مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی
مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی
همه
همه
--- علوم انساني ---
تاریخ
زبان و ادبیات
علوم سیاسی
علوم اجتماعی
علوم قرآن و حدیث
اخلاق
ادیان، مذاهب و عرفان
فلسفه و کلام
فقه و حقوق
روانشناسی
علوم تربیتی
کتابداری، آرشیو و نسخه پژوهی
تربیت بدنی
جغرافیا
اقتصاد
حسابداری
مالی
مدیریت
زبان انگلیسی
روانشناسی سلامت
فلسفه
جامعه شناسی
حقوق
--- حوزوی ---
--- هنر و معماری ---
معماری
--- دامپزشکی ---
علوم دامی
--- کشاورزی ---
بیماری گیاهان
مدیریت کشاورزی
علوم و فناوری کشاورزی
--- علوم پایه ---
ریاضی
زیست شناسی
--- فنی و مهندسی ---
برق و کامپیوتر
برق
برق، کامپیوتر و مکانیک
مهندسی عمران
مهندسی کامپیوتر
  • صفحه اصلی
  • واکاوی مؤلفه های شکوفایی شهری در ایجاد رضایتمندی سکونتی با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهر رشت)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : JSHSP-2012-2484 (R2) بازدید : 338 صفحه: 239 - 257

10.71633/jshsp.2024.1032342

نوع مقاله: پژوهشی

واکاوی مؤلفه های شکوفایی شهری در ایجاد رضایتمندی سکونتی با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهر رشت)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

سعید زنگنه شهرکی 1 * , نوشا همقدم 2

1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1399/10/07 تاریخ پذیرش : 1400/06/08 تاریخ انتشار : 1403/09/01

کلید واژه: شکوفایی شهری, رضایتمندی سکونتی, آینده پژوهی, شهر رشت,

چکیده مقاله :

مقدمه: در دهه‌های اخیر بررسی رضایتمندی سکونتی ساکنین از مهم‌ترین موضوعات پژوهشی در رشته‌های مختلف محسوب شده‌است. در این راستا آگاهی از رضایتمندی سکونتی در چهارچوب شکوفایی شهری نیازمند ارائه تحلیلی ساختاری از آن در آینده است، تا به وسیله آن بتوان رضایتمندی سکونتی در شهر را افزایش داد.

هدف: هدف این پژوهش واکاوی مؤلفه‌های شکوفایی شهری در ایجاد رضایتمندی سکونتی  با رویکرد آینده‌پژوهی در شهر رشت می‌باشد.

روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر کاربردی و به لحاظ روش انجام، توصیفی-تحلیلی است. گردآوری داده‌ها در بخش نظری به روش اسنادی و در بخش عملی نیز با نظر خبرگان و متخصصان شهر رشت با استفاده از تکنیک دلفی و با بهرهگیری از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع، صورت پذیرفته است. همچنین با استفاده از نرمافزار میکمک و سناریو ویزارد به تحلیل رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری در شهر رشت پرداخته است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر رشت می‌باشد.

یافته‌ها: در نهایت 12 عامل کلیدی شناسایی شد و تعداد 28 وضعیت احتمالی برای عوامل کلیدی در نظر گرفته شد. مسولیت‌پذیری مسئولین و مردم، تولید شهر به ازای هر نفر و دسترسی به خدمات عمومی بیشترین ارزش سازگاری را بین عوامل کلیدی در بهبود وضعیت رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری دارند.

نتایج: رضایتمندی سکونتی در شهر رشت به عوامل اقتصادی و اجتماعی مانند اشتغال، درآمد خانوار، و مشارکت مردم و بخش خصوصی وابسته است. به‌منظور بهبود این رضایتمندی، سناریوهای آینده‌پژوهی با تمرکز بر حکمروایی شهری و مشارکت مردمی، به پایداری و ارتقای شرایط سکونتی کمک می‌کنند.

چکیده انگلیسی:

Introduction: In recent decades, the study of residential satisfaction has become one of the most important research topics across various disciplines. Understanding residential satisfaction within the framework of urban prosperity requires a structural analysis of its future to enhance satisfaction levels in cities.

Research Aim: This study aims to explore the components of urban prosperity that contribute to residential satisfaction using a futures studies approach in Rasht.

Methodology: The research is applied in nature and employs a descriptive-analytical method. Data collection in the theoretical section was conducted through document review, while practical data were gathered with input from experts and specialists in Rasht using the Delphi technique and cross-impact analysis. Additionally, the study utilized MICMAC and Scenario Wizard software to analyze residential satisfaction within the framework of urban prosperity in Rasht.

Studied Area: The geographical scope of this research is the city of Rasht.

Results: Ultimately, 12 key factors were identified, and 28 potential scenarios were considered for these factors. Among these, responsibility of officials and citizens, per capita urban production, and access to public services demonstrated the highest compatibility values for improving residential satisfaction within the framework of urban prosperity in Rasht.

Conclusion: Residential satisfaction in Rasht depends on economic and social factors such as employment, household income, and public-private sector participation. To enhance this satisfaction, futures studies scenarios focusing on urban governance and public participation can contribute to sustainability and improved living conditions.

منابع و مأخذ:

حاتمی¬نژاد، حسین؛ کانونی، رضا و همقدم نوشا (1403)، تحلیل ساختاری حکمروایی محیط زیست شهری با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهر تهران). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 19(1)، 167-151.
https://journals.iau.ir/article_707758.html.
زیاری، کرامت الله؛ حاتمی¬نژاد، حسین، پوراحمد، احمد؛ زنگنه شهرکی، سعید و همقدم نوشا. (1401). ارائه الگوی حکمروایی شهری هوشمند با رویکرد آینده پژوهی (مورد مطالعه شهر رشت). نقش جهان، 12(4)، 50-22.
http://dorl.net/dor/20.1001.1.23224991.1401.12.4.1.7.
همقدم، نوشا؛ زیاری، کرامت الله؛ حاتمی¬نژاد، حسین، پوراحمد، احمد و زنگنه شهرکی سعید. (1402). ارائه پیشران¬های کلیدی آینده حکمروایی شهری هوشمند (مطالعه موردی: شهر رشت). مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 4(1)، 40-17.
https://doi.org/10.22124/gscaj.2023.22422.1174.
همقدم، نوشا؛ زیاری، کرامت؛ حاتمی¬نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد و زنگنه شهرکی، سعید. (1401). ارائه سناریوهای آینده حکمروایی شهری هوشمند (مورد مطالعه: شهر رشت)، نشریه چشم¬انداز شهرهای آینده، 3(2)، 56 -31. http://jvfc.ir/article-1-170-fa.html
Abolfathi Momtaz,Y., Fallahi, B., & Delbari, A. (2018). Residential Satisfaction Among Iranian Senior Citizens. The Open Psychology Journal, 11, 89-94. https://doi.org/10.2174/1874350101811010089
Ahadnejad, M., Hazeri, S., Meshkini, A., & Piri, I .(2019). Identifying the Key Factors Affecting Urban Prosperity with a future study (Case Study: Tabriz Metropolis). Journal of Urban Research and Planning, 32, 15-30. dor: 20.1001.1.22285229.1397.9.32.2.9.
Akbarian Ronizi, S. R. (2019). Assessing Citizens' Satisfaction with the Quality of Residential Environment (Case Study: Zarghan City). Geographical Research on Urban Planning, 6(1), 113-127. doi: 10.22059/JURBANGEO.2018.253144.874.
Alipour, D., & Shahabian, P. (2020). Evaluation of Factors Affecting Satisfaction with the Environmental Quality of Residential Neighborhoods (Case Study: Pardis City). Quarterly Journal of Environmental Planning, 4. 21-39. (in Persian) https://sanad.iau.ir/journal/ebtp/Article/669511?jid=669511&lang=en.
Allahyari Asli Ardeh, Sh., Jafari Mehrabadi, M., & Shokrgzar, A. (2018). Assessing the quality of residential environment in urban neighborhoods (Case study: Khorramshahr and Ziaberi neighborhoods of Rasht). Geography and Urban Planning Research, 5(1), 105-125. doi: 10.22059/ jurbangeo.2017.63212.
Arbab, P. (2018). Urban Prosperity Initiative, a New and Fundamental Approach to Sustainability, First International Conference and Eighth National Conference on Urban Planning and Management. Mashhad, Article COI: URBANPLANING08_045.
Austin, D., Mark, Furr, L.A., & Spine, M. (2002). The Effects of Neighborhood Conditions on Perceptions of Safety. Journal of Criminal Justice 30(5), 417–427. doi:10.1016/S0047-2352(02)00 148-4.
Azmati, H., Mehdinejad, J., Ehsani Oskooi, S. F. (2020). The Interaction of Residential Satisfaction and Spontaneous Physical Interventions of Residents. Quarterly Journal of Urban Management, 54, 169-182.
Biglou, H. H., Server, R., & Nouri, A. (2019). Explaining the feasibility of good urban governance with emphasis on location intelligence, (Case: Tehran City). Urban Management, 17(52), 189-204. http://ijurm.imo.org.ir/article-1-2313-en.html.
Bonaiuto, M., & Fornara, F. (2017). Residential Satisfaction and Perceived Urban Quality, Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral Psychology, Elsevier, 1-5,
http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-12-809324-5.05698-4.
Chen, Ning (Chris). Hall, C. M., K. Yu. & Cheng Q. (2019). Environmental Satisfaction, Residential Satisfaction, and Place Attachment: The Cases of Long-Term Residents in Rural and Urban Areas in China. Sustainability, 11, 6439. doi:10.3390/su11226439.P 1-20.
Daneshpour, H., Saeedi Rezvani, N., & Daneshpour, M. R. (2019). Evaluation of Eleven Areas of Shiraz in terms of Urban Prosperity Indicators Using FAHP Model. Journal of Urban Research and Planning, 9 33), 17-32. dor: 20.1001.1.22285229.1397.9.33.2.1.
Davoodi, T., & U. U. Daglı. (2019). Exploring the Determinants of Residential Satisfaction in Historic Urban Quarters: Towards Sustainability of the Walled City Famagusta, North Cyprus. Sustainability, 11, 6261. doi:10.3390/su11226261.P 1-25.
Debnath, R., Bardhan, R., & Sunikka-Blank, M. (2019). Discomfort and distress in slum rehabilitation: Investigating a rebound phenomenon using a backcasting approach. Habitat Int. 87, 75–90. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.03.010.
Dimuna, K., & Olotuah, A. (2020). Analysis of Residents’ Satisfaction Levels with Housing and Residential Environment of Six Occupied Housing Estates in Benin City, Edo State, Nigeria, Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 9(1), 179-194.
https://doi.org/10.1080/02673037.2020.1867083
Eizenberg, E., Jabareen,Y., & Zilberman, O. (2020). Planning by Scale: The Role of Perceived Scale in Determining Residential Satisfaction. Journal of Planning Education and Research, 43(4), 1-12, doi: 10.1177/0739456X20921431.
Fani, Z., Sharifi, B., Mostafavi Sahib, S., & Heidari, S. (2020). Modeling and prioritizing key factors in achieving urban prosperity (Case study: Sanandaj city). Quarterly Journal of Urban Construction Studies, 3(9), 93-105.
Fornara, F., & Manca, S. (2017). Healthy residential environments for the elderly. In G. Fleury-Bahi, E. Pol, & O. Navarro (Eds.), Handbook of environmental psychology and quality of life research (pp. 441-468). Cham, Switzerland: Springer.
Gan, X., Zuo, J., Baker, E., Chang, R., & Wen, T. (2019). Exploring the determinants of residential satisfaction in public rental housing in China: A case study of Chongqing. J. Hous. Built Environ. 34(3), 869–895. doi:10.1007/s10901-019-09691-x.
Habitat, U. N. (2013). Cities of Youth: Cities of Prisperity.
Habitat, U. N. (2013). State of the world's cities 2012/2013: Prosperity of cities. Routledge.
Hanak, T., Marovic, I., Aigel, P. (2015). Perception of Residential Environment in Cities: A Comparative Study. Procedia Engineering, 117, 495-501. doi:10.1016/j.proeng.2015.08.202.
Hosseini, S. M., Rahnama, M. R., Shokouhi, M. A., & Kharazmi, O. A (2020). Explain the scenarios of achieving a green city in the metropolis of Mashhad, with a futuristic approach. Journal of Spatial Planning, 9(34), 17-36. doi:10.30488/GPS.2019.100310.
Jianbo, L. (2019). Spatial pattern of population mobility among cities in China: Case study of the National Day plus Mid-Autumn Festival based on Tencent migration data. journal of cities, 94(1), 55-69. doi:10.1016/j.cities.2019.05.022.
Jiang, W., Feng, T. & Timmermans, H. J. (2018). Non-linear asymmetric gap models of residential satisfaction: Formulation and empirical evidence. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science 47(4), 569-589. doi: 10.1177/2399808318790251.
Joss, S. (2015). Sustainable cities: Governingfor urban innovation. Macmillan International Higher Education. ISBN 9781137006363.
Kabisch, S., Poessneck, J., Soeding, M., & Schlink, U. (2021). Measuring residential satisfaction over time: results from a unique long-term study of a large housing estate. Housinc Studies, 1- 21.https://doi.org/10.1080/02673037.2020.1867083.
Khanizadeh, M. A., & Razavian, M. T. (2019). Assessing the components affecting residents' satisfaction with the living environment in dilapidated and historical contexts (Case study: Sarshosh neighborhood of Mashhad). Geography Quarterly (Regional Planning), 8(33), 229-244.
dor: 20.1001.1.22286462.1397.9.1.14.4.
Kratke, S. (2011). The Creative Capital of Cities: Interactive Knowledge Creation and the Urbanization Economies of Innovation. Informationen Zur Umweltpolitik, WileyBlackwell, Chichester, 149, 5-10. doi:10.1002/9781444342277.
Kshetrimayum, B., Bardhan, R., & Kubota, T. (2020). Factors Affecting Residential Satisfaction in Slum Rehabilitation Housing in Mumbai. Sustainability, 12, 2344, doi:10.3390/su12062344.
Larco, N. (2016). Sustainable Urban Design. Journal of Urban design, 21, 1- 29.
doi:10.1080/13574809.2015.1071649,
Lee., S., Parrott, K., Lee, M., Robinson, S., & Owusu, R. (2021). Residential Satisfaction of Rural Older Adults Aging in Place. Gerontology & Geriatric Medicine, 7, 1–7. doi: 10.1177/2333721421997190
Lin, S., & Li, Z (2017). Residential satisfaction of migrants in Wenzhou, an ‘ordinary city’ of China. Habitat International, 66, 76-85. doi:10.1016/j.habitatint.2017.05.004.
Maleki, S., & Madan Jojoobari, M. (2016). Urban Prosperity. University Jihad Publications, Tehran.
Manca, Sara., Cerina, V., & Fornara, F. (2019). Residential Satisfaction, Psychological Well-Being and Perceived Environmental Qualities in High- vs. Low- Humanized Residential Facilities for the Elderly. Social Psychological Bulletin, 14(2), 1-15. https://doi.org/10.32872/spb.v14i2.33570.
Motalebi, Q., Mirgholami, M., Ayesham, M., & Molaei, A. (2020). Assessing the impact of social values on people's satisfaction with the living space Case study: Charandab neighborhood of Tabriz. Quarterly Journal of Urban Management, 18(56), 55-71. URL: http://ijurm.imo.org.ir/article-2663-1fa.html.
Nurzafira Zainul Abidin, M. Abdullah, I., Basrah, N., & Alias, M. N. (2019). Residential Satisfaction: Literature Review and A Conceptual Framework. Earth and Environmental Science 385, 012040, doi:10.1088/1755-1315/385/1/012040. P1-9.
Park, K. (2020). Social Capital and Residential Satisfaction in South Korea: A Comparative Study of Communities in Seoul, Yeoju and Gwacheon. Environment and Urbanization Asia, 11(1) 140–154. doi:10.1177/0975425320906279.
Prager, Jean-Claude. (2017). Value Creation and Urban Prosperity. Inventing Tomorrow’s Cities Website, February 22. http://.lafabriquedelacite.com.
Sanda, G. (2015). Measuring the prosperity of cities. Habitat International, 45, 1-2.
Sen S, A., & Vural, T. (2016). The Evaluation of Space Quality in Outdoor Open Spaces. European Journal of Sustainable Development, l (3), 27-38.
Shafei, H., Ahmadian, R., & Meshkini, A. (2020). Evaluation of the dimensions of urban prosperity in Shahriar, the first international conference and the second international conference on urban planning, architecture, civil engineering and knowledge-based art, Islamic Azad University, Science and Research Branch. Tehran, Article COI Code: KBAU02_034.
Sharp, G., & Warner, C. (2018). Neighborhood Structure, Community Social Organization, and Residential Mobility Socius, Sociological Research for a Dynamic World, 4, 1–14.
doi: 10.1177/2378023118797861.
Smrke, U., BLENKUŠ, M., & SOČAN, G. (2018). Residential satisfaction questionnaires: A systematic review. Urbani izziv, 29(2), 67-82. doi:10.5379/urbani-izziv-en-2018-29-02-001.
Townshend, Tim, G. (2020). Urban design and human flourishing. Journal of Urban Design, 25(2), 181-185. doi: 10.1080/13574809.2020.1727732.
Un- Habitat. (2016). the City Prosperity Initiative. United Nations Human Settlements Programme, London: Earthscan.
Un-Habitat. (2016). The city prosperity initiative-Metropolitan Cities, September.
UN-Habitat. (2012). State of the World's Cities Report 2012/2013: Prosperity of Cities. United Nations Humman Settlements Programme (UN-HABITAT), Nairobi.
United Nations. (2016). World urbanization prospects. The 2014 revision‚ New York: Department of Economic and Social Affairshttp://esa.un.org/unpd/wup/Publications/ Files/WUP2014-Report.
Yigitcanlar, T., Dur, F., & Dizdaroglu, D. (2015). Towards prosperous sustainable cities: A multiscalar urban sustainability assessment approach. Habitat International, 45, 36-46.
doi:10.1016/j.habitatint.2014.06.033.
Yin, R., Miao, X., Geng, Z., & Sun, Y. (2018). Assessment of Residential Satisfaction and Influence Mechanism a Case Study of Jinan City. Journal of Business Administration Research, 7(2), 9-16.
doi:10.5430/JBAR.V7N2P9.
متن کامل:


فصلنامه نشریه علمی مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی

دوره پانزدهم، شماره (پیاپی 51)، تابستان 1399

شاپای چاپی 5968- 2538   شاپای الکترونیکی X595- 2538

http://jshsp.iaurasht.ac.ir

صص

    واکاوی مؤلفه­های شکوفایی شهری در ایجاد رضایتمندی سکونتی  با رویکرد آینده­پژوهی (مطالعه موردی: شهر رشت)

 

 

تاريخ دريافت:

تاريخ پذیرش:

 

 

چکیده

در دهه‌های اخیر بررسی رضایتمندی سکونتی ساکنین از مهم‌ترین موضوعات پژوهشی در رشته‌های مختلف محسوب شده‌است. در این راستا آگاهی از رضایتمندی سکونتی در چهارچوب شکوفایی شهری نیازمند ارائه تحلیلی ساختاری از آن در آینده است، تا به وسیله آن بتوان رضایتمندی سکونتی در شهر را افزایش داد. پژوهش حاضر کاربردی و به لحاظ روش انجام توصیفی- تحلیلی بوده که در راستای مبانی علم آینده پژوهی با رویکرد اکتشافی و تحلیلی به وضعیت رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری در شهر رشت پرداخته‌است. در این راستا نیز گردآوری داده‌ها در بخش نظری به روش اسنادی و در بخش عملی نیز با نظر خبرگان و متخصصان شهر رشت در زمینه تحقیق با استفاده از تکنیک دلفی و با بهره­گیری از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع که یکی از روشهای متداول و مورد پذیرش آینده­پژوهی می­باشد، صورت پذیرفته است. همچنین با استفاده از نرم­افزار میک­مک و سناریو ویزارد به تحلیل رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری در شهر رشت پرداخته است. ابتدا 30 عامل به عنوان عوامل مؤثر در رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری شناسایی و از نرم افزار میک مک برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شده است. در نهایت 12 عامل کلیدی شناسایی شد و تعداد 28 وضعیت احتمالی برای عوامل کلیدی در نظر گرفته شد. مسولیت‌پذیری مسئولین و مردم، تولید شهر به ازای هر نفر و دسترسی به خدمات عمومی بیشترین ارزش سازگاری را بین عوامل کلیدی در بهبود وضعیت رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری دارند.

کلیدواژه­ها: شکوفایی شهری؛ رضایتمندی سکونتی ؛ شهر رشت؛ آینده­پژوهی


مقدمه

در پاسخگویی به مسائل و بحران­ها، مفاهیم و رویکردهای جدیدی برای توسعه­های آتی شهر مطرح گردید که می­توان به نظریه­ها و رویکردهایی مانند: شهرهوشمند، شهرفشرده، شهرالکترونیک، شهرتاب­آور، شهرسالم، نوشهرگرایی و شکوفایی شهری اشاره نمود(Shafei et al, 2020:3). 

مفهوم شکوفایی شهری با توصیف موفقیت، سلامت، پیشرفت و خوب زیستن مطرح است و به­عنوان یک ساخت اجتماعی به حوزه اعمال بشر جامه عمل پوشانده و به سنجش مکرر وضعیت‌های قابل مشاهده در شهر اطلاق می‌گردد(Maleki & Madanlood joybari,2016:4). عبارت "شکوفایی" از روان‌شناسی مثبت ناشی می‌شود و می­توان بیان نمود که شهر شکوفا دارای موفقیت، ثروت و رونق، رفاه، فرصت‌های برابر و ... برای همه است(Townshend, 2020:184).

در خصوص رضایتمندی باید اظهار نمود  که رضایتمندي معیاري کلیدي در ارزشیابی کیفیت محیطی به شمار می­رود. بنابراین شناخت ترجیحات ساکنان در ارتباط با کیفیت­ها و ارزش­هاي محیطی است که تأثیر اساسی در برنامه­ریزی و تصمیم­گیری پیرامون طرح­هاي ارتقاي کیفیت محیط دارد و در این رهیافت حائز اهمیت خواهد بود(Alipour & Shahabian, 2020:22). ارزیابی رضایتمندی سکونتی برپایه مولفه­های بسیاری شکل می­پذیرد و طیف گسترده­ای را در برمی­گیرد؛ نظیر مولفه­های­ا­جتماعی، مولفه­های ­فرهنگی، مولفه­های­کالبدی، مولفه­های­خدماتی و مولفه­های­اقتصادیMotalebi et al, 2020:55)).

دو موضوع مهم که به شدت با یکدیگر مرتبط هستند و تا حدودی با  رضایتمندی سکونتی  همپوشانی دارند: وابستگی مکانی و کیفیت محیط سکونتی است(Bonaiuto & Fornara, 2017: 2). در دهه­های اخیر، بررسی رضایتمندی سکونتی ساکنین، از مهم­ترین موضوعات پژوهشی در رشته­های مختلف، محسوب شده­است. توجه ویژه به این موضوع چند علت عمده دارد. از نقطه نظر اول، ارزیابی ساکنین از محیط­های سکونتی می­تواند به­عنوان یکی از مهم­ترین معیارهای سنجش دستیابی به اهداف و ارزیابی میزان موفقیت هر طرح محسوب شود. از نقطه نظر دوم، رضایتمندی سکونتی به­عنوان یکی از شاخص­های مهم کیفیت عمومی زندگی افراد به شمار می­رود(Azmati et al, 2020:170). رضایت سکونتی از دیرباز موضوع مورد علاقه شدید روانشناسی محیطی بوده‌است(Chen et al,2019:1) و ارزیابی ساکنان از مطلوبیت محیط­های سکونتی­شان بر دستیابی به اهداف و موفقیت پروژه­های شهری مؤثر است(Akbarian Ronizi,2019:113) همچنین افراد همواره می­کوشند تا کالبدهای سکونتی را به ایده­آلهای خود نزدیک کنند؛ مداخلات کالبدی، یکی از راهکارهای ساکنین در این راستاست(Azmati et al, 2020:169). در واقع رضایت سکونتی را می­توان یک ارزیابی کلی از محیط مسکونی از دیدگاه ساکنان دانست(Fornara & Manca, 2017:441).

در خصوص ارتباط بین شکوفایی شهری و رضایتمندی سکونتی باید عنوان نمود که  مهم­ترین هدف شکوفایی شهری افزایش رفاه و رضایتمندی ساکنان می­باشد. در واقع موضوع شکوفایی شهری برآیندی از حرکت به سمت توسعه شهری پایدار است و تحقق مؤلفه­های آن می­تواند منجر به رضایتمندی سکونتی گردد. شکوفایی شهری به عنوان یک چارچوب مفهومی وسیع در زمینه سنجش توسعه و رفاه انسانی و اجتماعی، در ارتباط با کمیت و کیفیت شهرنشینی و متعاقباً محصول این فرآیند یعنی شرایط سکونت و زندگی شهری، ملموس می­شود(Arbab, 2018:1). مفهوم شکوفایی شهری بررسی می­کند که شهرها چگونه می­توانند تولید داشته باشند و از چه طریقی مزایای این تولید می­تواند به شیوهای عادلانه بین شهروندان تقسیم شود. این تفکر متضمن رشد اقتصادی، حاکم بودن روابط اجتماعی، پایداری محیطی و کیفیت زندگی بهتر می­باشد(Joss, 2015: 49). در واقع شکوفایی شهری صرفا مفهومی اقتصادی ندارد و مفهومی به مراتب پیچیده دارد؛ زیرا نمی­توان آن را با شاخص­هایی پیش پاافتاده و آسان مانند مقدار پولی که مردم بدست می­آورند محاسبه نمود. یک زندگی شکوفا شامل دیگر ابعاد غیرمادی و غیرملموس مانند حق انتخاب در شکل دادن آینده یک شهر، برخورداری از ارتباطات معنادار، تعلق به اجتماعات حامی یکدیگر و بهره­مندی از منابع و امکانات، با هدف تبدیل آرزوهای انسانها به واقعیتهای ملموس است( Fani et al, 2020:94).

 به طور خلاصه، ما در دنیایی زندگی می­کنیم که نیازمند انتخاب بهترین و پایدارترین گزینه­ها است. شکوفایی شهری می­تواند در این راستا نقش مهمی ایفا کند(United Nations, 2016: 2). در واقع شهر شکوفا با برنامه­ریزی و راههای تکنیکی متنوع، بهبود عملکرد شهر و دستیابی به شکل پایدار شهری و افزایش رضایتمندی سکونتی را ارائه می­دهد(Kratke, 2011:8).  

 شهر رشت بزرگترین و پرجمعیت­ترین شهر استان گیلان و کانون اداری و سیاسی آن به شمار می­رود. شهر رشت با توجه به ویژگی­هایش و داشتن پدیده نخست شهری، جمعیت سیال زیادی را پذیرا است. این شهر طی چند دهه اخیر رشد زیادی داشته است و طبق سرشماری سال 1395 دارای ۶۷۶٬۹۹۱ نفر جمعیت است. به همین دلیل فراهم کردن نیازهای این جمعیت و رضایت­مندی سکونتی افراد، حائز اهمیت است. در زمینه شکوفایی و رونق شهری در مجموعه مدیریتی شهر رشت سازوکارهای بسیاری صورت گرفت اما به دلیل نبود عملکرد یکپارچه در این خصوص شهر رشت نتوانسته به هدف خود در این زمینه دست یابد و زمینه لازم برای تحقق رضایتمندی سکونتی ساکنان را فراهم آورد. در واقع در شهر رشت سیاست­ها و راهبردهای مدیریتی باید به­روزرسانی شوند و برای سناریوهای مختلف در آینده آماده شود. روش آینده­پژوهی با ترسیم آینده­های متعدد پیش روی مدیران شهری می­تواند در این مسیر به آنها کمک نموده و ضمن ارائه تصاویر فراتر از شکل عینیت یافته مسائل کنونی، مسائل احتمالی در آینده را نیز روشن نماید و زمینه لازم برای نیل به رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری را فراهم آورد. از این رو هدف پژوهش حاضر واکاوی مولفه­های شکوفایی شهری در ایجاد رضایتمندی سکونتی در شهر رشت با رویکرد آینده­پژوهی و پاسخ به دو سوال زیر است.

1-متغیرهای تاثیرگذار بر آینده وضعیت رضایتمندی سکونتی در شهر رشت در چارچوب شکوفایی شهری کدام­اند؟

2- مهمترین سناریوهای احتمالی برای آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چه شرایطی قرار دارند؟

شکوفایی شهری مفهومی است که نخستین بار در دهه 1930 میلادی پیرامون آن بحث صورت گرفت و تا به امروز مطالعات مختلفی برای تکمیل آن صورت گرفته­است. این موضوع در سال 2012 به صورت رسمی در برنامه اسکان بشر ملل متحد توسط جان کلوس1، مدیر اجرایی اسکان بشر ارائه شد و در گزارش منتشر شده آن نگاهی ورای تفکر رشد اقتصادی شهرها و تصمیم‌گیرهای مبنی بر آن را که سال‌ها مرجع سیاست‌گذاری بودند به دنبال دارد(Ahadnejad et al, 2019:18). شهرها تنها زمانی که اهداف زیست­محیطی و اجتماعی­شان بهطور کامل با اهداف اقتصادیشان یکپارچه شود، شکوفایی خود را حفظ می­کنند. ارزیابی پایداری به سیاستگذاران در تصمیم­گیری بایدها و نبایدها برای پایداری بیشتر شهرهایشان کمک می­کند(Yigitcanlar et al, 2015:36). ساساکی2 شکوفایی شهری را  در قالب فرصت‌های شهروندان جهت کشف و پیدا کردن دانش و رشد فکری در کنار آموزش، پیگیری و دنبال کردن به دلیل کار و تفریح معنادار و ارزشمند در محدودیت‌های اخلاق و اکوژیکی بیان می‌کند(Arbab, 2018:3). برنامه اسکان بشر ملل متحد بررسی‌هایی در سال 2012 با حضور کارشناسانی از آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و کشورهای عربی در 54 از کشورهای توسعه یافته در جهت مفهوم‌سازی شکوفایی و شناسایی آن انجام داد و توافق کردند که یک شهر شکوفا از ادغام پنج بعد بهره‌وری، توسعه زیرساخت، کیفیت زندگی، برابری و مشارکت اجتماعی و پایداری محیط­زیست است که به­عنوان پرده‌های یک چرخ‌دنده هستند، مرکز چرخ متشکل از مؤسسات دولتی، قوانین و شیوه‌های برنامه‌ریزی شهری است که برای حفظ تعادل میان ابعاد مختلف ضروری است(sanda, 2015:2). نخستین کلید اصلی در رابطه با شکوفایی، سرمایه انسانی است که دانش و مهارتی که تحت نظارت آموزش کسب می‌شود و تجربه‌ای که به واسطه زندگی کاری، آموزش و رفتار اقتصادی کسب می­گردد. کلید دوم ارتباط است که در قالب روابط بیرونی و درونی تعریف می‌شود و میزان آن نتیجه تمرکزی است که وابسته به روابط خارجی و داخلی در بازار کار و تولیدکنندگان و کاربران دانش است و به زیرساخت وابسته هستند. گرایش برای کارآفرینی عامل دیگری است که شامل پدیده‌های سازمانی و فرهنگی پیچیده‌ای است که برای سرمایه‌گذاری و نوآوری انگیزه هستند. مهمترین و نهایی‌ترین عامل توانایی برای مواجهه با عدم تعادل  و توازن‌های ذاتی و طبیعی در توسعه شهری استprager, 2017:1)). شکوفایی شهری نگاهی منحصر به فرد و جامع به توسعه شهر پایدار را فراهم ساخته که ابعاد متفاوت رشد را از چهار طریق 1- چارچوبی منعطف برای بازبینی و نظارت، 2-چارچوبی جهت ارتقا یکپارچگی، 3-ابزاری نوآورانه جهت تحلیل فضایی و 4-ابزار تصمیم‌سازی چند مقیاسی، تبیین می‌کند unhabitat, 2016)). حمایت از ابتکار شکوفایی شهری و تلاش برای تقویت معرفه­های فرهنگی و اجتماعی ملل مختلف سبب می­گردد تا تبادل تجربیات خوب شهرهای موفق در هر یک از محورهای شکوفایی شهری، مورد توجه قرار گیرد و درک وضعیت بحران­های شهرهای معاصر با یک ارزیابی جدی امکان­پذیر گردد(, 2019:18 Daneshpour et al).

 

 

 

جدول 1: بیانیه شهر شکوفا

شهر شکوفا شهری است که:

 

تولید اقتصادی

به رشد اقتصادی و توسعه کمک کند، تولید سرمایه و درآمد داشته باشد، مشاغل مناسب و فرصت­های برابر را از طریق سیاست­های اقتصادی و اصلاحات مؤثر برای همه فراهم آورد.

توسعه زیرساخت­ها

زیرساخت­های مناسب(آب، فاضلاب، راه­ها، فناوری اطلاعات و ارتباطات) را فراهم آورد تا استانداردهای زندگی تقویت شده و تولید، ارتباطات و حمل و نقل، بهبود یابد.

کیفیت زندگی

استفاده از فضاهای عمومی را برای بهبود حس انسجام اجتماعی و هویت مدنی، افزایش می­دهد. علاوه بر آن ایمنی و امنیت مال و جان مردم را تضمین می­کند.

عدالت و مشارکت اجتماعی

توزیع عادلانه ناشی از منافع شکوفایی را بین افراد تضمین می­کند. فقر و تشکیل محله­های زاغه­نشین را کاهش می­دهد، از حقوق گروه­های اقلیت و اقشار آسیب­پذیر دفاع می­کند، برابری جنسیتی را بهبود می­بخشد و مشارکت مدنی را در حوزه­های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تضمین می­کند.

پایداری زیست­محیطی

از سیاست­های حفاظت از محیط­زیست شهری و منابع طبیعی حمایت می­کند، بهینه­سازی انرژی را دنبال می­کند، فشار بر زمین­های اطراف شهر و منابع طبیعی را کاهش می­دهد و از طریق راهکارهای سبز و خلاق، تلفات محیط­زیست را کاهش می­دهد.

حکمرانی و قانون­گذاری شهری

شهرها از طریق حاکمیت مؤثر شهری و رهبری تحول­گرا بهتر می­توانند پایداری و شکوفایی مشترک را با هم ترکیب کنند، با به کارگیری سیاست­های مناسب و مؤثر، قوانین و مقرارت و ایجاد چارچوب­های نهادی مناسب با نهادهای نیرومند محلی و نهادهای ایمن.

Source: UN-Habitat,2012

رضایتمندی سکونتی یک موضوع مهم در مطالعات شهری، جغرافیا و برنامه‌ریزی است(Austin et al, 2002:419 ) و مطالعات رضایتمندی سکونتی نمونه‌ای از یک معیار "ذهنی" است، زیرا متکی بر ابزارهای خودسنجی است که از طریق آن فرد درک خود یا ارزیابی خود را بیان می‌کند، درحالی که اقدامات "هدف" شامل ابزارهای رشته‌های فنی یا رتبه‌بندی تخصصی است(Manca et al, 2019:1). رضایتمندی شهروندان از جمله شاخص­هایی است که در بهبود و کارایی پایداری محیط شهری بسیار تأثیرگذار است(Jianbo, 2019:57). با وجود اینکه دانش و بحث‌های زیادی در مورد رضایت سکونتی وجود دارد، شواهد کمی در رابطه با ماهیت سیال آن و عوامل موثر آن وجود دارد(Kabisch et al, 2021:1). رضایت سکونتی می‌تواند به رضایت با مسکن (رضایت مسکن)، رضایت از محله(رضایت محله­ها) و رضایت کلی از منطقه تقسیم شود(Smrke et al, 2018: 68). رضایتمندی سکونتی، مفهومی پیچیده است که توسط محققین مختلف مورد بررسی قرار گرفته‌است، بسیاری از مطالعات، عوامل تعیین کننده رضایت مسکونی را در زمینه­های مختلف، به­عنوان مثال، در سطح محله و کشور بررسی کرده­اند(Davoodi & Ulas Dagli, 2019:1 ). رضایت سکونتی می‌تواند به عنوان تحقق شرایط سکونت فردی در رابطه با نیازها، انتظارات و اهداف ساکنان تعریف شود(Abolfathi Momtaz et al, 2018:89). رضایتمندی سکونتی را می­توان وضعیتی دانست که ساکنان علاوه بر مسائل و تسهیلات کالبدی بر مسائل اجتماعی و فرهنگی و مناسبات بین ساکنان نیز توجه دارند و از کیفیت آن­ها در محیط مسکونی خود رضایت دارند(Khanizadeh & Razavian, 2019:223). مادامی که از شاخص­های کلیدی رضایتمندی، ارزیابی مداوم صورت گیرد و نتایج این اندازه­گیری­ها مناسب و به موقع در محیط اجرا شود، دستیابی به توسعه محیط سکونتی ممکن خواهد شد(Hanak et al, 2015: 496).  می­توان بیان نمود که رضایت از محله یک بازدارنده قوی برای تفکر در مورد حرکت و جابه‌جایی به محله‌ای جدید است(Sharp &Warner, 2018:1). ویژگی‌های جمعیتی - اجتماعی ممکن است بر رضایت سکونتی اثر بگذارند و پیوند اجتماعی یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر رضایت سکونتی است(Lin & Li, 2017:76). همچنین سیستم حمل و نقل را نیز می­توان  به­عنوان یکی از عوامل مهم در رضایتمندی سکونتی بحساب آورد(Gan et al, 2019:869). در واقع ­شکاف بین آرزوها و واقعیت می‌تواند با یک معادله نسبت به بهترین شکل نشان داده شود، به­طوری که شکاف بین واقعیت و اشتیاق افزایش می‌یابد، رضایت سکونتی کاهش می‌یابد(Jiang et al, 2018: 1).

 

 

 

 

 

جدول 2: مولفه­ها و نماگرهای ارزیابی رضایتمندی از کیفیت محیط سکونتی

مؤلفه

نماگر

دسترسی

دسترسی به فضای سبز، دسترسی به خدمات تجاری روزمره، دسترسی به فضای آموزشی، دسترسی به مراکز بهداشتی- درمانی، دسترسی به مراکز گذران اوقات فراغت، دسترسی به ایستگاه­های اتوبوس و وسایل نقلیه عمومی، دسترسی به اماکن مذهبی، دسترسی به امکانات ورزشی، دسترسی به خدمات عمومی شهر، دسترسی به بانک و عابربانک، دسترسی به فضاهای پارکینگ.

ویژگی­های اجتماعی

سرزندگی و نشاط در شهر، تعامل با همسایگان، رضایت از تراکم جمعیت، احساس آرامش در شهر، تمایل به کمک به همسایگان، اعتماد به شهروندان، همکاری با شهرداری، امنیت در شهر، جرم و جنایت، دل بستگی و تعلق به مکان، احساس مسؤلیت، سر و صدا و شلوغی، دلپذیری مکان، مشارکت مردم.

ویژگی­های فیزیکی- کالبدی

کیفیت پیاده راه­ها، تمیزی معابر، زیبا و طراحی معابر، جانمایی مناسب مبلمان شهری، نظافت و پاکیزگی شهر ایمنی مرتبط با تردد وسایل نقلیه، آلودگی هوا، آلودگی صوتی، زیبایی ساختمان و بناهای شهر، تراکم ساختمان­های شهر، بوهای نامطلوب زباله و بوی رواناب و فاضلاب شهر، عرض معابر شهر.

واحد مسکونی

استحکام واحد مسکونی، رعایت استانداردهای ایمنی، مساحت واحد مسکونی، امکانات و تسهیلات مسکن، تعداد اتاق، زیبایی و طراحی مسکن، هزینه نگهداری واحد مسکونی، کیفیت سیستم سرمایشی و گرمایشی واحد مسکونی.

خدمات عمومی

جمع­آوری و دفن زباله، جمع­آوری آب­های سطحی، زیباسازی شهر توسط شهرداری، وضعیت آسفالت معابر، مناسب بودن روشنایی معابر.

Allahyari Asli Ardeh et al, 2018

پیشینه تحقیق:

 (Dimuna & Olotuah, 2020) در پژوهشی با عنوان تجزیه و تحلیل سطح رضایت ساکنان از مسکن و محیط مسکونی شش املاک مسکونی اشغالی در شهر بنین ، ایالت ادو، نیجریه به این نتیجه رسیدند که کیفیت مسکن و محیط ساخت‌وساز برای رضایتمندی سکونتی ساکنان ضروری است. این مطالعه به بررسی میزان رضایت ساکنین با محیط مسکونی و محله یا ساختمان شش ملک مسکونی اشغال‌شده در شهر بنین، ایالت ادو، نیجریه می‌پردازد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss تجزیه و تحلیل شد. و داده‌ها با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه حضوری و مشاهدات فیزیکی جمع‌آوری شد. ابزارهای مورد استفاده برای تحلیل داده‌ها عبارتند از: میانگین، انحراف معیار و تحلیل رگرسیون طبقه‌ای. نتایج نشان داد که تغییرات شاخص رضایت نسبی در ابعاد زیست‌محیطی برای مناطق قدیمی‌تر و نسبتاً جدیدتر وجود دارد. (Nurzafira Zainul Abidin et al, 2019)، در مقاله­ای با عنوان رضایت مسکونی: بررسی ادبیات و چارچوب مفهومی به بررسی چندین متغیر معرف ویژگی‌های مسکن و محله پرداختند، ویژگی‌های اجتماعی - جمعیتی و همچنین درک آن‌ها از شرایط مسکن و محله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند تا مشخص شود که تا زمانی که یک نظریه کلی رضایت مسکونی یا نارضایتی رخ دهد، مطالعات بیشتری لازم است. متغیرهای تاثیرگذار بر میزان رضایت­مندی سکونتی یا نارضایتی ساکنان با توجه به اهداف تحقیق متفاوت است. این امر نشان می‌دهد که مطالعات بیشتر بر روی رضایتمندی سکونتی می‌تواند به صورت موردی خاص در هدایت سیاست‌های مسکن انجام شود. (Yin et al, 2018)، در مقاله­ای با عنوان ارزیابی رضایت مسکونی و مکانیسم نفوذ (مطالعه موردی: شهر جینان)، با استفاده از آنالیز فاکتور و تحلیل رگرسیون، سیستم شاخص رضایتمندی محیط مسکونی مناسب برای شهر جینان تعیین شد تا رضایت مصرف­کنندگان با مسکن جدید تعیین شود و عوامل زمینه‌ای موثر بر رضایت مسکونی مورد بررسی قرار گیرد. پنج عامل از جمله: شرایط فیزیکی مسکن، امکانات عمومی، مکان، خدمات ملک و تصویر سازمانی تاثیر قابل‌توجهی بر رضایت مسکونی دارند. در بین عوامل، امکانات عمومی مانند مدارس و سوپرمارکت‌ها عوامل اصلی تاثیرگذار بر رضایت مسکونی هستند. در نهایت، یک مدل رگرسیون خطی چندگانه از رضایت مسکونی تنظیم شد و مکانیزم تاثیر عوامل مختلف بر رضایت مسکونی را شرح داد که یک رابطه قوی بین رضایت مسکونی و عوامل کنترل مرتبط را نشان می‌دهد. Motalebi et al,2020)) ، در مقاله­ای با عنوان ارزیابی تاثیر ارزشهای اجتماعی در میزان رضایت مردم از فضای سکونت (نمونه موردی: محله چرنداب شهر تبریز) ، به مفهوم ارزش­های میراث معماری و شهرسازی در بافت­های کهن و تاریخی شهری، خاصه ارزش­های اجتماعی به بررسی جایگاه و تاثیر ارزش­های اجتماعی در میزان رضایتمندی ساکنان در محله چرنداب شهر تبریز پرداخته شده است. نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه ها نشان می دهد که در محله چرنداب شهر تبریز، اولین اولویت تاثیرگذار بر رضایتمندی ساکنان، ارزش­های مولفه­های اجتماعی بوده و مولفه­های فرهنگی و کالبدی با اختلاف بسیار کم اولویت دوم و سوم را به خود اختصاص داده­اند. , 2020) Shafei et al) ، در مقاله­ای با عنوان ارزیابی ابعاد شکوفایی شهری در شهر شهریار، شاخصهای شکوفایی شهری را مورد تحلیل و واکاوی قرار داده و نیز به بررسی و ارزیابی ابعاد شکوفایی شهر نظیر، بهره­وری، کیفیت زندگی و توسعه زیرساخت در شهر شهریار پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داده­است که در میان شاخصهای ارزیابی شده، بهره­وری بیشترین تاثیر در شکوفایی شهری و کیفیت زندگی کمترین نقش را در توسعه شهر شهریار داشته است.

روش پژوهش

کلانشهر رشت با مشکلات متعددی همچون مشکلات اجتماعی، اقتصادی و محیط­زیستی مواجه است در این خصوص پیاده­سازی شکوفایی شهری که منجر به رضایتمندی سکونتی ساکنان شهر شود، نیازمند تجدیدنظر در رویکردهای کلانِ مدیریتی و به کارگیری ابزارهای جدید در برنامه­ریزی است. آینده­پژوهی به عنوان رویکردی نوین، فرآیندی است که منجر به نتیجه پایدار عمل برنامه­ریزی می­شود. این پژوهش قصد دارد با رویکرد آینده­پژوهی به شناسایی پیشرانهای کلیدی رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری در شهر رشت و ارائه سناریوهای در این خصوص بپردازد.

پژوهش حاضر کاربردی و به لحاظ روش انجام، توصیفی- تحلیلی بوده که در راستای مبانی علم آینده­پژوهی با رویکرد اکتشافی(دیده­بانی گذشته و حال، جهت پرداخت آینده) و  تحلیلی به وضعیت رضایتمندی سکونتی در چهارچوب شکوفایی شهری در شهر رشت پرداخته است. در این راستا نیز گردآوری داده­ها در بخش نظری به روش اسنادی و در بخش عملی نیز به صورت پیمایشی، مبتنی بر تکنیک دلفی بوده است. با توجه به اینکه از نرم افزار میک مک و سناریو ویزارد برای تجزیه و تحلیل داده­ها استفاده شده است، نوع پرسشنامه به صورت ماتریس اثرات متقابل و به پیمایش نظرات کارشناسان و متخصصان است. برای شناسایی عوامل کلیدی توسط نرم افزار میک مک، پس از شناسایی عوامل تأثیرگذار در رضایتمندی سکونتی، پرسشنامه تأثیرات متقابل طراحی شد. روایی آن توسط صاحب­نظران به صورت مصاحبه­ای انجام شد. به دلیل تخصصی بودن موضوع، جامعۀ آماری شامل مدیریت شهری و متخصصین شهر رشت می­باشد که به منظور ارائۀ تصویری واقعی­تر و تحلیل مورد قبول­ از شرایط موجود، این گروه­ها به عنوان جامعۀ هدف انتخاب شده­اند. شیوه انتخاب نمونه­ها، نمونه­گیری گلوله برفی است که یک روش غیرتصادفی است. با توجه به تخصصی بودن موضوع و اینکه حجم جامعه به صورت دقیق مشخص نیست و تنها می­توان برآوردی از حجم جامعه ارائه نمود، لذا انتخاب یک حجم نمونۀ دقیق دشوار به نظر می­رسد. برای این کار از قوانین راسکو3 که برای تعیین حجم نمونه پیشنهاد داده است، استفاده می­شود، حجم نمونه­های بیشتر از 30 و کمتر از 500 برای اکثر پژوهش­ها مناسب هستند(Bigloo, et al, 2019:190). لذا در این پژوهش 35 نفر از متخصصان بعنوان نمونه انتخاب شدند. وزن­دهی این پرسشنامه به صورت مقایسه­ای زوجی و میزان ارتباط متغیرها با اعداد بین صفر تا سه سنجیده می­شود. پس از تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان، پرسشنامه­های مشابه حذف و 23 پرسشنامه مذکور در قالب یک فایل اکسل وارد نرم افزار MicMac شد و عوامل کلیدی استخراج شد، سپس وضعیت­های احتمالی مختلفی برای هر کدام از عوامل کلیدی در نظر گرفته شد و در قالب پرسشنامه، اثرات متقابل طراحی شد )وزن­دهی این پرسشنامه به صورت مقایسه­ای زوجی و میزان ارتباط متغیرها به صورت طیفی از اعداد 3 تا3 - سنجیده می­شود). روایی این پرسشنامه نیز توسط اساتید به صورت مصاحبه­ای انجام گرفت و سپس پرسشنامه به وسیله جامعه آماری تکمیل شد و از طریق قابلیت Ensemble در نرم افزار Scenario Wizard ، پرسشنامه­ها وارد نرم افزار شد.

جدول 3: شاخص­ها و عوامل مؤثر بر رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری

مولفه

 

شاخص­­ها

منابع

تولید اقتصادی

X1

میانگین درآمد خانوار

(الله­یاری اصلی­ارده و همکاران 1396)

مطلبی و همکاران(1398)

(Kshetrimayum et al, 2020)

Lee et al, 2021

X2

تولید شهر به ازای هر نفر

X3

نسبت اشتغال به جمعیت

توسعه­ زیرساخت­ها

X4

فضاهای پارکینگ در شهر

مطلبی و همکاران(1398)

اکبریان رونیزی(1397)

Abolfathi Momtaz et al, 2018

خانی­زاده و رضویان(1396 )

Seyhan & Tulin Vural, 2016

Eizenberg et al, 2020

Lee et al, 2021

X5

راه­ها و جاده­ها

X6

شبکه آب و فاضلاب شهری

X7

دسترسی به خدمات عمومی

X8

وسایل نقلیه عمومی

X9

دسترسی به خدمات تجاری روزمره

X10

مراکز بهداشتی درمانی در شهر

X11

فضاهای آموزشی در شهر

X12

وجود بانک و عابربانک در شهر

X13

دسترسی  به مراکز اوقات فراغت

X14

فروشگاه­ها و مغاره­ها در شهر

X15

فضای سبز در شهر

کیفیت زندگی

X16

                      سرزندگی و نشاط در شهر

مطلبی و همکاران(1398)

علیپور، شهابیان(1398)

(الله­یاری اصلی­ارده و همکاران 1396)

(Kshetrimayum et al, 2020)

Seyhan & Tulin Vural, 2016

Eizenberg et al, 2020

X17

احساس آرامش در شهر

X18

کیفیت مسکن

X19

مساحت واحد مسکونی

X20

استحکام واحد مسکونی

X21

تراکم واحد مسکونی

X22

کیفیت معابر و خیابان­ها

X23

زیباسازی شهر

X24

نظافت و پاکیزگی شهر و ایمنی مرتبط با تردد وسایل نقلیه

عدالت و مشارکت اجتماعی

X25

                مشارکت مردم و بخش خصوصی

(الله­یاری اصلی­ارده و همکاران 1396)

(Chen et al,2019)

(Davoodi & Ulas Dagli, 2019)

Park, 2020

پایداری زیست محیطی

X26

کاهش استفاده از سوخت­های فسیلی و کاهش آلودگی هوا

(Kshetrimayum et al, 2020)

(Abolfathi Momtaz et al, 2018)

خانی­زاده و رضویان(1396 )

(الله­یاری اصلی­ارده و همکاران 1396)

مطلبی و همکاران(1398)

Larco, 2016

X27

دل بستگی و تعلق به مکان

حکمرانی و قانون گذاری در شهر

X28

امنیت در شهر

(Davoodi & Ulas Dagli, 2019)

علیپور، شهابیان(1398)

(Kshetrimayum et al, 2020)

(Abolfathi Momtaz et al, 2018)

Seyhan & Tulin Vural, 2016

Eizenberg et al, 2020

Lee et al, 2021

X29

احساس مسؤلیت

X30

کاهش جرم و جنایت

منبع: (Allahyari Asli Ardeh et al:2018)،(, 2020 Motalebi et al)، (Kshetrimayum et al, 2020)، (Akbarian Ronizi, 2019)، (Abolfathi Momtaz et al, 2018)، (Khanizadeh and Razavian, 2018)،( Alipour, Shahabian, 2020)، (Chen et al,2019)، (Davoodi & Ulas Dagli, 2019)، (Lee et al, 2021)، (Seyhan & Tulin Vural, 2016)، (Eizenberg et al, 2020)، (Park, 2020)، (Larco, 2015).

قلمرو جغرافیای پژوهش

شهر رشت در 49 درجه و 35 دقیقه و 45 ثانیه طول شرقی و 37 درجه و 16 دقیقه و 30 ثانیه عرض شمالی قرار دارد. شهر رشت اولین و بزرگترین نقطه شهری استان گیلان و حاشیه جنوبی دریای خزر و مرکز سیاسی – اداری استان است و به 5 منطقه تقسیم شده است. بر اساس سرشماری رسمی سال ۱۳۹۵، جمعیت شهر رشت تعداد ۶۷۶٬۹۹۱ نفر است و مساحت این شهر حدود 10163 هکتار می­باشد(Statistical yearbook of the province, 2017). 

C:\Users\Kavoshgaran\Desktop\نقشه شهر رشت\rasht3.jpg 

شکل 1: محدوده مورد مطالعه، مآخذ: نگارنده، 1399

یافته­ها و بحث

در این پژوهش با استفاده از روش دلفی از نظرات کارشناسان بهره گرفته شده است. پس از طی کردن مراحل مربوط به پنل نخبگان، مهم­ترین شاخص­های مؤثر شکوفایی شهری در رضایتمندی سکونتی تعیین شد و  سپس از نرم افزار MicMac برای تجزیه و تحلیل پیشران­های کلیدی استفاده شد. میزان ارتباط دو متغیر به صورت کمی و با اعداد مربوط(0= ارتباطی وجود ندارد، 1= ارتباط ضعیف، 2= ارتباط متوسط، 3= ارتباط قوی)نشان­داده شد. در این مرحله با 900 سوال برای 30 متغییر مواجه خواهیم بود با استفاده از خروجی­های نرم­افزار میک­مک می­توان شرایط شاخص­ها و ارتباط آن­ها را تحلیل کرد. شاخص پرشدگی ماتریس حدود 95% است که این میزان نشان دهندة پیوستگی و تأثیرگذاری زیاد عوامل شناسایی شده بر یکدیگر است. این نتایج نشان می­دهد تعداد روابط با اثرگذاری متوسط از سایر روابط بیشتر است. براساس ماتریس تأثیرات مستقیم برگرفته از نرم افزار MicMac ، جمع سطرهای ماتریس نشان دهندة میزان اثرگذاری و جمع ستون­ها نشان دهندة میزان اثرپذیری یک عامل از سایر عوامل است. سیستم­های ناپایدار به همراه متغیرهای اثرگذار و اثرپذیر، تحولات شدیدی در آینده خواهند داشت و وضعیت کنونی آن­ها پایدار نخواهد ماند. در این حالت پراکنش متغیرها لوزی شکل خواهد بود. با توجه به شکل 2، جایگاه و موقعیت شاخص­ها براساس امتیازی که از سوی نخبگان کسب کرده اند، در نواحی چهارگانه مشخص شده است. در ادامه پژوهش حاضر اقدام به محاسبه رابطه بین متغیرها با استفاده از نرم‌افزار میک مک گردید و بر اساس آن برای هر متغیر یک امتیاز در نظر گرفته شد. به دنبال آن بر اساس امتیازهای بدست آمده متغیرها بر اساس تأثیرگذاری و تأثیرپذیری به صورت مستقیم رتبه‌بندی می‌گردند و دو نوع گراف و تحلیل تأثیرات مستقیم و دیگری تأثیرات غیرمستقیم را ارائه می‌دهد. جمع­بندی ارزش­گذاری ماتریس که توسط خبرگان انجام شده، در جدول شماره 4، ارائه شده است.

جدول4. نتایج نرم­افزار میک­مک

اندازۀ ماتریس

تعداد تکرار

تعداد صفرها

تعداد یک­ها

تعداد دوها

تعداد سه­ها

تعدادp

مجموع

درصد خانه­های پرشده

30

3

45

134

410

311

0

855

95%

منبع: یافته­های پژوهش 1399

img0 

شکل2: اثرات مستقیم عوامل تعیین کننده رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری مآخذ: یافته­های تحقیق 1399

اکنون نوبت شناسایی متغیرهای کلیدی است. این کار با کمک طبقه­بندی مستقیم متغیرها متناسب با میزان تأثیرگذاری و تاثیرپذبری متقابل آن­ها براساس منطق سیستمی و به وسیله خروجی نرم­افزار میک­مک انجام می­گیرد. متغیرهایی که در بالای قطر اصلی نمودار قرار می­گیرند، به دلیل اینکه میزان تاثیر­گذاری آن­ها بیشتر از تاثیر­پذیری آن­ها است، به عنوان متغیرهای کلیدی انتخاب می­شوند. قرارگرفتن متغیرها در نواحی دیگر نشان دهندة اهمیت کم آن­ها نیست، بلکه بدین معناست که برای نتیجه بخشی و شروع به کارگیری شکوفایی شهری در رضایتمندی سکونتی نقش علی و زیربنایی کمتری دارند.

گراف اثرگذاری نشان دهندة روابط متغیرها و چگونگی اثرگذاری آن­ها بر یکدیگر است. این گراف در قالب خطوط قرمز و آبی نشان داده می شود که انتهای هر خط با یک پیکان نشان داده شده و بیانگر جهت اثرگذاری متغیر است. خطوط قرمز نشان دهندة اثرگذاری شدید عوامل بر یکدیگر است و خطوط آبی با تفاوت در ضخامت روابط متوسط تا ضعیف را نشان می دهد.

img0 

                                                              شکل 3: تأثیرات مستقیم بین عوامل و روابط بین آنها

img0 

شکل4: تأثیرات غیرمستقیم بین عوامل و روابط آنها

ناحیه اول)پیشرانهای ورودی یا کلیدی(: متغیرهای قرارگرفته در این ناحیه عبارتند از: میانگین درآمد خانوار؛ تولید شهر به ازای هر نفر؛ نسبت اشتغال به جمعیت؛ احساس مسئولیت؛ تراکم واحد مسکونی؛ دسترسی به خدمات عمومی؛ شبکه آب و فاضلاب شهری؛ راه­ها و جاده­ها و فضای سبز در شهر. اینها متغیرها یا عواملی هستند که به عنوان متغیرهای کلیدی میزان اثرگذاری آنها بیشتر از تاثیرپذیریشان بوده و حرکت به سمت پویایی و ثبات سیستم به آنها وابسته است، بنابراین کنترل و سازماندهی این متغیرها بسیار مهم می­باشد.

متغیرهای ناحیه دوم)پیشرانهای دووجهی(: متغیرها یا پیشرانهایی در این ناحیه )قسمت شمال شرقی نمودار( قرار می­گیرند که توان زیادی برای قرارگیری در بین عوامل تاثیرگذار(قسمت شمال غربی نمودار) داشته و می­توانند با تداوم وضع نامطلوب موجود در آینده با قرارگیری در بین عوامل تاثیرگذار، موجب بهبود بیشتر سیستم گردند و این متغیرها به دو دسته تقسیم می شوند: 

1-متغیرهای ریسک: مشارکت مردم و بخش خصوصی؛ کیفیت مسکن و وسایل نقلیه عمومی متغیرهای ریسک سیستم می­باشند. یعنی ظرفیت بالایی جهت تبدیل شدن به بازیگران کلیدی سیستم را دارا هستند، زیرا به علت ماهیت ناپایدارشان، پتانسیل تبدیل شدن به نقطه انفعال سیستم را دارند. 2- متغیرهای هدف: فضاهای آموزشی در شهر؛ فروشگاه­ها و مغازه­ها در شهر متغیرهای هدف در سیستم می­باشند. این متغیر بیش از آنکه تاثیرگذار باشند، تاثیرپذیر بوده و می­توان آن را با قطعیت قابل قبولی به عنوان نتیجه تکامل سیستم شناسایی نمود و با دستکاری این متغیرها، می­توان به تغییرات و تکامل سیستم در جهت مورد نظر دست یافت. 

متغیرهای ناحیه سوم)پیشرانهای وابسته یا نتیجه(: متغیرهای قرارگرفته در این ناحیه عبارتند از: سرزندگی و نشاط در شهر؛ احساس آرامش در شهر؛ امنیت در شهر؛ وجود بانک و عابربانک در شهر؛ کاهش استفاده از سوخت­های فسیلی و کاهش آلودگی؛ نظافت و پاکیزگی شهر و ایمنی مرتبط با تردد وسایل نقلیه، دلبستگی و تعلق مکان؛ کاهش جرم و جنایت؛ زیباسازی شهر و دسترسی به مراکز اوقات فراغت. در واقع ضعف در پیشرانهای اصلی موثر بر رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری موجب خواهند شد تا این متغییرها دچار ضعف گردیده و نتایج منفی به بار آورند چرا که این دسته از متغیرها به عنوان متغیرهای وابسته یا نتیجه، تاثیرپذیر بوده و وضعیت آنها وابستگی زیادی به تغییر در متغیرهای دووجهی و تاثیرگذار )نواحی2 و 1) دارد و این متغیرها خروجی سیستم محسوب می­شوند. 

متغیرهای ناحیه چهارم)پیشرانهای مستقل(: مساحت واحد مسکونی؛ فضاهای پارکینگ در شهر اینها متغیرهایی کم­تاثیرتر در رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری محسوب می­شوند.  

متغیرهای ناحیه پنجم(متغیرهای تنظیمی): آخرین گروه از متغیرها، متغیرهای تنظیمی هستند که در اطراف مرکز نمودار واقع هستند و در برخی مواقع به‌عنوان متغیرهای اهرمی ثانویه (ضعیف هدف و ریسک) عمل می‌کنند و قابلیت ارتقا به متغیرهای تأثیرگذار و یا دووجهی را دارا هستند. در پژوهش حاضر نیز چهار متغیر دارای وضعیت تنظیمی در صفحه پراکنش متغیرها بودند که عبارتند از: دسترسی به خدمات تجاری روزمره، مراکز بهداشتی درمانی در شهر، استحکام واحد مسکونی و کیفیت معابر و خیابان­ها.

برای شناسایی متغیرهای کلیدی از طبقه­بندی مستقیم متغیرها متناسب با میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری متقابل آن­ها بر اساس منطق سیستمی و به وسیله خروجی نرم­افزار میک­مک استفاده شد. تنها متغیرهای که در بالای قطر اصلی نمودار قرار می­گیرند، به دلیل اینکه میزان تاثیرگذاری آن­ها بیشتر از تاثیر­پذیری آن­ها است به عنوان متغیرهای کلیدی انتخاب می­شوند. در نتیجه از متغیرهای تاثیرگذار )به دلیل اینکه تاثیرگذارترین شاخص­ها هستند(، متغیرهای ریسک (به دلیل اینکه ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به عوامل کلیدی سیستم دارند) و متغیرهای تنظیمی(که قابلیت تبدیل به متغیرهای ریسک و اهداف ثانویه را دارند) به عنوان مهمترین عوامل تعیین کننده استفاده می­شوند.

جدول 5. تأثیرات مستقیم متغیرها بر یکدیگر

گونه

 

میزان اثرات مستقیم(MDI)

ابعاد

متغیرها

تأثیرگذاری

(جمع سطرها)

تأثیرپذیری

(جمع ستون­ها)

خالص اثرگذاری

 

متغیرهای ناحیه اول

(تاثیرگذار- ورودی)

تولید اقتصادی

میانگین درآمدخانوار

77

49

28

تولید شهر به ازای هر نفر

81

58

23

نسبت اشتغال به جمعیت

80

47

33

زیرساخت­ها

دسترسی به خدمات عمومی

66

60

6

شبکه آب و فاضلاب شهری

62

46

16

راه­ها و جاده­ها

70

53

17

فضای سبز در شهر

65

64

1

کیفیت زندگی

تراکم واحد مسکونی

71

64

7

حکمرانی و قانون­گذاری

احساس مسؤلیت

73

62

11

ناحیه دوم(دووجهی)

ریسک

زیرساخت

وسیله نقلیه عمومی

66

64

2

کیفیت زندگی

کیفیت مسکن

74

63

11

عدالت و مشارکت اجتماعی

مشارکت مردم و بخش خصوصی

87

63

24

هدف

زیرساخت

فضاهای آموزشی در شهر

63

68

5-

فروشگاه­ها و مغازه­ها در شهر

47

61

14-

متغبرهای تنظیمی

زیرساخت

دسترسی به خدمات تجاری روزمره

60

63

3-

مراکز بهداشتی-درمانی در شهر

63

66

3-

کیفیت زندگی

استحکام واحد مسکونی

62

62

0

کیفیت معابر و خیابان­ها

66

62

4

منبع: یافته­های پژوهش 1399

مطابق با جدول فوق، از میان 18 عامل مؤثر در رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری، متغیرهایی که دارای نمره خالص اثرگذاری منفی بودند، از لیست عوامل کلیدی حذف شدند و  متغیرهای تراکم ساختمانی و استحکام واحد مسکونی را به دلیل شباهت موضوعی که در زمینه مسکن دارند حذف نمودیم و تنها کیفیت مسکن را در نظر گرفتیم. در مجموع 12 متغیر کلیدی را شناسایی نمودیم.

 در جدول شماره 6، 12عامل کلیدی مؤثر در رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری در شهر رشت براساس خالص اثرگذاری مستقیم(MDI) رتبه­بندی شدند.

جدول 6. رتبۀ تأثیرات مستقیم متغیرها

متغیرها

ناحیه

بعد

اثرات مستقیم

خالص اثرگذاری

رتبه

 

نسبت اشتغال به جمعیت

اول

تولید اقتصادی

33

1

میانگین درآمد خانوار

اول

تولید اقتصادی

28

2

مشارکت مردم و بخش خصوصی

دوم(ریسک)

عدالت و مشارکت اجتماعی

24

3

تولید شهر به ازای هر نفر

اول

تولید اقتصادی

23

4

راه­ها و جاده­ها

اول

توسعه زیرساخت­ها

17

5

شبکه آب و فاضلاب شهری

اول

توسعه زیرساخت­ها

16

6

احساس مسولیت

اول

حکمردانی و قانون­گذاری در شهر

11

7

کیفیت مسکن

دوم(ریسک)

کیفیت زندگی

11

8

دسترسی به خدمات عمومی

اول

توسعه زیرساخت­ها

6

9

کیفیت معابر و خیابان­ها

پنجم

کیفیت زندگی

4

10

وسیله نقلیه عمومی

دوم(ریسک)

توسعه زیرساخت­ها

2

11

فضاهای سبز در شهر

اول

توسعه زیرساخت­ها

1

12

منبع: یافته­های پژوهش1399

بعد از مشخص شدن مهم­ترین عوامل، وضعیت­های مختلفی(حالات احتمالی مربوط به عوامل کلیدی) برای هر یک از وضعیت­های مختلف درباره رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری تعیین شد. تعداد این وضعیت­ها متناسب با شرایط هر یک از عوامل طراحی شده است. در واقع این وضعیت­های مربوط به هر یک از عوامل به عنوان پیشران­ها و راهبردهایی برای بهبود رضایتمندی سکونتی شهر رشت می­توانند در نظر گرفته شوند و احتمال وقوع داشته باشند. در نهایت 28 وضعیت احتمالی برای آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری در نظر گرفته شد که از این تعداد 14 وضعیت احتمالی مطلوب؛ 3 وضعیت احتمالی ایستا و 11 وضعیت احتمالی بحرانی هستند. با مشخص شدن وضعیت­های احتمالی، پرسشنامه­ای به صورت ماتریس اثرات متقابل طراحی و در اختیار کارشناسان قرار گرفت. در این پرسشنامه، وضعیت­ها می­توانند تأثیرگذاری تقویت کننده یا تأثیرگذاری محدودکننده را نیز نشان دهند و اعداد پرسشنامه از3+ تا 3- متغیر است. سؤال محوری این پرسشنامه این است که اگر وضعیت A1 از عامل کلیدی A در آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت اتفاق بیفتد، چه تأثیری بر وقوع یا نبود وقوع وضعیت B2 از عامل کلیدی B خواهد داشت و به همین ترتیب تا آخرین وضعیت احتمالی در آخرین عامل کلیدی ادامه می­یابد. 28 وضعیت احتمالی برای 12 عامل کلیدی موثر بر بهبود رضایتمندی سکونتی شهر رشت متصور می­باشد. سناریوهای ارائه شده توسط نرم افزار سناریوویزارد، 10000 سناریو بود که از این تعداد 1294 مورد آن دارای اعتبار و 2 سناریو با سازگاری بالا می­باشد. از 2 سناریو با سازگاری بالا، سناریو اول شرایط مطلوب و سناریوی دوم شرایط بحرانی برای آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چارچوب شکوفایی شهری را نشان می­دهد. 

جدول شماره 7: عوامل کلیدی و وضعیت­های احتمالی عوامل تعیین کننده رضایتمندی سکونتی شهر رشت

عوامل کلیدی

وضعیت­های احتمالی

وضعیت

اختصار

 

      میانگین درآمد خانوار

                       بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش درآمد خانوار

مطلوب

A1

تغییر نکردن وضعیت اقتصادی و ثابت ماندن درآمد خانوار

ایستا

A2

تورم و رکود و تأثیر آن بر درآمد خانوار

بحرانی

A3

تولید شهر به ازای هر نفر

بهبود شرایط اقتصادی و افزایش تولید شهر

مطلوب

B1

نوسانات شدید اقتصادی و کاهش تولید شهر

بحرانی

B2

نسبت اشتغال به جمعیت

برنامه­ریزی در خصوص ایجاد مشاغل جدید

مطلوب

C1

وجود بحران­های اقتصادی و تعطیلی کارخانه­ها و کارگاه­ها

بحرانی

C2

مشارکت مردم و بخش خصوصی

مشارکت مردمی و شهروندسالاری

مطلوب

D1

مشارکت مردمی در سطح آگاهی مردم

ایستا

D2

عدم امکان مشارکت مردم در برنامه­ریزی و سیاست­گذاری

بحرانی

D3

کیفیت مسکن

رعایت قوانین و مقررات ساختمانی و مقاومت ساختمان

مطلوب

E1

وجود تسهیلات ضروری و رفاهی

مطلوب

E2

عدم رعایت قوانبن ساختمانی

بحرانی

E3

احساس مسولیت

مسولیت­پذیری شهرداری، مسئولین و مردم

مطلوب

F1

عدم مسولیت­پذیری مسئولین و مردم

بحرانی

F2

شبکه آب و فاضلاب شهری

ایجاد زیرساخت­های مناسب

مطلوب

G1

عدم در نظر گرفتن تاسیسات و تجهیزات متناسب با شهر

بحرانی

G2

دسترسی به خدمات عمومی

مکان­یابی مناسب خدمات عمومی

مطلوب

H1

توزیع ناعادلانه خدمات شهری

بحرانی

H2

راه­ها و جاده­ها

کاهش زمان و هزینه سفر

مطلوب

I1

راه­ها و جاده­های نامناسب و ایجاد ترافیک و تصادف

بحرانی

I2

وسیله نقلیه عمومی

تشویق مردم به استفاده از وسیله نقلیه عمومی و کاهش آلودگی هوا

مطلوب

J1

کاهش استفاده از سوخت­های فسیلی

مطلوب

J2

نبود تسهیلات مناسب وسایل نقلیه عمومی در نتیجه عدم استفاده از آن

ایستا

J3

کیفیت معابر و خیابان­ها

ایجاد معابر و خیابان­های با کیفیت و زیباسازی آنها توسط شهرداری

مطلوب

K1

عرض نامناسب معابر و خیابان­ها که منجر به افزایش هرج و مرج و ترافیک می­شود

بحرانی

K2

فضای سبز شهری

ایجاد پارک و فضای سبز شهری توسط شهرداری

مطلوب

L1

عدم توجه به فضای سبز شهری که منجر به افزایش آلودگی هوا می­شود

بحرانی

L2

                                                                    مأخذ: یافته­های تحقیق 1399

نتایج حاصل از انجام تحقیق نشان داد که از مجموع 716 قضاوت سلولی انجام شده، 118 سلول (16.48 درصد) حاوی قضاوت تأثیر متقابل 3- ، 88 سلول (12.29 درصد) حاوی قضاوت تأثیر متقابل2-، 139 سلول (19.41درصد) حاوی قضاوت تأثیر متقابل1-، 23 سلول (3.21 درصد) حاوی قضاوت تأثیر متقابل 0 ، 167 سلول (23.32 درصد) حاوی قضاوت تأثیر متقابل 1، 86 سلول (12.01درصد) حاوی قضاوت تأثیر متقابل 2، 95 سلول (13.27درصد) حاوی قضاوت تأثیر متقابل3 است.

سناریوی اول

سناریوی دوم

بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش درآمد خانوار(A1)

تورم و رکود و تأثیر آن بر درآمد خانوار(A3)

بهبود شرایط اقتصادی و افزایش تولید شهر(B1)

نوسانات شدید اقتصادی و کاهش تولید شهر(B2)

برنامه­ریزی در خصوص ایجاد مشاغل جدید(C1)

وجود بحران­های اقتصادی و تعطیلی کارخانه­ها و کارگاه­ها(C2)

مشارکت مردمی و شهروندسالاری(D1)

عدم امکان مشارکت مردم در برنامه­ریزی و سیاست­گذاری(D3)

رعایت قوانین و مقررات ساختمانی و مقاومت ساختمان(E1)

عدم رعایت قوانبن ساختمانی(E3)

مسولیت­پذیری شهرداری، مسولین و مردم(F1)

عدم مسولیت­پذیری مسولین و مردم(F2)

ایجاد زیرساخت­های مناسب(G1)

عدم در نظر گرفتن تاسیسات و تجهیزات متناسب با شهر(G2)

مکان­یابی مناسب خدمات عمومی(H1)

توزیع ناعادلانه خدمات شهری(H2)

کاهش زمان و هزینه سفر(I1)

راه­ها و جاده­های نامناسب و ایجاد ترافیک و تصادف(I2)

کاهش استفاده از سوخت­های فسیلی(J1)

نبود تسهیلات مناسب وسایل نقلیه عمومی در نتیجه عدم استفاده از آن(J3)

ایجاد معابر و خیابان­های با کیفیت و زیباسازی آنها توسط شهرداری(K1)

عرض نامناسب معابر و خیابان­ها که منجر به افزایش هرج و مرج و ترافیک می­شود(K2)

ایجاد پارک و فضای سبز شهری توسط شهرداری(L1)

عدم توجه به فضای سبز شهری که منجر به افزایش آلودگی هوا می­شود(L2)

جدول شماره 8: سناریوهای با سازگاری قوی در آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت مأخذ: یافته­های تحقیق 1399

در راستای بهبود وضعیت رضایتمندی سکونتی شهر رشت باید وضعیت احتمالی مطلوب تقویت و وضعیت احتمالی بحرانی تضعیف گردد. 

با توجه به نتایج نرم افزار سناریو ویزارد به تحلیل توصیف­گرها و ارائه ارزش سازگاری آنها می­پردازیم:

در مورد توصیف­گر  F فرض F1(مسولیت­پذیری شهرداری، مسولین و مردم) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 2)     B: B1 (weight 3)   C: C1 (weight 3)   D: D1 (weight 2)   E: E1 (weight 2)   G: G1 (weight 2)   H: H1 (weight 3)

I: I1 (weight 2)        J: J1 (weight 2)      K: K1 (weight 3)    L: L1 (weight 2)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر 26+ را نشان می­دهد. بنابراین  استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “F2”( عدم مسولیت­پذیری مسولین و مردم) توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 23- است.

در مورد توصیفگر  Bفرض  B1(بهبود شرایط اقتصادی و افزایش تولید شهر) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 3)    C: C1 (weight 3)    D: D1 (weight 3)   E: E1 (weight 1)    F: F1 (weight 3)   G: G1 (weight 1)   H: H1 (weight 2)

I: I1 (weight 1)       J: J1 (weight 1)      K: K1 (weight 1)     L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر 20+ را نشان می­دهد. بنابراین ، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “B2”( نوسانات شدید اقتصادی و کاهش تولید شهر) توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 22- است.

در مورد توصیفگر  Hفرض  H1(مکان­یابی مناسب خدمات عمومی) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 3)   B: B1 (weight 3)   C: C1 (weight 1)   D: D1 (weight 3)   E: E1 (weight 1)   F: F1 (weight 3)   G: G1 (weight 1)

I: I1 (weight 2)     J: J1 (weight 1)      K: K1 (weight 1)   L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر 20+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “H2”( توزیع ناعادلانه خدمات شهری) توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 21- است.

در مورد توصیفگر  Aفرض  A1(بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش درآمد خانوار) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبا نی می­شود:

B: B1 (weight 3)   C: C1 (weight 3)   D: D1 (weight 3)   E: E1 (weight 2)   F: F1 (weight 3)   H: H1 (weight 2)   I: I1 (weight 1)

J: J1 (weight 1)     K: K1 (weight 1)   L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر 20+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “A3”( تورم و رکود و تأثیر آن بر درآمد خانوار) توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 19- است.

در مورد توصیفگر  Dفرض  D1(مشارکت مردمی و شهروندسالاری) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 3)   B: B1 (weight 3)   C: C1 (weight 3)   F: F1 (weight 1)   H: H1 (weight 3)   I: I1 (weight 1)   J: J1 (weight 1)

K: K1 (weight 1)   L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر 17+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “D3”( عدم امکان مشارکت مردم در برنامه­ریزی و سیاست­گذاری)توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 21- است

در مورد توصیفگر  Cفرض  C1(برنامه­ریزی در خصوص ایجاد مشاغل جدید) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 2)   B: B1 (weight 2)   D: D1 (weight 3)   E: E1 (weight 1)   F: F1 (weight 2)   G: G1 (weight 1)   H: H1 (weight 3)

I: I1 (weight 1)      J: J1 (weight 2)      K: K1 (weight 1)   L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر 19+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “C2”( وجود بحران­های اقتصادی و تعطیلی کارخانه­ها و کارگاه­ها)توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 18- است.

در مورد توصیفگر  Iفرض  I1(کاهش زمان و هزینه سفر) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 1)   B: B1 (weight 3)   C: C1 (weight 1)   D: D1 (weight 3)   E: E1 (weight 1)   F: F1 (weight 3)   G: G1 (weight 1)

H: H1 (weight 2)   J: J1 (weight 1)     K: K1 (weight 2)   L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر 19+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “I2”( راه­ها و جاده­های نامناسب و ایجاد ترافیک و تصادف)توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 17- است.

در مورد توصیفگر  Gفرض  G1(ایجاد زیرساخت­های مناسب) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 2)   B: B1 (weight 2)   C: C1 (weight 1)   D: D1 (weight 3)   E: E1 (weight 1)   F: F1 (weight 3)   H: H1 (weight 2)

I: I1 (weight 1)    J: J1 (weight 1)   K: K1 (weight 2)   L: L1 (weight 2)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر20+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “G2”( عدم در نظر گرفتن تاسیسات و تجهیزات متناسب با شهر)توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 15- است.

در مورد توصیفگر  Eفرض  E1(رعایت قوانین و مقررات ساختمانی و مقاومت ساختمان) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 2)   B: B1 (weight 2)   C: C1 (weight 1)   D: D1 (weight 3)   F: F1 (weight 2)   G: G1 (weight 2)   H: H1 (weight 2)

I: I1 (weight 1)      J: J1 (weight 1)    K: K1 (weight 1)   L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر18+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “E3”( عدم رعایت قوانبن ساختمانی)توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 16- است.

در مورد توصیفگر  Lفرض  L1(ایجاد پارک و فضای سبز شهری توسط شهرداری) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 3)   B: B1 (weight 3)   C: C1 (weight 1)   D: D1 (weight 1)   E: E1 (weight 1)   F: F1 (weight 1)   G: G1 (weight 1)

H: H1 (weight 3)   I: I1 (weight 1)      J: J1 (weight 1)     K: K1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر17+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. فرض جایگزین  “L2”( عدم توجه به فضای سبز شهری که منجر به افزایش آلودگی هوا می­شود)توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 16- است.

در مورد توصیفگر  Kفرض  K1(ایجاد معابر و خیابان­های با کیفیت و زیباسازی آنها توسط شهرداری) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:

A: A1 (weight 2)    B: B1 (weight 2)   C: C1 (weight 2)   D: D1 (weight 2)   E: E1 (weight 1)   F: F1 (weight 3)   G: G1 (weight 2)

H: H1 (weight 3)    I: I1 (weight 1)      J: J1 (weight 2)     L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر21+ را نشان می­دهد. بنابراین، استدلال­های به نفع این فرض غالب است. . فرض جایگزین  “K2”( عرض نامناسب معابر و خیابان­ها که منجر به افزایش هرج و مرج و ترافیک می­شود) توسط هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر پشتیبانی نمی­شود. و تاثیر این فرض 7- است.

در مورد توصیفگر  Jفرض  J1(کاهش استفاده از سوخت­های فسیلی) انتخاب شده است. این فرض توسط عناصر سناریوی زیر پشتیبانی می­شود:   

A: A1 (weight 1)   B: B1 (weight 1)   C: C1 (weight 1)   D: D1 (weight 3)   E: E1 (weight 1)   F: F1 (weight 2)   G: G1 (weight 1)

H: H1 (weight 3)   I: I1 (weight 3)     K: K1 (weight 1)    L: L1 (weight 1)

هیچ یک از عناصر سناریوی دیگر با این فرض مغایرت ندارد. به طور خلاصه، این فرض نمره تأثیر18+ را نشان می­دهد. فرض جایگزین  “J3”( نبود تسهیلات مناسب وسایل نقلیه عمومی در نتیجه عدم استفاده از آن) تاثیر آن 22+ است. این باعث می‌شود که فرض جایگزین منطقی‌تر از فرض سناریوی " J1 " باشد. بنابراین این فرض متناقض است.

با توجه به موارد گفته شده،  ارزش سازگاری­های تعیین شد(جدول شماره9 )

           جدول شماره 9: ارزش سازگاری مربوط به عوامل کلیدی در آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت

عوامل کلیدی

ارزش سازگاری

مسولیت­پذیری مسولین و مردم

49

تولید شهر به ازای هر نفر

42

دسترسی به خدمات عمومی

41

میانگین درآمد خانوار

39

مشارکت مردم و بخش خصوصی

38

نسبت اشتغال به جمعیت

37

راه­ها و جاده­های ارتباطی

36

شبکه آب و فاضلاب شهری

35

کیفیت مسکن 

34

فضای سبز شهری 

33

کیفیت معابر و خیابان­ها

28

وسایل نقلیه عمومی

4-

ماخذ: یافته­های پژوهش 1399    

با توجه به یافته­های تحقیق، مسولیت­پذیری مسئولین و مردم؛ تولید شهر به ازای هر نفر و دسترسی به خدمات عمومی جزو بالاترین ارزش سازگاری مربوط به عوامل کلیدی در آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت می­باشند.

نتیجه­گیری

رویکرد رضایتمندي سکونتی طی چند دهه اخیر بسیار مورد توجه واقع شده است. لذا تمرکز و هدف پژوهش حاضر واکاوی مؤلفه­های شکوفایی شهری در ایجاد رضایتمندی سکونتی  با رویکرد آینده­پژوهی در شهر رشت است. در این پژوهش ابتدا 30 فاکتور رضایتمندی سکونتی در شهر رشت در چارچوب شکوفایی شهری با نظر متخصصان شناسایی شد و با استفاده از نرم­افزار میک­مک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در مجموع 12عامل به عنوان عوامل کلیدی در رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چارچوب شکوفایی شهری در نظر گرفته شدند. که از میان آنها به ترتیبِ امتیاز خالص اثرگداری مستقیم؛ نسبت اشتغال به جمعیت با امتیاز 33 رتبه اول، میانگین درآمدخانوار با امتیاز 28 رتبه دوم،  مشارکت مردم و بخش خصوصی با امتیاز 24 رتبه سوم، تولید شهر به ازای هر نفر با امتیاز 23 رتبه چهارم، راه­ها و جاده­ها با امتیاز 17 رتبه پنجم، شبکه آب و فاضلاب شهری با امتیار 16 رتبه ششم، احساس مسئولیت با امتیاز 11 و با توجه به قرار گرفتن در ناحیه اول رتبه هفتم، کیفیت مسکن با امتیاز 11 و با توجه به اینکه در ناحیه دوم (ریسک) قرار دارد رتبه هشتم، دسترسی به خدمات عمومی با امتیاز 6 رتبه نهم، کیفیت معابر و خیابان­ها با امتیاز 4 رتبه دهم، وسیله نقلیه عمومی با امتیاز 2 رتبه یازدهم و فضاهای سبز در شهر با امتیاز 1 رتبه دوازدهم را به خود اختصاص دادند. نتایج این مطالعه نشان داد، پیشران­های که در حوزه اقتصادی و مشارکت اجتماعی تعریف شده­اند، دارای بیشترین اثرگذاری هستند. این متغیرها از لحاظ تاثیرگذاری بر متغیرهای دیگر برتری چشمگیری دارند. بر این اساس می­توان آنها را متغیرهای پیشران در رضایتمندی سکونتی در چهارچوب شکوفایی شهری در شهر رشت معرفی نمود. در واقع برای برنامه­ریزی و مدیریت هدفمند در برنامه­ریزی و مدیریت شهری، استفاده از روش­های آینده­پژوهی بخصوص سناریونویسی به دلیل تدوین راهبردهای انعطاف­پذیر برای حل مسائل شهری راه­گشا است. در این مرحله نیز با توجه به نظر متخصصان سناریوها تدوین شدند. سناریوهای ارائه شده توسط نرم افزار سناریوویزارد، 10000 سناریو بود که از این تعداد 1294 مورد آن دارای اعتبار و 2 سناریو با سازگاری بالا می­باشد. از 2 سناریو با سازگاری بالا، سناریو اول شرایط مطلوب و سناریوی دوم شرایط بحرانی را برای آینده رضایتمندی سکونتی در چهارچوب شکوفایی شهری نشان می­دهد. طبق نتایج بدست آمده سناریوی اول بهترین سناریوی پیش برنده برای بهبود وضعیت رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری است، با تحقق این سناریو به میزان 100 درصد عوامل تعیین کننده رضایتمندی سکونتی شهر رشت محقق خواهد شد. وضعیت­های احتمالی انتخاب شده در این سناریو تاثیرات مثبت زیادی بر عامل بهبود وضعیت رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری دارند. سناریو دوم سناریوی بحرانی است که با تحقق این سناریو وضعیت عوامل تاثیرگذاری در آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت به بدترین حالت خود خواهد رسید. بنابراین بهتر است اقدامات اولیه در راستای رفع وضعیت­های بحرانی باشد تا سیستم به سمت پایداری حرکت کرده و عوامل تاثیرگذار در سناریوی اول روند تاثیرگذاری مثبت خود را داشته باشند. با مشخص شدن وضعیت­های احتمالی، پرسشنامه­ای به صورت ماتریس اثرات متقابل طراحی و در اختیار کارشناسان قرار گرفت. با توجه به نتایج نرم افزار سناریو ویزارد به تحلیل توصیف­گرها و ارائه ارزش سازگاری آنها پرداختیم و با توجه به امتیاز ارزش سازگاری هر یک از مولفه­های مربوط به عوامل کلیدی در آینده رضایتمندی سکونتی شهر رشت در چهارچوب شکوفایی شهری به رتبه­بندی آنها پرداختیم؛ در این میان مسئولیت­پذیری مسئولین و مردم با ارزش سازگاری 49 رتبه اول، تولید شهر به ازای هر نفر با ارزش سازگاری 42 رتبه دوم، دسترسی به خدمات عمومی با ارزش سازگاری 41 رتبه سوم، میانگین درآمد خانوار با ارزش سازگاری 39 رتبه چهارم، مشارکت مردم و بخش خصوصی با ارزش سازگاری 38 رتبه پنجم، نسبت اشتغال به جمعیت با ارزش سازگاری 37 رتبه ششم، راه­ها و جاده­های ارتباطی با ارزش سازگاری 36 رتبه هفتم، شبکه آب و فاضلاب شهری با ارزش سازگاری 35 رتبه هشتم، کیفیت مسکن با ارزش سازگاری 34 رتبه نهم، فضای سبز شهری با ارزش سازگاری 33 رتبه دهم و کیفیت معابر و خیابان­ها با ارزش سازگاری 28 رتبه یازدهم و وسایل نقلیه عمومی یا ارزش سازگاری 4- رتبه دوازدهم را به خود اختصاص دادند. به طور کلی، برای هر یک از عوامل کلیدی مؤثر، مجموعه­ای از راه­کارهای مؤثر وجود دارد که آینده رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری در شهر رشت را فراهم خواهد ساخت. در این پژوهش در خصوص نتایج حاصل از سناریوها، می­توان عنوان نمود که سناریوهای حوزه حکمروایی و مشارکت مردمی و نهادها و همچنین سناریوها در حوزه اقتصاد بیشترین ارزش سازگاری را به خود اختصاص دادند. لذا جهت تحقق رضایتمندی سکونتی در چارچوب شکوفایی شهری باید زمینه لازم برای تحقق حکمروایی شهری و عملکرد یکپارچه توام با مشارکت مردمی در مدیریت شهری مورد توجه قرار گیرد. 

References (in Persian)

- Ahdenjad, Mohsen. Hazeri, Safia; Meshkini, Abolfazl; Piri, Issa (2019), Identifying the Key Factors Affecting Urban Prosperity with a future study (Case Study: Tabriz Metropolis), Journal of Urban Research and Planning, Number 32, pp. 15-30. (in Persian)

- Akbarian Ronizi, Saeed Reza (2019), Assessing Citizens' Satisfaction with the Quality of Residential Environment (Case Study: Zarghan City), Geographical Research on Urban Planning, Volume 6, Number 1, pp. 113-127. (in Persian)

- Alipour, Dorsa; Shahabian, Pouyan (2020), Evaluation of Factors Affecting Satisfaction with the Environmental Quality of Residential Neighborhoods (Case Study: Pardis City), Quarterly Journal of Environmental Planning, No. 4. pp. 39-21. (in Persian)

- Allahyari Asli Ardeh, Shamila; Jafari Mehrabadi, Maryam; Shokrgzar, Asghar (2018), Assessing the quality of residential environment in urban neighborhoods (Case study: Khorramshahr and Ziaberi neighborhoods of Rasht), Geography and Urban Planning Research, Volume 5, Number 1, pp. 107-127. (in Persian)

- Arbab, Parsa (2018), Urban Prosperity Initiative, a New and Fundamental Approach to Sustainability, First International Conference and Eighth National Conference on Urban Planning and Management, Mashhad, Article COI: URBANPLANING08_045. (in Persian)

- Azmati, Hamidreza; Mehdi Nejad, Jamaluddin; Ehsani Oskooi, Seyedeh Fereshteh (2020), The Interaction of Residential Satisfaction and Spontaneous Physical Interventions of Residents, Quarterly Journal of Urban Management, No. 54, pp. 169-182. (in Persian)

Biglou, Hossein Hadi; Server, Rahim; Nouri, Ali (2019), Explaining the feasibility of good urban governance with emphasis on location intelligence, case: Tehran City, Urban Management, No. 52, pp. 204-189. (in Persian)

- Daneshpour, Hamidreza; Saeedi Rezvani, Navid; Bazargar, Mohammad Reza (2019), Evaluation of Eleven Areas of Shiraz in terms of Urban Prosperity Indicators Using FAHP Model, Journal of Urban Research and Planning, Volume 9, Number 33, pp. 17-32. (in Persian).

- Fani, Zohreh; Sharifi, Bayazid; Mostafavi Sahib, Soran; Heidari, Siamak (2020), Modeling and prioritizing key factors in achieving urban prosperity (Case study: Sanandaj city), Quarterly Journal of Urban Construction Studies, Volume 3, Number 9, pp 93-105. (in Persian).

Hosseini, Seyed Mostafa; Rahnama, Mohammad Rahim; Shokouhi, Mohammad Ajza; Kharazmi, Omid Ali (2020), Explain the scenarios of achieving a green city in the metropolis of Mashhad, with a futuristic approach, Journal of Spatial Planning, Number 3, pp 17-36. (in Persian)

- Khanizadeh, Mohammad Ali; Razavian, Mohammad Taghi (2019), Assessing the components affecting residents' satisfaction with the living environment in dilapidated and historical contexts (Case study: Sarshosh neighborhood of Mashhad), Geography Quarterly (Regional Planning), No. 1, pp. 229-233. (in Persian)

- Maleki, Saeed; Madan Jojoobari, Massoud (2016), Urban Prosperity, University Jihad Publications, Tehran. (in Persian)

- Motalebi, Qasim; Mirgholami, Morteza; Ayesham, Masoumeh; Molaei, Asghar (2020), Assessing the impact of social values on people's satisfaction with the living space Case study: Charandab neighborhood of Tabriz, Quarterly Journal of Urban Management, No. 56, pp. 55-71. (in Persian)

- Shafei, Hassan; Ahmadian, Reza; Meshkini, Abolfazl (2020), Evaluation of the dimensions of urban prosperity in Shahriar, the first international conference and the second international conference on urban planning, architecture, civil engineering and knowledge-based art, Islamic Azad University, Science and Research Branch. Tehran, Article COI Code: KBAU02_034. (in Persian)

References (in English) 

-Abolfathi Momtaz.Yadollah. B. Fallahi. And A. Delbari (2018). Residential Satisfaction Among Iranian Senior Citizens, The Open Psychology Journal, Volume 11, 89-94.

- Austin, D. Mark, L. Allen Furr, and Michael Spine (2002). “The Effects of Neighborhood Conditions on Perceptions of Safety.” Journal of Criminal Justice 30 (5): 417–427. doi:10.1016/ S0047-2352(02)00148-4.

- Bonaiuto. M & Fornara, F (2017), Residential Satisfaction and Perceived Urban Quality, Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral Psychology, Elsevier, PP 1-5, http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-12-809324-5.05698-4

- Chen. Ning (Chris). C. Michael Hall. K. Yu. And Cheng Qian (2019). Environmental Satisfaction, Residential Satisfaction, and Place Attachment: The Cases of Long-Term Residents in Rural and Urban Areas in China, Sustainability, 11, 6439; doi:10.3390/su11226439.P 1-20

- Davoodi. Tina. and U. U. Daglı (2019). Exploring the Determinants of Residential Satisfaction in Historic Urban Quarters: Towards Sustainability of the Walled City Famagusta, North Cyprus, Sustainability, 11, 6261; doi:10.3390/su11226261.P 1-25.

- Debnath, R.; Bardhan, R.; Sunikka-Blank, M (2019) Discomfort and distress in slum rehabilitation: Investigating a rebound phenomenon using a backcasting approach. Habitat Int. 87, 75–90.

- Dimuna. K & Olotuah. A (2020). Analysis of Residents’ Satisfaction Levels with Housing and Residential Environment of Six Occupied Housing Estates in Benin City, Edo State, Nigeria, https://doi.org/10.1080/02673037.2020.1867083Academic Journal of Interdisciplinary Studies www.richtmann.org. Vol 9, No 1. 179-194.

- Eizenberg. E, Jabareen.Y & Zilberman. O (2020), Planning by Scale: The Role of Perceived Scale in Determining Residential Satisfaction, Journal of Planning Education and Research 00(0), PP 1-12, DOI: 10.1177/0739456X20921431.

- Fornara, F., & Manca, S. (2017). Healthy residential environments for the elderly. In G. Fleury-Bahi, E. Pol, & O. Navarro (Eds.), Handbook of environmental psychology and quality of life research (pp. 441-468). Cham, Switzerland: Springer.

- Gan, X.; Zuo, J.; Baker, E.; Chang, R.; Wen, T (2019), Exploring the determinants of residential satisfaction in public rental housing in China: A case study of Chongqing. J. Hous. Built Environ. 34, 869–895.

- Habitat, U. N. (2013): CITIES OF YOUTH: CITIES OF PROSPERITY.

- Habitat, U. N. (2013): State of the world's cities 2012/2013: Prosperity of cities. Routledge.

- Hanak, T., Marovic, I., Aigel, P. (2015), “Perception of Residential Environment in Cities: A Comparative Study”, Procedia Engineering, 117: 495-501.

- Jianbo, laie, (2019): Spatial pattern of population mobility among cities in China: Case study of the National Day plus Mid-Autumn Festival based on Tencent migration data, journal of cities, volume94, pp: 55-69.

- Jiang. Wen. T. Feng. And H. J. Timmermans (2018), Non-linear asymmetric gap models of residential satisfaction: Formulation and empirical evidence, Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science 0(0). P 1-21. DOI: 10.1177/2399808318790251.

Joss, S. (2015). “Sustainable cities: Governingfor urban innovation”, Macmillan International Higher Education. ISBN 9781137006363.

- Kabisch. S, Poessneck. J, Soeding. M & Schlink. U (2021), Measuring residential satisfaction over time: results from a unique long-term study of a large housing estate, HOUSING STUDIES, https://doi.org/10.1080/02673037.2020.1867083, PP 1- 21.

Kratke, S.‚ (2011). The Creative Capital of Cities: Interactive Knowledge Creation and the Urbanization Economies of Innovation, Informationen Zur Umweltpolitik, WileyBlackwell, Chichester, Vol 149, Pp 5-10.

- Kshetrimayum. Bangkim. R. Bardhan. And T. Kubota (2020), Factors Affecting Residential Satisfaction in Slum Rehabilitation Housing in Mumbai, Sustainability, 12, 2344, doi:10.3390/su12062344. P1-22.

- Larco, N (2016): SUSTAINABLE URBAN DESIGN, Journal of Urban design, Vol.21, pp 1 29.

- Lee. S, Parrott. K, Lee. M, Robinson. S & Owusu. R (2021), Residential Satisfaction of Rural Older Adults Aging in Place, Gerontology & Geriatric Medicine, Volume 7, PP 1–7

- Lin. Sainan. And Z. Li (2017). Residential satisfaction of migrants in Wenzhou, an ‘ordinary city’ of China, Habitat International 66, 76-85.

- Manca. Sara. V. Cerina. And F. Fornara (2019), Residential Satisfaction, Psychological Well-Being and Perceived Environmental Qualities in High- vs. Low- Humanized Residential Facilities for the Elderly, Social Psychological Bulletin, Vol. 14(2), P1-15. 

- Nurzafira Zainul Abidin. M. I. Abdullah. N. Basrah. And M. N. Alias (2019). Residential Satisfaction: Literature Review and A Conceptual Framework. Earth and Environmental Science 385, 012040, doi:10.1088/1755-1315/385/1/012040. P1-9.

- Park. K (2020), Social Capital and Residential Satisfaction in South Korea: A Comparative Study of Communities in Seoul, Yeoju and Gwacheon, Environment and Urbanization Asia 11(1) 140–154.

- Prager, Jean-Claude. (2017). “Value Creation and Urban Prosperity.” Inventing Tomorrow’s Cities Website, February 22. http://.lafabriquedelacite.com.

- Sanda. Gary (2015) Measuring the prosperity of cities, Habitat International 45. 1-2.

Sen Seyhan. A & Vural. T (2016): THE EVALUATION OF SPACE QUALITY IN OUTDOOR OPEN SPACES, European Journal of Sustainable Development, vol.5, No.3, pp 27-38.

- Sharp. Gregory. And C. Warner (2018). Neighborhood Structure, Community Social Organization, and Residential Mobility Socius: Sociological Research for a Dynamic World Volume 4, 1–14. DOI: 10.1177/2378023118797861.

- Smrke. Urška. M. BLENKUŠ. And G. SOČAN (2018). Residential satisfaction questionnaires: A systematic review, Urbani izziv, volume 29, no. 2 P 67-82.

-Townshend. Tim G (2020). Urban design and human flourishing, Journal of Urban Design, 25:2, 181-185, DOI: 10.1080/13574809.2020.1727732.

- UN-Habitat. (2012): "State of the World's Cities Report 2012/2013: Prosperity of Cities”, United Nations Humman Settlements Programme (UN-HABITAT), Nairobi.

- Un- Habitat. (2016): “The City Prosperity Initiative”, United Nations Human Settlements Programme, London: Earthscan.

- Un-Habitat (2016) The city prosperity initiative -Metropolitan Cities, September.

- United Nations‚ (2016). World urbanization prospects‚ The 2014 revision‚ New York: Department of Economic and Social Affairshttp://esa.un.org/unpd/wup/Publications/ Files/WUP2014-Report.

-Yigitcanlar, T., Dur, F., & Dizdaroglu, D. (2015): Towards prosperous sustainable cities: A multiscalar urban sustainability assessment approach. Habitat International, 45, 36-46.

- Yin. Ruochen. X. Miao. Z. Geng. And Y. Sun (2018). Assessment of Residential Satisfaction and Influence Mechanism a Case Study of Jinan City. Journal of Business Administration Research, Vol. 7, No. 2. P 9-16.

Investigating the components of urban prosperity in creating residential satisfaction with a future study (Case study: Rasht city)

Received:                                                        Accepted:

Abstract: In recent decades, the study of residential satisfaction of residents has been one of the most important research topics in various fields. In this regard, awareness of residential satisfaction in the context of urban prosperity requires a structural analysis of it in the future, in order to increase residential satisfaction in the city. The present study is applied in terms of descriptive-analytical method, which in line with the basics of future study and analytical to the status of residential satisfaction in the context of urban prosperity in Rasht. In this regard, data collection in the theoretical part by documentary method and in the practical part with the opinion of experts and specialists in Rasht in the field of research using Delphi technique and using cross-impact analysis technique, which is one of the common and accepted methods The future study, it has been done. Also, using Micmac software and Wizard scenario, he has analyzed residential satisfaction in the framework of urban prosperity in Rasht. First, 30 factors were identified as effective factors in residential satisfaction in Rasht in the context of urban prosperity and Mic Mac software was used to analyze the data. Finally, 12 key factors were identified and 28 possible situations were considered for key factors. The responsibility of officials and people, the production of the city per person and access to public services have the greatest value of compatibility among the key factors in improving the residential satisfaction of Rasht in the context of urban prosperity.

 Keywords: urban prosperity; Residential satisfaction; Rasht city; Future study

[1]  Joan Clos

[2]  Sasaki

[3]  Roscoe


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1404-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [en]