-
دسترسی آزاد مقاله
1 - غازانیه تبریز: نماد تحول فرهنگی مغولان
پرویز علی پرویز علی شهرام یوسفی فردر طی قرن هفتم هجری، مغولان بخش بزرگی از سرزمین های شرق اسلامی را تحت سیطره خودگرفته در صحنه سیاسی و اجتماعی این سرزمین ها حضوری مسلط یافتند. آنان اقوامی بودند با زبان،فرهنگ، تعلقات آب وهوایی، سنت های کو چرویی و ذهنیت های معماری متفاوت؛ از این رو درشهرک هایی که در کنار چکیده کاملدر طی قرن هفتم هجری، مغولان بخش بزرگی از سرزمین های شرق اسلامی را تحت سیطره خودگرفته در صحنه سیاسی و اجتماعی این سرزمین ها حضوری مسلط یافتند. آنان اقوامی بودند با زبان،فرهنگ، تعلقات آب وهوایی، سنت های کو چرویی و ذهنیت های معماری متفاوت؛ از این رو درشهرک هایی که در کنار شهر پایتخت های خود بنا کردند، پرده منقوش فرهنگی خود را بر روی آنکشیدند، ولی باز اقلیت های قومی کوچکی بودند. اما این تمایز قومی و هویت فرهنگی مغولان با شیوهتسامحی که در زمان غازان خان (حک:694-703ه ) منجر به گزینش دین اسلام گردید، تفاوت بارزییافت. این اعتقاد دینی با ماهیت فرهنگی ای که اساسا ایرانی بود، تقویت شد و قوام گرفت و فرهنگمغولان را از معماری تا دینی از آبشخور فرهنگ ایرانی - اسلامی سیراب کرد. کوس این تحول فرهنگیبا ساخته شدن شهرک غازانیه تبریز در قلمرو ایلخانان طنین انداز شد. ساختار و کارکردهای این شهرکنشان دهنده تغییرات عمده اجتماعی- اعتقادی و سیاسی رخ داده در میان مغولان بود. این چنین بودکه فرهنگ عشیره ای مغول که تنها در میان قبایل صحراگرد و در عرصه کارزار و غارت می توانستقدرت نمایی نماید، در جدال تمدنی و فرهنگی و حکومت که چیزی برای ارائه نداشت، آرام آرام رنگباخت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بازنمایی مفهوم پادشاه اسلام در عهد ایلخانان: پژوهشی بر پایه غازاننامه نوری اژدری
سید ابوالفضل رضوی علی شهزادیغازاننامه اثر نورالدین محمد نوری اژدری، شاهنامه ای است که در سده هشتم هجری و به فرمان سلطان اویس جلایری سروده شده است. در این مقاله ضمن بررسی بازتاب اندیشه ها و انگاره های ایرانی و اسلامی در غازاننامه به طور ویژه چگونگی بازنمایی مفهوم پادشاه اسلام در این شاهنام چکیده کاملغازاننامه اثر نورالدین محمد نوری اژدری، شاهنامه ای است که در سده هشتم هجری و به فرمان سلطان اویس جلایری سروده شده است. در این مقاله ضمن بررسی بازتاب اندیشه ها و انگاره های ایرانی و اسلامی در غازاننامه به طور ویژه چگونگی بازنمایی مفهوم پادشاه اسلام در این شاهنامه منظوم تبیین شده است. غازاننامه همانند دیگر شاهنامههای منظوم عصر ایلخانان، در قالب حماسه، بنمایههای اندیشه سیاسی ایرانشهری را حفظ کرده و با برجسته کردن جهتگیری دینی غازان و الگوپذیری اویس از وی، کارآمدی و ضرورت تداوم وحدت دین و دولت را در پرتو همنوایی پادشاهی و مسلمانی تشریح کردهاست. در این حماسه تاریخی غازان بهمثابه مجاهد و غازی اسلام معرفی شده؛ از همین روی به رغم آنکه اندیشه تداوم مفهوم ایران در غازاننامه، به روشنی قابل ردیابی است، اما در نظرگاه نوری اژدری غازان خان و اویس جلایری در وهله نخست پادشاه اسلام و سپس پادشاه ایران اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - دارالشفای رَبع رشیدی: سازمان ادارى، آموزشى و درمانى
امیر دهقان نژاد عبدالرسول عمادى محسن رحمتىیکی از مهمترین مراکز پزشکی در جهان اسلام، دارالشفای رَبع رشیدی بوده که می توان آن را بزرگترین مجموعه موقوفی، علمی، آموزشی و مذهبی ایران عصر ایلخانی (654-750) دانست. این دارالشفاء درواقع بیمارستان و مکانی برای پذیرش و درمان بیماران، آموزش پزشکی و تهیه مواد مختلف دارویی چکیده کاملیکی از مهمترین مراکز پزشکی در جهان اسلام، دارالشفای رَبع رشیدی بوده که می توان آن را بزرگترین مجموعه موقوفی، علمی، آموزشی و مذهبی ایران عصر ایلخانی (654-750) دانست. این دارالشفاء درواقع بیمارستان و مکانی برای پذیرش و درمان بیماران، آموزش پزشکی و تهیه مواد مختلف دارویی بوده است. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی سازمان دارالشفای ربع رشیدی از جنبه هایی چون ساختار مدیریت، نظام مالی، وظایف و کارکردهای درمانی و آموزشی بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان میدهد که دارالشفای ربع رشیدی با برخورداری از پشتوانه مالی مشخص و مستقل، بسیاری از کارکردهای بیمارستان های امروزین، مانند استفاده از روشهای آموزشی بالینی و نظری را بهصورت همزمان، متناسب با امکانات آن عصر دارا بوده است؛ نیز این دارالشفاء از طریق ایجاد ارتباط نزدیک با مجامع و مراکز علمیِ سرزمین های دیگر به ویژه هند و چین، در اقتباس و انتقال دستاوردهایِ علمی و پژوهشی اطبای آن نواحی به ایران مؤثر بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تجلی مضامین عرفانی در نقشمایه های هندسی در مکتب تبریز: گنبد سلطانیه
رعنا کوره پز لیدا بلیلانمعماری آذربایجان در سده هفتم هجری نمود شکوه هنر اسلامی در ایران بوده که با وقوع تحولات سیاسی و مذهبی در دوره ایلخانی و تغییر در اسلوبهای پیشین بهویژه در آرایهپردازی و تزئینات ابنیه، با زیبایی و غنای بیشتری بروز یافتهاست. این مقاله در پی شناخت این تغییرات و مفاهیم ن چکیده کاملمعماری آذربایجان در سده هفتم هجری نمود شکوه هنر اسلامی در ایران بوده که با وقوع تحولات سیاسی و مذهبی در دوره ایلخانی و تغییر در اسلوبهای پیشین بهویژه در آرایهپردازی و تزئینات ابنیه، با زیبایی و غنای بیشتری بروز یافتهاست. این مقاله در پی شناخت این تغییرات و مفاهیم نهفته در آن است که با مطالعه آرایههای هندسی، به عنوان تزئینات غالب در ابنیه این دوره، در یکی از بناهای شاخص مکتب تبریز، یعنی گنبد سلطانیه صورت پذیرفتهاست. بررسی مضامین عرفانی نهفته در آرایههای هندسی، نشاندهنده تأثیرپذیری آرایههای هندسی گنبدسلطانیه از عرفان است. افزون بر مفاهیم نمادین متجلی در نقوش هندسی، همراهی این نقوش با اسماء الهی و نام انبیاء و اولیا و مضامین قرآنی، گواه دیگری بر تأیید نقش عرفان در آرایهپردازیهای این اثر معماری است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - نقش دین در روابط سیاسی- نظامی خانات قپچاق و ایلخانان
صالح پرگاری مریم محمدیخانات قپچاق و ایلخانان، دو حکومت مغولی بودند که اولی از تقسیم ماترک چنگیز خان و دومی از ادامهتوسعهطلبیهای مغولان به رهبری هلاکو در غرب به وجود آمد. خانات قپچاق که قبل از استقرارایلخانان در ایران دارای نفوذ سیاسی بود قدر تیابی این حکومت را در جنوب قلمرو خود به ضررحاکمیت چکیده کاملخانات قپچاق و ایلخانان، دو حکومت مغولی بودند که اولی از تقسیم ماترک چنگیز خان و دومی از ادامهتوسعهطلبیهای مغولان به رهبری هلاکو در غرب به وجود آمد. خانات قپچاق که قبل از استقرارایلخانان در ایران دارای نفوذ سیاسی بود قدر تیابی این حکومت را در جنوب قلمرو خود به ضررحاکمیت و سیاستهای ارضیشان دانسته و درپی بهانههای مختلف سیاسی، نظامی و مذهبی به اولینجنگ درونخاندانی مغولان با ایلخانان مبادرت نمود. در این میان، یکی از موضوعاتی که دستاویز ایننخستین برخورد میان حکومتهای مغولی قرار گرفت اختلافهای دینی برکای مسلمان و هلاکویبودایی و نتایج حاصل از این اختلافها در روابط سیاسی و نظامی دو دولت بود. با این که اختلافات دودولت از مسائل دیگری نیز ناشی میشد، اما رد پای دین در دورههای مختلف تا پایان عمر دو حکومت،به اشکال گوناگون و با قوت و ضعف در روابط آنان دیده میشد. این امر باعث شد تا خانهای قپچاققبل از مسلمانشدن ایلخانان بکوشند تا با اعلام جانبداری از اسلام و مسلمانان، علاوه بر کسب حمایتمعنوی مسلمانان از دین و اشتراکهای مذهبی خود با ممالیک، برای اتحاد مستحکمتر با این دولت دردشمنی با ایلخانان سود برند. با رسمیشدن اسلام در قلمرو ایلخانان، خانهای قپچاق سعی کردند تا بادر پیش گرفتن خطمشیها و سیاستهای دیگری، همچنان از دین و مسائل مربوط به آن در پیشبرداهداف خود در برابر ایلخانان و نیز حفظ مناسبات با ممالیک سود برند و با این که عوامل سیاسی-نظامی، نقش مهمی در ایجاد و تداوم تنش در میان دو دولت داشت، دین نیز تا پایان عمر دو حکومتبه ابزاری برای پیشبرد اهداف آنان تبدیل شد و در نهایت در کنار سایر عوامل، نقش مهمی در تحققاهداف خانات قپچاق در قلمرو ایلخانان داشت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تحلیلی از فضاهای شهری از تبریز ایلخانی تا اصفهان صفوی (بررسی زمینههای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی)
منوچهر فروتناین پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که چه تحولاتی در فضاهای شهری از دورة ایلخانی تا ظهور مکتب اصفهان در دوره صفوی صورت گرفت و زمینههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این تحولات چه بود؟ برای پاسخ به این سؤال با رویکردی تفسیری- تاریخی و بر اساس مطالعات کتابخانهای، تح چکیده کاملاین پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که چه تحولاتی در فضاهای شهری از دورة ایلخانی تا ظهور مکتب اصفهان در دوره صفوی صورت گرفت و زمینههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این تحولات چه بود؟ برای پاسخ به این سؤال با رویکردی تفسیری- تاریخی و بر اساس مطالعات کتابخانهای، تحولات شهرسازی در شهرهای واجد آثار شهرسازی این دوره با تحلیل تأثیرات تحولات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بررسی گردید. این دگرگونیها از زمان ایلخانان زمینه تحولات شهرسازی و شکلگیری فضاهای شهری جدید در شهرسازی ایران را فراهم نموده است. تأسیس حکومت صفویه و بهویژه اقدامات شاه عباس، زمینهساز ایجاد مکتب شهرسازی اصفهان شد. به این ترتیب عناصر و فضاهای شهریی که در دورههای پیشین شکل گرفته بود، تکامل یافتند و با هم ترکیب شدند. همچنین در مکتب اصفهان، ارسنهای تجاری ـ خدماتی یا مذهبی تشیع رسمی به جای ارسنهای مذهبی صوفیه، هستههای گسترش و توسعة شهری شدند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - An Analytical and Comparative Approach to Recognition Tabriz Ali Shah Mosque
Solmaz Amirrashed Seyed Mehdi Hosseyni NiaAli shah Mosque in Tabriz is one of the remaining buildings from the Ilkhanid period in the region of Azerbaijan in Iran. In historical documents, this building is mentioned with different names such as citadel and mosque. Despite the research done on this building, re چکیده کاملAli shah Mosque in Tabriz is one of the remaining buildings from the Ilkhanid period in the region of Azerbaijan in Iran. In historical documents, this building is mentioned with different names such as citadel and mosque. Despite the research done on this building, researchers still have disagreements regarding architectural specifications. In this research, based on archaeological and architectural evidence, the authors seek to answer the following basic questions in the manner of field studies and libraries, which are based on descriptive-historical and analytical-comparative, how are the architectural features of this building represented by the texts of historical documents? How is the porch connected to the tomb? Also, what is the relationship between Ali shah Citadel and the school of the two minarets of the Erzurum in terms of physical and trinity elements? The following hypotheses are raised: according to the results, the pillar behind the altar is originally the tomb of Alisha. The main altar was located inside it and had a green dome with skylights. The way to reach this tomb and the altar were from the stairs leading to the porch. After the huge columns on either side of it, which may have been turned into a minaret, space has become smaller with an indentation. The school and monastery were connected to its western and eastern sides. This general form of composite buildings in a complex is a feature of most buildings of this period. Other results of this study show that the model of the mosque-school of the Erzurum is derived from this building, which shows the cultural connections between the two regions. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تحلیل آرکیتایپی فضای عرفانی در آرامگاههای عارفان دوره ایلخانی (شیخ عبدالصمد نطنزی و شیخ صفیالدین اردبیلی)
الناز بهنود لیدا بلیلان داریوش ستارزادهروانشناسی تحلیلی یونگ ابزار معرفی تازه ای جهت فهم معانی و دریافت پیام هایی نو از منابع هنری و ادبی به شمارمی رود. براساس این نظریه، کهن الگوها(آرکی تایپ)، بن مایه ها و تصاویر نمادینی هستند که در اساطیر و فرهنگ ها، مفاهیمی مشترک و مشابهی را در ناخودآگاه بشر به جای گذاشته چکیده کاملروانشناسی تحلیلی یونگ ابزار معرفی تازه ای جهت فهم معانی و دریافت پیام هایی نو از منابع هنری و ادبی به شمارمی رود. براساس این نظریه، کهن الگوها(آرکی تایپ)، بن مایه ها و تصاویر نمادینی هستند که در اساطیر و فرهنگ ها، مفاهیمی مشترک و مشابهی را در ناخودآگاه بشر به جای گذاشته اند. در میان آثار معماری، آرامگاه های عارفان دوره ایلخانی به عنوان فضاهایی عرفانی، یکی از بهترین زمینه های ظهور این صُور ازلی را دارا می باشند. یکی از کهن الگوهای مهم و محوری که در روانشناسی تحلیلی یونگ مطرح است، کهن الگوی رُشد(فرآیند تفرّد) می باشد که درباره پرسش های معنوی در مورد معنای زندگی و هدف هستی مطرح می شود. یونگ معتقد است که این کهن الگو را فقط می توان با اسرار توصیف ناپذیر وحدت عرفانی قیاس کرد. براساس هدف پژوهش حاضر، که شناخت مفاهیم معنایی آرکی تایپ می باشد، ضمن بهره گیری از روش محتوای کیفی از رویکردهای مطرح در ادراک نشانه ها استفاده شده است. این تحقیق با مطالعه بر روی این لایه های نشانه ای سعی دارد تا کیفیت و نحوه ارتباط میان تفکر عرفانی، کهن الگوها و ساختار معماری فضاها را روشن سازد. با این فرض که توجه به سیر از جهان دنیوی به جهان اخروی همواره در ادبیات و عرفان موردتوجه بوده است، به نظرمی رسد این کهن الگو در ساختار معماری آرامگاه های موردنظر بازتاب یافته باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - تزیینات گچی دوره ایلخانی در محوطه تاریخی تخت سلیمان
ابراهیم مرادی محمود طاووسی سید علی اصغر میرفتاحاستفاده از نقوش گچبری از عناصر تزیینی معماری دوره ایلخانی است، بطوریکه نمونه این نوع تزیینات در اکثر بناهای دوره ایلخانی مشاهده میشود. این دوره به دلیل استفاده از تزیینات گچبری نسبت به دورههای قبل و پس از خود از جایگاه ویژهای برخوردار است. کاخ شکار ایلخانی تخت سلیمان چکیده کاملاستفاده از نقوش گچبری از عناصر تزیینی معماری دوره ایلخانی است، بطوریکه نمونه این نوع تزیینات در اکثر بناهای دوره ایلخانی مشاهده میشود. این دوره به دلیل استفاده از تزیینات گچبری نسبت به دورههای قبل و پس از خود از جایگاه ویژهای برخوردار است. کاخ شکار ایلخانی تخت سلیمان به عنوان یکی از قدیمیترین بناهای ساخته شده در دوره ایلخانان و تنها بنای بازمانده از نوع بناهای تشریفاتی در دوره مذکور محسوب میشود. از جمله تزیینات گچی بکار رفته در بناهای کاخ شکار ایلخانی تخت سلیمان، استفاده از نقوش استامپی، نقوش برجسته و مقرنس است. لذا بررسی نقوش گچبری این بنا در مطالعه تحول سایر بناهای دوره ایلخانی و تزیینات بکار رفته در آنها دارای اهمیت است. اطلاعاتی که تاکنون در ارتباط با تزیینات گچی تخت سلیمان ارایه شده است بسیار محدود است، لذا در این مقاله ضمن تشریح دیدگاههای مختلف در مورد مقرنسهای بکار رفته در تخت سلیمان، به بررسی تزیینات گچی این بنا و تأثیر نقوش گچبری دورههای پیشین بر تزیینات گچی دوره ایلخانی در تخت سلیمان پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - ساخت و سازهای دورۀ ساسانی در بیستون: پروژههایی که هیچگاه به اتمام نرسیدند
مجتبی چرمچیان فرزاد مافیشواهد زیادی از ساختوسازهای دورۀ ساسانی در بیستون وجود دارد که با توجّه به مدارک بهدست آمده باید آنها را متعلّق به اواخر این دوره و مشخّصاً همزمان با دورۀ پادشاهی خسرو دوّم (۵۹۰-۶۲۸ م) بدانیم. این آثار عبارتند از بنای ساسانی ـ ایلخانی، فرهادتراش، پل خسرو و پل بیستون که چکیده کاملشواهد زیادی از ساختوسازهای دورۀ ساسانی در بیستون وجود دارد که با توجّه به مدارک بهدست آمده باید آنها را متعلّق به اواخر این دوره و مشخّصاً همزمان با دورۀ پادشاهی خسرو دوّم (۵۹۰-۶۲۸ م) بدانیم. این آثار عبارتند از بنای ساسانی ـ ایلخانی، فرهادتراش، پل خسرو و پل بیستون که به آنها باید سه قطعه سرستون منقوش به نیم تنۀ خسرو دوّم را نیز افزود. نکتۀ حائز اهمّیت در مورد این آثار این است که شواهد بهدست آمده از کاوشها و بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد که کار اجرایی همۀ این پروژه ها به یکباره متوقّف شده و این آثار هیچگاه در دوران ساسانی تکمیل نشدهاند، که از جملۀ آنها میتوان به شواهدی دالّ بر عدم اجرای طاق روی دهانههای پل خسرو و پل بیستون، تکمیل نشدن تراش نهایی فرهادتراش، و یا ساخته نشدن فضاها در کاخ دورۀ ساسانی اشاره نمود. در این مقاله کوشش میشود با توصیف و مقایسۀ این آثار و پیشنهاد یک تاریخگذاری نسبتاً دقیق برای آنها، دلایل احتمالی ناتمامماندنشان ارزیابی گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - معرفی و تحلیل باستانشناختی بناهای سلجوقی و ایلخانی استان زنجان
ارض الله نجفی سید علی اصغر میر فتاحاستان زنجان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی درطول دوران اسلامی یکی از مراکز مهم تحولات سیاسی اجتماعی و فرهنگی ایران بوده است، بهویژه در محدوده زمانی دوران سلجوقی و ایلخانی، بنابر دلایل زیادی این اهمیت دو برابر میشود. از دوره سلجوقی بقایای تعدادی قلاع و استحکامات دفاعی به چکیده کاملاستان زنجان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی درطول دوران اسلامی یکی از مراکز مهم تحولات سیاسی اجتماعی و فرهنگی ایران بوده است، بهویژه در محدوده زمانی دوران سلجوقی و ایلخانی، بنابر دلایل زیادی این اهمیت دو برابر میشود. از دوره سلجوقی بقایای تعدادی قلاع و استحکامات دفاعی به همراه دو مسجد و یک مقبره در استان زنجان باقی مانده که مطالعه سیر تطور و تحول معماری منطقه را ممکن میسازد. همچنین، از دوره ایلخانی علاوه بر بنای معظم و باشکوه گنبد سلطانیه بعنوان تجلیگاه معماری قرون میانی اسلامی ایران یک مقبره و بنای بیهمتای معبد داشکسن، بقایای تعداد زیادی استقرارگاههای مسکونی و همچنین بقایای چهارتاقیهایی از منطقه طارم شناسایی شده است که نشانگر گسترش هنر معماری در دوره ایلخانی استان زنجان است. قرون هفتم و هشتم هجری قمری دوران اوج شکوفایی معماری منطقه بوده است. در این پژوهش دو سبک معماری رازی و آذری بر روی بناها مورد مطالعه قرار گرفته است. به هر حال، نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که در دوره سلجوقی و ایلخانی استان زنجان یکی از مراکز ثقل فرهنگ و هنر ایران اسلامی به ویژه در زمینه معماری بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - جلوههای شمنیزم در سلطانیه
ایرج رضایی مهدی خلیلیبه لطف پژوهشهای قومشناسی و زبانشناسی و نیز کشفیات باستانشناسی یک سده اخیر، امروزه دانستههای ما درباره شمنها و آیینهای شمنی بسیار جامعتر و فراگیرتر از گذشته است. پژوهشگران پیشینه چنین آیینهایی را به دوران پیش از تاریخ و گاه پارینهسنگی منتسب میکنند. بسیاری از ص چکیده کاملبه لطف پژوهشهای قومشناسی و زبانشناسی و نیز کشفیات باستانشناسی یک سده اخیر، امروزه دانستههای ما درباره شمنها و آیینهای شمنی بسیار جامعتر و فراگیرتر از گذشته است. پژوهشگران پیشینه چنین آیینهایی را به دوران پیش از تاریخ و گاه پارینهسنگی منتسب میکنند. بسیاری از صاحبنظران نیز بر این باورند که سرزمین آسیای مرکزی و نواحی پیرامون آن، خاستگاه اصلی شمنها بوده است. اقوام مغولی یکی از شناختهشدهترین ساکنان این مناطق هستند که از دیرباز فرهنگی آمیخته به باورهای شمنی داشتهاند. پس از استیلای مغولان بر سرزمین ایران در قرن هفتم هجری قمری، اگرچه آنان به تدریج به دین اسلام گرویدند، اما گرایشها و گاه رجعتهایی نیز به باورهای اجدادی خود بروز میدادند که نشانههای آن را میتوان کموبیش در بقایای مادی برجای مانده از آنان ردیابی کرد. در این مقاله، به بررسی تحلیلی نمادها و نشانههای شمنی در سلطانیه، یکی از مهمترین پایتختهای ایلخانان مغول، خواهیم پرداخت و مصداقهای عینی چنین اعتقاداتی که در گنبد و دیگر فضاهای شهر سلطانیه منعکس شده را آشکار خواهیم کرد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که تأثیر آیین باستانی و شمنی مغولان چه در شیوه تدفین و چه در هنر و معماری اخلاف آنان در شهر سلطانیه، کموبیش منعکس شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - وافدیّه ی مغول؛ پژوهشی پیرامون امواج فراریان و پناهندگانِ دولت ایلخانان به قلمرو ممالیک مصر
احسان سیفییکی از تحّولات برجسته در نیمهی دوم سدهی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی، برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگیهای قابل توجه این حکومت، چالشهای مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایهی غربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروهها چکیده کاملیکی از تحّولات برجسته در نیمهی دوم سدهی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی، برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگیهای قابل توجه این حکومت، چالشهای مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایهی غربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروههای فراری و پناهنده به خصوص افراد و گروههایی که از سمت حکومت ایلخانان مغول به سوی ممالیک مصر میگریختند و به آنان پناهنده میشدند، در بروز و تشدید خصومت میان دو دولت از اهمّیت خاصّی برخوردار است. این گروههای فراری و پناهنده، در منابع عربی، تحت عنوان وافدیّه و مستأمنین معرفی شدهاند. مسئلهی اساسی پژوهش حاضر، این است که تحرکات امواج فراری و پناهخواه به چه صورت شکل گرفته و علل سرکشی آنان علیه ایلخانان مغول چه بوده است. این پژوهش بر آن است تا با بهرهگیری از روش تحقیق تاریخی به بررسی توصیفی و تحلیلی نقش امواج وافدیّه و مستأمنین در بروز و تداوم روابط خصمانه میان ایلخانان و ممالیک و علل تحرکات، عصیان و مخالفت آنان علیه ایلخانان بپردازد. بررسی منابع و مآخذ نشان میدهد که افراد و گروههای فراری و پناهخواه به دلایل مختلف سیاسی، نظامی و ... با پیوستن به دولت ممالیک مصر در بروز تنش و خصومت میان ایلخانان و ممالیک نقش مؤثری را ایفا میکردند. محور نوشتار حاضر بررسی این تحرکات و علل آن میباشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - ساختار اداری محاکم قضایی در عصر ایلخانان برمبنای دستور الکاتب فی تعیین المراتب اثر هندوشاه نخجوانی
زهرا آفرینش خاکیدستورالکاتب فی تعیین المراتب تالیف محمدبن هندوشاه نخجوانی یکی از آثار منحصر بفرد نامه نگاری و آداب کتابت در قرن هشتم ه میباشد. این کتاب الگویی برای کاتبان اداری عصر ایلخانان بود. در میان نمونه نامههای اداری، بخشی از نامهها مربوط به دیوان قضا، شرح وظایف قضات، وکلا و چکیده کاملدستورالکاتب فی تعیین المراتب تالیف محمدبن هندوشاه نخجوانی یکی از آثار منحصر بفرد نامه نگاری و آداب کتابت در قرن هشتم ه میباشد. این کتاب الگویی برای کاتبان اداری عصر ایلخانان بود. در میان نمونه نامههای اداری، بخشی از نامهها مربوط به دیوان قضا، شرح وظایف قضات، وکلا و سایرکارکنان دیوان میشود. ترسیم ساختاردیوان قضا با کمک این احکام و نامهها و تطبیق آن با دیگر منابع این عصر، هدف اصلی این پژوهش میباشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - اسلام آوردن غازان خان، تأثیر و پیامدهای آن بر سایر ادیان و مذاهب موجود در ایران
محمد کریم یوسف جمالیغازان خان پسر بزرگ ارغون در سحرگاه جمعه 29 ربیعالاخر سال 670 ﻫ..ق در قصبهی آبسکون در سلطان دوین در مازندران به دنیا آمد. غازان پس از مرگ ارغون و قتل گیخاتو و بایدو، در سال 694 ﻫ..ق به کمک امیر نوروز- سردار مسلمان شده خود – بر تخت سلطنت جلوس کرد. جلوس غازان بر تخ چکیده کاملغازان خان پسر بزرگ ارغون در سحرگاه جمعه 29 ربیعالاخر سال 670 ﻫ..ق در قصبهی آبسکون در سلطان دوین در مازندران به دنیا آمد. غازان پس از مرگ ارغون و قتل گیخاتو و بایدو، در سال 694 ﻫ..ق به کمک امیر نوروز- سردار مسلمان شده خود – بر تخت سلطنت جلوس کرد. جلوس غازان بر تخت سلطنت همراه بود با تأسی او از مذهب حنفی و قدرت گرفتن این مذهب و باطل شمردن تمام ادیان الهی موجود در کشور و خراب کردن قربانگاهها، محرابها و تعطیل مراسم عشاء ربّانی و دعا و ثنای سایر مذاهب. هدف نویسنده مقاله در این مختصر اطلاعات داده شده بررّسی تأثیر و پیامد اسلام آوردن غازان و دلایل تساهل و یا سختگیری او در موارد خاّص بر سایر ادیان الهی و مذاهب و فرق موجود در ایران است که سعی شده حتیالامکان از منابع اصلی برداشت گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - تََاَمّلی در اندیشه اقتصادی خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی
امیر تیمور رفیعیرشیدالدین فضلالله همدانی (645-718 ق/ 1247- 1318 م) طبیب، مورخ، وزیر و سیاستمدار برجسته سلاطین بزرگ ایلخانی، غازان و اولجایتو، به شمار می رود. بدون تردید فعالیتهای اجتماعی این وزیر مدبر و دانشمند در گرایش سلاطین متأخر ایلخانی به اعمال یک سلسله اقدامات اصلاح طلبانه خصوص چکیده کاملرشیدالدین فضلالله همدانی (645-718 ق/ 1247- 1318 م) طبیب، مورخ، وزیر و سیاستمدار برجسته سلاطین بزرگ ایلخانی، غازان و اولجایتو، به شمار می رود. بدون تردید فعالیتهای اجتماعی این وزیر مدبر و دانشمند در گرایش سلاطین متأخر ایلخانی به اعمال یک سلسله اقدامات اصلاح طلبانه خصوصاً در زمینه اقتصادی و توسعه شهر و روستا و تثبیت نظام مالیاتی به نحو کاملاً چشمگیری مؤثر بوده است. از این روی شایسته است فعالیتهای اجتماعی خواجه رشیدالدین فضلالله به طور فراگیر و جامع مورد مطالعه انتقادی قرار گیرد. در مقاله حاضر کوشش بر این است تا اندیشه اقتصادی خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی را در عهد سلطنت غازان خان، که درغالب یک سلسله اقدامات اقتصادی به منصه ظهور رسید مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد. به طور مشخص موارد زیر از منظر اندیشه اقتصاد سیاسی خواجه رشید الدین مطمح نظر خواهد بود: 1- ترمیم شبکههای ویران آبیاری در جهت کمک به رشد کشاورزی و باغداری . 2-احیای اراضی بایر و حمایت از کشاورزان و روستائیان با تثبیت نرخ مالیات ارضی (خراج) و مالیاتهای دیگری که به دیوان واریز می شد. 3 – به رسمیت شناختن حق تملک برزمین و بازگرداندن زارعان متواری پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - وافدیه ی مغول؛ پژوهشی پیرامون امواج فراریان و پناهندگانِ دولت ایلخانان به قلمرو ممالیک مصر
احسان سیفییکی از تحولات برجسته در نیمهی دوم سدهی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی،برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگیهایقابل توجه این حکومت، چالشهای مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایهیغربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروههای فراری و چکیده کاملیکی از تحولات برجسته در نیمهی دوم سدهی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی،برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگیهایقابل توجه این حکومت، چالشهای مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایهیغربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروههای فراری و پناهنده به خصوصافراد و گروههایی که از سمت حکومت ایلخانان مغول به سوی ممالیک مصر میگریختند وبه آنان پناهنده میشدند، در بروز و تشدید خصومت میان دو دولت از اهمیت خاصیبرخوردار است. این گروههای فراری و پناهنده، در منابع عربی، تحت عنوان وافدیه ومستأمنین معرفی شدهاند.مسئلهی اساسی پژوهش حاضر، این است که تحرکات امواج فراری و پناهخواه بهچه صورت شکل گرفته و علل سرکشی آنان علیه ایلخانان مغول چه بوده است. اینپژوهش بر آن است تا با بهرهگیری از روش تحقیق تاریخی به بررسی توصیفی و تحلیلینقش امواج وافدیه و مستأمنین در بروز و تداوم روابط خصمانه میان ایلخانان و ممالیک وعلل تحرکات، عصیان و مخالفت آنان علیه ایلخانان بپردازد. بررسی منابع و مĤخذ نشانمیدهد که افراد و گروههای فراری و پناهخواه به دلایل مختلف سیاسی، نظامی و . .. باپیوستن به دولت ممالیک مصر در بروز تنش و خصومت میان ایلخانان و ممالیک نقشمؤثری را ایفا میکردند. محور نوشتار حاضر بررسی این تحرکات و علل آن میباشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - بررسی و مقایسه جایگاه وزارت در خلافت عباسی و عصر ایلخانان با تکیه بر خاندان های برمکی و جوینی
ناهید محمدیون شبستری معصومه قره داغی ذکرالله محمدی منیژه صدریدر هر دو دوره ی حمله ی اعراب مسلمان و مغولان به ایران ، دیوان سالاران با فاتحین بههمکاری پرداختند. از جمله ی این خاندان ها، خاندان برمکی و جوینی بودند که توانستند درخلافت عباسی و ایلخانان به مقام وزارت دست یابند. دیوان سالاری در این دو خاندان تداومداشت و آنها در حکومت ه چکیده کاملدر هر دو دوره ی حمله ی اعراب مسلمان و مغولان به ایران ، دیوان سالاران با فاتحین بههمکاری پرداختند. از جمله ی این خاندان ها، خاندان برمکی و جوینی بودند که توانستند درخلافت عباسی و ایلخانان به مقام وزارت دست یابند. دیوان سالاری در این دو خاندان تداومداشت و آنها در حکومت های قبل به دیوان سالاری پرداختند. این دو خاندان توانستند با نفوذدر دستگاه خلافت عباسی و ایلخانان آنها را به سوی فرهنگ ایرانی سوق دهند و در جهتاحیاء و بازسازی فرهنگ ایرانی گام برداشتند. خاندان برمکی و جوینی در طول وزارت خود،خدمات و فعالیت های عمرانی زیادی از جمله ساخت مساجد و مدارس و قصرها را انجامدهند. آنان همچنین جایگاه بالایی در علم و ادب به دست آوردند و علاوه بر اینکه خودکتابهایی را تألیف نمودند، دانشمندان و نویسندگان نیز به نام آنها کتب مهمی نوشتند. آنهاهمچنین به حمایت شاعران و دانشمندان می رداختند. با وجود آنکه خاندان برمکی و جوینیخدمات زیادی انجام دادند اما قدرت و نفوذی که خاندان برمکی و جوینی به دست آوردهبودند، باعث ایجاد رقبایی شد که سرانجام زمینه ی سقوط و نابودی آنها را فراهم ساخت.خاندان برمکی و جوینی نمونه ای از قشر اجتماعی خاص دیوانی ایران هستند که در عرصه یروزگاروتاریخ نامی ماندگار از خود بر جای نهاده اند.واژه های کلیدی : وزارت ، خلافتعباسی و خاندان برمکی، عصر ایلخانی و خاندان جوینی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - تأثیر اندیشههای عرفانی در تزئینات معماری بناهای دوره ایلخانی نمونه مطالعاتی: مسجد جامع ورامین
لیدا بلیلان اصل حنانه فیاض مقدم رقیه غفاری حافظطی دوران های مختلف تاریخی تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی به بهترین شکل در هنر و معماری ظاهر شده به گونه ای که آثار معماری هر دوره، نشاندهنده باورها و اندیشههای غالب آن جامعه است؛ بر جامعه ایلخانی نیز اندیشههای عرفانی و تصوف حاکم بوده است. در این دوره آموزههای عرفانی چکیده کاملطی دوران های مختلف تاریخی تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی به بهترین شکل در هنر و معماری ظاهر شده به گونه ای که آثار معماری هر دوره، نشاندهنده باورها و اندیشههای غالب آن جامعه است؛ بر جامعه ایلخانی نیز اندیشههای عرفانی و تصوف حاکم بوده است. در این دوره آموزههای عرفانی در تمامی بخشهای جامعه، به خصوص معماری و تزئینات معماری، گسترش یافت؛ به طوری که در اکثر بناهای این دوره این تأثیرات مشهود است. موضوع مقاله حاضر، بررسی تأثیر اندیشههای عرفانی در تزئینات معماری دوره ایلخانی و تزئینات مسجد جامع ورامین، به عنوان یکی از بناهای مهم این دوره است. به عبارتی این پژوهش به بررسی نمود عرفان در آثار و تزئینات معماری دورهی ایلخانان مغول میپردازد. روش تحقیق مقاله، بررسی و تحلیل های تفسیری-تاریخی متون و آثار معماری دوره ایلخانی است. از یافته های پژوهش این شواهد حاصل می شود که تصوف و اندیشههای عرفانی، حکومت و معماران ایلخانی را تحت تأثیر قرار داده و این تأثیرات در تزئینات معماری بناهای این دوره به ویژه در تزئینات مساجد نمایان است. در مسجد جامع ورامین از هر سه نوع تزئینات (هندسی، گیاهی و کتیبهای) استفاده شده است که این طرح ها به طور عمده هندسی و یا کتیبهای هستند. با این وجود نقوش گیاهی نیز، هرچند اندک ولی در بنا وجود دارند. این کتیبهها دارای مضامین دینی و یا تاریخی هستند که کتیبههای تاریخی جهت توضیح چگونگی و زمان آغاز بنا به کار میروند. همچنین در طرحهای هندسی که بیشترین حجم تزئینات را به خود اختصاص داده و با اسلوب بسیار مؤثری نیز به کار رفتهاند از مفاهیم نمادین اعداد و اشکال به وفور استفاده شده که به مضامین عرفانی اشاره دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - شاهنامه بینافرهنگی: بررسی نسخه مصوّر شاهنامه بزرگ ایلخانی
فاطمه ماه وانشاهنامه بزرگ ایلخانی یکی از شاهکارهای عصر مغول و مکتب تبریز است. این نسخه مصوّر به خوبی روایت شاهان ایلخانی و ارتباطات فرهنگی و هنری آن روزگار را با زبان تصویر بیان میکند. این شاهکار ایلخانی از دست حوادث روزگار مصون نمانده و به خاطر طمع صاحبانش شیرازه آن گسسته شده است، چکیده کاملشاهنامه بزرگ ایلخانی یکی از شاهکارهای عصر مغول و مکتب تبریز است. این نسخه مصوّر به خوبی روایت شاهان ایلخانی و ارتباطات فرهنگی و هنری آن روزگار را با زبان تصویر بیان میکند. این شاهکار ایلخانی از دست حوادث روزگار مصون نمانده و به خاطر طمع صاحبانش شیرازه آن گسسته شده است، اما همان اوراق برجای مانده به خوبی اوج هنر ایلخانی را به نمایش میگذارد. این پژوهش نگارههای این نسخه را از منظر شاخصههای تصویری بررسی میکند و نشان میدهد که چگونه هنر ایران و شرق دور در این نسخه با هم گره خورده است. این پیوند در نمایش چهرههای چینی – مغولی و شیوه تصویرگری طبیعت (درخت، کوه و ابر) مشهود است. علاوه بر این شاخصههای تصویری دیگر این نسخه نظیر نمادپردازی فرهمندی شاهان، شیوه تصویرگری صحنههای نبرد و سوگنگاری نیز بررسی میشود. در برخی موارد نیز نگارههای این نسخه با نسخه جامع التواریخ که هر دو در یک دوره و یک سبک به تصویر درآمدهاند قیاس میشود. حاصل بررسی نشان میدهد که در نگارههای شاهنامه بزرگ ایلخانی اسلوب هنری فرهنگهای مختلف با هم درآمیخته است: از سویی تأثیرپذیری از نقاشی چینی در چهرهپردازی و منظرهسازی به چشم میخورد، از سوی دیگر فرهنگ مغولی بر نگارهها غلبه دارد، علاوه بر این بنمایه نگارهها در تصاویر ایران باستان ریشه دارد، حتّی این تأثیرپذیری تا فرهنگهای دوردست نظیر هنر بیزانس هم پیش رفته است. از این رو میتوان این نسخه را شاهنامهای بینافرهنگی دانست که چندین سنّت فرهنگی (مغول، چین، ایران باستان، بیزانس) را در یک نسخه واحد تلفیق کردهاست. پرونده مقاله