معرّفی و بررسی نسخۀ خطّی«صحیفۀ شاهی(تقویم المکاتیب)»

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

جلال دهقانی ¹ , احمد ذاکری ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ،گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران
2 - دانشیار،گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/06/15 تاریخ پذیرش : 1398/06/15 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

نسخه های خطّی، گنجینه های گران بهای هر ملّتی است.کشور ما به دلیل داشتن پشتوانۀ فرهنگی قوی ، در این زمینه بسیار غنی است.نسخ خطّی بسیاری به زبان فارسی کتابخانه های ایران و جهان نگهداری می شود.این نسخه ها در زمینۀ علوم گوناگونی نگاشته شده است. منشآت و ترسّل یکی از گونه های رایج در تاریخ ادب فارسی و عنوان عمومی آثار و کتاب هایی است که در برگیرندۀ منشور یا فرمان، اخوانیات، جوابیات، سلطانیات، سوگندنامه ها و عهدنامه ها، فتح نامه ها یا شکست نامه ها است. عصر تیموری یکی از درخشان ترین و پُررونق ترین دوران منشآت نویسی است. در این دوره، انشاءِ منشآت و ترسّلات گوناگون، مقیاس و معیاری برای سنجش مایه های سخن شناسی و ذوق به شمار می رود. منشآت صحیفۀ شاهی یا تقویم المکاتیب عنوان یکی از منشآت عصر تیموری است که به همّت ملّا حسین واعظ کاشفی سبزواری دبیر و منشی دربار سلطان حسین بایقرا و مؤلّف کتب بی شماری از قبیل جواهرالتّفسیر، انوار سهیلی، روضه الشّهدا و ... تدوین شده است. نسخه های خطّی این کتاب در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانۀ مَلِک و چندین کتابخانۀ دیگر نگه داری می شود. با توجّه به اهمیّت ادبی و تاریخی کتاب صحیفۀ شاهی در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته، ضمن نگارش مقدّمه ای در تاریخ مراسلات و معرّفی نسخه های خطّی این اثر، بر احیای یکی از مواریث تاریخی و ادبی کشور تأکید شده است.

چکیده انگلیسی:

Noting and writing letters are of the routine manners in the history of Persian literature, and it’s the general title for works, and books which involve rules, orders, friendly letters, responses, kings’ charters, Promissory note, treaties, victory or defeat memories. Teymuriera, is one of the splendid and rich eras for writing notes. Writing notes and letters, in this era, is a touchstone to trade off the speech and writers’’ motives. Note of Sahife- Shahi (royal notebook) or Taghvim-al-Makatib( the calendar of letters) is one of the Notes in Teymuri era, which was written by Mullah Husain VaezKashefiSabzevari, writer and secretary at the royal court of Sultan Husain Baighara, and the author of some books such as Javaher-al-Tafsir, Anwar-e- Soheili, Rozah-al-Shohada, etc. the handwritten scripts of this book exist in Islamic Parliament’s library, central library of university of Tehran, Melek library and some other libraries. As the historical and literature importance of the book of Sahife-Shahi, this paper tries to revive one of the Persian historical and literature heritages, besides providing an introduction of Notes’ history and handwritten scripts in a descriptive-analytical manner

منابع و مأخذ:

1. بهار، محمّد تقی.(1386). سبک شناسی، ج 3، تهران: زوّار.

2. خطیبی، حسین.(1386).فنّ نثر در ادب پارسی، ج 3، تهران: زوّار.

3. خواند میر، غیاث­الدّین.(1379). رجال کتاب حبیب­السّیر، گردآوری عبدالحسین نوایی، تهران: نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

4. خواند میر، غیاث­الدّین بن همام­الدّین.(1380). حبیب­السّیر، زیر نظر دکتر محمّد دبیر سیاقی، ج 4، چاپ 4، تهران:خیّام.

5. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.

6. صفا، ذبیح الله.(1370).گنجینۀ سخن،ج 1، تهران: امیر کبیر.

7. عبّاسی، جواد.(1379).جواهر­التّفسیر، تفسیر ادبی، عرفانی، حروفی، شامل مقدّمه­ای در علوم قرآنی و تفسیر سورۀ حمد، تهران: میراث مکتوب.

8. کاشفی سبزواری، فخرالدّین علی.(1356).رشحات عین­الحیات، به کوشش علی اصغر معینیان، تهران: بینا

9. مدرّس تبریزی، محمد علی.(1326).ریحانه­الادب ، جلد 5، تهران: کتابفروشی خیّام.

10. ناصری داودی، عبدالحمید.(1378).تشیّع در خراسان عهد تیموری، مشهد: نشر بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی.

11. نظامی باخرزی، عبدالواسع.(1357).منشا­الانشاء، به اهتمام رکن­الدّین همایون فرّخ، تهران: نشر دانشگاه ملّی.

12. نظامی عروضی، احمد بن عمر بن علی.(1376). چهار مقاله، به اهتمام محمّد معین، تهران: صدای معاصر.
مقالات
1. حضرتی،حسن، مقیمی،غلامحسن.(1377).«نگاهی اجمالی به حیات و اندیشه سیاسی کاشفی»، نشریۀ حکومت اسلامی،شماره9،125-151.
2. عبّاسی، جواد.(1378).« گذری بر جواهرالتّفسیر کاشفی سبزواری»،آینۀ میراث، شماره4،84-85

3. علّامی، بهمن.(1392).« بررسی و معرّفی نسخۀ خطی«ترسّل و منشآت اسفزاری»،هشتمین انجمن ترویج زبان وادب....فارسی....ایران،زنجان:دانشگاه...زنجان،2-5.