فضل، واژه و اصطلاحی دینی- قرآنی و نیز یکی از صفات خداوند است. مفسران و راویان بسیاری به ابعاد گوناگون این مفهوم اشاره کردهاند و بر اساس آیات قرآن، کیفیت و نحوه بهره مندی از آن را برشمردهاند. در این بین، مفسران عرفانی که نمود فضل الهی را همسو با مسلک صوفیانه خود دیدها أکثر
فضل، واژه و اصطلاحی دینی- قرآنی و نیز یکی از صفات خداوند است. مفسران و راویان بسیاری به ابعاد گوناگون این مفهوم اشاره کردهاند و بر اساس آیات قرآن، کیفیت و نحوه بهره مندی از آن را برشمردهاند. در این بین، مفسران عرفانی که نمود فضل الهی را همسو با مسلک صوفیانه خود دیدهاند، بحثهای متعددی را بر اساس کتاب الله مطرح نمودهاند. در این تحقیق، با عنایت به روش توصیفی- تحلیلی، کاربست وجوه فضل در تفسیرهای عرفانی و آراء مفسران، بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که مهمترین وجوه فضل الهی در این آثار عبارتاند از 1. برتری دادن که شامل زیربخشهایی چون برتری دادن انسان به دیگر موجودات؛ برتری دادن پیامبران بر دیگر موجودات؛ برتری دادن قوم یهود بر دیگر قومها و برتری مجاهدان بر ترککنندگان جهاد میشود 2. رزق و روزی 3. نعمتهای الهی 4. پاداش الهی که مهمترین آن، رضوان الهی است و 5. توبه. در نگاه مفسران، فضل الهی بر عدل الهی ارجحیت دارد که مبین پیشی گرفتن شفقت حق تعالی بر قهریت اوست.
تفاصيل المقالة
هدف از پژوهش ،تدبر در آیات صالح و صالحین در تفاسیر می باشد..کلمه صالحین کلّی است امّا؛ یکی اعتقاد باطنی و دیگر، تلبّس به کار خیر و خوب که دهها و صدها مورد دارد، این عنوان، مصداق پیدا میکند که شاخص اهمّ آن است مانند امر و عمل کردن به معروف که واجب است. این عمل زودتر مص أکثر
هدف از پژوهش ،تدبر در آیات صالح و صالحین در تفاسیر می باشد..کلمه صالحین کلّی است امّا؛ یکی اعتقاد باطنی و دیگر، تلبّس به کار خیر و خوب که دهها و صدها مورد دارد، این عنوان، مصداق پیدا میکند که شاخص اهمّ آن است مانند امر و عمل کردن به معروف که واجب است. این عمل زودتر مصداق میگیرد تا یک عمل مستحبّی.صفات صالحین، صفات پیامبران الهی بوده و صالحین همان پیامبران الهی هستند؛ زیرا پیامبران، با مبارزه با شرک و بتپرستی و تبلیغ توحید الهی، با استمرار در ذکر نسبت به نعمتهای بیپایان الهی، با تمسّک داشتن به دین اسلام و طاعت و فرمانبرداری خدای تعالی، با شاکر بودن نسبت به نعمتهای الهی، با وحی به عبادت و پرستش خدای تعالی، و اقامه صلوات و اعطای زکات، با برکات نذر از روی خلوص برای خدای تعالی، و با عمل به میثاق، عهد و پیمان، از جانب پروردگار متعال هدایت و برگزیده شدهاند.
تفاصيل المقالة
هرچند همۀ سوره های قرآن در چینشی توقیفی و مطابق با لوح محفوظ با یکدیگر متناسب، همآوا و هماهنگ هستند، اما سورههای جزء سی (از ناس تا نبأ)، نظم و تناسب چشمگیرتری در عبارات آغازین و پایانی دارند، به طوری که در کیفیت دریافت و خوانش مخاطبان، بسیار تأثیرگذار است. از اینرو أکثر
هرچند همۀ سوره های قرآن در چینشی توقیفی و مطابق با لوح محفوظ با یکدیگر متناسب، همآوا و هماهنگ هستند، اما سورههای جزء سی (از ناس تا نبأ)، نظم و تناسب چشمگیرتری در عبارات آغازین و پایانی دارند، به طوری که در کیفیت دریافت و خوانش مخاطبان، بسیار تأثیرگذار است. از اینرو، تأمل در ارتباط آسمانی این سوره ها با یکدیگر، در ارتقاء و تعالی انسان اهمیت ویژهای دارد. این مقاله با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی -تحلیلی انجام شده است و در آن، ضمن اشاره به آراء اندیشمندانی که به تناسب موجود میان سُور معتقدند، جنبههای نوینی از تناسب و هم آوایی میان سورههای جزء 30 قرآن کریم با عنایت به نظرات تفسیری محققان، کشف و تبیین شده است. نتایح تحقیق نشان میدهد که تناسب و ارتباط میان این سورهها شامل مواردی چون: مقدمه، ذیالمقدمه و نتیجه، تکمله و تتمه، مفهوم و مصداق، تابع و ادامه، دلیل و استدلال، اجمال و تفصیل، مثال و نمونه، قرینه و برادرخواندگی است و به طور کلی، در دو سطح لفظی و معنایی نمود مییابد.
تفاصيل المقالة
قرآن دارای ماهیت ویژه زبانی است که در سراسر آن با تعدد متکلّم و مخاطب و به بیانی دیگر با چرخش و شکست مخاطب مواجه هستیم. سنّت و الگوی مخاطبه با کلام الله حاکی از همین ویژگی زبانی است که در سیره معصومین(ع) متجلی بوده است. معصومین(ع) به هنگام قرائت، ارتباط دو سویه با قرآن أکثر
قرآن دارای ماهیت ویژه زبانی است که در سراسر آن با تعدد متکلّم و مخاطب و به بیانی دیگر با چرخش و شکست مخاطب مواجه هستیم. سنّت و الگوی مخاطبه با کلام الله حاکی از همین ویژگی زبانی است که در سیره معصومین(ع) متجلی بوده است. معصومین(ع) به هنگام قرائت، ارتباط دو سویه با قرآن برقرار کرده و در مقام گفتوگو و دیالوگ با قرآن، عباراتی را بیان میکردند. به عنوان مثال امیرالمؤمنین(ع) پس از تلاوت آیه ﴿سبّح اسم ربّک الأعلی﴾ میفرمودند: سبحان ربّی الأعلی. این پژوهش با بررسی سیر تاریخی و استخراج و گونهشناسی چنین گزارههایی، سعی دارد به الگویی جامع و مستند به سیره ائمه معصومین(ع) در تعامل با قرآن دست یابد. در این تحقیق که با روش تحلیلی- توصیفی انجام شده است، مشخص میشود، مخاطبههای اهل بیت(ع)، با قرآن گاه کلامی بود و گاه غیر کلامی. مخاطبههای کلامی ایشان نیز گاه برگرفته از عبارات قرآنی بود و گاه بدون استفاده از آنها.
تفاصيل المقالة
انسان کامل، فارغ از شیوۀ تبیین، از آموزههای مشترکِ عرفای اسلامی است. وجوه اشتراک و اختلاف این ایده در قالب طرح نمونۀ قدسی از انسان یا انسان کامل مطرح میشود. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی تطبیقی ایدۀ مزبور در آراء اندیشمند و مفسر شیعی معاصر، منصور براعتی أکثر
انسان کامل، فارغ از شیوۀ تبیین، از آموزههای مشترکِ عرفای اسلامی است. وجوه اشتراک و اختلاف این ایده در قالب طرح نمونۀ قدسی از انسان یا انسان کامل مطرح میشود. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی تطبیقی ایدۀ مزبور در آراء اندیشمند و مفسر شیعی معاصر، منصور براعتی و متصوفه اختصاص دارد. براعتی، مفسر شیعی و ابنعربی، پدر عرفان نظری متصوفه، عقیده دارند انسانِ کامل، خلیفۀ حق و واسطۀ او با مردمان است. اگر این واسطه از میان برخیزد، عالم متلاشی شده و آخرت آغازمیشود. وجود پیامبر اکرم(ص) به عنوان عقل اول و کاملترین انسان در جهان هستی، از دیگر نتایج فکری مشترک براعتی و متصوفه است. تمامی موجودات عالم هستی از فرشتگان و انبیا و سایر انسانها، تحت امر و ارادۀ این عقل اول قراردارند. از تفاوتهای بارز دو ایده این است که براعتی عقیده دارد مصداق انسان کامل در وجود انبیای الهی و امامان معصوم تجلی مییابد و دیگر انسانها نیز به تناسب ظرفیت و استعدادهای درونی به واسطه انسانهای کامل، در مسیر رشد و کمال قراردارند. ولی در تصوف علاوه بر انبیای مکرم، پیران و اقطاب صوفیه نیز در دستۀ انسان کامل جای دارند.
تفاصيل المقالة
تیسیر یکی از مفاهیم فقهی است که از قرآن به فرهنگ فقه اسلامی راه یافته و مباحثی پیرامون آن طرح شده است. در گسترۀ ادب فارسی، مولوی به عنوان شاعری شناخته می شود که ابتدا فقیه و عالم دینی بوده و پس از دیدار با شمس تبریزی، به جرگۀ صوفیان وارسته و عارفان واصل پیوسته است. به ا أکثر
تیسیر یکی از مفاهیم فقهی است که از قرآن به فرهنگ فقه اسلامی راه یافته و مباحثی پیرامون آن طرح شده است. در گسترۀ ادب فارسی، مولوی به عنوان شاعری شناخته می شود که ابتدا فقیه و عالم دینی بوده و پس از دیدار با شمس تبریزی، به جرگۀ صوفیان وارسته و عارفان واصل پیوسته است. به این اعتبار، از اصطلاحات فقهی متعددی در دوران نوزایی فکری و شخصیتی خود در مثنوی معنوی و غزلیات شمس سود برده است. در این مقاله، با رویکرد به روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانهای، مفهوم فقهی تیسیر از دید مولانا بررسی و کاویده شده است. به نظر می رسد در کلام شاعر، مواردی چون: اضطرار، رجحان تکالیف بر یکدیگر، عدم تکرار در جرم و مسائل معرفت شناختی به عنوان عوامل تیسیر یاد شده است که در تطبیق با آراء غالب فقها، شاهد هنجارگریزی هایی هستیم. دلیل محوری این موضوع، گرایش های عرفانی مولانا است که باورهای فقهی او را تحت تأثیر قرار داده و بدان شاکله ای جدید بخشیده است. همچنین، تبلیغ گفتمان تیسیر با روحیۀ رواداری و تساهل مولانا ارتباط مستقیم دارد.
تفاصيل المقالة
در مکتب تشیّع، امامت، از اصول بنیادین و اعتقادی به شمار میرود. در طول تاریخ اسلام، علما و اندیشمندان بزرگ شیعه کوشیدهاند تا ابواب و ابعاد گستردة این محور عقیدتی را اثبات وتبیین نمایند. در همین راستا، منصور براعتی، اندیشمند و مفسّرشیعی معاصر با تألیف لطایف تفسیری قرآن أکثر
در مکتب تشیّع، امامت، از اصول بنیادین و اعتقادی به شمار میرود. در طول تاریخ اسلام، علما و اندیشمندان بزرگ شیعه کوشیدهاند تا ابواب و ابعاد گستردة این محور عقیدتی را اثبات وتبیین نمایند. در همین راستا، منصور براعتی، اندیشمند و مفسّرشیعی معاصر با تألیف لطایف تفسیری قرآن و توجه ویژه به مبحث امامشناسی تلاش نموده تا سیمایی روشن از آن ارائه بدهد. نگارندگان این نوشتار برآن هستند تا به شیوة توصیفی و تحلیلی به این سؤال بنیادی پاسخ دهند که مؤلفههای اندیشة براعتی در معرفی و ارائة نسخهای همگون یا جدید در امام شناسی چیست؟ یافتههای تحقیق نشان میدهد براعتی در وجوه تشابه با سایر اندیشمندان شیعه، امام را قرآن ناطق میداند و ارتباط با امام در اندیشة او، ارتباط با قرآن تلقی میشود. اما مقام شناخت امام در اندیشة او، شهودی است نه حصولی و برای تکوّن آن، طهارت درونی لازم است. براعتی معتقد است خداوند با واسطه در تجلی است و واسطة اصلی و مهم، وجود امام است. اگرحجّت الهی نباشد، زمین به خاطر گناه آدمیان، سخط میکند؛ زمانی که آخرین حجت الهی گامش را از زمین برداشت، عالم بههم خواهد خورد و تجلی خداوند بلاواسط شده و قیامت آغاز میشود. از طرفی دیگر، در نظرگاه براعتی، مصداق اتمّ انسان کامل در وجود انبیای الهی و امامان معصوم تجلی مییابد؛ زیرا پیامبر به مثابة صادر اول و امامان تحت زعامت این مخلوقِ اول و منشعب از نور علوی او، دلیل خلقت تمامی عالم و موجودات قلمداد میشوند.
تفاصيل المقالة
یکی از مسائل چالشبرانگیز انسان درگذشته و حال مشکلات روحی و روانی بوده که موجب پیدایش انواع تباهیهای روزافزون جامعه انسانی، دانسته میشود که بسیاری از گناهان و فسادهای اخلاقی و خوی های زشت که از هرکسی مشاهده میشود، علتش یک نوع بیماری روانی است که او را ناگزیر به عمل غ أکثر
یکی از مسائل چالشبرانگیز انسان درگذشته و حال مشکلات روحی و روانی بوده که موجب پیدایش انواع تباهیهای روزافزون جامعه انسانی، دانسته میشود که بسیاری از گناهان و فسادهای اخلاقی و خوی های زشت که از هرکسی مشاهده میشود، علتش یک نوع بیماری روانی است که او را ناگزیر به عمل غیرانسانی نموده است. علامه در المیزان، بیماری روانی را، تلبس دل بهنوعی شک و شبهه میداند که جریان ایمان به خدا و اطمینان به آیات او را کدر و ایمان را به شرک مخلوط میسازد و سلامتی دل در آن است که قلب در مستقری قرار گیرد که خلقتش در همان مستقر بوده است. در قرآن کریم بحث شرک بهطور گسترده مطرحشده است و یکی از مهمترین موانع رشد اخلاقی و بهعنوان یک بیماری اعتقادی و روحی در کنار بیماریهای جسمی به شمارمی رود به همین علت هدف مقاله حاضر به روش توصیفی –تحلیلی، به دنبال تبیین موانع رشد اخلاقی انسان از بعد انحرافات اخلاقی و راهحلهای آن است که نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که تکرار عمل صالح و مداومت بر آن، توجه، توبه، تدریج در تعدیل رفتار، محو زمینههای رذایل اخلاقی، تهذیب نفس، راهحلهایی از انحرافات مذکور است. درمجموع میتوان گفت که علامه در المیزان معتقد است که انسان موجود مختار و آزاد است و آگاهانه میتواند تغییر جهت دهد و با نیشتر اصلاح غده رذایل اخلاقی را از پیکره روح درآورد و اینزمانی میسر خواهد بود که به راهحلهای مذکور که برگرفته از نسخه شفابخش قرآن هست عمل نماید.
تفاصيل المقالة
واژه اهل یکی از پر کاربردترین واژه هایی است که با مشتقات آن بیش از 125 بار با ترکیب اضافی در قرآن به کار رفته است. وسعت کاربرد این واژه در قرآن کریم، و ترکیب آن با سایر واژگان و مفاهیم قرآنی، نشان از جایگاه خاص این کلمه و ضرورت بررسی موضوع دارد. یکی از ترکیب های مهم، ت أکثر
واژه اهل یکی از پر کاربردترین واژه هایی است که با مشتقات آن بیش از 125 بار با ترکیب اضافی در قرآن به کار رفته است. وسعت کاربرد این واژه در قرآن کریم، و ترکیب آن با سایر واژگان و مفاهیم قرآنی، نشان از جایگاه خاص این کلمه و ضرورت بررسی موضوع دارد. یکی از ترکیب های مهم، ترکیب واژه ی اهل با واژهی کتاب است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیل محتوا می کوشد تا ابعاد مختلف این مفهوم را از منظر قرآن بیان کند. منظور از اهل کتاب، کسانی هستند که کتاب آسمانی برای آنان تعلق یافته است. ما در این نوشتار می کوشیم با روش توصیفی مفهوم لغوی و اصطلاحی واژه اهل، و همچنین اهل کتاب، را در آیه ی وحدت مورد بحث و بررسی قرار دهیم؛ تا با تأمل بر ابعاد مختلف واژه ی اهل، و شناخت حوزه های معناشناسی آن را تبیین کرده، به مفهوم وحیانی موضوع اهل کتاب، کاربردهای قرآنی و مصادیق آن، در قرآن کریم بپردازیم. شایان ذکر است که با توجه به آیه 64 آل عمران، خداوند از مسلمانان اتّحاد و همبستگی با اهل کتاب را می خواهد.
تفاصيل المقالة
سورههای بقره و آلعمران (سورههای زهراوین)، دارای بیشترین آیات مربوط به تعامل با اهل کتاب هستند.. در این سورهها خداوند تنها از یک دین برای تمامی نسلها، به نام دین اسلام یاد میکند. با توجه به عصر حاضر که عصر تعامل با سایر ادیان الهی است، بررسی این موضوع دارای اهمیت أکثر
سورههای بقره و آلعمران (سورههای زهراوین)، دارای بیشترین آیات مربوط به تعامل با اهل کتاب هستند.. در این سورهها خداوند تنها از یک دین برای تمامی نسلها، به نام دین اسلام یاد میکند. با توجه به عصر حاضر که عصر تعامل با سایر ادیان الهی است، بررسی این موضوع دارای اهمیت ویژهای است. این تحقیق با روش توصیفی و تحلیلی، در کتب علوم قرآنی و تفاسیر فریقین، به بررسی و تحلیل تعامل با اهل کتاب در قرآن، با تاکید بر سورههای زهراوین میپردازد. بنا بر یافتههای تحقیق، اصل در قرآن کریم، اتحاد و همبستگی در سایه ایمان به خدای واحد، نفی هر گونه شرک و تفرقه، ایمان به تمامی پیامبران و کتب آسمانی و فرشتگان، به عبارتی ایمان به دین واحد اسلام است. اما در مقابل این دستور خداوند در قرآن، اهل کتاب، عملکرد متفاوتی از خود نشان دادند که نحوه ی تعامل با آنان نیز متفاوت خواهد بود. با برخی از آنان زندگی مسالمت آمیز، و با برخی دیگر عدم تعامل، حتی جنگ و پیکار باید رفتار کرد.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications