بررسی نقشِ تقویت منفیِ نظریه گُلِم نسبت به تاثیر خطای ادراکِ هاله‌ای بر تناقضِ مطلوبیت قضاوت حسابرس

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

زهره تابش ¹ , محمدرضا عبدلی ²

1 - دانشجوی دکتری حسابداری، گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شاهرود، ایران
2 - دانشیار گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

تاریخ دریافت : 1400/10/26 تاریخ پذیرش : 1400/10/26 تاریخ انتشار : 1400/09/01

کلید واژه: نظریه گُلِم, خطای ادراکِ هاله‌ای, تناقضِ مطلوبیت حسابرس,

چکیده مقاله :

امروزه علم حسابرسی بیش از گذشته از تئوری‌های سنتی به سمت تئوری‌های مدرن‌ترِ رفتاری و ادراکی در حال توسعه می‌باشد، به نحوی که شناخت کارکردهای حرفه‌ای حسابرسان براساس فرآیندهای درونی قابل استنباط می‌باشد. یکی از این نظریه‌ها، نظریه گُلِم می‌باشد، مفهومی که مبتنی بر تقویت نگرش‌های منفی می‌تواند سبب تضاد در انتظارات حسابرس با ویژگی‌های حرفه‌ای شود و این موضوع ضمن تقویت سطح خطای ادراکِ هاله‌ای باعث شکل‌گیری ذهنیت‌گرایی متعصبانه و تناقض در مطلوبیت قضاوت گردد. هدف این پژوهش بررسی نقشِ تقویت منفیِ نظریه گُلِم نسبت به رابطه‌ی خطای ادراکِ هاله‌ای با تناقضِ مطلوبیت قضاوت حسابرس می‌باشد. ابزار پژوهش پرسشنامه و جامعه هدف آن حسابرسان شاغل در سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی بخش خصوصی در سال 139۸ بود. در این پژوهش به منظور سنجش و برازش مطلوبیت مدل و آزمون فرضیه‌های پژوهش از تحلیل حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد. نتایج آزمون فرضیه‌های پژوهش تایید نمود که خطای ادراکِ هاله‌ای بر تناقضِ مطلوبیت قضاوت حسابرس تاثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین مشخص گردید، سطح تقویت منفیِ نظریه گُلِم، تاثیر مثبتِ خطای ادراکِ هاله‌ای بر تناقضِ مطلوبیت قضاوت حسابرس را تشدید می‌نماید. در واقع این نتیجه نشان می‌دهد، افزایش سطح خطاهای ادراکی تحت تاثیر باورهای ذهنی تعصب‌گرایانه فرد که در نتیجه وجود انتظارات منفی شکل‌گرفته است می‌تواند مطلوبیت قضاوت‌های حرفه‌ای حسابرسان در چارچوب‌های آیین‌رفتارِحرفه‌ای و استانداردهای مدون تحت تاثیر قرار دهد و باعث گردد تا قضاوت‌های حرفه‌ای از مسیر اصلی خود منحرف گردند.

چکیده انگلیسی:

Today science of auditing is evolving more than ever from traditional theories to more modern behavioral and perceptual theories, so that the recognition of auditors' professional functions can be inferred from internal processes. One of these theories is the Golem theory, a concept that can be based on reinforcing negative attitudes that can conflict with the auditor's expectations of professional characteristics and this, while reinforcing the level of error in the aura perception, leads to the formation of fanatical subjectivism and a contradiction in the desirability of judgment. The Purpose of this research is investigating the Role of Negative Strengthening of Golem Effect Theory of the Impact of Halo's Bias on the Contradiction of Auditor's Judgment Desirability. The tool for collecting research data from the questionnaire and its target population were auditors working in the auditing organization and auditing institutions of the private sector in 2017. In this study, in order to measure and adjust the suitability of the model and test the research hypotheses, partial least square analysis (PLS) was used. The test results of the research hypotheses confirmed that the halo's bias has a positive and significant effect on the contradiction of the desirability of the auditor's judgment. It was also found that the level of negative reinforcement of Golem's theory exacerbates the positive effect of the aura perception error on the contradiction of the desirability of the auditor's judgment. In fact, this conclusion shows that increasing the level of perceptual errors under the influence of individualistic prejudices, which is formed as a result of negative expectations, can affect the desirability of professional auditors' judgments within the framework of professional conduct and codified standards. And cause professional judgments to deviate from their original course.

منابع و مأخذ:

• احمدیان، عباس.، عبدلی، محمدرضا.، ولیان، حسن. (۱۳۹۸). تحلیل الگوهای ذهنی حسابرسان در قضاوت‌های حرفه‌ای بر اساس روش شناسی کیو ( )، فصلنامه دانش حسابرسی، ۲۰(۷۸): ۱۴۲-۱۷۶.


• اسدی، مرتضی.، نعمتی، محمد. (۱۳۹۴). قضاوت حرفه‌ای در حسابرسی، فصلنامه حسابدار رسمی، ۲۷(۳): ۳۳-۴۳.


• اعتباریان خوراسگانی، اکبر.، قریشی‌شهرکی، سیداحمد. (۱۳۹۴). ارتباط بین خطاهای ادراکی در تصمیم‌گیری و شخصیت، مجله مدیریت فراگیر، ۱(۲): ۹۶-۱۰۴.


• بنی‌مهد، بهمن.، عربی، مهدی.، حسن پور، شیوا. (۱۳۹۶). پژوهش‌های تجربی و روش‌شناسی در حسابداری (چاپ ۴)، تهران، ترمه.


• بیرجندی، حمید.، خدامی‌پور، احمد.، پورحیدری، امید. (1398). بررسی تأثیر اخلاق حرفه‌ای بر تردید حرفه‌ای حسابرس، حسابداری مدیریت، 12(42): 15-26.


• تابش، زهره.، عبدلی، محمد رضا.، یاورپور، هوشنگ. (1399). بررسی اثر هاله‌ای بر کار‌راهه حرفه‌ای حسابرس، تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 12(45): 89-112.


• حسینی، سیدعلی.، رسولی، ندا. (1398). قضاوت حرفه‌ای در حسابرسی و اندازه‌گیری آن: مفاهیم، نظریه‌ها و چشم انداز تئوریک، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8(31): 155-168.


• حیرانی، فروغ.، وکیلی فرد، حمیدرضا.، رهنمای رود پشتی، فریدون. (1396). حرفه‌ای گرایی و قضاوت حرفه‌ای حسابرس، فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال ششم، شماره 22، تابستان، 1-12.


• شفعتی، مرتضی.، ولیان، حسن.، عبدلی، محمدرضا. (1399). بررسی تاثیر استعاره‌سازی ذهنی بر تردید‌حرفه‌ای حسابرسان در ارزیابی ریسک تقلب و کیفیت حسابرسی، حسابداری مدیریت، 13(44): 143-163.


• قلی‌پور، فتانه.، قلی‌پور، آرین، پیران‌نژاد، علی.، فاخری‌کوزه‌کنان، سمیرا. (۱۳۸۷). تبیین عوامل شناختی (کانونِ‌کنترل، درماندگی اکتسابی و اثرگُلِم) در نهادهای آموزشی، پژوهش‌های آموزش و یادگیری، ۱(۳۳): ۱۵-۳۰


• محمدی، عفت.، شیخ، رضا. (1392). تحلیل خطای هاله‏ای رفتار مشتریان با استفاده از شاخص مروجان خالص ( ) و تئوری مجموعه راف ( ) مطالعه‌ی موردی: تلفن همراه سونی‏ اریکسون، مدیریت بازرگانی، 5(1): 119-142.


• مشایخی‌فرد، سعید.، پورزمانی، زهرا.، جهانشاد، آزیتا. (۱۳۹۸). نقش میانجی ذهنیت فلسفی حسابرس بر تأثیر اعتماد اجتماعی و هویت اجتماعی روی قضاوت حرفه‌ای حسابرس، فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، ۴(۷): ۲۳-۶۲


• ولیان، حسن.، عبدلی، محمدرضا.، کوشکی جهرمی، علیرضا. (1398). مفهوم‌سازی تصمیم‌گیری خردمندانه حسابرسان براساس تحلیل داده‌بنیاد، بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 26(2): 301-326


• Arel, B., Kaplan, S. E. O’Donnel, E. (2005). Halo effects during internal control evaluation: the influence of management self-assessment on auditor judgment, working papers, Arizona State University.


• Backof, A, G., Bamber, E, M., Carpenter, T, D. (2016). Do auditor judgment frameworks help in constraining aggressive reporting? Evidence under more precise and less precise accounting standards, Accounting, Organizations and Society, 51(3): 1-11.


• Balzer, W., Sulsky, M. (1992). Halo and Performance Appraisal Research: A Critical Examination, Journal of Applied Psychology, 10(2): 975-985


• Bell, T., Peecher, M., Solomon, I. (2002). The Strategic-Systems Approach to Auditing. In Cases in Strategic-Systems Auditing, edited by T. Bell and I. Solomon, 1-34, New York, NY, KPMG


• Brazel, J. F., Jackson, S. B., Schaefer, T. J., & Stewart, B. W. (2016). The Outcome Effect and Professional Skepticism. The Accounting Review, 91(6): 1577-1599.


• Broberg, P., Umans, T. and Gerlofstig, C. (2013). Balance between auditing and marketing: an explorative study, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 22(1): 57-70.


• Carpenter, T, D., Reimers, J, L. (2013). Professional Skepticism: The Effects of a Partner's Influence and the Level of Fraud Indicators on Auditors' Fraud Judgments and Actions, Behavioral Research in Accounting, 25(2): 45–69. https://doi.org/10.2308/bria-50468


• Chang, C.J. and Luo, Y. (2019). Data visualization and cognitive biases in audits, Managerial Auditing Journal, https://doi.org/10.1108/MAJ-08-2017-1637


• Chen, H., Tian, Y. and Daugherty, P.J. (2009), “Measuring process orientation”, The International Journal of Logistics, Vol. 20 No. 2, pp. 213-227.


• Chen, W., Saeed Khalifa, A., Morgan, K, L., Trotman, T. (2018). The effect of brainstorming guidelines on individual auditors’ identification of potential frauds, Australian Journal of Management, Vol. 43(2) 225–240.


• Cohen, J. R., Dalton, D. W., & Harp, N. L. (2017). Neutral and presumptive doubt perspectives of professional skepticism and auditor job outcomes. Accounting, Organizations and Society. doi: https://doi.org/10.1016/j.aos.2017.08.003


• Davidson, O. B., Eden, D. (2000) Remedial self-fulfilling prophecy: Two field experiments to prevent golem effects among disadvantaged women. Journal of Applied Psychology, 85(3): 386 -398


• Deshpandé, J.U., Farley and Webster, F.E. Jr (1993). Corporate culture, customer orientation and innovativeness in Japanese firms: a quadrat analysis, Journal of Marketing, Vol. 57 No. 1, pp. 22-27.


• Dickins, D., A, J. Snyder, and T, J, Reisch. (2018). Selecting an auditor for Bradco using indicators of audit quality, Journal of Accounting Education, 45(11): 32-44


• Eden, D. (1992). Leadership and expectations: Pygmalion effects and other self-fulfilling prophecies in organizations. Leadership Quarterly, 3(4): 271-305.


• Eilifsen, A., Kinserdal, F., Messier, W, F., Mckee, Th, E. (2020). An Exploratory Study into the Use of Audit Data Analytics on Audit Engagements, Accounting Horizons, https://doi.org/10.2308/HORIZONS-19-121


• Galotti, K. M. (2002). Making decisions that matter: How people face important life choices. London: Lawrence Erlbaum Associates.


• Gao, P., Zhang, G. (2019). Auditing Standards, Professional Judgment, and Audit Quality, The Accounting Review, 94(6): 201–225. https://doi.org/10.2308/accr-52389


• Gissel, J, L., Johnston, K, M. (2018). Information Sharing during Auditors' Fraud Brainstorming: Effects of Psychological Safety and Auditor Knowledge, 12(1): 1-10. https://doi.org/10.2308/ciia-51975


• Glover, S. M., & Prawitt, D. F. (2014). Enhancing auditor professional skepticism: The professional skepticism continuum. Current Issues in Auditing, 8(2), 1-10.


• Grammling, A., O'Donnel, E., Vandervalde, S. (2010). Audit partner evaluation of compensating controls: a focus on design effectiveness and extent of auditor testing, Behavioral Research in Accounting, 29(2): 175-187.


• Grenier, J, H., Pomeroy, B., Stern, M, T., Zielinski, N, B. (2020). Practitioner Summary The Effects of Accounting Standard Precision, Auditor Task Expertise, and Judgment Frameworks on Audit Firm Litigation Exposure, Current Issues in Auditing, https://doi.org/10.2308/CIIA-2019-511


• Guiral-Contreras, A., J, Gonzalo-Angulo, and W, Rodgers. (2007). Information Content and Recency Effect of the Audit Report in Loan Rating Decisions, Accounting and Finance 47(2), 285-304.


• Harding, N., Trotman, K, T. (2017). The effect of partner communications of fraud likelihood and skeptical orientation on auditors’ professional scepticism. Auditing: A Journal of Practice & Theory 36: 111–131.


• Inamori, T., Analoui, F. and Kakabadse, N. (2012), "Can perceptual differences account for managerial success? The case of Japanese aid workers", Management Research Review, Vol. 35 No. 1, pp. 32-51. https://doi.org/10.1108/01409171211190797


• Islam, M. (2013). Auditing in the 21^st century: Has self-regulation failed? Journal of Modern Accounting and Auditing, 9(8): 1059-1069.


• Ju Lin, Y. (2014). The Relation between Auditor Switching and Self-fulfilling Prophecy Effect: The Bivariate Probity Model, Asian Journal of Finance & Accounting, 6(1): 367-387.


• Karakowsky, L., DeGama, N., McBey, K. (2017). Deconstructing Higgins: gender bias in the Pygmalion phenomenon, Gender in Management, 32(1): 2-18. https://doi.org/10.1108/GM-04-2015-0040


• Keast, S., & Michael, T. (2009). Rational decision-making for managers. West Sussex: Wiley


• Kenneth, J. S., D, J, Emerson, and Ch, R. Boster. (2018) "An examination of reduced audit quality practices within the beyond the role stress model", Managerial Auditing Journal, Vol. 33 Issue: 8/9, pp.736-759


• Lam, K, C, K., Mensah, M. (2006). Auditors’ decision-making undergoing-concern uncertainties in low litigation-risk environments: Evidence from Hong Kong, Journal of Accounting and Public Policy 25; 706–739.


• Langley, A., Mintzberg, H., Pitcher, E., Posada, E., & Saint-Macary, J. (1995). Opening up decision-making: The view from the black stool. Organization Science, 6(3), 260–279


• Lehmann, C. and Norman, C. (2006), “The effects of experience on complex problem representation and judgment in auditing: an experimental investigation”, Behavioral Research in Accounting, 18(12): 65-74.


• Lilius, J. M., M, C. Worline, S. Maitlis, J. Kanov, J, E. Dutton, and P. Frost. (2008), “The contours and consequences of compassion at work”, Journal of Organizational Behavior, 29(2): 193-218


• Louwers, T. J., F, M. Messina, and M, D. Richard. (1999). The auditor's going-concern disclosure as a self-fulfilling prophecy: A discrete-time survival analysis. Decision Sciences, 30(3), 805-823. http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-5915.1999.tb00907.x


• Luippold, B. L., and Kida, T.E. (2012), “The impact of initial information ambiguity on the accuracy of analytical review judgment”, Auditing: A Journal of Practice & Theory, 31(2):113-129.


• Lynch, A, L., Murthy, U, S., Engle, T, J. (2009) Fraud brainstorming using computer-mediated communication: The effects of brainstorming technique and facilitation. Accounting Review 84(4): 1209–1232.


• Mael, F. and Ashforth, B.E. (1992), “Alumni and their alma mater: a partial test of the reformulated model of organizational identification”, Journal of Organizational Behavior, Vol. 13 No. 2, pp. 103-123.


• McKenna, B., Rooney, D., & Kenworthy, A. L. (2013). Introduction: Wisdom and Management - A guest-edited special collection of resource reviews for management education. Academy of Management Learning & Education, 12(2), 306–311


• Merton, R, K. (1948). The Self-fulfilling prophecy, Antioch Review Journal, 8(2): 193-210.


• Mintzberg, H., & Westley, F. (2001). Decision making: It’s not what you think. MIT Sloan Management Review, 42(3), 89–94.


• Nolder, Ch, J., Kadous, K. (2018). Grounding the professional skepticism construct in mindset and attitude theory: A way forward, Accounting, Organizations and Society 67; 1–14.


• O' Donnel, E., Schultz, J. J. (2005). The halo effect in business risk audits: can strategic risk assessment bias auditor judgment about accounting details? The Accounting Review, 80(3): 921-939


• Olsen, C., Gold, A. (2018). Future research directions at the intersection between cognitive neuroscience research and auditors’ professional Skepticism. https://doi.org/10.1016/j.acclit.2018.03.006


• Peytcheva, M., Wright, A., & Majoor, B. (2014). The impact of principles-based versus rules-based judgment guidance on cognitive motivations and evidence demands. Behavioral Research in Accounting, 26(2): 51-72.


• Porter, M. E. (1985). Competitive advantage: Creating and sustaining superior performance. New York: Free Press


• Schraagen, J. M., Klein, G., & Hoffman, R. R. (2008). The macrocognition framework of naturalistic decision making. In J. M. Schraagen, L. G. Militello, T. Ormerod, & R. Lipshitz (Eds.), Naturalistic decision making and macrocognition. Aldershot: Ashgate Publishing Limited, 3–25.


• Simon, Ch, A., Smith, J, L., Zimbelman, M, F. (2018). The Influence of Judgment Decomposition on Auditors' Fraud Risk Assessments: Some Trade-Offs, The Accounting Review, 93(5): 273–291. https://doi.org/10.2308/accr-52024


• Şismanoglu, E., Arikboga, D. (2018). The Factors Affecting Using Professional Judgment in Independent Auditing: Evidences from Turkey, Contemporary Research in Economics and Social Sciences, 2(1): 141-188.


• Sternberg, R. J. (2013). The WICS model of leadership. In M. G. Rumsey (Ed.), New York, NY: Oxford University Press, 47–62.


• Suyono, E. and Farooque, O. (2019). Auditors’ professionalism and factors affecting it: insights from Indonesia, Journal of Asia Business Studies, 13(4): 543-558. https://doi.org/10.1108/JABS-03-2018-0073


• Tan, H, T., Jamal, K. (2001). Do auditors objectively evaluate their subordinates’ work? The Accounting Review, 76(1): 99-110.


• Tetlock, P. (1983). Accountability and perseverance of first impressions, Social Psychology Quarterly, 46(4): 285-92.


• Thorndike, E. L. (1920). A constant error in psychological ratings, Journal of Applied Psychological, 82(5): 665-674.


• Utami, I., Kusuma, I, W., Gudono, G., Supriyadi, S. (2017). Debiasing the Halo Effect in Audit Decision: Evidence from Experimental Study ", Asian Review of Accounting, 25(2): 1-51. http://dx.doi.org/10.1108/ARA-10-2015-0105


• Utami, I., Kusuma, I. W., Gudono and Supriyadi. (2014). Halo effect in analytical procedure: the impact of client profile and information scope, Global Journal of Business Research, 8(1): 9-16


• Watzlawick, P. (1984). Self-Fulfilling Prophecies, In The Production of Reality: Essays and Readings on Social Interaction by O’Brien, J., 5th Edition, California: Pine Forge Press.


• Zsambok, C. E. (1997). Naturalistic decision making: Where are we now? In C. E. Zsambok, & G. Klein (Eds.), Naturalistic decision making. Mahwah, NJ: Erlbaum, 3–16.