوب ب چکیده کامل
بیپرواییهای حلاج در شکستن سنّتهای مورد قبول صوفیان و طرد شدن از حلقۀ نزدیکان مشایخ عصر، علیالخصوص جنید بغدادی، باعث شد صوفیان در بسیاری از آثار اولیۀ خود، توجه چندانی به او نکنند و تنها به ذکر چند حکایت کوتاه از او بسنده نمایند؛ اما هجویری اولینبار در کشفالمحجوب با مطرح ساختن اتهامات حلاج، در پی پاسخگویی به آنها برآمد. هجویری که وابسته به مکتب جنیدیه است، مخالفتهای جنید با حلاج را نادیده میگیرد، تا بتواند به گونهای حلاج را تبرئه کند که تهمتی متوجه جنید نباشد. با جستجو در عبارات هجویری در خصوص حلاج به تناقضات زیادی برمیخوریم که حاصل همین رویکرد دوگانه است. در پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، علاوه بر نشاندادن بخشی از این پریشانگوییها، رویکرد هجویری را به شخصیت حلاج با دقت در لقب اعطایی او، یعنی مستغرق معنی و مستهلک دعوی، بررسی کردهایم. ضمن برشمردن مصادیق مختلف دعوی و معنی در کشفالمحجوب، مشخص شد که زبان عبارت و اشارت مهمترین مصداق معنی و دعوی در کشفالمحجوب است. از این منظر، هجویری سعی دارد بیپروایی حلاج را در افشاء اسرار الهی از مقولة دعوی بشمارد و با پیوندزدن آن به بحث سکر و صحو، نظر جنید را مبنی بر ترجیح سکوت بر کلام تأیید کند.
پرونده مقاله