ارزیابی و ارائه الگوی بهینه مکان یابی به منظور تأسیس ایستگاههای آتشنشانی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
رسول حیدری
1
(دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران)
مسلم رستمی
2
(استادیار گروه جغرافیا، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران)
کلید واژه: فرآیند تحلیل سلسله مراتبی, GIS, مکان یابی, ایستگاه های آتش نشانی, کرمانشاه,
چکیده مقاله :
توزیع و مکان یابی بهینه ایستگاه های آتش نشانی به دلیل اهمیت و توجه روز افزون به امر ایمنی در شهرها و ارایه تمهیداتی در زمینه پیشگیری و مقابله با حوادث مختلف از اهمیت و نقش حیاتی برخوردار است. لذا هدف اصلی از انجام این پژوهش ارزیابی و ارائه الگوی بهینه مکان یابی به منظور تأسیس ایستگاه های آتش نشانی با استفاده از GIS در شهر کرمانشاه می باشد. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و برای انجام آن از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. با توجه به وضعیت شهر کرمانشاه، برای مکان یابی ایستگاه های آتش نشانی، از معیارهای تراکم جمعیت، نزدیکی به شبکه معابر، شعاع پوششی ایستگاه های آتش نشانی، کاربری اراضی سازگار و کاربری اراضی ناسازگار در قالب مدل ترکیبی تحلیل فرآیند سلسله مراتبی (AHP) با سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بخش زیادی از شهر کرمانشاه خارج از محدوده عملیاتی ایستگاه های آتش نشانی قرار گرفته است،به طوری که 33.54درصد از جمعیت شهر کرمانشاه فاقد پوشش مناسب هستند، نتیجه حاصل از کاربرد مدل تلفیقی AHPوArc GIS برای شناخت مکان مناسب برای احداث ایستگاه های آتش نشانی در شهر کرمانشاه بیانگر این واقعیت است که اولاً مدل به خوبی توانسته است با توجه به 5 شاخص مورد استفاده در تحقیق، محدوده مورد مطالعه را به لحاظ نیاز به احداث ایستگاه های آتش نشانی اولویت بندی نماید. ثانیاً مناطقی که در اولویت اول برای مکان یابی قرار دارند در اطراف شهر کرمانشاه به خصوص در قسمت های شرق و شمال شرق قرار دارند که می توان با احداث ایستگاه های جدید در این مناطق کل شهر کرمانشاه را تحت پوشش قرار داد.
The optimal distribution and positioning of fire stations is of vital significance due to the increasing magnitude and consideration given to the issue of safety in cities and providing arrangements with the aim of hampering and preventing variant incidents. Therefore, the main aim of undertaking such a research is to assess and present an optimal model for positioning with the aim of establishing fire stations across the town of Kermanshah through the agency of GIS. This is an application-oriented kind of research being undertaken through descriptive-analytical methods. Given the state of the town of Kermanshah, such criteria as population density, being in the vicinity of street networks, the radius of coverage given by fire stations, the usage of compatible and incompatible lands have been utilized in the form of a model integrating AHP and GIS together. The results of the research demonstrate that a major portion of the town of Kermanshah lies beyond the operational scope of fire stations, in such a way that 33.54% of the population of the town of Kermanshah are deprived of a suitable coverage provided by fire stations. The outcome of applying the integrated model of ArcGIS and AHP with the aim of identifying appropriate sites for establishing fire stations throughout the town of Kermanshah manifests the fact that firstly, considering the five criteria being used in this research, this model has well been capable of prioritizing the scope under study in terms of the need for establishing fire stations and secondly, the regions which hold the first priority in positioning are based around the town of Kermanshah, especially in eastern and northeastern parts. So, as a result, by establishing new fire stations in such regions, the whole of the town of Kermanshah can be given a good coverage
1. ایمانی جاجرمی، حسین، 1375، مطالعهای در باب ایجاد سازمانهای مرکزی آتشنشانی کشور، وزارت کشور، انتشارات مرکز مطالعات برنامهریزی شهری، تهران.
2. پرهیزگار، اکبر، 1376، ارائه الگوی مناسب مکانگزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدلها و GIS، رساله دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
3. خلیلی، مرتضی، 1388، مکانیابی مراکز آتشنشانی با بکارگیری مدل AHP در محیط GIS، هشتمین کنگره بینالمللی مهندسی عمران، دانشگاه شیراز.
4. خوارزمی، محمدرفیع، امامی، فیروزه، دلگشاسعدی، محمدحسن و امامی، رضا، 1391، ارزیابی،بهینهسازیومکانیابیایستگاههای آتشنشانیبابهرهگیریازسیستماطلاعاتجغرافیایی (موردمطالعاتیشهرستانشیراز)، دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران، تهران.
5. رامشت، محمدحسین و عربعامری، علیرضا،1390، اولویتبندی نواحی شهری به منظور تأسیس ایستگاههای آتشنشانی با استفاده از دو روش تخصیص خطی و TOPSISوباکمکتکنیک GIS (مطالعهموردی: شهرماکو)، مجله علمی- تخصصی برنامهریزی فضایی، سال اول، شماره اول، صص 16-1.
6. رستگار، موسی، 1388، مکانگزینی صحیح فضاهای ورزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مدل (AHP)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان، زنجان.
7. رضویان، محمدتقی، 1381، برنامهریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات منشی، تهران.
8. عزیزی محمدمهدی، 1388، تراکم در شهرسازی، اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
9. علوی، سید علی، سالاروند، اسماعیل، احمدآبادی، علی و بسحاق، محمدرضا، 1391، تحلیل فضا-مکانی عملکرد ایستگاههای آتشنشانی بر پایه مدیریت بحران با استفاده از روش تلفیقی MCDM و تحلیل شبکه، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت بحران، شماره دوم، صص 65-57.
10. فرجزاده، منوچهر و رستمی، مسلم، 1383، ارزیابی و مکانگزینی مراکز آموزش شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 1، 152-133.
11. قدسیپور، سید حسن، 1384 ، فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.
12. کریمی، ببراز، 1387، بررسی ایستگاههای آتشنشانی شهر شیراز و مکانیابی بهینه آنها با استفاده از (GIS)، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران.
13. گزارشات سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری کرمانشاه، 1392.
14. گزارشات طرح جامع شهر کرمانشاه، 1385، جلد دوم، مشخصات اجتماعی شهر کرمانشاه.
15. معاونت برنامهریزی استان کرمانشاه، 1392، سالنامه آماری استان کرمانشاه، سال 1391.
16. مهندسین مشاور عرصه، 1378، پژوهشی درباره جایگاه و ابعاد حفاظت شهرها در برابر آتشسوزی، مرکز مطالعات و برنامهریزی شهری وزارت کشور.
17. هادیانی، زهره و کاظمیزاد، شمساله، 1389، مکانیابی ایستگاه آتشنشانی با استفاده از روش تحلیل شبکه و مدل AHP در محیط GIS مطالعه موردی: شهر قم، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره هفدهم، 112-99.
18. Ahadnejad Reveshti, Mohsen., 2007, Site selection study for fire extinguisherstations using network analysis and A.H.P. Model, Case study: city of Zanjan, Map Asia Journal.
19. Cengiz, K, Ufuk, C, Ziya, U., 2003, Multi-criteria supplier selection using fuzzy AHP, Logistics Information Management 16 (6).
20. Chapin, F, Edward Sturtand, K., 1978, Urban Land use planning, Illinois, Illinois University Prees.
21. Edmund Zolnik, Julie Minde b, Debasree Das Gupta a, Sidney Turner., 2010, Supporting planning to co-locate public facilities: A casestudy from Loudoun County, Virginia, Journal of Applied Geography, vol 30, 687-696.
22. ESRI., 2007, GIS for Fire Station Locations and Response Protocol, White Paper, January.Available from http://www.esri.com/library/whitepapers/gis-for-fire.
23. Frank, S., 1972, The New Town Story. First edition. Macgibbon & Kee press, 345.
24. Heru Sufianto, Anthony R. Green., 2011, Urban Fire Situation in In donesia, journal of fire Technology, 74.
25. Lotfi, S. Koohsari, M., 2009, Analyzing accessibility dimension of urbanquality of life: where urban designers face duality between subjective andobjective reading of place,Journal of social indictors research, 94(2): 417-435.
26. Ossadnik, Wolfgang; Lange Oliver., 1999, Theory and Methodology AHP-based evaluation of AHP-Software, European Journal of Operational Research; No 118.
27. Oswald Marinoni., 2007, Some word on the analsis hierarchy process and provided ArcGIS extension, Http// www.tu- darmsadt. de/fb/geo/members/marinoni en.hm.
28. Tolga, Ethem; Demircan, Murat Levent; Kahraman, Cengiz., 2005 Operating system selection using fuzzy replacement analysis and analytic hierarchy process, Production Economics; No 97.
29.Whitaker, R., 2001, Validation examples of the Analytic Hierarchy Process and Analytic Network Process, Creative Decisions Foundation, Pittsburgh, USA.
_||_