بررسی و تحلیل سوره‌های جزء سیام قرآن کریم (عم جزء)؛ بر اساس مبانی علم مناسبت
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
زهرا خلخالی
1
(دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران.)
حسین مرادی زنجانی
2
(استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان.زنجان ، ایران.)
محمد حسین صائنی
3
(استادیار گروه علوم قرآن وحدیث ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان ، زنجان، ایران.)
فرهاد ادریسی
4
(دانشیار گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران)
الکلمات المفتاحية: عم جزء, همآوایی, جزء سی, تناسب سورهها, قرآن,
ملخص المقالة :
هرچند همۀ سوره های قرآن در چینشی توقیفی و مطابق با لوح محفوظ با یکدیگر متناسب، هم‌آوا و هماهنگ هستند، اما سوره‌های جزء سی (از ناس تا نبأ)، نظم و تناسب چشم‌گیرتری در عبارات آغازین و پایانی دارند، به طوری که در کیفیت دریافت و خوانش مخاطبان، بسیار تأثیرگذار است. از این‌رو، تأمل در ارتباط آسمانی این سوره ها با یکدیگر، در ارتقاء و تعالی انسان اهمیت ویژه‌ای دارد. این مقاله با استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی -تحلیلی انجام شده است و در آن، ضمن اشاره به آراء اندیشمندانی که به تناسب موجود میان سُور معتقدند، جنبه‌های نوینی از تناسب و هم آوایی میان سوره‌های جزء 30 قرآن کریم با عنایت به نظرات تفسیری محققان، کشف و تبیین شده است. نتایح تحقیق نشان می‌دهد که تناسب و ارتباط میان این سورهها شامل مواردی چون: مقدمه، ذی‌المقدمه و نتیجه، تکمله و تتمه، مفهوم و مصداق، تابع و ادامه، دلیل و استدلال، اجمال و تفصیل، مثال و نمونه، قرینه و برادرخواندگی است و به طور کلی، در دو سطح لفظی و معنایی نمود می‌یابد.
قرآن کریم
ابن فارس، احمد، ۱۳۶۶ق، مقاییساللغه، تحقیق هارون عبدالسلام، قم: مکتب اعلام الاسلامی.
بقاعی، ابراهیم، ۱۴۲۷ق، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، بیروت: دارالکتب العلمیه.
خرمشاهی، بهاءالدین، 1362ش، ذهن و زبان حافظ، تهران: نشر نو.
شحانه، عبدالله محمود، 1374ش، اهداف کل سوره و مقاصدها فی القرآن الکریم، ترجمه محمدباقر حجتی، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله، 1410ق، البرهان فی علوم القرآن، قاهره: داراحیاء الکتب العربیه.
سیوطی، جلالالدین، 1363ق، الاتقان فی علوم القرآن، به کوشش مصطفی دیب البغاء، دمشق- بیروت: دار ابن کثیر.
___________ ، 1406ق، تناسق الدرر فی تناسب السور، دمشق: عالم التراث.
شوکانی، محمد، 1414ق، فتح القدیر، دمشق: دار ابن کثیر.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، به تصحیح یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، تهران: ناصرخسرو.
غماری، محمد صدیق، 1410ق، جواهرالبیان فی تناسب سورالقرآن، قاهره: مکتبه القاهره.
فخر رازی، محمد بن عمر، 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
کدخدایی، زهره، 1397ش، بررسی تناسب آیات در سوره مائده، پایاننامه کارشناسیارشد دانشگاه جامعهالزهراء (حوزه علمیه خواهران قم)، استاد راهنما: حمیدرضا مریدیان.
مراغى، احمد مصطفى، 1365ق، تفسیر المراغى، بیروت: دارالفکر.
نهاوندی، محمد، 1386ق، نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه البعثه.
القطان، مناع بن خلیل، 2000م، مباحث فی علوم القرآن، الطبعه الثالثه، الریاض: مکتبه المعارف للنشر والتوزیع.
مسلم، مصطفی، 2005م، مباحث فی التفسیر الموضوعی، الطبعه الرابعه، بیروت: مکتبه دارالقلم.
ب) مقالات
احمدپناه، سید مصطفی و چالدره، طاهره و قاسمی، لیلا و فلاحی، کتایون، 1398، «شرح و بررسی تناسب تصویری از جلوههای زیباییشناسی قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال دهم، شماره 39، صص 286-271.
تاجرینسب، غلامحسین، 1386، «نقد و بررسی نظریه سیوطی در باب تناسب سورهها»، مجله سفینه، دوره 5، شماره 17، صص 103-77.
خدایاری، نورمحمد، عبداللهی، حسن، سیدی، سید حسین و نوروزی، علی، 1396، «زیباییشناسی تناسب معنایی در سوره آلعمران»، مجله رهیافتهایی در علوم قرآن و حدیث، دوره 49، شماره 99، صص 98-81.
زاهدیفر، سیفعلی، 1396، «بررسی تناسب معنایی آیات 19-16 قیامت»، فصلنامه مطالعات تفسیری دانشگاه معارف اسلامی، سال 8، شماره 29، صص 170-161.
فلاح، ابراهیم و شفیعپور، سجاد، 1396، «تناسب آوایی – محتوایی (فنوسمانتیک) در آیات قرآن با بررسی مواردی از سوره واقعه»، فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، دوره 2، شماره 5، صص 153-129.
میزارسولی، فرزانه و ایزدی قهرمانی، شهین و علایی رحمانی، فاطمه، 1399، «کشف تناسب اسماءالحسنی در غرض سور مفتوحه با واو سوگند در جزء سیام قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال 11، شماره 41، صص 106-89.
_||_Holy Quran.
Al-Qattan, Mana bin Khalil, 2000 AD, Discussions in the Sciences of the Qur'an, third edition, Riyadh: Al-Maarif School for Publishing and Distribution.
Baqaei, Ibrahim, 2005 AH, Nazm al-Darr in the fit of verses and Surahs, Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya.
Fakhr Razi, Muhammad bin Omar, 1998, Mufatih al-Ghaib, Beirut: Dar Ihya al-Trath al-Arabi.
Ghamari, Mohammad Sediq, 1988, Jawaharlal Bayan Fi Tasir Al-Qur'an, Cairo: Al-Cairo School.
Ibn Faris, Ahmad, 1944 A.H., Al-Maqayis al-Lagheh, research by Haroon Abdus Salam, Qom: Maktab Al-Islami.
Kadkhodayi, Zohreh, 2017, Examining the Proportion of Verses in Surah Ma'idah, Master's Thesis of Jamia Al-Zahra University (Sisters of Qom Theological Seminary), Supervisor: Hamidreza Meridian.
Khorramshahi, Bahauddin, 1940, Hafez's Mind and Language, Tehran: Nashre No.
Maraghi, Ahmad Mustafa, 1943, Tafsir al-Maraghi, Beirut: Dar al-Fikr.
Moslem, Mustafa, 2005, Discussions in Al-Tafsir al-Umayi, fourth edition, Beirut: Maktaba Dar al-Qalam.
Nahavandi, Muhammad, 1964, Nafahat al-Rahman fi Tafsir al-Qur'an, Qom: Al-Ba'ath Institute.
Shahaneh, Abdullah Mahmoud, 1995, The goals of all suras and the goals in the Holy Qur'an, translated by Mohammad Baqer Hojjati, Qom: Islamic Culture Publishing House.
Showkani, Muhammad, 1992, Fath al-Qadir, Damascus: Dar Ibn Kathir.
Siyuti, Jalal al-Din, 1939, Al-Itqan fi Ulum al-Qur'an, by the efforts of Mustafa Deib al-Bagha, Damascus-Beirut: Dar Ibn Kathir.
___________, 1984, Al-Darr's Proportion in the Proportion of Al-Sur, Damascus: Alam al-Turath.
Tabarsi, Abu Ali Fazl bin Hassan, 1993, Majma al-Bayan fi Tafsir al-Qur'an, edited by Yazdi Tabatabai and Hashim Rasouli, Tehran: Naser hosrow.
Zarkashi, Badr al-Din Muhammad bin Abdullah, 1988, al-Barhan fi Ulum al-Qur'an, Cairo: Darahiya al-Kitab al-Arabiya.
AhmadPanah, Seyyed Mustafa and Chaldara, Tahira and Ghasemi, Leila and Fallahi, Katayoun, 2018, "Description and examination of the visual fit of the aesthetic effects of the Holy Quran", Qur'anic Studies Quarterly, Vol10, No39, pp. 271-286 .
Fallah, Ebrahim and Shafipour, Sajjad, 2016, "Phenosemantic (Phenosemantic) Proportion in the Qur'anic Verses by Examining Cases from Surah Al-Wakeh", Quarterly Journal of Literary Studies of Islamic Texts, Vol 2, No 5, pp. 153-129.
Khodayari, NoorMohammad, Abdullahi, Hassan, Seyyedi, Seyyed Hosein and Nowrozi, Ali, 2016, "Aesthetics of Semantic Proportion in Surah Al-Imran", Journal of Approaches in Quran and Hadith Sciences, Vol 49, No 99, pp. 81-98 .
Mizarsoli, Farzaneh and Yazidi Ghahramani, Shaheen and Alaei Rahmani, Fatemeh, 2019, "Discovering the compatibility of Asma al-Hasani's names in the context of the open verse with the oath in the 30th chapter of the Holy Qur'an", Qur'anic Studies Quarterly, Vol 11, No 41, pp. 106- 89.
TajeriNasab, Gholamhossein, 2007, "Criticism and review of Suyuti's theory about the appropriateness of surahs", Safina Magazine, Vol 5, No 17, pp. 77-103.
Zahedifar, SeifAli, 2016, "Examination of the semantic compatibility of Qayamat verses 19-16", Quarterly Journal of Exegetical Studies of the University of Islamic Studies, Vol 8, No 29, pp. 161-170.
