چکیده
فریدون از شخصیّت های اسطورهایست که نقشی مهم در ادبیات ایران زمین دارد. ویژگی های شخصیّتی خاصّ فریدون او را در میان پادشاهان اساطیری ایران برجسته کرده است. یکی از این ویژگی ها پیوند او و خانواده اش با گاو است. در متنهای ایرانی به طور پراکنده به پیوندهای فریدون چکیده کامل
چکیده
فریدون از شخصیّت های اسطورهایست که نقشی مهم در ادبیات ایران زمین دارد. ویژگی های شخصیّتی خاصّ فریدون او را در میان پادشاهان اساطیری ایران برجسته کرده است. یکی از این ویژگی ها پیوند او و خانواده اش با گاو است. در متنهای ایرانی به طور پراکنده به پیوندهای فریدون و گاو اشاره شده است: فریدون با گاو برمایه، متولّد می شود، از او شیر می نوشد، در کنار او پرورش می یابد و پس از آنکه از شیر گرفته میشود، گاوسواری می کند. او در نبرد با ضحّاک بر گاو سوار است و در دوران زندگی خود نیز بهدلیل فروتنی در برابر خداوند اسب سواری نمی کند و همواره بر گاو می نشیند. روایتی کامل از اینکه فریدون گاوی سرخ برمیگزیند، سوار بر آن میشود، به جنگ ضحّاک میرود و از اروندرود میگذرد، در متنی گورانی به روایت شاهرخ کاکاوندی در غرب ایران آمده است. نگارنده در این مقاله میکوشد به بازشناسی پیشینههای پیوند فریدون با گاو، همراه با معرّفی و تصحیح متن روایت گورانی، آوانگاری و ترجمة آن بپردازد.
پرونده مقاله
چکیده آرزوی بیمرگی و داشتن عمر جاوید از آغازِ زیستِ انسان بر پهنۀ هستی وجود داشته است. اهمیّت این موضوع تا بدانجاست که در کهنترین متن ادبیِ جهان، گیلگمش، دربارۀ این آرزو سخن گفته شده است. داستان اسکندر و خضر و جستوجوی آنان برای یافتنِ آبِ زندگی نیز این مضمون را چکیده کامل
چکیده آرزوی بیمرگی و داشتن عمر جاوید از آغازِ زیستِ انسان بر پهنۀ هستی وجود داشته است. اهمیّت این موضوع تا بدانجاست که در کهنترین متن ادبیِ جهان، گیلگمش، دربارۀ این آرزو سخن گفته شده است. داستان اسکندر و خضر و جستوجوی آنان برای یافتنِ آبِ زندگی نیز این مضمون را در برداشته است. البتّه در متنهای مختلفِ ادبی، با توجّه به گونۀ آن اثر، این داستان جلوهها و خوانشهای متفاوت داشته است. نگارندگان در این پژوهش به بررسی خوانشِ حماسی در شاهنامۀ فردوسی و خوانشِ عرفانی در الاهینامۀ عطّار پرداختهاند و تفاوتهای آن را برشمردهاند.
پرونده مقاله
چکیده فردوسی و نظامی هر دو داستان بهرامگور و کنیزش را در شکارگاه روایت کردهاند. در این پژوهش به چگونگی فرآیند اسمگذاریِ متفاوتِ یک شخصیّتِ واحد در این دو روایت پرداخته میشود. بررسی شخصیّتپردازی با تمرکز بر مقولة فرآیند نامدهیِ شخصیّتها نکتهایست که در پژوهشها کم چکیده کامل
چکیده فردوسی و نظامی هر دو داستان بهرامگور و کنیزش را در شکارگاه روایت کردهاند. در این پژوهش به چگونگی فرآیند اسمگذاریِ متفاوتِ یک شخصیّتِ واحد در این دو روایت پرداخته میشود. بررسی شخصیّتپردازی با تمرکز بر مقولة فرآیند نامدهیِ شخصیّتها نکتهایست که در پژوهشها کمتر بدان توجّه شده است و نگارنده در این مقاله بر آن تمرکز میکند. نام کنیزکِ بهرام در روایتِ فردوسی آزاده و در روایت نظامی فتنه است. پرسشِ اصلی نگارنده در این پژوهش عبارت است از اینکه در این داستان شخصیّتپردازی از طریق نامهای تمثیلی (نمادین) چگونه تقویّت میشود؟ برای تحلیل این امر، بررسی چگونگیِ شخصیّتپردازی و کانونسازی ضروریست. طبق نتیجة بدست آمده، نامگذاریها با ژانرهایِ این روایتها کاملاً متناسب و هماهنگ است. بهعبارت دیگر، تفاوت میان دیدگاه و انگیزههای فردوسی و نظامی که به خلق ژانرهای متفاوت نیز میانجامد، سبب روایتگری و بالتّبع نامگذاریهایِ متفاوت دو شاعر در داستانی یگانه شده است.
پرونده مقاله
چکیده در این مقاله با استفاده از نظریّة ترامتنیّت ژرار ژنت، گسترة تأثیرگذاری شاهنامه بهعنوان اثری ملّی- میهنی بر پژوهشهای خاورشناسان انگلیسی تحلیل و بررسی شده است. نتایج بدست آمده نشان میدهد از مجموع 65 اثر بررسیشده که متأثّر از شاهنامة فردوسی نگاشته یا ترجمه شده ا چکیده کامل
چکیده در این مقاله با استفاده از نظریّة ترامتنیّت ژرار ژنت، گسترة تأثیرگذاری شاهنامه بهعنوان اثری ملّی- میهنی بر پژوهشهای خاورشناسان انگلیسی تحلیل و بررسی شده است. نتایج بدست آمده نشان میدهد از مجموع 65 اثر بررسیشده که متأثّر از شاهنامة فردوسی نگاشته یا ترجمه شده است، 16 مورد با رویکرد تقلیدی یا همانگونگی آفریده شده و 47 مورد با رویکرد دگرگونگی و تغییر تألیف شده است. این تغییرات شامل افزایش، کاهش، حذف، گسترش، جابهجایی و ترکیب است که بهدلایلی مختلف پژوهشهای بررسی شده را از پایبندی بر اصل متن دور کرده است. از میان شصت و پنج اثری که از خاورشناسان انگلیسی بررسی شده 5% با افزایش، 38% با کاهش، 3% با حذف، 50% با گسترش، 5% ترکیبی تألیف یا سروده شده است. در این دگرگونگیها هیچگونه جابهجایی صورت نگرفته است. بر همین پایه میتوان آثار بررسیشده را دستهبندی کرد.
پرونده مقاله
چکیده بیگمان شاهنامه در آثار ممتازِ ادبیات فارسی، از غنیترین دستمایهها برای فیلمنامة اقتباسیست. هر فیلمنامة خوب نیاز به ساختاری استوار دارد که با شناختِ الگوهای برتر حاصل میشود. از استادان نامآورِ فیلمنامة سه پردهای، سید فیلد نمایندۀ الگوی ساختاریِ داستانمحور چکیده کامل
چکیده بیگمان شاهنامه در آثار ممتازِ ادبیات فارسی، از غنیترین دستمایهها برای فیلمنامة اقتباسیست. هر فیلمنامة خوب نیاز به ساختاری استوار دارد که با شناختِ الگوهای برتر حاصل میشود. از استادان نامآورِ فیلمنامة سه پردهای، سید فیلد نمایندۀ الگوی ساختاریِ داستانمحور و کریستوفر وگلر، نمایندة الگوی ساختاریِ سفر قهرمان یا شخصیّتمحور است. شاهپور شهبازی نیز بهعنوان تنها ایرانی، الگویی منسجم و نوین برای فیلمنامه پیشنهاد داده است. نگارندگان در این مقاله برآنند تا با تطبیق و ارزشیابیِ ساختار داستان رستم و شغاد با این الگوها، آشکار سازند که شاهنامۀ فردوسی نه تنها شایستة تطبیق با الگوهای برجسته است، بلکه از چنان ظرفیّتِ دراماتیک و سینمایی برخوردار است که خود الگویی برتر مینماید، زیرا معیار نهاییِ توفیق و عالی بودن داستان، لزوماً انطباق با الگوهای پذیرفته نیست و همانا متکی به دوام حضور و تأثیر بر مخاطب است. با این همه، از دلایل اصلیِ ناکامیِ فیلمهای اقتباسی ایران، شناخت نادرستِ متن ادبی و بکار نبستنِ هنرمندانة الگوهای کارآمدِ فیلمنامه است.
پرونده مقاله
چکیده
شاهنامۀ فردوسی دربردارندۀ باورها، اعتقادات و اندیشههای مردمان ایران است و می توان هویت ایرانی را در آن بخوبی جستوجو کرد. یکی از مسایل با اهمیّت، رابطۀ زشترویی و ویرانگری در شاهنامه است. از آن جا که این باور در شاهنامه بارها آمده است، نمیتوان بسادگی از آن گذش چکیده کامل
چکیده
شاهنامۀ فردوسی دربردارندۀ باورها، اعتقادات و اندیشههای مردمان ایران است و می توان هویت ایرانی را در آن بخوبی جستوجو کرد. یکی از مسایل با اهمیّت، رابطۀ زشترویی و ویرانگری در شاهنامه است. از آن جا که این باور در شاهنامه بارها آمده است، نمیتوان بسادگی از آن گذشت. با توجّه به اهمیّت این موضوع، در این مقاله سعی شده است ابتدا ژرف ساخت این رابطه بیان گردد، سپس بازتاب آن در شاهنامه بررسی شود. توأم بودن زشتی و ویرانگری، ریشه در دینها و کیشهای مختلف ایران باستان دارد، زیرا وقتی اهریمنِ تیره و بدبو، در جایگاه خالق موجودات معرّفی می شود - آن هم موجودات موذی و مضر- به تبع آن، هر آنچه زشتی، بدی، نقص، کژی و کاستیست، به او بازمیگردد. بنابراین چون اهریمن ویرانگر است، مخلوق او نیز ویرانگر است. این بن مایه در شاهنامه بارها آمده است و در همه جا افراد زشت روی، اهریمنی و ویرانگر شناسانده شده اند. این اندیشه آن چنان در شاهنامه عمیق است که در بسیاری از موارد ویرانگران نیز زشت رو و اهریمنی معرّفی شده اند.
پرونده مقاله
چکیده در این مقاله، با توجّه به اسطوره و داستان کیخسرو، پادشاه کیانی، در اوستا و با اشاره به متنهای پهلوی، تاریخیِ اسلامی و شاهنامه، به بازشناسی مکان دریاچۀ چیچست باستانی پرداخته شده است. دربارة این موضوع با در نظر داشتن ابعاد گوناگون چون جنگ کیخسرو با افراسیاب، ویژگ چکیده کامل
چکیده در این مقاله، با توجّه به اسطوره و داستان کیخسرو، پادشاه کیانی، در اوستا و با اشاره به متنهای پهلوی، تاریخیِ اسلامی و شاهنامه، به بازشناسی مکان دریاچۀ چیچست باستانی پرداخته شده است. دربارة این موضوع با در نظر داشتن ابعاد گوناگون چون جنگ کیخسرو با افراسیاب، ویژگی های ذکرشده برای این دریاچه در متنهای مختلف و با توجّه به مکان دژ بهمن و آتشکدۀ آذرگشنسب بحث شده است. در این منبعها، همۀ این مکان ها در ارتباط با هم ذکر شده است. بر همین اساس، در این مقاله، با بررسی همۀ این سخنان، دریاچۀ شورابیلِ اردبیل بهعنوان مکان دریاچۀ چیچستِ باستانی پیشنهاد شده است. با بررسی ویژگی های جغرافیایی استان اردبیل و پژوهشهای انجام شده در این راستا، به این نتیجه رسیدیم که از بسیاری جنبهها، دریاچة شورابیل اردبیل با ویژگی های دریاچة چیچست سنجشپذیر است. پژوهش پیش رو به روش کتابخانه ای و با تکیه بر منبعهای تاریخی، جغرافیایی و ادبی انجام گرفته است. در این راستا، به متنهای کهن دینی و شاهنامه بیش از سایر منبعها توجّه شده است.
پرونده مقاله
چکیده اسطوره روایتیست که به مردم در فهم جریانهای معمول روانی و راه های رشد انسان در مسیر زندگی کمک می کند. رؤیا نیز پدیدۀ طبیعی و برون فکنی خاصِّ ناخودآگاه است که در خودآگاه ظهور می یابد. اسطوره و رؤیا دارای زبانیست که با شناخت نماد ها به رمز و راز آن ها پیخواهیم بُرد چکیده کامل
چکیده اسطوره روایتیست که به مردم در فهم جریانهای معمول روانی و راه های رشد انسان در مسیر زندگی کمک می کند. رؤیا نیز پدیدۀ طبیعی و برون فکنی خاصِّ ناخودآگاه است که در خودآگاه ظهور می یابد. اسطوره و رؤیا دارای زبانیست که با شناخت نماد ها به رمز و راز آن ها پیخواهیم بُرد. بر مبنای این پژوهش، شاهنامۀ فردوسی در برگیرندۀ رؤیاهایی با سرشت جمعی- اسطوره ایست که با زبانی نمادین شخصیّت ِ رؤیابین را از رخدادهایی آگاه می سازد که در آینده رخ خواهد داد تا چارهای بیندیشد و از وقوع آن در عالم خودآگاه پیش گیری کند. رؤیای ضحّاک و افراسیاب، دو پادشاه اهریمنی شاهنامه، رؤیاهایی بزرگ و دربرگیرندۀ تصویرهای کهن الگویی ناخودآگاه جمعیست. رؤیای هراسناک ضحّاک بیان گر نابودی او بهدست فریدونِ قهرمان است که با قیام کاوۀ آهنگر در عالم خودآگاه بوقوع می پیوندد و فریدون، به فرمان سروش او را در کوهِ دماوند زندانی می کند. رؤیای رازآمیز افراسیابِ پیمان شکن نیز پیامدش مرگ و نابودی اوست، به این معنا که پس از سال ها جنگ و خون ریزی به کین سیاوش، کیخسرو به زندگی اهریمنِ پیمان شکن پایان می بخشد.
پرونده مقاله
چکیده
موضوع واژه سازی از طریق پیشوندها و پسوندها تاریخی طولانی دارد، زیرا میتوان با افزودن آن ها در ساخت واژه های جدید برای بیان معنیها و مفهومهای تازه بهره گرفت و بدین گونه هزاران واژۀ نو با معانی تازه ایجاد کرد. فردوسی و اثر بلند پایهاش، شاهنامه، از شهرت ملّی و چکیده کامل
چکیده
موضوع واژه سازی از طریق پیشوندها و پسوندها تاریخی طولانی دارد، زیرا میتوان با افزودن آن ها در ساخت واژه های جدید برای بیان معنیها و مفهومهای تازه بهره گرفت و بدین گونه هزاران واژۀ نو با معانی تازه ایجاد کرد. فردوسی و اثر بلند پایهاش، شاهنامه، از شهرت ملّی و بین المللی برخوردار و نام این دو، همواره با زبان شیرین فارسی آمیخته و هم راه بوده است. فردوسی و شاهنامه تاکنون از جنبه های گوناگون بررسی شده است، امّا نگارنده در این پژوهش، دیدی زبان شناسانه در سطح واژگان صفات و ساختار آن ها و چگونگی بهرهگیری از امکانات واژه سازی زبان فارسی در شاهنامه دارد. این که آیا فردوسی در کلمه سازی صفت تا چه اندازه با پیشوندها و پسوندهای صفت ساز آشنایی داشته و از آن ها بهره گرفته است، نیاز به پژوهشی دقیق در شاهنامه دارد. در این پژوهش از روش اسنادی ـ کتاب خانه ای و آماری بهره گرفته شده است و نتایج بدست آمده حاصل دو سال پژوهش بر روی تمامی صفت های ساخته شده در شاهنامه است. در پایان به این نتیجه خواهیم رسید که فردوسی شناختی خوب از پیشوندهای صفت ساز دارد و با بهره گرفتن از آن دانش صفت های بسیار در معنیهای گوناگون ساخته است و بیدلیل نیست که این کتاب بهعنوان یکی از گنجینه های لغت در زبان فارسی شناخته می شود.
پرونده مقاله
چکیده
نشانهشناسی به مطالعة نظام های نشانه ای در زندگی اجتماعی می پردازد. نظریّههای نشانه شناختی در زمینة تحلیل آثار هنری و تصویری نیز کارآمد است. نشانهشناسی در تحلیل متن بصری و سبک آثار هنری به گسترة معناهای متن نزدیک میشود. آفرینش هنری، عینیّت بخشیدن به زیباییست و چکیده کامل
چکیده
نشانهشناسی به مطالعة نظام های نشانه ای در زندگی اجتماعی می پردازد. نظریّههای نشانه شناختی در زمینة تحلیل آثار هنری و تصویری نیز کارآمد است. نشانهشناسی در تحلیل متن بصری و سبک آثار هنری به گسترة معناهای متن نزدیک میشود. آفرینش هنری، عینیّت بخشیدن به زیباییست و در نگاه نگارگر ایرانی قلمرو زیبایی با عالم مثال قرین است. فضا در نگارگری ایرانی نمودیست از فضای ملکوتی و هنرمند در بیان آن از زبان واقع گرایانه استفاده نمیکند، بلکه زبان او، زبان نماد و نشانه است. مطالعة تطبیقی سه نگاره با عنوان مشترک کشتن بهرام گور، اژدها را از سه شاهنامة سلطان ابوسعید (مورّخ 730هـ.ق)، شاهنامة مکتب شیراز (مورّخ 771هـ.ق محفوظ در موزة توپقاپیسرای استانبول) و شاهنامه ای مربوط به مکتب مشهد- قزوین (مورّخ 988هـ.ق) از منظر نشانه شناسی و سبک هنری آن از اهداف نگارندگان در مقاله است. نویسندگان، در آغاز به بحث عالم خیال و تأثیر و بازتاب آن در این نگاره ها میپردازند، سپس نشانه های نمادین، نمایه ای و شمایلی را در دو نگاره بررسی و در خلال پژوهش، معنیهایی ضمنی اژدها و بن مایة اژدهاکشی را تحلیل کردهاند. همچنین شخصیّت بهرام در اسطوره و تاریخ تبیین شده است. این پژوهش تطبیقی و توصیفی - تحلیلیست. دستاوردهای پژوهش نشان میدهد گرچه نگارگر در تصویر کردنِ اصل شعر وفادار است، در عین حال تابع صرفِ متن نبوده است، بلکه با انتخاب فرازی از شعر و درآمیختن آن با خیال و ارزش های عرفی و هنری در برهة تاریخی خود، روایت تصویری خلّاقانة خود را از این مضمونها ارائه می دهد.
پرونده مقاله