خوی استکباری و راهکارهای مقابله با آن از نگاه قرآن و نهج‌البلاغه

الموضوعات : نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام

علی عباس گودرزی ¹ , حسین مرادی زنجانی ² , محمد شریفانی ³

1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران (نویسنده مسئول).
3 - دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 17 الأحد , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 15 الأحد , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 17 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: استکبار, مستکبر, خوی استکباری, قرآن, نهج البلاغه.,

ملخص المقالة :

استکبار رذیله‌ای اخلاقی و اجتماعی است که ریشه برخی رذائل همچون ظلم، عصیان و طغیان است. این موضوع از دو وجه فردی(به¬عنوان رذیله‌ای نفسانی) با عبارات «کبر» و «تکبّر» و وجه اجتماعی آن (به¬عنوان آفتی¬حاکمیتی) با عبارت «استکبار» مطرح شده است. بر اساس یافته¬های این پژوهش، پدیده¬ی استکبار قدمتی دیرینه، به اندازه¬ی عمر بشر بر روی زمین تا عصر حاضر داشته و گستره¬ی آن نیز همه¬ی اقشار و آحاد جامعه انسانی از صدر تا ذیل را در بر می¬گیرد. وجود زمینه¬ها و آمادگی های فردی در ابتلای افراد به خوی استکباری بسیار مؤثر است و عوامل مختلف اجتماعی، اقلیمی و فرهنگی  نیز در تشدید و تقویت آن نقشی قابل توجه دارد. به نظر می رسد هیچیک از رذاِئل اخلاقی به اندازۀ این رذیله، از نظر سابقۀ تاریخی و فراگیری آن، جامعۀ بشری را تحت تأثیر قرار نداده است. بنا بر این، آموزش فضائل و رذائل اخلاقی، معرفی اسوه‌های عملی تواضع و تبیین تبعات خوی استکباری می¬تواند از راهکارهای مقابله با ایجاد و رشد این روحیه در افراد محسوب شود.

المصادر:

القرآن الکریم، آیتی، عبدالمحمد (1374)، ترجمه قرآن کریم، تهران، انتشارات سروش، چاپ چهارم
نرم افزار جامع التفاسیر3، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
نرم افزار دانشنامه علوی، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
ابن‏عاشور، محمدطاهر(1420ق)، تفسير التحرير و التنوير، بیروت، مؤسسة التاريخ العربي، چاپ اول
آیتی، عبدالمحمد(1379ش)، ترجمه نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دهم
حقیقی، مصطفی(1388ش)، [مقاله روانشناسى¬اجتماعى¬استكبار]، پرتال¬جامع¬علوم و معارف قرآن، ص 2
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1416ق)، المفردات في غريب القرآن، بیروت، نشر دارالقلم، چاپ دوم
زمخشرى، محمود بن عمر(1407ق)، الكشاف عن¬حقائق¬غوامض¬التنزيل، بیروت، دارالكتاب العربي، چاپ سوم
سیوطی، عبدالرحمن(1404ق)، الدر المنثور فى التفسير بالماثور، قم، كتابخانه آیت‌الله مرعشى، چاپ سوم
طباطبايى، محمدحسين(1374ش)، ترجمه تفسيرالميزان، موسوی همدانی. قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ چهاردهم
طبرسى، فضل بن حسن(1374ش)، ترجمه تفسير مجمع البيان، بیستونی، محمد، تهران، نشر فراهانى، چاپ دوم
طوسى، محمد بن حسن(1209ش)، ‌التبيان في تفسير القرآن، بیروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ اول
فخر رازى، محمد(1420ق)، التفسير الكبير(مفاتيح الغيب)، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ سوم
فراهیدی، خلیل بن احمد(1408.ق)، کتاب العین، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ اول
قطب، سيد(1425 ق)، فى ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، چاپ هفدهم
قمى، على بن ابراهيم(1363ش)، تفسير القمي، قم، دار الكتاب، چاپ سوم‌
كاشانى، فتح‏الله(1351ش)، منهج الصادقين في إلزام المخالفين، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، چاپ سوم
نراقی، محمد مهدی(1388ش)، ترجمه جامع السعادات، فیضی،کریم، قم، نشر قائم آل محمد، جلد دوم
نراقی، ملا احمد(1348ش)، معراج السعادۀ،تهران، حوزه علمیه اسلامی، چاپ دوم