ارزیابی اثرات توسعه سازمان فضایی شهری متناسب با کاهش تولید کربن در چارچوب توسعه فشرده شهری (مطالعه موردی: شهر آمل)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
1 -
کلید واژه: مصرف سوختهای فسیلی, کربن, ساختار فضایی, توسعه فشرده, شهر آمل,
چکیده مقاله :
مقدمه: در پی توسعه شهرنشینی در چند دهه اخیر و افزایش استفاده از وسایل حمل و نقل به موازات رشد سفرها، زمینه افزایش آلودگی هوا و تولید کربن را منجر گشته که در یک دهه اخیر به معضلی مهم برای کلانشهرهای کشور به ویژه شهرهای توریستی شمال کشور همچون شهر آمل تبدیل شده است. به استناد برخی آمارها و داده‌های رسمی، مدتی است که معضل آلودگی هوا، آرام و بی صدا بر دیار مازندران نیز سایه افکنده و کیفیت هوای مطلوب این استان را تحت شعاع قرار داده است.
هدف: هدف از اين پژوهش ارزیابی اثرات توسعه سازمان فضایی شهری متناسب با کاهش تولید کربن در چارچوب توسعه فشرده شهری می باشد.
روش‌شناسی تحقیق: در این پژوهش با کمک نتایج آزمون همبستگی متریکها و ترکیبهای مختلف آن با مصرف سوختهای فسیلی، صورت الگوی فضایی انتشار کربن در شهر آمل مورد ارزیابی قرار گرفته است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر آمل میباشد.
یافته ها: یافتهها حاکی از آن است که، بنظر میرسد عامل اصلی ترافیک آمل به عنوان منشا آلودگی، عدم توزیع مناسب فعالیتها و به صورت علمیتر عدم تعادل فضایی فعالیتهاست که ریشه آن را میتوان در ساختار فضایی آمل جست. از سویی انتشار کربن در وضع موجود حکایت از آن دارد که که بافتها، بلوکها و محلههایی که تراکم و فشردگی بالایی دارند، کربن کمتری تولید میکنند. همچنین روند احتمالی توسعه شهر و الگوی فضایی انتشار کربن در پنج سال آینده بیانگر این موضوع است که ساختار فضایی شهر آمل به سمت توسعه فشرده و در نتیجه پایداری هدایت می گردد و بر این اساس میزان تولید کربن نیز در وضعیت مطلوبی قرار میگیرد. در این بین در حاشیه معابر و شریانهای اصلی شهر (به اندازه یک پلاک)تولید کربن نسبت به سایر نقاط شهر افزایش محسوسی را نشان میدهد
نتایج: بررسی الگوی فضایی انتشار کربن در شهر آمل گواه آن است که با حفظ الگوی کنونی شکل شهر همراه با ارتقای عناصر و عملکردهای شهری کم کربن نظیر افزایش فضاهای سبز و پالاینده در نواحی پرتراکم، اختلاط و تشدید کاربریها، ارتقای حمل و نقل کم کربن نظیر تقویت مسیرهای پیاده و دوچرخه و بهبود سیستم حمل و نقل عمومی و افزایش محورهای کم کربن نظیر هدایت ترافیک عبوری به کمربندی دور شهر و نظایر آن میتوان ساختار فضایی شهر آمل را در مسیر تولید کربن کمتر بهینه ساخت.
Introduction: Following the urbanization development in recent few decades and increasing use of transportation means in parallel with the growth of travel, has led to an increase in air pollution and carbon production, which in the last decade has become an important problem for the country's metropolises, especially tourist north cities such as Amol. According to some official statistics and data, It's been a while since the problem of air pollution, calmly, has also overshadowed the land of Mazandaran and and has affected the favorable air quality of this province.
Research aim: Evaluating the effects of urban spatial organization development in proportion to the reduction of carbon production in urban compact development framework is the purpose of the study.
Methodology: In this study, with the help of metric correlation test results and its various combinations with the consumption of fossil fuels, the spatial pattern of carbon emissions in Amol has been evaluated.
Studied Areas: The geographical area of this research is the city of Amol.
Results: The results indicate that it seems the main factor of Amol traffic as the source of pollution is the lack of proper distribution of activities and more scientifically, it is the spatial imbalance of activities which its root can be traced back to the spatial structure of Amol. On the other hand, carbon emissions in the current situation indicate that urban textures, blocks, and neighborhoods with high density and compaction produce less carbon. Also the probable trend of the urban development and the spatial pattern of carbon emissions in the next five years demonstrate that the spatial structure of Amol will be directed towards compact development and thus sustainability, and accordingly, the amount of carbon production will also be in an optimal status. Meanwhile, on the edges of the main roads and arteries of the city (the size of a plaque), carbon production shows a noticeable increase compared to other parts of the city.
Conclusions: The examination of the spatial pattern of carbon emissions in Amol proves that by maintaining the current pattern of the city form along with the promotion of low-carbon urban elements and functions such as increasing green and refined spaces in densely populated areas, mixing and intensifying land uses, promoting Low-carbon transportation such as strengthening pedestrian and bicycle paths, improving the public transportation system and increasing low-carbon axes such as directing passing traffic through the belt around the city and so on, can optimize the spatial structure of Amol in the process of less carbon production.
دهمرده، رضا، برهانی، محمد و گنجعلی، مجتبی. (1402). واکاوی تغییرات سنجه های سیمای سرزمین در یک دوره 30 ساله (مطالعه موردی: حوزه آبخیز تجن)، مطالعات علوم محیط زیست، دوره هشتم، شماره دوم: 6603-6611.
دفتر برنامه¬ریزی کلان برق و انرژی وزارت نیرو، گزارش و جدول ترازنامه انرژی، www.pep.moe.org.ir
حیدرزاده، حمیده، پوراصغر، فرزام؛ رمضانی، جواد و بهرامی، سجاد. (1396). بررسی رابطه همبستگی میزان انتشار دی اکسید کربن با جمعیت، نرخ شهرنشینی و تولید ناخالص داخلی در ایران با استفاده از مدل رگرسیون چندمتغیره، مطالعات علوم محیط زیست، 2 (4): 526-598.
سازمان پخش فرآورده¬های نفتی مازندران. (1402). داده¬های مربوط به میزان مصرف سوخت¬های فسیلی در منطقه آمل طی سال¬های 1380 تا 1401. تهران: سازمان پخش فرآورده¬های نفتی.
شاه محمدی، عاطفه؛ بیات، علی و مشهدی زاده، سعید. (1401). بررسی آلودگی هوا شهر اصفهان براساس آلاینده دی اسید نیتروژن اندازه گیری شده با سنجنده امی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 22، شماره 67: 1-14.
قدمی، مصطفی، لطفی، صدیقه و خالق نیا، کوکب. (1392). بررسی تاثیر سیاست های فضایی بر ساختار فضایی با تاکید بر تراکم ساختمانی (مطالعه موردی: تهران). فصلنامه مطالعات شهری، 1(6): 104-89.
قدمی، مصطفی و یوسفیان، پریناز. (1394)، تحلیلی بر تغییرات ساختار فضایی شهر اصفهان با گریزی بر آلودگی هوا. مطالعات ساختار و کارکرد شهری, 2(8): 63-86.
عابدینی، موسی؛ قلعه، احسان؛ آقازاده، نازفر و محمدزاده، مریم. (1401)، پایش دمای سطح زمین و بررسی رابطه کاربری اراضی با دمای سطح با استفاده از تصاویر سنجنده OLI و TM، (مطالعه موردی: شهرستان مشکین شهر)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 22، شماره 67: 375-393.
گولدن، جنی، داگلاس، باب و فرناس، برایان. (1395). شهر و توسعه پایدار. ترجمه سید مسلم سیدالحسینی و مصطفی اکبری مطلق. چاپ اول. تهران: طحان.
میرسنجری، میرمهرداد، محمدیاری، فاطمه. (1401). تحليل کاربری سرزمين در شهرستان بهبهان با رويکرد اکولوژی سيمای سرزمين. علوم و تکنولوژی محيط زيست، دوره بيست و چهارم، شماره سه: 191-204.
محمدی، حسین. (1385). ارتباط عناصر اقلیمی و آلاینده¬های هوای تهران با مرگ و میرهای ناشی از بیماری¬های قلبی (دوره مطالعاتی 2003-1999). پژوهش¬های جغرافیایی، (57) 66-47.
مرکز آمار ایران. سرشماری¬های رسمی کشور در سال های 1355 و 1395. پایگاه اطلاعاتی نشریات مرکز آمار، www.amar.sci.org.ir
وزارت بهداشت، گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار. (1400). گزارش سالانه انستیتوی سنجش و ارزیابی سلامت دانشگاه واشنگتن، ترجمه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.
یوسفیان، پریناز. (1393). تاثیر ساختار فضایی شهر بر روی آلودگی هوا (مطالعه موردی: شهر اصفهان). پایان نامه دوره کارشناسی ارشد برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه مازندران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
Bertaud, Alain. (2001). Metropolis: A Measure of spatial Organization of 7 large Cities. At: https://pdfs.semanticscholar.org/b77c/11cfb27a4d6320830cb8cc1fc9bc981f09a9.pdf.
Bertaud, A. (2010). Brasilia spatial structure: between the cult of design and markets. http://alainbertaud.com/wpcontent/uploads/2013/06/AB_Brasilia_2010_20_August_1.pdf,www.alainbertaud.com.
Burgalassi, D. & Luzzati, T. (2015). Urban spatial structure and environmental emissions: a survey of the literature and some empirical evidence for Italian NUTS-3 regions. Cities, (49): 134–148.
Cohen, A. J., Ross Anderson, H., Ostro, B., Pandey, K. D., Krzyzanowski, M., Künzli, N., ...& Smith, K. (2020). The global burden of disease due to outdoor air pollution. Journal of Toxicology and Environmental Health, Part A, 78(13-14), 1301-1307.
Fang C and Sh Wang and G Lia. (2015). Changing Urban Forms and Carbon Dioxide Emissions in China ، A Case Study of 30 Provincial Capital Cities. Applied Energy, 158: 519-531.
Hughes, J. (2015). Climate change 2001: The scientific basis, contribution of working group I to the third assessment report of the IPCC. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
International Energy Agency. World energy outlook ( 2019), Paris: International Energy Agency.
Masson, Linda Juhasz-Horvath, Simona Pedde, Laszlo Pinter, Mark D.A. Rounsevell, Paula A. Harrison, Integrated modelling of urban spatial development under uncertain climate futures: A case study in Hungary, Environmental Modelling & Software 96 (2017) 251-264.
NOAA.(2011). State of the climate. Message posted to http://www.ncdc.noaa.gov/sotc/upper-air/2011/1. Pickett, S. (2003). U RBAN E COLOGICAL S YSTEMS: Linking Terrestrial Ecological. Physical, and Socioeconomic, Urban Ecosystems. Doi: www.10.1146/annurev.ecolsys.32.081501.114012.
Pani, R., & Mukhopadhyay, U. (2010). Identifying the major players behind increasing global carbon dioxide emissions: A decomposition analysis. Environmentalist, 30(2), 183-205.
Pezzetta, W.E. & H., Drossman. (2005) .The Ecological Footprint of the Colorado College: An Examination of Sustainability. http://www2.coloradocollege.edu/Sustainability/EcoFootprint.pdf.
Rodrigue, J.-P., Comtois, C., & Slack, B. (2019). The geography of transport systems. London, England: Routledge.
Sil Â, Fonseca F, Gonçalves J, Honrado J, Marta- Pedroso C, Alonso J, et al. (2017) Analysing carbon sequestration and storage dynamics in a changing mountain landscape in Portugal: insights for management and planning. International Journal of Biodiversity Science, Ecosystem Services & Management. 2017;13(2):82-104.
Zhao G., Huang, H. Xia, O. (2022). Exploring the impact of landscape changes on runoff under climate change and urban development: Implications for landscape ecological engineering in the Yangmei River Basin, Ecological Engineering Vol .184, P.106794.