-
دسترسی آزاد مقاله
1 - مناسبات طغاتیموریان و سربداران: پژوهشی برپایه دادههای سکهشناختی
نسرین میراخورلو محبوبه شرفیاین مقاله بر موضوع مناسبات طغاتیموریان و سربداران متمرکز شده و می کوشد برپایه داده های سکهشناختی تحلیلی دقیق تر از روابط این دو حکومت محلی به دست دهد. بنابر یافته ها، سربداران در مناسبات خود با طغاتیمور سیاستی مسالمتجویانه در پیش گرفتند و سکههای طغاتیمور در گستر چکیده کاملاین مقاله بر موضوع مناسبات طغاتیموریان و سربداران متمرکز شده و می کوشد برپایه داده های سکهشناختی تحلیلی دقیق تر از روابط این دو حکومت محلی به دست دهد. بنابر یافته ها، سربداران در مناسبات خود با طغاتیمور سیاستی مسالمتجویانه در پیش گرفتند و سکههای طغاتیمور در گستره قلمرو آنان، در شهرهایی مانند سمنان، دامغان، اسفراین و سبزوار ضرب میشد. علت اصلی این امر شرایط سیاسی جامعه آن روز بهخصوص تهدیداتی است که حاکمان آلکرت بر سربداران اعمال میکردند و در نتیجه سربداران بهمنظور توسعه قلمرو خود و حفظ امنیت در مرزها، با طغاتیمور سیاست تعامل درپیش گرفتند، اما پس از مرگ طغاتیمور سیاست تقابل و رویارویی و تلاش سربداران در زمینه استقلال و گسترش آموزههای شیعی تبلور بیشتری یافت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بازسازی آثار معماری در دوره تیموریان
ولی الله کاوسیبازسازی بناهای دوره های پیشین وجهی بارز از معماری دوره تیموریان است. آغازگر این جریان شخصتیمور بود. او مال بسیاری صرف ساخت و ساز کرد و برخی بناهای بازمانده از پیش را هم از نو ساخت.شاهرخ، پسر و جانشین تیمور، بیش از پدر به بازسازی آثار توجه کرد. در زمان او، شاهزادگان و در چکیده کاملبازسازی بناهای دوره های پیشین وجهی بارز از معماری دوره تیموریان است. آغازگر این جریان شخصتیمور بود. او مال بسیاری صرف ساخت و ساز کرد و برخی بناهای بازمانده از پیش را هم از نو ساخت.شاهرخ، پسر و جانشین تیمور، بیش از پدر به بازسازی آثار توجه کرد. در زمان او، شاهزادگان و درباریانهم برای احداث و بازسازی بناها تا حدی اختیار یافتند. پس از شاهرخ، جریان تعمیر آثار همچنان تداومیافت و میرزا اب والقاسم بابر و سلطان اب وسعید در این زمینه کوشش هایی کردند. سپس سلطان حسین بایقراو وزیرش، عل یشیر نوایی، برخی از آثار پیشین را بازسازی کردند. همچنین بسیاری از صاح بمنصبان وحتی توانگران ناوابسته به دربار، با ساخت و سازهای گونه گون بر شمار بناها افزودند. اگر چه از آثار بازسازیشده عهد تیموریان جز اندک نمونه هایی باقی نمانده است، روایت مورخان این دوره کمبود آگاهی را تاحدی جبران م یکند. به نظر می رسد این بخش از معماری آن عصر از دید پژوهشگران معاصر پنهان مانده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تاریخ خیرات و اصح التواریخ: معرفی دو تاریخ عمومی از سده نهم هجری و بررسی بازنمایی تاریخ صدر اسلام در آنها
علی کالیرادتاریخ خیرات و اصح التواریخ، نوشته محمد بن فضلالله موسوی، از تاریخهای عمومی کمترشناختهشده سده نهم هجری اند. مقاله حاضر، ضمن معرفی این دو کتاب، به چگونگی بازنمایی تاریخ صدر اسلام در این دو اثر متعلق به عصر تیموری، با تکیهبر تاریخ خیرات، پرداخته است. اگرچه نوشتههای مو چکیده کاملتاریخ خیرات و اصح التواریخ، نوشته محمد بن فضلالله موسوی، از تاریخهای عمومی کمترشناختهشده سده نهم هجری اند. مقاله حاضر، ضمن معرفی این دو کتاب، به چگونگی بازنمایی تاریخ صدر اسلام در این دو اثر متعلق به عصر تیموری، با تکیهبر تاریخ خیرات، پرداخته است. اگرچه نوشتههای موسوی در بادی نظر از منظر دادههای تاریخنگارانه و ارزش ادبی چندان حائز اهمیت نمینماید، اما بازتاب دهنده نگاه وی به تاریخ صدر اسلام، بهعنوان فردی باورمند به حقانیت مذهبی ـ سیاسی علی و آل علی(ع) و متأثر از آموزههای صوفیانه روزگار خویش است. این نگاه را میتوان نمونهای از رویکردهای دینی در خراسان عهد تیموری شمرد. افزون بر این، حاشیهنویسیها و تغییراتی که در سدههای بعد به نسخههای تاریخ خیرات و اصح التواریخ راه یافته بهمثابه خوانش متفاوت خوانندگان از متن و انعکاسدهنده دگرگونی در مرزبندیهای هویت شیعی در ایران طی سدههای نهم تا سیزدهم هجری است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - نقد کتاب زنان خاندان عصر تیموری
سیدهادی ذبیحیدوره تیموری اگرچه یکی از دوره های مهم تاریخ ایران است، اما به آن کمتر پرداخته شده است. یکی از زمینههای تحقیقی مغفولمانده این دوره، بررسی جایگاه و نقش زنان تیموری ا ست. کتاب زنان خاندان عصر تیموری نخستین کتابی است که به این موضوع پرداخته و ازاین رو درخور تحسین است. چکیده کاملدوره تیموری اگرچه یکی از دوره های مهم تاریخ ایران است، اما به آن کمتر پرداخته شده است. یکی از زمینههای تحقیقی مغفولمانده این دوره، بررسی جایگاه و نقش زنان تیموری ا ست. کتاب زنان خاندان عصر تیموری نخستین کتابی است که به این موضوع پرداخته و ازاین رو درخور تحسین است. با این حال اشکالاتی نیز به آن راه یافته که در این مقاله به آنها اشاره خواهد شد. نقد حاضر در دو بخش تنظیم شدهاست: الف. بررسی اجمالی فصلهای کتاب ب. ایرادات کلی کتاب )که شامل 5 مورد است: 1. شیوه نادرست استفاده از منابع و مآخذ 2. غلبه نگاه فمینیستی و تناقضگویی 3. عدم پرداختن به جزئیات 4. عدم تحلیل و اظهارنظر قطعی 5. ادعاهای نادرست تاریخی). پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - جریانهای متمهدیانه در هند و ایران: مورد مطالعه، مهدویه و نوربخشیه
حسام الدین حجت زاده محمد باغستانی کوزه گر شهربانو دلبریهم زمان با اوج گیری کنش های جریان های متمهدیانه ایرانی هم چون نوربخشیه در عصر تیموری، حرکت هایی مشابه از اواخر سده نهم هجری در شبه قاره هند آغاز شد که هدف اصلی رهبران آن ها مانند سیدمحمد جونپوری، مؤسس جریان مهدویه که به اهل سنت نزدیک بودند، جریان سازی اجتماعی حول محور ا چکیده کاملهم زمان با اوج گیری کنش های جریان های متمهدیانه ایرانی هم چون نوربخشیه در عصر تیموری، حرکت هایی مشابه از اواخر سده نهم هجری در شبه قاره هند آغاز شد که هدف اصلی رهبران آن ها مانند سیدمحمد جونپوری، مؤسس جریان مهدویه که به اهل سنت نزدیک بودند، جریان سازی اجتماعی حول محور ادعاهای مهدویت شان بود. سؤال پژوهش حاضر این است که تشابهات و تفاوت های احتمالی دو جریان مهدویه و نوربخشیه کدام اند؟ در این مقاله مهم ترین تشابهات و تفاوت های دو جریان از منظر باورها، روش های تعامل اجتماعی و کنش های سیاسی و نظامی مقایسه می شوند. در این پژوهش نشان داده شده است که رهبران مهدویه و نوربخشیه در مواردی مانند تلاش برای جلب حمایت بزرگان صوفیه، تحریف برخی اصول طریقت های صوفیانه شان و تشکیل گروه های مسلح به هم شباهت دارند. در عین حال، تلاش رهبران مهدویه برای جلوگیری از علم آموزی و ارتباط مریدان با غیرمهدویان و اعتقاد نوربخشیه به تقدم شریعت بر طریقت و به نوعی تناسخ، مهم ترین تفاوت های دو جریان است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تاریخ قبچاق خانی، تاریخ عمومی ناشناختهای از قرن دوازدهم هجری
اسماعیل چنگیزی اردهاییچکیده دوره دوم تیموریان هند (1118-1274هـ) از جمله دورههایی است که تألیف کتب تاریخی در آن رونق داشته و به لحاظ کمی، بسیار پرشمار است. کتاب تاریخ قبچاق خانی به دست قبچاق خان، از امرای نظامی دستگاه تیموری/بابُری، در همین دوره نوشته شده و در بردارنده اطلاعاتی نو از رویداده چکیده کاملچکیده دوره دوم تیموریان هند (1118-1274هـ) از جمله دورههایی است که تألیف کتب تاریخی در آن رونق داشته و به لحاظ کمی، بسیار پرشمار است. کتاب تاریخ قبچاق خانی به دست قبچاق خان، از امرای نظامی دستگاه تیموری/بابُری، در همین دوره نوشته شده و در بردارنده اطلاعاتی نو از رویدادهای روزگار اوست. کتاب در زمره تاریخهای عمومی است و سبکی ساده، روان و بی تکلف دارد و به زبان فارسی نگاشته شده است. نویسنده تلاش کرده است با مختصرنویسی، چکیدهای از تمامی تاریخ بشری را در یک مجموعه تاریخی تک جلدی بگنجاند. در تاریخ پس از اسلام، نگاه او بیشتر به شرق معطوف است و بهویژه رویدادهای سه منطقه همسایه، یعنی، ایران، آسیای میانه و هند، پر اهمیتتر به شمار میرود. از این کتاب، اطلاعاتی مفید درباره قزاقان، قرقیزها و ازبکان به دست میآید. مخصوصا، با توجه به قلت منابع در باره حکومت شیبانیان، گزارشهای دقیق قبچاق خان از دو شعبه ایشان (ابوالخیریان و عربشاهیان/جانیان) که در ماوراء النهر حکمرانی داشتند، اهمیت تاریخی بسیاری دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - تحلیلی از فضاهای شهری از تبریز ایلخانی تا اصفهان صفوی (بررسی زمینههای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی)
منوچهر فروتناین پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که چه تحولاتی در فضاهای شهری از دورة ایلخانی تا ظهور مکتب اصفهان در دوره صفوی صورت گرفت و زمینههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این تحولات چه بود؟ برای پاسخ به این سؤال با رویکردی تفسیری- تاریخی و بر اساس مطالعات کتابخانهای، تح چکیده کاملاین پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که چه تحولاتی در فضاهای شهری از دورة ایلخانی تا ظهور مکتب اصفهان در دوره صفوی صورت گرفت و زمینههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این تحولات چه بود؟ برای پاسخ به این سؤال با رویکردی تفسیری- تاریخی و بر اساس مطالعات کتابخانهای، تحولات شهرسازی در شهرهای واجد آثار شهرسازی این دوره با تحلیل تأثیرات تحولات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بررسی گردید. این دگرگونیها از زمان ایلخانان زمینه تحولات شهرسازی و شکلگیری فضاهای شهری جدید در شهرسازی ایران را فراهم نموده است. تأسیس حکومت صفویه و بهویژه اقدامات شاه عباس، زمینهساز ایجاد مکتب شهرسازی اصفهان شد. به این ترتیب عناصر و فضاهای شهریی که در دورههای پیشین شکل گرفته بود، تکامل یافتند و با هم ترکیب شدند. همچنین در مکتب اصفهان، ارسنهای تجاری ـ خدماتی یا مذهبی تشیع رسمی به جای ارسنهای مذهبی صوفیه، هستههای گسترش و توسعة شهری شدند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - معرّفی و بررسی نسخۀ خطّی«صحیفۀ شاهی(تقویم المکاتیب)»
جلال دهقانی احمد ذاکرینسخه های خطّی، گنجینه های گران بهای هر ملّتی است.کشور ما به دلیل داشتن پشتوانۀ فرهنگی قوی ، در این زمینه بسیار غنی است.نسخ خطّی بسیاری به زبان فارسی کتابخانه های ایران و جهان نگهداری می شود.این نسخه ها در زمینۀ علوم گوناگونی نگاشته شده است. منشآت و ترسّل یکی از گونه های چکیده کاملنسخه های خطّی، گنجینه های گران بهای هر ملّتی است.کشور ما به دلیل داشتن پشتوانۀ فرهنگی قوی ، در این زمینه بسیار غنی است.نسخ خطّی بسیاری به زبان فارسی کتابخانه های ایران و جهان نگهداری می شود.این نسخه ها در زمینۀ علوم گوناگونی نگاشته شده است. منشآت و ترسّل یکی از گونه های رایج در تاریخ ادب فارسی و عنوان عمومی آثار و کتاب هایی است که در برگیرندۀ منشور یا فرمان، اخوانیات، جوابیات، سلطانیات، سوگندنامه ها و عهدنامه ها، فتح نامه ها یا شکست نامه ها است. عصر تیموری یکی از درخشان ترین و پُررونق ترین دوران منشآت نویسی است. در این دوره، انشاءِ منشآت و ترسّلات گوناگون، مقیاس و معیاری برای سنجش مایه های سخن شناسی و ذوق به شمار می رود. منشآت صحیفۀ شاهی یا تقویم المکاتیب عنوان یکی از منشآت عصر تیموری است که به همّت ملّا حسین واعظ کاشفی سبزواری دبیر و منشی دربار سلطان حسین بایقرا و مؤلّف کتب بی شماری از قبیل جواهرالتّفسیر، انوار سهیلی، روضه الشّهدا و ... تدوین شده است. نسخه های خطّی این کتاب در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانۀ مَلِک و چندین کتابخانۀ دیگر نگه داری می شود. با توجّه به اهمیّت ادبی و تاریخی کتاب صحیفۀ شاهی در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته، ضمن نگارش مقدّمه ای در تاریخ مراسلات و معرّفی نسخه های خطّی این اثر، بر احیای یکی از مواریث تاریخی و ادبی کشور تأکید شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - بررسی انتسابِ اشعار در جُنگ اسکندر میرزای تیموری
موسی وصفی قراولخانه امید مجد محمد رضاییجُنگ ها، از آن دست نُسخی هستند که به دلیل شمولشان بر اشعار متنوع، بسیار حائز اهمیتند. چنانکه می دانیم ذوق ادبی در هر عصری تغییر می کند و ممکن است اشعاری که در زمانی مقبول بوده، در ادوار دیگر، چندان مورد اقبال قرار نگیرد. طبیعتاً اینگونه اشعار که مورد پسندِ عصری نباشد چکیده کاملجُنگ ها، از آن دست نُسخی هستند که به دلیل شمولشان بر اشعار متنوع، بسیار حائز اهمیتند. چنانکه می دانیم ذوق ادبی در هر عصری تغییر می کند و ممکن است اشعاری که در زمانی مقبول بوده، در ادوار دیگر، چندان مورد اقبال قرار نگیرد. طبیعتاً اینگونه اشعار که مورد پسندِ عصری نباشد، محکوم به فراموشی است. گاهی حتی نام شاعران هم به تدریج فراموش می شود. به نظر می رسد جُنگ ها جان پناه امنی برای اینگونه اشعار و شاعرانشان هستند. بنابراین با استفاده از اینگونه منابع می توان به نمونه هایی از اشعارِ شاعرانی دست یافت که دیوانشان استنساخ نشده و از میان رفته است و این خود برهانِ قاطعی بر اهمّیت جُنگ ها است. امّا علاوه بر این محاسن، جُنگ های خطّی اشکالاتی هم دارند که حاصل سهو کاتبان آن است که لازم است اصلاح شوند تا محقّقین و پژوهشگرانی که به آن ها رجوع می کنند، دچار گمراهی نشوند. از جمله مواردی که ممکن است کاتب در آن دچار اشتباه شده باشد، می توان به انتساب اشعار اشاره کرد. چنانکه در جُنگ اسکندر میرزای تیموری نیز در چند مورد، اشعاری به غلط به نام شاعران دیگر آمده است که در این مقاله به آن پرداخته ایم. در مقاله حاضر، سعی کردیم که با مراجعه به کتب تذکره و دواوین شاعران، صحّت انتساب اشعار را در چهار بخش مورد بررسی قرار دهیم. 1) اشعاری که در جُنگ به نام دو نفر آمده است 2) دو مسمّطی که اجزای آن به نام یازده شاعر نقل شده است 3) اشعاری که سهواً با عبارت و ایضاً له به دیگران منسوب شده است 4) اشعاری که در منابع مختلف به نام شاعران دیگر آمده است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند از برخی اشتباهات محقیقن، پیشگیری کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - نقش روضهالشّهدای کاشفی در گسترش تحریفات تاریخ عاشورا
حمیدرضا جدیدیروضهالشّهدای ملّا حسین واعظ کاشفی (د. 910ق) تصویرگر واقعة عاشورا با بیانی ادیبانه و جذّاب و یکی از اوّلین مقاتل فارسی و از تأثیرگذارترین آثار پیرامون واقعة کربلاست. این اثر پس از نگارش تا به امروز، به سبب گسترش اخبار مجعول و تحریف وقایع، مورد انتقاد جدّی قرار گرفته است چکیده کاملروضهالشّهدای ملّا حسین واعظ کاشفی (د. 910ق) تصویرگر واقعة عاشورا با بیانی ادیبانه و جذّاب و یکی از اوّلین مقاتل فارسی و از تأثیرگذارترین آثار پیرامون واقعة کربلاست. این اثر پس از نگارش تا به امروز، به سبب گسترش اخبار مجعول و تحریف وقایع، مورد انتقاد جدّی قرار گرفته است، به شکلی که آن را از جملة مهمترین دلایل اشاعة اخبار دروغین و ضعیف تاریخی در مورد حادثة عاشورا دانستهاند. در این مقالة ادبی- تاریخی با بهره جویی از روش تحلیلی – توصیفی، پس از توضیحات مختصری پیرامون ویژگیهای اجتماعی- فرهنگی پایانِ عصرتیموری و آثار و زندگانی کاشفی، ضمن بیان و نقد نظریات مختلف در مورد این اثر و نویسندة آن همچنین ذکر انواع تحریف در واقعة عاشورا، به دلایل ورود مجعولات و تحریفات تاریخی به این کتاب و علل اقبال عمومی به آن پرداخته شده و منابع مورد استفاده و شیوة روایت کاشفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافتههای این پژوهش مبیّن این حقیقت است که مسائلی مانند ضعف منابع مورد استفادة کاشفی، شیوههای روایت داستانی و صوفیانة او؛ تکیه بر حافظة مؤلّف به دلیل اشتغال وی به امر وعظ و توجّه به انشاءپردازی به جای دقّت در نقل وقایع و قصد کاشفی به عنوان واعظی شیعی در ایجاد ارتباط عاطفی مردم روزگارش با اهلبیت (ع)، از مهمترین دلایل ورود تحریفات به این کتاب است. همچنین میتوان گفت تیموریان خراسان فضایی ایجاد کردند که نتیجهاش پذیرش تشیّعی شد که بعدها صفویّه به تبلیغ و رسمیّت بخشی به آن همّت نمودند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - «بررسی تأثیر حکومت های مغول و تیموری برگسترده شدن اندیشه های عرفانی»
مهدی محقق آرزو لاریجانیادبیات، زاییده ی فکر و اندیشه ی شاعرانی ونویسندگان است که درقالب نظم و نثر تبلور پیدا می کند. آنچه که فکر و اندیشه ی آدمی را جهت دار می کند وبه آن انگیزه و هدف می دهد تا به موضوعی بیندیشد، اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه است، زیرا فرد از جامعه جدا نیست، سختی ها و را چکیده کاملادبیات، زاییده ی فکر و اندیشه ی شاعرانی ونویسندگان است که درقالب نظم و نثر تبلور پیدا می کند. آنچه که فکر و اندیشه ی آدمی را جهت دار می کند وبه آن انگیزه و هدف می دهد تا به موضوعی بیندیشد، اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه است، زیرا فرد از جامعه جدا نیست، سختی ها و راحتی ها و فرهنگ حاکم بردوران در اهمیت دادن یا بی توجهی به امری، نیازها و شادی ها را مشخص می کند. ادیب و شاعر نیز متأثر از چنین اوضاعی، فکر خود را هدایت می کند. دوره ی مغول و تیموری از دوره های بسیارمؤثر درشکل گیری موضوعات ادبی این دوره است. اوضاع داخلی حاکم برجامعه، فرهنگ مغول و آزادی دینی و اعتقادات خرافه پرستی مغولان، زمینه های مساعدی را برای گستردگی اندیشه های عرفانی فراهم آورد. دراین مقاله سعی شده است با مطالعه و بررسی تاریخ دوره ی مغول، عوامل اصلی در توسعه ی تصوف و عرفان استخراج گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - بازخوانی الگوهای هندسی به کار رفته در بناها و قالیهای دورۀ تیموری-ترکمانی
رقیه مرادی لیدا بلیلان اصلدوران حکومت ترکمانان و تیموریان یکی از درخشانترین ادوار تمدن اسلامی و دوران اعتلای هنر و معماری است. یکی از ویژگیهای معماری تیموری-ترکمانی بهرهگیری از هندسه میباشد که نمود آن در شکوه و عمودیت بناهای عصر تیموری-ترکمانی مشخص است؛ همچنین در این دوره استفاده از الگوهای چکیده کاملدوران حکومت ترکمانان و تیموریان یکی از درخشانترین ادوار تمدن اسلامی و دوران اعتلای هنر و معماری است. یکی از ویژگیهای معماری تیموری-ترکمانی بهرهگیری از هندسه میباشد که نمود آن در شکوه و عمودیت بناهای عصر تیموری-ترکمانی مشخص است؛ همچنین در این دوره استفاده از الگوهای هندسی به رشد قابلتوجهی دست مییابد این علم در معماری و هنر جنبۀ کاربردی پیدا میکند و بهعنوان الگویی در ساخت بناها و صناعـات وابسـته، از جمله قالیبافی استفاده میشود. دورۀ تیموری-ترکمانی را با احتیاط میتوان آخرین دورهای دانست که در آن گره قوی، پُرکار و الگوهای هندسی استفاده شده است. در دورههای بعدی حضور الگوهای هندسی در تزئینات وابسته به معماری کمرنگ میشود. لذا با این پیشفرض پژوهش حاضر قصد دارد با روش تاریخی-تحلیلی-توصیفی و با بهرهگیری از منابع تاریخی و کتابخانهای حضور هندسه و مشابهتهای الگویی آن با طرحهای قالیهای دورۀ تیموری-ترکمانی را تحلیل کند. هدف این مقاله بازخوانی الگوهای هندسی بهکار رفته در بناها و قالیهای دورۀ تیموری-ترکمانی است. مدعای اصلی مقاله این است که تا نشان دهد معماری و صناعات دورۀ تیموری-ترکمانی برآمده از هندسه و الگوهای هندسی است و رابطۀ مستقیم با این فرض اساسی دارد که نه تنها قالیهای دورۀ تیموری-ترکمانی، بلکه سایر انواع طرحها را هم در نوشتههای مصور کارگاه دربار تیموری-ترکمانی میتوان یافت که از تاریخهای مختلف در طول قرن میباشند و دارای طرحهای هندسی هستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - تأثیر معنویت و عرفان در بین عالمان و صوفیان تشیعگرا در نیمه اول قرن نهم هجری
یوسف ظهوریان اردشیر اسدبیگی شهربانو دلبری علیرضا روحیاز ویژگی های بارز قرن نهم هجری از نظر مذهبی، رواج مذهب تشیع و اظهار قشر فرهنگی و فرهیخته نسبت به این مذهب بود. سیاست آزادی مذهبی تیموریان که ادامه سیاست مغولان بود. زمینه را برای تضارب آراء مهیا کرد. در این راستا مکتب تشیع که از پایه های اعتقادی استواری برخوردار بود، با چکیده کاملاز ویژگی های بارز قرن نهم هجری از نظر مذهبی، رواج مذهب تشیع و اظهار قشر فرهنگی و فرهیخته نسبت به این مذهب بود. سیاست آزادی مذهبی تیموریان که ادامه سیاست مغولان بود. زمینه را برای تضارب آراء مهیا کرد. در این راستا مکتب تشیع که از پایه های اعتقادی استواری برخوردار بود، با انگیزه های معنوی، الهی و عرفانی رشد چشمگیری کرد که درنهایت مقدمات تشکیل حکومت شیعی ایجادگردید. همچنین آرامش ایجادشده بعد از فتوحات تیمور و علاقه و احترام وی به علما، دانشمندان و صوفیان نیز مشاهده می گردد. دراین دوره عالمان یا شیعه بودند و اساس تألیفات خود را بر بعد عرفان و تشیع قرارمی دادند و اگر هم سنی بودند، سنی کم تعصب و یا متمایل به شیعه بودند. حال تلاش های عالمان و دانشمندان در دوره قبل و مقارن روی کار آمدن تیموریان برای ایجاد تشیع حائز اهمیت است که این پژوهش به آن می پردازد. شیوة این جستار (توصیفی - تحلیلی) می باشد. پرسش اصلی این تحقیق این است که آیا با مطالعۀ آثار دانشمندان این دوره می توان به دیدگاه های عرفانی آن ها در زمینه تشیع دست یافت؟ نتایج بررسی نشان می دهد که آثار امیرعلیشیرنوایی، خنجی، عبدالرحمن جامی و غیره از اهل سنت و متصوفه نمودی از عرفان و تشیع را در آثار خود دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - بررسی مهمترین منابع وکتب احتساب در دوره های ایلخانان، تیموریان وترکمانان
بدریه فیاضی سید صادق سجادی علی ذاکریدر طول سالیان متعددی که بحث حسبه در میان مسلمین مطرح شده است کتابهای زیادی چه بطور مستقل ویا غیر مستقل دراین موضوع به رشته تحریر در آمده اند. معرفی وحفظ ونگهداری آنها وظیفه هر علاقه مند به میراث ارزشمند علمی کشور است تا گذر زمان نتواند تار نسیان بر این آثار تاریخی بکشد. چکیده کاملدر طول سالیان متعددی که بحث حسبه در میان مسلمین مطرح شده است کتابهای زیادی چه بطور مستقل ویا غیر مستقل دراین موضوع به رشته تحریر در آمده اند. معرفی وحفظ ونگهداری آنها وظیفه هر علاقه مند به میراث ارزشمند علمی کشور است تا گذر زمان نتواند تار نسیان بر این آثار تاریخی بکشد. بحث وبررسی موضوعات مربوطه به حسبه از دیرباز مطرح بوده وبرخی تاریخچه حسبه را به قبل از اسلام برده ومعتقدند که این نهاد از سازمانهای روم قدیم اقتباس شده است.(اقبال،1971م،ص22) ولی تدوین کتابهای مستقل در این موضوع باید از روزی که جامعه از حالت سادگی وسنتی بصورت شهرنشینی تبدیل شد وروابط اجتماعی پیچیده تر شد،آغاز شده باشد .در این زمینه گفته اند: آثار مربوط به حسبه را به دو گروه میتوان تقسیم کرد. بنابر اطلاعات ما دربارۀ اینگونه آثار، اعم از آنچه فقط نام و نشان آنها را میدانیم، یا آثاری که اکنون در دست است، تا نیمۀ دوم قرن 2 ق/ 8 م کتاب و رسالهای مستقل دراینباره نوشته نشده است، یا ما از آن اطلاع نداریم. تا این تاریخ، روایات منقول از پیامبر (ص) و آثار و آراء فقهی که تا این زمان تألیف شده، یا گرد آمده بود، بهخصوص ابواب مربوط به معاملات، یگانه منابع مباحث عملی و نظری حسبه به شمار میرفت؛ و همچنان ادامه یافت. علاوه بر آن، اندکی بعدتر نظریهپردازان حکومت در آثاری که میتوان آنها را زیر عنوانهای عمومی آدابالملوکها و احکامالسلطانیهها و سیاستنامهها قرار داد، فصل یا فصولی را به حسبه و اصول و مبانی آن اختصاص دادند. اما تألیف آثار مستقل دربارۀ حسبه از وقتی شروع شد که شهرها توسعهیافت، مفهوم دولت و حکومت و امت و کارکردهای آن روشنتر شد و در چارچوبی استوارتر قرار گرفت، روابط اجتماعی روی به گسترش نهاد و شبکههایی در هم تنیده از فعالیتهای مالی رشتههای اصلی اقتصاد شهری را به دست گرفت. معرفی کتاب یا کتاب شناسی یکی از مناسب ترین روشها در تهیه منابع وگسترش وحفظ سرمایه مکتوب در پیرامون موضوعی ویژه، موقعیت خاصی در ارائه تلاشها و خدمات علمی دارند. همه افراد به اهمیت کتابشناسی و کاربرد آن در پژوهش،اذعان دارند وپژوهشی که از منابع تخصصی واصلی خود برخوردار نباشد به سرانجام مطلوب نخواهد رسید .با توجه به اهمیت کتابشناسی ها در معرفی پیشینه علمی موضوع و عدم اقدامات موازی وتکراری ، نگارنده در مقاله ی حاضر به روش توصیفی، تحلیلی، گزارشی از کتابهای تدوین شده در موضوع احتساب در دوران ایلخانان، تیموریان وترکمانان را ارائه کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - معرفی دو نمونه از اشیاء دوره تیموری موجود درموزه ملی ایروان ارمنستان
شهرام حیدرآبادیانهنر فلزکاری اسلامی از دیدگاه باستانشناسی و هنر همواره مورد توجه بوده و در این بین هنر فلزکاری تیموری به علت ظرافتها، نقوش و کتیبههای اسلامی بسیار باارزش از جایگاهی بس والا برخوردار است. در این مقاله به بررسی دو نمونه از این اشیاء پرداخته شده که به دلیل دوری از انظار چکیده کاملهنر فلزکاری اسلامی از دیدگاه باستانشناسی و هنر همواره مورد توجه بوده و در این بین هنر فلزکاری تیموری به علت ظرافتها، نقوش و کتیبههای اسلامی بسیار باارزش از جایگاهی بس والا برخوردار است. در این مقاله به بررسی دو نمونه از این اشیاء پرداخته شده که به دلیل دوری از انظار پژوهشگران تاکنون مورد تحقیق علمی و فنی قرار نگرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - وزارت خواجه قوام الدین نظام الملک خوافی (836-903ق) در عهد سلطان حسین میرزا بایقرای تیموری (875-911ق)
دکتر امیر تیمور رفیعیخواجه قوامالدین نظامالملک خوافی، فرزند مولانا شهابالدین اسماعیل، یکی از وزیران سلطان حسین میرزا بایقرای تیموری (842 – 911ق) بود که نزدیک به سی سال از عمر خود را در دیوان تیموریان به کارهای مالی و ملکی سپری کرد. فعالیتهای دیوانی وی از دوران ابوالقاسم بابر میرزا چکیده کاملخواجه قوامالدین نظامالملک خوافی، فرزند مولانا شهابالدین اسماعیل، یکی از وزیران سلطان حسین میرزا بایقرای تیموری (842 – 911ق) بود که نزدیک به سی سال از عمر خود را در دیوان تیموریان به کارهای مالی و ملکی سپری کرد. فعالیتهای دیوانی وی از دوران ابوالقاسم بابر میرزا فرمانروای هرات (853-861 ق)، آغاز شد و پس از آن در سلک خدمت گذاران سلطان ابوسعید گورکانی (855-873ق) وارد شد. وی از سال 855ق که سلطان حسین میرزا بایقرا بر تخت هرات نشست به عنوان وزیر فعالیت خود را آغاز کرد و تا سال 903 ق. که به دستور سلطان تیموری به قتل رسید، پیوسته یکی از وزیران دیوان اعلاء در هرات بوده است. دوران نسبتاً طولانی وزارت وی منجر به بروز کشمکشها و دستهبندیهای سیاسی در ساختار حکومتی تیموریان گردید. در واقع مرگ وی نتیجه شدت اختلافات سیاسی – مذهبی عناصر ترک و تاجیک بود. سلطان حسین میرزا بایقرا نیز نتوانست اوضاع متشنج داخلی را تحت نظم و کنترل در آورد. شورشهای داخلی زبانه کشید و به دنبال آن یورشهای ازبکان و دخالت آنان در اختلافات خانوادگی شاهزادگان تیموری، اوضاع را وخیمتر کرد، در نهایت با مرگ سلطان حسین بایقرا در 911ق. جانشین لایقی در میان خاندان تیموری باقی نماند تا از سقوط هرات به دست ازبکان در سال 913 جلوگیری به عمل آورد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - بررسی مشروعیت تیموریان(912-771 ق.) با رویکرد به اندیشه های سیاسی ایرانی
زهرا اعلامی زواره فریدون الهیاریمشروعیت در اصطلاح سیاسی به معنای پذیرش و فرمانبرداری آگاهانه و داوطلبانه مردم از نظام سیاسی و قدرت حاکم است. همه انواع نظام های سیاسی، نیاز به مشروعیت دارند؛ تا از یک سو ثابت نمایند که سلطه و حاکمیت ایشان بر حق و درست است و از سوی دیگر با آگاه نمودن زیر دستان از حقانیت چکیده کاملمشروعیت در اصطلاح سیاسی به معنای پذیرش و فرمانبرداری آگاهانه و داوطلبانه مردم از نظام سیاسی و قدرت حاکم است. همه انواع نظام های سیاسی، نیاز به مشروعیت دارند؛ تا از یک سو ثابت نمایند که سلطه و حاکمیت ایشان بر حق و درست است و از سوی دیگر با آگاه نمودن زیر دستان از حقانیت خود، موجبات اطاعت سیاسی آنان را فراهم آورند. هر حاکمیتی در چارچوب شرایط عصر خود و با توجه به مذهب، فرهنگ، خلقیات و پیشینه جامعه، اصول خاصی را به عنوان مبنای مشروعیت ارائه می کند. مساله مهم در اینجا توان تلفیق این اصول با شرایط مختلف است. یکی از ابزارهایی که حکومت ها برای اعتبار بخشی به حاکمیت خود استفاده می نمودند، بهره گیری از اندیشه ها و عقاید سیاسی ایرانی در مورد جایگاه والای حکومت و لزوم اطاعت از حاکم بود. تیموریان912-771 ق. نیز در جهت کسب مشروعیت به این اصل مهم توجه داشتند. این مقاله بر آن است تا پس از بیان مقدمه ای از بحث، مشروعیت حاکمیت تیموریان را بر مبنای اندیشه های ایرانی و در قالب عناوینی همچون؛ حقّ الهی حکومت، فرهمندی، تأیید الهی، تأثیر پذیری از آداب ملکداری پادشاهان ایرانی و... به روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس اطلاعات کتابخانه ای بررسی نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - تأثیر نظام مالکیت ارضی بر تحولات علمی و فرهنگی دورۀ تیموری
فاطمه السادات فیروزی عبدالرسول عمادی علیرضا منصوریچکیده: تأثیر نظام مالکیت ارضی بر تحولات علمی و فرهنگی دورۀ تیموری شکوفایی علمی و فرهنگی دورۀ تیموری که گاهی از آن با عنوان رنسانس تیموری یاد می شود ، نیازمند حمایت های اقتصادی بود ، و نمی توان آن را تنها بر اساس علایق فردی برخی از سلاطین تیموری به علم و دانش تبیین ک چکیده کاملچکیده: تأثیر نظام مالکیت ارضی بر تحولات علمی و فرهنگی دورۀ تیموری شکوفایی علمی و فرهنگی دورۀ تیموری که گاهی از آن با عنوان رنسانس تیموری یاد می شود ، نیازمند حمایت های اقتصادی بود ، و نمی توان آن را تنها بر اساس علایق فردی برخی از سلاطین تیموری به علم و دانش تبیین کرد . در مقالۀ حاضر با رویکرد تاریخ نگارانۀ عقلانیت نقاد توضیح می دهیم که نظام اقتصادی و مالیاتی و زمین داری دورۀ تیموری ، که نمونۀ شاخص آن با نام سیورغال شناخته میشود ، گرچه از طرف حکومت مرکزی متناسب با زیست بوم سیاسی و اجتماعی آن دوره و در راستای اهداف اقتصادی و سیاسی حکام اعمال شد ، ولی تبعات پیشبینی نشده ای داشت که یکی از آنها ایجاد زمینۀ مناسبی برای حمایت از نهادهای علمی و فرهنگی آن دوره بود. کلمات کلیدی : علم دورۀ تیموری ، سیورغال ، اقتصاد دورۀ تیموری، عقلانیت نقاد، پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - فهم تاریخی جایگاه زنان دربار تیموری از سفرنامه کلاویخو
لیلا محمدیشناسایی تحولات،تغییرات و تداوم جایگاه زنان، شاخص مهمی برای درک وضعیت اجتماعی زنان یک جامعه و بازنمایی و اشاعه ارزشها و پایگاه اجتماعی آنان در طول تاریخ می باشد از این رو،یکی از منابع مهم برای شناخت تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یک جامعه، سفرنامه ها هستند که از چکیده کاملشناسایی تحولات،تغییرات و تداوم جایگاه زنان، شاخص مهمی برای درک وضعیت اجتماعی زنان یک جامعه و بازنمایی و اشاعه ارزشها و پایگاه اجتماعی آنان در طول تاریخ می باشد از این رو،یکی از منابع مهم برای شناخت تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یک جامعه، سفرنامه ها هستند که از جمله مسائل مورد توجه سفرنامه نویسان، بررسی روابط اجتماعی در درون جامعه است که فارغ از جهت گیری های زنانه و مردانه ،تصویری از تجربه ها ومتن زندگی روزمره زنان، که بیشتر منابع و متون به آن نپرداخته اند را فراهم می سازد. از این نظر،سفرنامه هایی که از دوران تیموری برجای مانده اند اطلاعات مهمی در ارتباط با تاریخ اجتماعی و به ویژه از زنان حرمسرا در این دوره ارائه می دهند .در واقع هدف از این تحقیق بررسی وضعیت اجتماعی زنان خاندان تیموری با تکیه برسفرنامه کلاویخو است ، و به دنبال آن است تا فهم و تصویری از جایگاه اجتماعی زنان دربار عصر تیموری و ملاحظات و شرایط تاثیر گذار بر آن را داشته باشد. سوال اصلی تحقیق این است که وضعیت اجتماعی زنان خاندان تیموری چگونه بوده است؟این مقاله پژوهشی توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای گردآوری شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - بررسی نقش عوامل سیاسی در تحول هنرهای تزئینی عصر تیموری (با تاکید بر هنر کتابآرایی و معماری)
معصومه سادات نظم امید سپهری راد رجبعلی وثوقی مطلقسیاست همواره تاثیرات زیادی در تحول و تنوع هنرهای یک تمدن داشته است. دورهی تاریخی تیموری، یکی از دوره های باشکوه فرهنگی میباشد. حاکمان تیموری با آگاهی از جایگاه هنر و کمک گرفتن از هنرمندان، علاوه بر تثبیت و عظمت نمایی قدرت سیاسی خود، موجبات شکوهمندی هنری را نیز، فراهم چکیده کاملسیاست همواره تاثیرات زیادی در تحول و تنوع هنرهای یک تمدن داشته است. دورهی تاریخی تیموری، یکی از دوره های باشکوه فرهنگی میباشد. حاکمان تیموری با آگاهی از جایگاه هنر و کمک گرفتن از هنرمندان، علاوه بر تثبیت و عظمت نمایی قدرت سیاسی خود، موجبات شکوهمندی هنری را نیز، فراهم ساختند. هدف اصلی پژوهش، بررسی تاثیر و نقش عوامل سیاسی در تحول هنرهای تزئینی عصر تیموری میباشد. پژوهش به شیوهی توصیفی و تحلیلی و گردآوری اطلاعات، از طریق منابع تاریخی هنری کتابخانهایی، انجام گرفته و با طرح این سوال که ؛ کدام عوامل سیاسی نقش مهمی در تحول هنرهای تزئینی عصر تیموری داشته و تحول پدید آمده در کدام هنرهای تزئینی بیشتر بوده است؟ به بررسی نقش عوامل سیاسی درتحول هنرهای تزئینی عصر تیموری، میپردازد. از نتایج به دست آمده میتوان عظمت نمایی و شکوه درباری، مقابله با رقبا، از طریق تبلیغ سیاسی، تشکیل کارگاه های علمی و هنری توسط وزرا ارتباط با دولتهای همجوار (چین)، حضور هنرمندان در مراکز هنری و تشکیل مکاتب هنری شیراز و هرات، اشاره کرد که از یک سو، حاکمان را براهداف سیاسی خود میرساند و از سوی دیگر، موجب خلاقیت هنرمندان تکامل و تحول سبک هنری در نقوش، از طریق شکلگیری مکاتب هنری در هنرهای تزئینی کتابآرایی و معماری گردیده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - فهم تاریخی جایگاه زنان دربار تیموری از سفرنامه کلاویخو (اصلاح شده)
لیلا محمدیچکیدهیکی از منابع مهم برای شناخت تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یک جامعه، سفرنامه ها هستند و از جمله مسائل مورد توجه سفرنامه نویسان، بررسی روابط اجتماعی در درون جامعه است که فارغ از جهت گیری های زنانه و مردانه ،تصویری از تجربه ها ومتن زندگی روزمره زنان، که بیشتر چکیده کاملچکیدهیکی از منابع مهم برای شناخت تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یک جامعه، سفرنامه ها هستند و از جمله مسائل مورد توجه سفرنامه نویسان، بررسی روابط اجتماعی در درون جامعه است که فارغ از جهت گیری های زنانه و مردانه ،تصویری از تجربه ها ومتن زندگی روزمره زنان، که بیشتر منابع و متون به آن نپرداخته اند را فراهم می سازد. از این نظر،سفرنامه هایی که از دوران تیموری برجای مانده اند اطلاعات مهمی در ارتباط با تاریخ اجتماعی و به ویژه از زنان حرمسرا در این دوره ارائه می دهند .در واقع هدف از این تحقیق بررسی وضعیت اجتماعی زنان خاندان تیموری با تکیه برسفرنامه کلاویخو است ، و به دنبال آن است تا فهم و تصویری از جایگاه اجتماعی زنان دربار عصر تیموری و ملاحظات و شرایط تاثیر گذار بر آن را داشته باشد. سوال اصلی تحقیق این است که وضعیت اجتماعی زنان خاندان تیموری چگونه بوده است؟این مقاله پژوهشی توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای گردآوری شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - سادات و نقش میانجیگرانه آنان بین طبقات فرادست و فرودست در دوره تیموری
ربابه السادات جذبی رضا دهقانی محمود سیدسادات به جهت انتساب به پیامبر اکرم، از همان بدو طلوع اسلام مورد احترام عموم مردم بوده و از موقعیت ویژه ای برخوردار بودند. فروپاشی خلافت عباسی و حاکمیت مغولان یک فضای آزاداندیشی دینی در سراسر جهان اسلام به وجود آورد و مذاهب ، طریقت ها و جریانهای فکری فرصت پیدا کردند که آ چکیده کاملسادات به جهت انتساب به پیامبر اکرم، از همان بدو طلوع اسلام مورد احترام عموم مردم بوده و از موقعیت ویژه ای برخوردار بودند. فروپاشی خلافت عباسی و حاکمیت مغولان یک فضای آزاداندیشی دینی در سراسر جهان اسلام به وجود آورد و مذاهب ، طریقت ها و جریانهای فکری فرصت پیدا کردند که آزادانه به تبلیغ اندیشه های خود بپردازند. سادات هم از این فضای آزاد بی بهره نماندند و برخی خاندان های سرشناس این شانس را یافتند که قدم در راه سیاست و کسب قدرت بگذارند و حکومت هایی هرچند کوچک و محلی مانند مرعشیان تشکیل دهند. سوای حکومت هایی که سادات تشکیل دادند؛ تیمور و جانشینان او ارادت زیادی نسبت به سادات داشتند و در ساختار اداری دولت تیموری آنها را به مناصب بالا می گماردند. سادات هم به سبب موقعیت اجتماعی و نسب سیادت خود، نقشی میانجی در بین صاحبان قدرت به مثابه فرادستان و توده مردم به مثابه فرودستان داشتند و همین نقش میانجی و ارتباط و احترام دوسویه از جانب فرادستان و فرودستان باعث می شد در عرصه های سیاسی ـ اجتماعی کنشگری فعالی داشته باشند و در مواقع بحران مانند جنگ ها یگانه ملجأ توده مردم باشند. با این اوصاف هدف پژوهش حاضر مطالعه نقش سادات در عصر تیموری به مثابه یک گروه میانجی بین طبقات فرادست و فرودست است و سوالی که مطرح می شود این است که سادات در دوره فرمانروایی تیموریان به عنوان میانجی در بین طبقه فرادست و فرودست چگونه عمل می کردند ? پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - عملکرد مذهبی در دوره تیموری و تاثیر آن در جایگاه سادات
یوسف ظهوریانسادات به خاطر انتسابشان به پیامبراکرم(ص) همواره در جامعه اسلامی مورد احترام عموم مردم قرار می گرفتند و در نزد مردم اعم از سنی و شیعه جدای از رفتار سیاسی حکومت ها از منزلت خاصی برخوردار بودند. با ظهور سلسله تیموری در ایران سادات در دوره تیمور از جایگاه و منزلت خاصی برخور چکیده کاملسادات به خاطر انتسابشان به پیامبراکرم(ص) همواره در جامعه اسلامی مورد احترام عموم مردم قرار می گرفتند و در نزد مردم اعم از سنی و شیعه جدای از رفتار سیاسی حکومت ها از منزلت خاصی برخوردار بودند. با ظهور سلسله تیموری در ایران سادات در دوره تیمور از جایگاه و منزلت خاصی برخوردار گردیدند. در هر شهر دیار سادات از حملات سپاهیان تیموری در امان بودند. تیمور به سادات الطاف فراوان نمود و مورد نوازش وی قرار گرفتند. وی بزررگان سادات به دربار خویش فراخواند و برخی مناصب دینی به مانند صدارات و نقابت و قضاوت برعهده آنان قرار می گرفت. راه یابی سادات به دربار تیمور باعث گردید تا آنان از منزلت فراوانی برخوردار گردند. پس از تیمور سادات جایگاه و اقتدار خویش را به اندازه ای از دست دادند، اما برخی از حاکمان تیموری چون شاهرخ و سلطان حسین در ادامه سیره و سلوک تیمور، سادات را مورد توجه و الطاف خویش قرار دادند و در امور دربار از آنان بهره می جستند.حضور سادات در دربار تیموریان باعث شد تا برخی از شیعیان دست به تکاپوهای بزنند که برآیند آن گسترش و رشد تشیع در ایران گردید. این پژوهش سعی دارد به روش توصیفی تحلیلی و رویکردی تاریخی با تکیه برمطالعات کتابخانهای، نقش سادات را در گسترش تشیع، وظایف و پیامدهای عملکرد آنها را در دورۀ تیموری بررسی کند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که سادات با برقراری مناسبات و همگرایی با حاکمان سیاسی تیموری و جلب حمایت آن ها، شرایط ترویج آیین تشیع را فراهم کردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - بررسی مشروعیت حکومت تیمور و جانشینان او(912- 771ه.ق.) با رویکرد به اندیشه های سیاسی ایرانی
زهرا اعلامی زواره فریدون الهیاریمشروعیت در اصطلاح سیاسی به معنای پذیرش و فرمانبرداری آگاهانه و داوطلبانه مردم از نظام سیاسیو قدرت حاکم است. همه انواع نظام های سیاسی، نیاز به مشروعیت دارند؛ تا از یک سو ثابت نمایند که سلطه و حاکمیت ایشان بر حق و درست است و از سوی دیگر با آگاه نمودن زیر دستان از حقانیت چکیده کاملمشروعیت در اصطلاح سیاسی به معنای پذیرش و فرمانبرداری آگاهانه و داوطلبانه مردم از نظام سیاسیو قدرت حاکم است. همه انواع نظام های سیاسی، نیاز به مشروعیت دارند؛ تا از یک سو ثابت نمایند که سلطه و حاکمیت ایشان بر حق و درست است و از سوی دیگر با آگاه نمودن زیر دستان از حقانیت خود، موجبات اطاعت سیاسی آنان را فراهم آورند. هر حاکمیتی در چارچوب شرایط عصر خود و با توجه به مذهب، فرهنگ، خلقیات وپیشینهجامعه، اصول خاصی را به عنوان مبنای مشروعیت ارائه می کند. مساله مهم در اینجا توان تلفیق این اصول باشرایط مختلف است. یکی از ابزارهایی که حکومت ها برای اعتبار بخشی به حاکمیت خود استفاده می نمودند، بهره گیری از اندیشه ها و عقاید سیاسی ایرانی در مورد جایگاه والای حکومت و لزوم اطاعت از حاکم بود. تیموریان(912- 771ق.) در جهت کسب مشروعیت به این اصل مهم توجه داشتند. این مقاله بر آن است تا مشروعیت حاکمیت تیموریان را بر مبنای اندیشه های ایرانی و در قالب عناوینی همچون؛ حقّ الهی حکومت، فرهمندی، تأیید الهی، تأثیر پذیری از آداب ملکداری پادشاهان ایرانی و... به روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس اطلاعات کتابخانه ای بررسی نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - منابع تاریخ نگاری ایران دردوران تیموریان
شهرزاد ساسانپوریکی از مسائل بسیارمهم درهر بخش از تاریخ، منابع مختلفی است که در تاریخ نگاری هر دوره مورد استفاده قرار می گیرند و یا به نوبه خود از منابع تاریخ نگاری آن دوران محسوب می شوند. در دوران سلجوقیان حاکمیت اندیشه ایرانشهری برذهن مورخان ایرانی، اولین تحول را در اندیشه آنان به جا چکیده کاملیکی از مسائل بسیارمهم درهر بخش از تاریخ، منابع مختلفی است که در تاریخ نگاری هر دوره مورد استفاده قرار می گیرند و یا به نوبه خود از منابع تاریخ نگاری آن دوران محسوب می شوند. در دوران سلجوقیان حاکمیت اندیشه ایرانشهری برذهن مورخان ایرانی، اولین تحول را در اندیشه آنان به جای گذارد. در دوران حکومت مغول- ایلخانی، مورخان به نگارش تواریخ جهانی پرداختند و دومین تحول مهم در اندیشة این قشر ایجاد گردید. پس از تشکیل حکومت تیموریان، مورخان این دوران سنت های تاریخی نگاری ایرانی را به ارث بردند، با این وجود تاریخ نگاری در این دوران با اینکه از ویژگی های خاصی نیز برخوردار بود، سه مرحله را پشت سرگذاشت: دوران تیمور، شاهرخ و سلطان حسین بایقرا. در مقاله حاضربا توجه به این مراحل سه گانه صرفا منابع تاریخ نگاری ایران در دوران تیموریان مورد بررسی قرارگرفته است و محور کلیدی آن بررسی اجمالی منابع مختلف تاریخ نگاری در دوران موردنظر و نیز دریافت گرایش های متفاوت نویسندگان و مورخان این دوران درنگارش مطالب است. بدین منظور تلاش گردیده تا با استفاده از منابع تاریخی و مطالعات نوین مربوط به این دوره و با توجه به روش تحلیلی- تاریخی به گردآوری وتدوین مطالب پرداخته شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - عوامل تأثیرگذار بر مناسبات سربداران و حکومتهای محلی همجوار
دکتر بشری دلریش حسین رضانژادیکی از ویژگیهای تاریخ سیاسی ایران در قرن هشتم هجری قمری، حد فاصل زوال ایلخانان تا روی کار آمدن تیموریان، وجود سلسلههای محلی متعددی است که در چهارگوشه ایران تشکیل شدند. در این میان، شرق ایران و خراسان محل قدرت نمائی حکومتهای متعدد از جمله حکومت سربداران با اتکاء به مذ چکیده کاملیکی از ویژگیهای تاریخ سیاسی ایران در قرن هشتم هجری قمری، حد فاصل زوال ایلخانان تا روی کار آمدن تیموریان، وجود سلسلههای محلی متعددی است که در چهارگوشه ایران تشکیل شدند. در این میان، شرق ایران و خراسان محل قدرت نمائی حکومتهای متعدد از جمله حکومت سربداران با اتکاء به مذهب تشیع اثنی عشری بود. در جوار سربداران و پیش از آنان، حکومتهای سنی مذهب طغاتیموریه، آل کُرت و جانی قربانیها نیز جهت کسب قدرت سیاسی به تکاپو برخاسته بودند. با تشکیل این حکومتها در جوار یکدیگر و به رغم روابط کمرنگ دوستانۀ آنها، علل و عوامل متعدد چون مسائل ارضی و گسترش قلمرو بویژه رقابت بر سر تصرف خراسان، تفاوت و تباین مذهبی و اختلافات سیاسی، وقوع برخورد و تنش بین حکومتهای محلیِ خراسان را گریزناپذیر میساخت که در نهایت منجر به ضعف و در نتیجه زوال و سقوط آنان شد. پژوهش حاضر با شیوهی تحلیلی ـ توصیفی، با اتکاء به منابع دست اول و تحقیقات جدید بر آن است تا زوایای پنهان و آشکار مناسبات این حکومتهای محلی و عوامل تأثیرگذار بر آن را بررسی و تحلیل نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - زمینههای پیدایش مکتب هنری هرات در عصر تیموری و چگونگی انتقال مواریث آن به عصر صفوی
احمد اشرفی حسین میرجعفریپیدایش هنرهای تزئینی و معماری عصر تیموری، معلول عواملی چند می باشد که از مهمترین آنها می توان به این موارد اشاره کرد. تأثیرپذیری تیموریان از فرهنگ ایرانی، انتقال هنرمندان و فرهیختگان ایرانی و سایر بلاد توسط تیمور به سمرقند و نقش آفرینی آنها، مرکزیت یافتن هرات در عصر جان چکیده کاملپیدایش هنرهای تزئینی و معماری عصر تیموری، معلول عواملی چند می باشد که از مهمترین آنها می توان به این موارد اشاره کرد. تأثیرپذیری تیموریان از فرهنگ ایرانی، انتقال هنرمندان و فرهیختگان ایرانی و سایر بلاد توسط تیمور به سمرقند و نقش آفرینی آنها، مرکزیت یافتن هرات در عصر جانشینان تیمور و حمایت های بی شائبه آنها از ارباب فضیلت، ارتباط مکتب هنری هرات با سایر مکاتب هنری این دوره و تأثیرپذیری آن از ویژگی های هنر چینی در زمینه های گوناگون. این عوامل موجب چنان تحولی در هنر و معماری این دوره گردید که از آن به عنوان یک نوع رنسانس یاد شده و محصول مشترک تمام کسانی است که در قلمرو تیموریان می زیسته اند. میراث فرهنگی و هنری تیموریان افق های جدیدی را فراروی دولت های گوناگون از جمله دولت گورکانی هند، شیبانیان ماوراءالنهر، ترکان عثمانی و مخصوصاً صفویه گشود که آن را تداوم بخشیدند و به شهرتی جهانی رساندند. نوشتار حاضر، بر آن است تا با اتکاء بر منابع و مآخذ موجود، زمینه های پیدایش مکتب یادشده و نحوه انتقال آن به عصر صفوی و میزان تعاملات فرهنگی و هنری دو عصر تیموری و صفوی را بررسی نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - وزارت خواجه قوام الدین نظام الملک خوافی )903-836ق( در عهد سلطان حسین میرزا بایقرای تیموری )911-875ق
امیر تیمور رفیعیخواجه قوامالدین نظامالملک خوافی، فرزند مولانا شهابالدین اسماعیل، یکی ازوزیران سلطان حسین میرزا بایقرای تیموری )911 – 842ق( بود که نزدیک به سی سال ازعمر خود را در دیوان تیموریان به کارهای مالی و ملکی سپری کرد. فعالیتهای دیوانیوی از دوران ابوالقاسم بابر میرزا فرمانر چکیده کاملخواجه قوامالدین نظامالملک خوافی، فرزند مولانا شهابالدین اسماعیل، یکی ازوزیران سلطان حسین میرزا بایقرای تیموری )911 – 842ق( بود که نزدیک به سی سال ازعمر خود را در دیوان تیموریان به کارهای مالی و ملکی سپری کرد. فعالیتهای دیوانیوی از دوران ابوالقاسم بابر میرزا فرمانروای هرات )( ، 861-853ق آغاز شد و پس از آندر سلک خدمت گذاران سلطان ابوسعید گورکانی )873-855ق( وارد شد. وی از سال855ق که سلطان حسین میرزا بایقرا بر تخت هرات نشست به عنوان وزیر فعالیت خود راآغاز کرد و تا سال 903ق. که به دستور سلطان تیموری به قتل رسید، پیوسته یکی ازوزیران دیوان اعلاء در هرات بوده است. دوران نسبتاً طولانی وزارت وی منجر به بروزکشمکشها و دستهبندیهای سیاسی در ساختار حکومتی تیموریان گردید. در واقع مرگوی نتیجه شدت اختلافات سیاسی – مذهبی عناصر ترک و تاجیک بود. سلطان حسینمیرزا بایقرا نیز نتوانست اوضاع متشنج داخلی را تحت نظم و کنترل در آورد. شورشهایداخلی زبانه کشید و به دنبال آن یورشهای ازبکان و دخالت آنان در اختلافات خانوادگیشاهزادگان تیموری، تر اوضاع را وخیم کرد، در نهایت با مرگ سلطان حسین بایقرا در911ق. جانشین لایقی در میان خاندان تیموری باقی نماند تا از سقوط هرات به دستازبکان در سال 913جلوگیری به عمل آورد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - عملکرد وزیران کرمانی و نقش آنها در دیوان سالاری تیموریان با تکیه بر دوران ابو سعید و سلطان حسین بایقرا
فروغ رحیم پور علی رحیمی صادقحضور کرمانیان در حکومت تیموریان سبب شد تا نقش آنان در تشکیلات حکومت سلطان ابو سعید تیموری(873-855ق) و سلطان حسین بایقرا(911-875ق)نمود بیشتری پیدا کند.بسترهای مناسب و انگیزه های سیاسی و فرهنگی وزیران کرمانی در هرات جایگاه مناسبی برای ایشان به ارمغان آورد. اما این پژوهش ض چکیده کاملحضور کرمانیان در حکومت تیموریان سبب شد تا نقش آنان در تشکیلات حکومت سلطان ابو سعید تیموری(873-855ق) و سلطان حسین بایقرا(911-875ق)نمود بیشتری پیدا کند.بسترهای مناسب و انگیزه های سیاسی و فرهنگی وزیران کرمانی در هرات جایگاه مناسبی برای ایشان به ارمغان آورد. اما این پژوهش ضمن بررسی جایگاه وزارت در دوره تیموریان،در پی یافتن پاسخ این سوال است که: چه زمینه هایی سبب رشد وزیران کرمانی در دربار تیموری شد؟ وچه نقشی در ساختار دیوان سالاری تیموریان داشته اند؟یافته های پژوهش نشانگر این است که وزیران کرمانی به وسیله پدرانشان به امور دیوانی آشنا و با توجه به استعداد و لیاقت و پشتکاری که از خود نشان دادند به وزارت راه پیدا کردند و تبحر وعلاقه وزیران به امور فرهنگی ،هنری ،آموزشی و نقش ایشان در این زمینه باعث ایجاد شکوفایی فرهنگ و هنر در جامعه تیموری شد. رویکرد مقاله تاکید برتبیین تحلیلی با اتکا به شواهد توصیفی بر گرفته از منابع اصلی و تحقیقی ،وبر پایه روش کتابخانه ای است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - هنر کتاب آرایی مکتب هرات درعصر تیموری
سکینه طاهرخانی مهرناز بهروزیدوره ی فرمانروایی تیمور سرآغاز احیای فرهنگ و هنر بود. دوره ی تیموریان را می توان از دوره های رونق علم و دانش شمرد، علت را باید در حمایت و تجلیل سران تیموری از ارباب معرفت جُست. در عصر تیموریان تزئینات داخل کتاب، به سر حدّ کمال رسید، نمونه ی آشکار آن شکوه و عظمت مکتب هرا چکیده کاملدوره ی فرمانروایی تیمور سرآغاز احیای فرهنگ و هنر بود. دوره ی تیموریان را می توان از دوره های رونق علم و دانش شمرد، علت را باید در حمایت و تجلیل سران تیموری از ارباب معرفت جُست. در عصر تیموریان تزئینات داخل کتاب، به سر حدّ کمال رسید، نمونه ی آشکار آن شکوه و عظمت مکتب هرات در این دوره است. هنر کتاب آرایی و جلدسازی ایران در سده ی نهم هجری به دست جلدسازان و صحافان هرات به اوج رسید. موضوع اساسی در تحقیق حاضر، بررسی هنر کتاب آرایی مکتب هرات در دوره تیموریان است. نگارنده با استفاده از روش تاریخی با رویکرد توصیفی – تحلیلی به بررسی منابع و اطلاعات موجود پرداخته و تا حد امکان کوشیده است ، منابع تحقیقی و پژوهش های صورت گرفته را با منابع اصلی مقایسه کند و در صورت وجود اختلاف به بررسی و نقد آنها بپردازد. براین اساس در این مقاله سعی شده با بهره گیری از منابع دست اول و تحقیقی به بررسی روند هنر کتاب آرایی مکتب هرات در عصر تیموریان پرداخته شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - نقش علمای نقشبندیه در امور اجتماعی قرن نهم هجری با تأکید بر مشی دنیاگرایی در عین دنیاگریزی
میلاد پرنیانی منیره کاظمی راشد ولی دین پرست منیژه صدرینقشبندیه از فرقههای تصوف در دوره تیموری است که رهبران آن تلاش داشتند در امور اجتماعی مداخله کنند. نزدیک شدن اکابر نقشبندیه به هیئت حاکمه این شبهه را در اذهان پیش میآورد که آنان از اصول ساختاری آیین درویشی عدول و به امور دنیایی ورود کرده اند. بنابراین پرسش پیش رو این خ چکیده کاملنقشبندیه از فرقههای تصوف در دوره تیموری است که رهبران آن تلاش داشتند در امور اجتماعی مداخله کنند. نزدیک شدن اکابر نقشبندیه به هیئت حاکمه این شبهه را در اذهان پیش میآورد که آنان از اصول ساختاری آیین درویشی عدول و به امور دنیایی ورود کرده اند. بنابراین پرسش پیش رو این خواهد بود که آیا علمای نقشبندیه اقدامات خود را منافی دنیاگریزی اهل تصوف می دانسته اند؟ اگر پاسخ مثبت است، ذیل چه توجیه یا تفسیری؟ یافتههای تحقیق به نوع خاصی از اجتهاد تأکید می کند که اصل را بر ایجاد تعادل بین گرایشات دنیوی و اخروی می گذارد. در این سازوکار هر نفسی بنا به ظرفیت و مرتبه وجودی خود دارای سهمی از مادیات و معنویات است. در این میانه خود علمای نقشبندی(به عنوان خواص) این وارستگی را در خود احساس می کردند تا با مادی ترین بخش جامعه ارتباط برقرار کنند و با راهبری آنها در جهت احقاق حقوق مردم بکوشند. تنها از این طریق بود که شرایط آبادانی دنیای بیرون و درون همزمان فراهم می آمد. بنا بر ماهیت موضوع، روش تحقیق در پژوهش حاضر، تاریخی-تحلیلی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - نمود پیامدهای ناامنی ایلغار مغولان و تیموریان در سیستان براساس نظریهی مکتب کپنهاگ
منیر آریا شهربانو دلبری اردشیر اسدبیگیسیستان در طول تاریخ در زمینه فعالیتهای معیشتی ،اقتصادی وکشاورزی بعنوان"انبارغلات "دارای فراز وفرودهایی بوده است که در این مقاله محققان به" بررسی رابطه ایلغار مغولان و تیموریان با گسترش ابعاد ناامنی در سیستان" با استفاده از ابزار کتابخانهای و روش تحقیق تاریخی-تحلیلی ان چکیده کاملسیستان در طول تاریخ در زمینه فعالیتهای معیشتی ،اقتصادی وکشاورزی بعنوان"انبارغلات "دارای فراز وفرودهایی بوده است که در این مقاله محققان به" بررسی رابطه ایلغار مغولان و تیموریان با گسترش ابعاد ناامنی در سیستان" با استفاده از ابزار کتابخانهای و روش تحقیق تاریخی-تحلیلی انجام خواهند داد.یافتههای تحقیق براساس نظریهی امنیتی مکتب کپنهاگ نشان میدهد، انواع ناامنی توسط مغولان وتیموریان در ابعاد پنجگانه زیر نمود یافته است : 1- ناامنی سیاسی: تبعید حاکمان محلی ،گماشتن افراد بیکفایت در راس امور، نبود امنیت جانی وشغلی ،نیست ونابود کردن هرگونه حیات سیاسی شهرهای مغلوبه ، 2- ناامنی نظامی: مهاجمان با سرکوب حکومتهای محلی و ونابودی منابع نظامی شهرهای ویران شده،ایجاد سپر انسانی از اسیران ،سربازگیری اجباری و تعیین حق علوفه برای عبور لشکریان ، 3- ناامنی زیست محیطی:نابودی زیست بوم ،کشتارگروهی ، نسلکشی و آتش زدن جانوران وگیاهان وتخریب سدها توسط تیموریان ، 4- ناامنی اجتماعی: کوچ اجباری منابع انسانی، رواج دروغ،ربا،مفاسد اخلاقی، گماشتن افراد نالایق در امور مهم جامعه،بهادادن به خربندگان واوباشان ، 5- ناامنی اقتصادی: نابودی مزارع ،تخریب نظام آبیاری ، تعیین انواع مالیات،بیگاری گرفتن شهروندان،مصادره اموال وگسترش ربا ورباخواری، توسط مغولان وتیموریان ابعاد پنجگانه امنیت را مورد تهدید ونابودی قرار داده بودند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - هنرهای ظریفه عصر تیموری
دکتر محمد رضا حامدی آذر حیدری هوشیارچکیده: یورشهای تیمور به ایران نه تنها از نظر لشکرکشی، بلکه در ابعاد فرهنگی و هنری تأثیر بسیار شگرفی به جا گذاشت. ظهور تیمور و اعقابش علیرغم خونریزیهای سفاکانه یکی از برجستهترین سدههای پیشرفت ایران از جهت شکوفایی هنری را به دنبال آورد. تیمور با آنکه کشورگشایی بنام چکیده کاملچکیده: یورشهای تیمور به ایران نه تنها از نظر لشکرکشی، بلکه در ابعاد فرهنگی و هنری تأثیر بسیار شگرفی به جا گذاشت. ظهور تیمور و اعقابش علیرغم خونریزیهای سفاکانه یکی از برجستهترین سدههای پیشرفت ایران از جهت شکوفایی هنری را به دنبال آورد. تیمور با آنکه کشورگشایی بنام و موفق بود، در معماری و انواع هنرها، حامی و مشوق بزرگ برای پیشرفت هنرمندان گردید. جانشینان وی نیز به عنوان پشتیبانان هنر و هنرمندان در این دوره از تاریخ دارای ارزش و اعتبار میشدند. هنرمندان این روزگار از پشتیبانی سلاطین و شاهزادگان و دولتمردان برخوردار گردیدند و همین امر یکی از بزرگترین علل شکوفایی هنر در این عصر به شمار میرود. پادشاهان و فرمانروایان در تشویق هنرمندان نقش بسیار مؤثر و ارزشمندی را ایفا نمودند. نتایج اقتدار تیمور در کشورگشایی، پیروزی بر سرزمینهای وسیعی از مناطق ایران و سرزمینهای دیگر گردید. سیطره و قدرت بیش از حد تیمور موجب شد در انواع هنرهای ظریفه مانند نقاشی، خوشنویسی، هنر تذهیب، هنر تجلید به خصوص هنر و سبک معماری و به تبع آن تزیینات مجلل برای نشان دادن شکوه و عظمت دربار و اریکه تیموری از حمایتهای ویژهای بهرهمند گردد. مقاله حاضر سعی در تبیین فعالیتهای فرهنگی و هنری در دوره تیموریان با استفاده از روشهای توصیفی- تحلیلی با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانهای دارد. واژگان کلیدی: عصر تیموریان- نقاشی – خوشنویسی- هنر تذهیب- هنر تجلید پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - علل سیاسی بروز جنگ آنقره(804/1402) میان امیرتیمور گورکانی و ایلدرم با یزید عثمانی
دکتر امیر تیمور رفیعیچکیده امیرتیمور در سال 771 در سمرقند برتخت سلطنت نشست و در طی مدت 35 سال فرمانروائی بخشهای وسیعی از سرزمین مغولستان ؛ ترکستان ؛ ماوراءالنهر؛ ایران ؛ بینالنهرین ؛ دشت قبچاق و جنوب روسیه را تسخیر کرده و یکی از بزرگترین امپراتوریهای جهان را پایهگذاری کرد. او خود را غ چکیده کاملچکیده امیرتیمور در سال 771 در سمرقند برتخت سلطنت نشست و در طی مدت 35 سال فرمانروائی بخشهای وسیعی از سرزمین مغولستان ؛ ترکستان ؛ ماوراءالنهر؛ ایران ؛ بینالنهرین ؛ دشت قبچاق و جنوب روسیه را تسخیر کرده و یکی از بزرگترین امپراتوریهای جهان را پایهگذاری کرد. او خود را غازی مسلمان قلمداد میکرد و تصمیم داشت آناتولی شرقی و قلمرو عثمانیان را نیز ضمیمه متصرفات خود کند تا بدینگونه مرزهای امپراتوری خود را به اروپا متصل سازد. از طرفی دیگر با جلوس بایزید اول عثمانی دوران جدیدی در تاریخ فتوحات عثمانی آغاز شد. او توانست بهسرعت شهرهای روملی و آناتولی را تحت انقیاد خود در آورده و بهقصد نابودی حکومت مسیحی روم شرقی یا بیزانس نفوذ خود را به سوی اروپا گسترش دهد. او ابتدا با تصرف شهر ترنووا (796/1396) پایتخت بلغارستان به حکومت بلغارستان شرقی پایان داده و سپس نفوذ مجارها در بالکان را مورد تهدید قرار داد. او تصمیم داشت با محاصره و تسخیر قسطنطنیه دروازه اروپا را به روی امپراتوری عثمانی بگشاید. اما به ناگاه طوفانی از شرق برخاست و آرزوی بایزید را برباد داد. این طوفان یورش تیمور به آناتولی در سال 804 /1402 بود که در نتیجه آن بایزید شکست خورد و به اسارت تیمور درآمد و هم در آن اسارت جان به جان آفرین تسلیم نمود. واژههای کلیدی امیرتیمور گورکانی ـ بایزید عثمانی ـ آناتولی ـ امپراتوری تیموری ـ امپراتوری عثمانی ـ آنقره. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - علل همگرایی در نهضت های شیعی _ صوفی روزگار تیموریان ( با تأکید بر نقش علوم غریبه )
هومان محمدی شرف آباد شکوه السادات اعرابی هاشمی سهیلا ترابی فارسانینهضتهای شیعی_صوفی روزگار تیموریان بر بستر مؤلفههایی مشترک بروز و ظهور یافت. رهبران این نهضتها با درک الزامات زمانی و محیطی و با اغتنام فرصت تلاش کردند ضمن بهرهگیری از مؤلفههای مشترک موجود و بهکارگیری همه ظرفیتها به موفقیت هایی دست یابند. آنها هوشمندانه و البته ب چکیده کاملنهضتهای شیعی_صوفی روزگار تیموریان بر بستر مؤلفههایی مشترک بروز و ظهور یافت. رهبران این نهضتها با درک الزامات زمانی و محیطی و با اغتنام فرصت تلاش کردند ضمن بهرهگیری از مؤلفههای مشترک موجود و بهکارگیری همه ظرفیتها به موفقیت هایی دست یابند. آنها هوشمندانه و البته بلندپروازانه سعی کردند از خلأ حاصل از سقوط خلافت عباسی و زوال قدرت ایلخانان سود جسته و با استفاده از اطاعتپذیری صوفیه، در کنار برانگیزانندگی آموزههای انقلابی تشیع و قدرت بسیج کنندگی بالقوهی مهدویت، زمینه هم گرایی این نهضت ها را فراهم نمایند.سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه در این زمینه نقش برجسته ای داشتند. این پژوهش بدنبال پاسخ به این سوال است که تحت تأثیر چه عواملی مؤلفههای مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه موجب همگرایی این گروه ها شد؟ به نظر می رسد مهمترین عامل همگرایی نهضت های شیعی_صوفی، تسامح مذهبی مغولان می باشد. ضمن آنکه وجود ادعاهای مشترک و ظهور دراویش بزرگ با چهره ای موجه که دوستدار اهل بیت علیهم السلام نیز بودند هم می تواند از دیگر عوامل تأثیرگذار در این زمینه باشد .چرایی این نزدیکی و همگرایی، مساله اصلی این پژوهش است که تلاش خواهد شد با نگاهی تحلیلی، توصیفی ضمن نقد و بررسی مؤلفههای مشترک سه نهضت حروفیه، مشعشعیان و نوربخشیه، به رمزیابی علل همگرایی نهضت های یاد شده پرداخته شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - طنز میرا و طنز مانا در دوره تیموریان
قهرمان شیریچهار ضلع طنزیات رایج در عصر تیموری را چهار شیوه تشکیل می دهد که سه تا از آن ها فقط جنبه تفنن و تفریح دارند. آن چهار ضلع عبارت ند از: اول شوخطبعیهای شفاهی در محفلهای ادبی، دوم گردآوری لطایف طوائف گذشته بهوسیله علی صفی و جامی، سوم طنزهای خوراکی و پوشاکی بسحاق اطعمه و چکیده کاملچهار ضلع طنزیات رایج در عصر تیموری را چهار شیوه تشکیل می دهد که سه تا از آن ها فقط جنبه تفنن و تفریح دارند. آن چهار ضلع عبارت ند از: اول شوخطبعیهای شفاهی در محفلهای ادبی، دوم گردآوری لطایف طوائف گذشته بهوسیله علی صفی و جامی، سوم طنزهای خوراکی و پوشاکی بسحاق اطعمه و محمود قاری البسه که صنعت پردازی های ادبی بسیاری از شاعران از جمله اهلی شیرازی و سیبک نیشابوری و ابن حسام خوسفی ودیگران را نیز به دلیل افراط و اغراق میتوان در ردیف آن نوع التزامها قرار داد. چهارم جعل و تحریف گسترده واقعیتهای تاریخی، ادبی، عرفانی و مذهبی و جایگزین کردن آنها با واقعیتهای اصیل در تذکرهالشعراء و روضه الشهدا و مجالس العشاق. همه این چهار شیوه از طنزپردازی از نظر ماهیت در چهار ویژگی اشتراک دارند: جنبه محفلآرایی و سرگرم کنندگی و عاری بودن از وجهه اعتراضی و مبارزه جویی؛ ناتوانی در انگیزش اندیشه و ایجاد ارتقای فکری در مخاطب؛ نداشتن نوآوری در ساحت های هنری و اهتمام به اجرای ساخت ها و شیوه های متداول و معروف؛ تمرکز همه تلاش ها بر ارتقای تصنعی ساحت های زبانی و ادبی و بی اعتنایی کامل به ماهیت و محتویات و ماندگاری آنها در ابتداییات. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - تشخیص اصالت نسخه بر اساس صفحهآرایی، رسمالخط و اصول خوشنویسی نستعلیق در نسخههای خطی قرن دهم «لوامع» جامی
اصغر دادبه قاسم سلیمیجعل نسخههای خطی از قرن نهم هجری به بعد، همزمان با اقبال اروپاییان از سرزمینهای اسلامی اوج گرفت. عدهای سودجو با مهارت کمنظیر در تقلید آثار گذشتگان، اقدام به تولید نسخههای جعلی کردند بهشکلی که حتی گاه ماهرترین کارشناسان را نیز فریب دادند و به این ترتیب بسیاری از نس چکیده کاملجعل نسخههای خطی از قرن نهم هجری به بعد، همزمان با اقبال اروپاییان از سرزمینهای اسلامی اوج گرفت. عدهای سودجو با مهارت کمنظیر در تقلید آثار گذشتگان، اقدام به تولید نسخههای جعلی کردند بهشکلی که حتی گاه ماهرترین کارشناسان را نیز فریب دادند و به این ترتیب بسیاری از نسخههای مجعول به کتابخانههای شخصی و غیرشخصی و حتی موزههای بزرگ راه یافت. به همین دلیل تشخیص اصالت نسخه همواره یکی از مشکلات پژوهندگان و خریداران نسخ خطی بوده است. در این مقاله سعی شده است برای کشف ویژگیهای برجستۀ صفحهآرایی، رسمالخط و خوشنویسی نستعلیق بهشیوۀ استقرایی با استناد به نسخههای خطی لوامع جامی و سه کتاب دیگر در قرن دهم، گامهایی برداشته شود. علاقهمندان با کمک این ویژگیها میتوانند بدون تجهیزات و تنها بر اساس مشاهدات، اصالت نسخۀ خطی این دوره را تشخیص دهند. با توجه به نوظهور بودن خط نستعلیق در دورۀ مورد بحث، تغییرات مداوم اصول نوشتاری آن اجتنابناپذیر بوده است بر همین اساس، برخی ویژگیهای مستخرج، فقط در این دوره مورد توجه کاتبان بوده که بهمرور زمان، رنگ باخته و تغییر و تحولی بنیادین یافته است. بنابراین میتوان با استناد به این اصول و ویژگیها، نسخههای اصیل را از مزور بازشناخت. اگرچه استادان خوشنویسی، بهویژه استادان شیوۀ کتابت، در ادوار مختلف برای تربیت شاگردان خود اصولی را معین کردهاند، این اصول، بیشتر در حوزۀ اخلاق خوشنویس محدود مانده است. در دورۀ متأخر نیز، بسیاری از استادان خوشنویسی به نوشتن این اصول اقدام کردهاند بیآنکه سخنی از رسمالخط و شیوههای خوشنویسی گذشتگان بیان کرده باشند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - جُستاری در شرح احوال و بررسی دیوان قاضی نظام هروی
سید امیر جهادی علی جهانشاهی افشاردورة تیموری از اعصار مهم ادب فارسی است. در این دوره سلطان حسین بایقرا و وزیر هنردوست و ادبپرورش، امیر علیشیر نوایی، شهر هرات را به مأمنی برای خیل عظیم شعرا، ادبا و هنرمندان بدل می کنند. در نتیجه شعر و ادب، نگارگری و خوشنویسی در این مقطع تاریخی رو به ترقّی میگذارد. از چکیده کاملدورة تیموری از اعصار مهم ادب فارسی است. در این دوره سلطان حسین بایقرا و وزیر هنردوست و ادبپرورش، امیر علیشیر نوایی، شهر هرات را به مأمنی برای خیل عظیم شعرا، ادبا و هنرمندان بدل می کنند. در نتیجه شعر و ادب، نگارگری و خوشنویسی در این مقطع تاریخی رو به ترقّی میگذارد. از برخورداران این خوان گستردة فضل و احسان، می توان از قاضی نظامالدین هروی نام برد که از اعلام برجستة عصر تیموری و در شمار ستایندگان امیر علیشیر نوایی و سلطان حسین بایقراست. شهرت وی در مرتبة اوّل، از منظر اشتغال به منصب قضاوت و در وهلة ثانی به شعر و شاعری است. از قاضی نظام هروی فقط دیوانی باقی مانده که تاکنون به حلیة تصحیح و طبع آراسته نشدهاست و حائز ارزشهای ادبی و تاریخی بسیار است که از خلال آن می توان به شخصیت ادبی والای سرایندة آن پی برد. نگارندگان در این نوشتار بر آنند که ضمن شناساندن قاضی نظام هروی، به بررسی متنشناسانه و تحلیل نکات بارزِ کلام او نیز بپردازند. بررسی کلام نظام هروی نشاندهندة آن است که او از سرایندگان مقیّد به سنتهای ادبی پیشین، خصوصاً مکتب های ادبی قرن ششم و بهویژه اصفهان و آذربایجان بودهاست و هماره در صدد پیروی از بزرگانی چون کمالالدین اسماعیل، خاقانی، ظهیر و سلمان ساوجی است. از این رو کلام و نظام هروی رنگ تصنّع، مفاخره و تقلید از متقدّمان را به خود گرفتهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - بررسی معراج پیامبر اسلام(ص) در شعر فارسی (دورة مغول و تیموریان)
علیرضا شمالیشاعران پارسیگوی پس از برکت یافتن سرزمین ایران با قدوم تمدن اسلامی، آن را با جان و دل پذیرفتند و به شعر فارسی رنگ و بویی الهی و معنوی بخشیدند. آنان افزون بر آمیختن شعر فارسی به ارزشهای اسلامی، مدیحههای خود را به ثنای باری تعالی و مدح ستایش پیشوایان دینی، به ویژه پیامب چکیده کاملشاعران پارسیگوی پس از برکت یافتن سرزمین ایران با قدوم تمدن اسلامی، آن را با جان و دل پذیرفتند و به شعر فارسی رنگ و بویی الهی و معنوی بخشیدند. آنان افزون بر آمیختن شعر فارسی به ارزشهای اسلامی، مدیحههای خود را به ثنای باری تعالی و مدح ستایش پیشوایان دینی، به ویژه پیامبر اسلام (ص)، آراستند. از جمله موضوعاتی که زمینة مدح پیامبر را در شعر فارسی فراهم آورد، سفر آسمانی آن حضرت از مسجدالحرام به مسجدالاقصی بود که معراجیه نامیده شد. هدف این نوشتار، بیانِ نمایی کلی از مفهوم معراج و بررسی مستندات مهم آن در شعر فارسی، بهویژه دورة مغول و تیموریان است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - اشارات و مضامین برساخته از مشاغل در اشعار دورة تیموری
علی کابیلی مریم محمدزاده رضا آقایاری زاهدیکی از طرق شناخت دقیق جامعه و زندگی فردی و اجتماعی، شناخت شیوه¬های کسب و کار آن جامعه است. با توجّه به اینکه دورة تیموری از ادوار کمتر شناخته شدة تاریخ ایران است، در این پژوهش، با هدف معرفی مشاغل دورة تیموری، با گردآوری اطلاعات، به روش کتابخانه¬ای و روش نگارش، توصیفی به چکیده کاملیکی از طرق شناخت دقیق جامعه و زندگی فردی و اجتماعی، شناخت شیوه¬های کسب و کار آن جامعه است. با توجّه به اینکه دورة تیموری از ادوار کمتر شناخته شدة تاریخ ایران است، در این پژوهش، با هدف معرفی مشاغل دورة تیموری، با گردآوری اطلاعات، به روش کتابخانه¬ای و روش نگارش، توصیفی به واکاوی و شناسایی مشاغل دورة تیموری از خلال اشعار عهد پرداخته می¬شود تا اولاً مشخص شود که در این دوره که تیمور در آن به احیای نظام پیشه¬وری و اعتلای بازرگانی پرداخت چه مشاغلی در ایران وجود داشته است؟ ثانیاً ضمن آشنا کردن خوانندگان با اقسام مناصب، واژگان و اصطلاحات مرتبط با مشاغل در اشعاری که در دورۀ تیموری به کار رفته، تحلیل و بررسی شود تا ضمن آشنایی با اشارات و مضامین برساختۀ شعرا از این مشاغل، گامی دیگر در راه شناساندن هر چه بیشتر آثار ادبی فارسی و بالاخص دورة تیموری برداشته شود. یافته¬ها نشان می¬دهد که مشاغل گوناگون دولتی و درباری¬، خدماتی، صنعتی و تجاری در این عهد رایج بود. برخی از این مشاغل و حِرَف منسوخ شده و امروزه رواج ندارند و برخی نیز جای خود را به مشاغل مشابهی¬ داده¬اند. شعرای این عهد، واژگان و اصطلاحات مرتبط با مشاغل و حِرَف را در راه نیل به مقاصدی مانند آفرینش¬های ادبی، القای اندیشة هنری و مضمون آفرینی به خدمت گرفته¬اند. پرونده مقاله