• صفحه اصلی
  • تحلیل محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری و ارائه راهبردهای کاربردی (مطالعه موردی: شهر همدان)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : JSHSP-2308-2871 (R1) بازدید : 315 صفحه: 131 - 146

10.71633/jshsp.2025.1032473

نوع مقاله: پژوهشی

تحلیل محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری و ارائه راهبردهای کاربردی (مطالعه موردی: شهر همدان)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

صادق حسنی 1 , پروانه زیویار 2 * , محسن رنجبر 3

1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1402/05/26 تاریخ پذیرش : 1402/07/02 تاریخ انتشار : 1402/07/02

کلید واژه: حکمروایی, چالش های شهری, راهبرد, مدل SWOT, شهر همدان ,

چکیده مقاله :

مقدمه: همدان به عنوان یکی از شهرهای مهم کشور، با چالش‌های گسترده‌ای در فرآیند مدیریت شهری مواجه است. سوء مدیریت در ارائه خدمات در بین مناطق شهری، عدم عدالت فضایی، ناهمگونی‌های کالبدی- فضایی، عدم شفافیت در ارائه طرح‌ها و برنامه‌ها و افزایش مشکلات شهروندی در ارتباط با این حوزه سبب افزایش مشکلات شهر همدان شده است.

هدف: به طوری که ادامه روند حاضر می‌تواند شهر را در سطوح مختلفی نیز با بحران‌هایی جدی مواجه کند که در این زمینه پرداختن به مساله چالش­ها و محدودیت­های حکمروایی شهری امری ضروری به نظر می­رسد.

روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف کاربردی و توسعه­ای، تبیین چالش­ها و محدودیت­های حکمروایی مطلوب شهری قرار می­دهد و به ارائه راهبردهای کاربردی می­پردازد. جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه کارشناسان خبره و عالی مجموعه مدیریت شهر همدان تشکیل می­دهند که حجم نمونه آن­ها تعداد 30 نفر تخمین زده شد.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر همدان می­باشد.

یافته ­ها: تحلیل یافته ­های پژوهش بر اساس مدل­های آزمون میانگین در نرم افزار SPSS و مدل ارائه استراتژی SWOT مورد پردازش قرار گرفت.

 نتایج: نتایج نشان داد مهمترین چالش­های حکمروایی مطلوب شهری شهر همدان شامل عوامل مشارکتی، اثربخشی و کارایی و عوامل فسادزا می­باشد که راهبرد SO به عنوان مهمترین راهبرد حکمروایی مطلوب شهری شهر همدان به دست آمد. مهمترین فرصت‌های شهر همدان در راستای استفاده از راهبردهای مطلوب حاکمیت شهری شامل عواملی نظیر تغییر رویکرد شهرداری از یک نهاد خدماتی به یک نهاد اجتماعی، ایجاد و ارتقاء فناوری نوین در شهرداری مناطق مختلف شهر همدان و اهمیت و توجه به همدان به عنوان یک شهر بزرگ با پیشینه تاریخی و گردشگری، و برگزاری دوره‌های آموزشی در راستای تکریم ارباب رجوع در منطقه می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Hamedan, as one of the important cities of the country, faces wide challenges in the urban management process. Mismanagement in the provision of services among urban areas, lack of spatial justice, physical-spatial heterogeneity, lack of transparency in providing plans and programs, and the increase in citizen problems related to this area have caused the problems of Hamedan city to increase.

Research Aim: So that the continuation of the current process can face the city with serious crises at different levels، in this context، it seems necessary to address the challenges and limitations of urban governance.

Methodology: The current research، with a descriptive-analytical method and in terms of practical and developmental goals، explains the challenges and limitations of desirable urban governance and presents practical strategies. The statistical community of the current research is made up of all the expert and excellent experts of Hamedan city management group، whose sample size was estimated to be 35 people.

Studied Area: The geographical area of   this research is the city of Hamadan.

Results: The analysis of the research findings was processed based on the mean test models in SPSS software and the SWOT strategy presentation model.

Conclusion: The results indicate that the main challenges of desirable urban governance in Hamedan city include participatory factors، effectiveness and efficiency، and corruptive factors. The "SO Strategy" was identified as the most important strategy for desirable urban governance in Hamedan city. The main opportunities for Hamedan city in utilizing desirable governance strategies include changing the municipality's approach from a service-oriented institution to a social institution، adopting and promoting innovative technologies in municipal services across different areas of the city، emphasizing Hamedan's significance as a major city with a historical and touristic background، and conducting training programs to honor local authorities in the region.

منابع و مأخذ:

ابراهيم پور حبيب،اليكي فهيمه. (1395)، بررسی نقش حکمرانی خوب در کارآمدی دولت¬ها،كنفرانس بين¬المللي نخبگان مديريت، دوره 1. https://www.sid.ir/paper/864728/fa#downloadbottom
اربابی سبزواری آزاده و قاسم¬پور آرش. (1400). تحلیلی بر جایگاه حکمروایی خوب شهری و نقش آن در نظام مدیریت و برنامه‌ریزی شهری (مورد مطالعه: شهرداری اهواز). رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 5(16)، 42-18. http://www.majournal.ir
اسکندری ثانی، محمد؛ ملازاده، مهدی و پورداداش، امیر. (1396). ارزیابی میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری بر اساس الگوی حکمروایی شایسته شهری، مورد شناسی: منطقه آزاد ارس (شهر جلفا). برنامه¬ریزی منطقه¬ای، 7(27)، 168-159.
https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_2463.html
اطهاری، کمال. (1386). حکمروایی شهری و مبانی نظری و ضرورت شکل گیری آن در ایران. جستارهای شهرسازی، 19و20، 17-8. https://www.sid.ir/paper/506486/fa
امیرانتخابی، شهرام؛ حسینی، سیدعلی و میثمی،سعید. (1399). تحلیلی بر ارتباط حکمروایی خوب و توسعه ی کارآفرینی شهری (مورد: شهر رشت). مهندسی جغرافیایی سرزمین، 4(1)،224-206. 20.1001.1.25381490.1399.4.7.15.0dor:
امینیان، ناصر؛ سیدنقوی، میرعلی؛ جهانیان، منوچهر و امامی سید محسن. (1396). وضعیت ارزیابی شاخص‌های حکمروایی مطلوب در توسعه گردشگری شهری (مورد مطالعه: شهر تهران). اقتصاد و مدیریت شهری، ۵ (۱۸)، ۱39-۱27.
https://www.sid.ir/paper/240351/fa
برک¬پور، ناصر و اسدی، ایرج. (1387). نظریه¬های مدیریت و حکمروایی شهری، گزارش نهایی طرح پژوهشی قرارداد شماره 32122، دانشگاه هنر (دانشکده معماری و شهرسازی).
بوچانی، محمدحسین؛ صرافی، مظفر؛ توکلی¬نیا، جمیله و دشتی، علی. (1396). تحلیل ساختاری حاکمیت ملی و مدیریت محلی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در پرتو رویکرد حکمروایی شایسته شهری. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9(2)،236-211.
https://doi.org/10.22631/isih.2017.2301.2761
بیروتی، علی؛ زیاری، کرامت الله و سلطان¬زاده، حسین. (1400). ارزیابی و تحلیل وضعیت شاخص های حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر گناوه). دانش شهرسازی، 5(2)، 94-79. https://doi.org/10.22124/upk.2021.16306.1451
تابعی، نادر؛ کریمی، آرام و مرادی، ثروت‌اله. (1396)،توسعه پایدار محله‌ای در چارچوب حکمروایی خوب شهری (مورد مطالعه: محلات شش شهرداری تهران). جغرافیا و مطالعات محیطی، 6(22)، 36 -21. https://sanad.iau.ir/Journal/ges/Article/978625
توکلی‌نیا، جمیله؛ اسکندرپور، مجید و برغمندی، مجتبی. (1391). درآمدی بر حکمروایی خوب شهری. ¬نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 1، 152-135. https://www.sid.ir/paper/507605/fa
خاتم، سعید؛ احمدی، سید عباس و خاتم، مهناز. (1402). بررسی و تحلیل شاخص‌های حکمروایی شهری در کلان‌شهر تهران با استفاده از روش دیمتل فازی. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 34(3)،64-51. https://doi.org/10.22108/gep.2022.133499.1523
رجب¬زاده نوبخت،ساناز. (1395). شناسایی سازوکارهای توانمندسازی شورایان محلات شهر تهران مورد مطالعه پهنه شمالی کلانشهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد،گروه جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تهران.
رضایی، محمدرضا و شمشیری، مسلم. (1391). بررسی و ارزیابی جایگاه نظام حکمروایی خوب شهری در ساختار مدیریتی شهر شیراز. چهارمین کنفرانس برنامه¬ریزی و مدیریت شهری، 20 و 21 اردیبهشت. https://civilica.com/doc/164821
سرایی، محمدحسین؛ شاه کرمی، نعمت؛ آنیژ، حجت و کمانداری، محسن. (1393). ارزیابی و تحلیل مدیریّت شهری با تأکید بر شاخص‌های حکمروایی مطلوب شهری (مطالعه موردی: شهر خرم آباد). جغرافیای اجتماعی شهری، 1(1)، 61-43.
10.22103/JUAS.2015.1771doi:
شریف¬زاده اقدم ابراهیم؛ شیخی عبداله و حیدری تاشه کبود اکبر. (1398). ارزیابی مشارکت شهروندان در حکمروایی خوب شهری (نمونه موردی: شهر پیرانشهر). مطالعات محیطی هفت حصار، ۷ (۲۸)، 60-45.dor: 20.1001.1.23225602.1398.7.28.6.8
شماعی، علی؛ آدینه وند، علی‌اصغر و حاجی‌زاده، مریم. (1391). ارزیابی عملکرد شهرداری ها بر اساس حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر یاسوج). مطالعات مدیریت شهری، 4(3)، 20-1. https://sanad.iau.ir/fa/Article/824461
غلامی نورآباد هادی؛ میره¬ای محمد و جاوید علیرضا. (1401). تببین الگوی حکمروایی هوشمند با رویکرد مشارکت مردمی در تصمیم-گیری شهری (نمونه موردی: شهر تهران). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲۶(۱)، ۱۳۹-۱۱۹. doi: 10.50541/HSMSP.26.1.113
فیروزی، محمد علی و علیزاده، هادی. (1396). تحلیل و پیش بینی تحقق رویکرد حکمروایی شهری در مدیریت شهری اهواز. فضای جغرافیایی، 17(58)، 284-265. http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/article-1-1562-fa.html
محمودنیا علیرضا؛ زیاری یوسفعلی و سرور رحیم. (۱۴۰۰)، تبیین نقش حکمروایی خوب بر تاب آوری شهری (مطالعه موردی: محله امیریه ناحیه ۲، منطقه ۱۱ تهران). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، ۲(۳)، ۱۵۷-۱۴۱. doi: 10.52547/gsma.2.3.141
مشکینی، ابوالفضل و موذن، سهراب. (1394). تحلیل حکمروایی مطلوب شهری در پایداری شهرها مطالعه موردی: شهر عجب‌شیر. آمایش محیط، 8(29)، 132-99. https://sanad.iau.ir/Journal/ebtp/Article/988311
معروف¬نژاد، عباس و خواجوی¬نیا، لاله. (1399). ارزیابی و رتبه بندی برخی از مؤلفه¬های حکمروایی در مناطق شهری شرق کلانشهر اهواز از دیدگاه شهروندان وکارشناسان با استفاده از تکنیک MABAC. جغرافیا و مطالعات محیطی، 9(34)، 106-89.
https://sanad.iau.ir/Journal/ges/Article/978908
نصیری هنده خاله، اسماعیل. (1400)، سنجش و ارزیابی اثرات حکمروایی خوب بر بازآفرینی پایدار بافت های فرسوده شهری خرم آباد. مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، ۲(۴)، ۱50-۱33. doi:10.52547/gsma.2.4.133
Bibri، S. E., & Krogstie, J. (2017). Smart sustainable cities of the future: An extensive interdisciplinary literature review. Sustainable cities and society، 31، 183-212. doi: 10.1016/j.scs.2017.02.016
Bibri, S. E., Krogstie, J., & Kärrholm, M. (2020). Compact city planning and development: Emerging practices and strategies for achieving the goals of sustainability. Developments in the built environment, 4, 100021. doi: 10.1016/j.dibe.2020.100021
Cech، T. V. (2018). Principles of water resources: history, development, management, and policy. John Wiley & Sons.
Crane, A., Matten, D., Glozer, S., & Spence, L. J. (2019). Business ethics: Managing corporate citizenship and sustainability in the age of globalization. Oxford University Press, USA.
Demirgüç-Kunt, A., Klapper, L., Singer, D., & Ansar, S. (2022). The Global Findex Database 2021: Financial inclusion، digital payments، and resilience in the age of COVID-19. World Bank Publications.
El-Muwalla, M. (2020). The implementation of good governance at Jordanian Universities: A fiction or a reality? Higher Education in the Arab World: Government and Governance, 175-190.
doi:10.1007/978-3-030-58153-4_7
Fenderesi, L. S., Edrisi, A., & Mousaei, M. (2022). The effect of relative deprivation on the quality of life of youth people (Case study: Tehran city). Sociological Studies of Youth, 13(47), 55-78.
doi:10.22034/ssyj.2022.1965324.1258
Gao، X.، & Yu، J. (2020). Public governance mechanism in the prevention and control of the COVID-19: information، decision-making and execution. Journal of Chinese Governance, 5(2), 178-197.
doi:10.1080/23812346.2020.1744922
Gillio, N. (2017). Le foncier، une ressource territoriale pour le développement économique (Doctoral dissertation، Université Grenoble Alpes (ComUE)).
Hooghe, L., Marks، G., Schakel, A. H., Osterkatz, S. C., Niedzwiecki, S., & Shair-Rosenfield, S. (2016). Measuring regional authority: A postfunctionalist theory of governance, Volume I. Oxford University Press.
Javid, A., & Behzadfar, M. (2018). An Assessment of the Logical Value of Comprehensive Urban Development Plans of Tehran. Journal of Urban Economics and Management, 6(23) , 1-13.
doi: 10.29252/iueam.6.23.1
Kalimullah, N. A., & Nour, M. A. (2017). Farewell to the Weberian Bureaucracy in Bangladesh: Sociological and Administrative Analysis. Competency, 1(2), 15-29.
Letawana, S. J. (2017). An assessment of participatory governance in Mangaung Metropolitan Municipality in the Free State (Doctoral Dissertation, University of the Free State).
http://hdl.handle.net/11660/6502
Mandeli, K. (2019). Public space and the challenge of urban transformation in cities of emerging economies: Jeddah case study. Cities, 95, 102409. doi: 10.1016/j.cities.2019.102409
McKinley, D. C., Miller-Rushing, A. J., Ballard, H. L., Bonney, R., Brown, H., Cook-Patton, S. C., ... & Soukup, M. A. (2017). Citizen science can improve conservation science، natural resource management, and environmental protection. Biological Conservation, 208, 15-28.
doi:10.1016/j.biocon.2016.05.015
Owusu-Agyeman, Y. (2021). Transformational leadership and innovation in higher education: A participative process approach. International Journal of Leadership in Education, 24(5), 694-716.
doi: 10.1080/13603124.2019.1623919
Parnell, S. (2016). Defining a global urban development agenda. World development, 78، 529-540.
doi:10.1016/j.worlddev.2015.10.028
Pitsis, A., Clegg, S., Freeder, D., Sankaran, S., & Burdon, S. (2018). Megaprojects redefined–complexity vs cost and social imperatives. International Journal of Managing Projects in Business, 11(1), 7-34. doi: 10.1016/j.worlddev.2015.10.028
Pozoukidou, G., & Chatziyiannaki, Z. (2021). 15-Minute City: Decomposing the new urban planning eutopia. Sustainability, 13(2), 928. doi: 10.3390/su13020928
Sharp, R. (2019). Organizing for change: People-power and the role of institutions. In Policies for a Small Planet (pp. 39-64). Routledge.
Wildavsky, A. (2017). Leadership in a small town. Routledge.
Zhang, X. Q. (2016). The trends، promises and challenges of urbanisation in the world. Habitat international, 54, 241-252. doi: 10.1016/j.habitatint.2015.11.018
متن کامل:
مقاله منطقه 9

img0img0 

img0 

Research Article                                                                                    Dor: 20.1001.1.25385968.1402.18.1.19.6                    

 

Explaining the challenges and limitations of optimal urban governance and providing practical strategies

(case study: Hamadan city)

 

Receive Date: 24 December 2020 

Accept Date: 10 January 2022 

ABSTRACT

Introduction: Hamedan, as one of the important cities of the country, faces wide challenges in the urban management process. Mismanagement in the provision of services among urban areas, lack of spatial justice, physical-spatial heterogeneity, lack of transparency in providing plans and programs, and the increase in citizen problems related to this area have caused the problems of Hamedan city to increase.

Research aim: So that the continuation of the current process can face the city with serious crises at different levels، in this context، it seems necessary to address the challenges and limitations of urban governance.

Methodology: The current research، with a descriptive-analytical method and in terms of practical and developmental goals، explains the challenges and limitations of desirable urban governance and presents practical strategies. The statistical community of the current research is made up of all the expert and excellent experts of Hamedan city management group، whose sample size was estimated to be 35 people.

Studied Areas: The geographical area of this research is the city of Hamadan.

Results: The analysis of the research findings was processed based on the mean test models in SPSS software and the SWOT strategy presentation model.

Conclusion: The results indicate that the main challenges of desirable urban governance in Hamedan city include participatory factors، effectiveness and efficiency، and corruptive factors. The "SO Strategy" was identified as the most important strategy for desirable urban governance in Hamedan city. The main opportunities for Hamedan city in utilizing desirable governance strategies include changing the municipality's approach from a service-oriented institution to a social institution، adopting and promoting innovative technologies in municipal services across different areas of the city، emphasizing Hamedan's significance as a major city with a historical and touristic background، and conducting training programs to honor local authorities in the region.

KEYWORDS:Urban governance، city challenges، strategy، Hamedan city، SWOT model.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصلنامه علمی مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی

                                                                            دوره 18، شماره 2  (پیاپی 63)، تابستان1402

شاپای چاپی 5968- 2538   شاپای الکترونیکی X595- 2538

http://jshsp.iaurasht.ac.ir

صص. 256-239

 مقاله پژوهشیDor: 20.1001.1.25385968.1402.18.1.19.6                                                                               

تحلیل محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری

و ارائه راهبردهای کاربردی(مطالعه موردی:شهر همدان)

تاریخ دریافت: 4 دی 1399 

تاریخ پذیرش: 20 دی 1400

چکیده   

مقدمه: همدان به عنوان یکی از شهرهای مهم کشور، با چالش‌های گسترده‌ای در فرآیند مدیریت شهری مواجه است. سوء مدیریت در ارائه خدمات در بین مناطق شهری، عدم عدالت فضایی، ناهمگونی‌های کالبدی-فضایی، عدم شفافیت در ارائه طرح‌ها و برنامه‌ها و افزایش مشکلات شهروندی در ارتباط با این حوزه سبب افزایش مشکلات شهر همدان شده است.

هدف: به طوری که ادامه روند حاضر می‌تواند شهر را در سطوح مختلفی نیز با بحران‌هایی جدی مواجه کند که در این زمینه پرداختن به مساله چالش ها و محدودیت های حکمروایی شهری امری ضروری به نظر می رسد.

روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف کاربردی و توسعه ای ، تبیین چالش ها و محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری قرار می دهد و به ارائه راهبردهای کاربردی می پردازد.جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه کارشناسان خبره و عالی مجموعه مدیریت شهر همدان تشکیل می دهند که حجم نمونه آن ها تعداد 30 نفر تخمین زده شد.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر همدان می باشد.

یافته­ها: تحلیل یافته های پژوهش بر اساس مدل های آزمون میانگین در نرم افزار spss و مدل ارائه استراتژی swot مورد پردازش قرار گرفت.

 نتایج: نتایج نشان داد مهمترین چالش های حکمروایی مطلوب شهری شهر همدان شامل عوامل مشارکتی ، اثربخشی و کارایی و عوامل فسادزا می باشد که راهبرد so به عنوان مهمترین راهبرد حکمروایی مطلوب شهری شهر همدان به دست آمد. مهمترین فرصت‌های شهر همدان در راستای استفاده از راهبردهای مطلوب حاکمیت شهری شامل عواملی نظیر تغییر رویکرد شهرداری از یک نهاد خدماتی به یک نهاد اجتماعی، ایجاد و ارتقاء فناوری نوین در شهرداری مناطق مختلف شهر همدان و اهمیت و توجه به همدان به عنوان یک شهر بزرگ با پیشینه تاریخی و گردشگری، و برگزاری دوره‌های آموزشی در راستای تکریم ارباب رجوع در منطقه می‌باشد.

کلیدواژه­ها: حکمروایی ،  چالش های شهری ، راهبرد ، شهر همدان ، مدل swot.

مقدمه 

گزارش سازمان‌هاي جهاني مانند بانك جهاني نشان مي‌دهد كه نزديك به 60 درصد از جمعيت جهان در شهرها زندگي مي‌كنند(Demirgüç and et al,2022) كه اگر جمعيت ساكن در كشورهاي آفريقايي و بعضي از كشورهاي جهان سوم را به حساب نياوريم اين ميزان هم اكنون به 70 درصد شهرنشين براي اكثر كشورهاي جهان مي‌رسد(Zhang,2016,243).اين تحولات صورت گرفته را مي‌توان در عرصه برنامه‌ريزي، نظريات توسعه و مديريت شهري بعد از دهه 60 قرن بيستم به وضوح مشاهده كرد(Gillio,2017).جايي كه در آن برنامه‌ريزي شهري از رويه برنامه‌ريزي جامع و متمركز به سمت برنامه‌ريزي ساختاري-راهبردي، نظريات و نگرش‌هاي مربوط به توسعه از فرآيند توسعه وابسته و متمركز به سمت توسعه پايدار و نظريات و رويكردهاي مربوط به مديريت شهري از حالت متمركز و بسته آن به سمت حكمروايي شهري تغيير رويه داده است(Javid & Behzadfar,2018,7).اين رويكرد در بحث تحولات مديريت شهري به‌عنوان رويكرد جديدي است كه مديريت آگاهانه ساختارهاي حكومتي با قصد تقويت حوزه‌هاي عمومي را در برمی‌گیرد(Bibri & Krogstie,2017,185).هرچند در دهه گذشته در كشورهاي در حال توسعه به تبعيت از كشورهاي غربي فرآيند تمركززدايي از وظايف و اختيارات دولتي و دادن نقش‌هاي عمده به نهادهاي مردم محور محلي و فرآيند مشاركت‌پذيري افزايش يافته است(Sharp,2019).ولي ضرورت توجه به چنين رويكردي و نهادينه سازي آن در بحث مديريت شهري و توجه به حکومت‌های محلي به‌خصوص در كشورهاي در حال توسعه به علت شهرنشيني و شهرگرايي گسترده، وجود مشكلات عديده در اداره امور شهرها و به‌خصوص حاكم بودن روند تمركزگرايي و اقتدار مآبانه دولت بيش از پيش مي‌باشد. در حقيقت آشكار شدن بي‌كفايتي سيستم‌هاي سنتي بوروكراتيك سبب گرديده گرايش به سمت سيستم‌هايي در عرصه مديريتي صورت گيرد(Gao, & Yu,2020) كه در آن تصميمات بزرگ و كوچك با مشاركت كل ذينفعان عرصه مديريتي يعني مردم و ساير بخش‌هاي جامعه همچون احزاب و اصناف و بخش‌هاي خصوصي در كنار بدنه تصميم‌گيری مديريتي كه شكل بارز آن همان رويكرد حكمروايي شهري است صورت گيرد(crane and et al,2019).نیم نگاهی به وضعیت مدیریت شهری در ایران نشان می دهد به دلایلی چون تمرکزگرایی، برون زا بودن برنامه ها و طرح های شهری اقتصاد رانتي ومبتنـي بـر نـفـت، مدیریت شهری در سیطره دولت است و مدام از مدیریت سیستمی و یکپارچه فاصله گرفته و در گرداب مدیریت بخشی و سلولی گرفتار آمده و همچنین از روند شهرنشینی و مسائل برآمده از این شهرنشینی، عقب مانده و در دیدگاه ها و نگرش های از بالا به پایین گرفتار گردیده است. از این رو اصلاح و بازنگری ساختار نظام مدیریتی در کشور و تطابق آن بـا تحولات نوین و شرایط و ویژگی های ضروری اجتماعی اقتصادی حاکم بـر مـدیریت شهری ایران از رهیافت های موثر در اصلاح و ارتقای مدیریت شهرها بهره برد(رضایی و شمشیری،۱۳۹۱، ۳). مسائلي كه مديريت شهرهاي امروز را دچار چالش‌هاي متعددي كرده است این موضوع می باشد كه در كنار روند شتابان افزايش جمعيت و تقاضا براي منابع و خدمات، لزوم تأمل و تغيير در نوع مناسبات با مردم و محيط را ضروري ساخته است(Cech,2018)، مقوله‌اي كه نيازمند بازبيني و تحول در روابط و ساختارها، نگاه جديد به مسائل و چالش‌ها و نحوه حل آنها و همچنين نحوه مواجهه و ارتباط با بازيگران مختلف عرصه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي در شهرها مي‌باشد(Mandeli,2019). ولي ضرورت توجه به چنين رويكردي و نهادينه سازي آن در بحث مديريت شهري و توجه به حکومت‌های محلي به‌خصوص در كشورهاي در حال توسعه به علت شهرنشيني و شهرگرايي گسترده، وجود مشكلات عديده در اداره امور شهرها و به‌خصوص حاكم بودن روند تمركزگرايي و اقتدار مآبانه دولت بيش از پيش مي‌باشد(Parnell,2016,531). در حقيقت آشكار شدن بي‌كفايتي سيستم‌هاي سنتي بوروكراتيك سبب گرديده گرايش به سمت سيستم‌هايي در عرصه مديريتي صورت گيرد(Kalimullah & Nour,2017,18) كه در آن تصميمات بزرگ و كوچك با مشاركت كل ذينفعان عرصه مديريتي يعني مردم و ساير بخش‌هاي جامعه همچون احزاب و اصناف و بخش‌هاي خصوصي در كنار بدنه تصميم‌گيری مديريتي كه شكل بارز آن همان رويكرد حكمروايي شهري است صورت گيرد(Pitsis and et al,2018,12).

شهر همدان به عنوان يكي از كلان شهرهاي جديد كشور مي‌باشد كه از مشكلات عديده اي در فرآيند مديريت شهري آنچه از جانب درون سازماني و از چه لحاظ برون سازماني رنج مي‌برد. از لحاظ درون‌سازماني به جهت سوء مديريت در ارائه خدمات در بين مناطق شهري كه بعضي از مناطق و نواحي شهري مانند حصار امام و شهرک مدني داراي كمترين منابع و در بعضي زمينه‌ها مثل وجود فضاي سبز، كتابخانه و مراكز خريد داراي هیچ‌گونه امكاناتي نمي‌باشند(فیروزی و علیزاده، 1396).در عوض محلاتي چون استادان در منطقه 1 از اين امكانات بهره مند هستند.نبود شفافيت در ارائه طرح‌ها و برنامه‌ها و وجود شكايات مردمي در بحث نحوه مداخلات در بافت‌ها و يا عدم نقدپذيري و مسئوليت‌پذيري مسئولان مديريت شهري در قبال شكايات مردمي ناشي از اجراي طرح‌هاي شهري از جمله مشكلات درون‌سازماني مديريت شهري در شهرهمدان مي‌باشد(معروف نژاد و خواجوی ، 1399).در رابطه با فقر و شكاف طبقاتي و بروز ناهنجاري‌هاي شهري در محلات مربوط به بافت فرسوده و نواحي مانند تپه مصلي، محله حاج عنايت اشاره كرد كه از جمله مسائل متعددي است كه فرصت اتخاذ رهيافت‌هاي نوين در بحث مديريت و حتي پرداخت به مفهوم سرمايه اجتماعي و مشاركت مندي و اعتماد در شهر را با چالش‌هاي متعددي روبه‌رو ساخته است. در اين راستا و با توجه به مسائل ياد شده به نظر مي‌رسد دستيابي و اقدام در جهت شناسايي بسترهاي بايسته در جهت پياده‌سازي رهيافت حكمروايي شهري و مؤلفه‌ها و شاخص‌هاي مربوط از جمله بدان به‌عنوان رويكردي پايدار در مديريت شهري مي‌تواند در فرآيند مديريت شهري همدان بسيار راهگشا باشد.ارتقاء جایگاه حکمروایی مطلوب شهری در همدان می تواند به بازساخت جامعه مدنی برای تقویت و اعتلای بیشتر سازمان ها، نهادها و جوامع محلی، کاهش فقر و جدایی گزینی های اجتماعی، قومی و فرهنگی در شهرها ، افزایش مشارکت و مداخله افراد و صاحبان منافع در فرایندهای سیاسی درون شهر ، کاهش فسادهای مدیریتی ، بهبود کیفیت و افزایش امکان زندگی برای شهروندان و اعتلای امنیت برابری و پایداری منجر شود(رجب زاده نوبخت،1395، 24).لازم به ذکر است که بر اساس شاخص های حکمروایی شهری ، هر یک از مناطق شهر همدان با چالش ها و محدودیت هایی در این حوزه مواجه می باشند که لزوم پرداختن به این شاخص ها امری ضروری به نظر می رسد . از جمله چالش های مناطق مختلف شهر همدان که از بعد مدیریت لازم بررسی می باشد(Fenderesi and el,2022).از بعد مديريتي ضعف هايي چون نبود مشاركت مردمي در اجراي طرح هاي توسعه شهري، اجراي نامناسب قوانين و مقررات شهرسازي، كمبود كاركنان متخصص در حوزه مديريت شهري(McKinley and et al, 2017, 20)، اعمال سلايق شخصي در انتصاب كاركنان شهرداري، ناهماهنگي بين فعاليت هاي نهادهاي مرتبط با امور شهري، نوسان زياد هزينه هاي شهرداري، اتكاء شهرداري به منابع ناپايدار در آمدي، عدم به كارگيري نيروي متخصص  در جايگاه متناسب با سطح و ميزان تحصيلات، ناتواني شهرداري در تخصيص پايدار و با ثبات منابع درآمدي به هزينه ها، نبود ابزارها و برنامه هاي مدون و منسجم مديريت شهري و منفعل شدن برنامه هاي توسعه شهري، ناهمخواني روند تغييرات درآمدها و هزينه هاي شهرداري با يكديگر را مي توان نام برد. شهر همدان، با جمعيتي قريب به 696181 نفر جمعيت در قالب 4 منطقه و 17 ناحيه و 76 محله تشكيل شده است که بررسي ابعاد و شاخص های حکمروایی در هر یک از این مناطق و رتبه بندی آن ها نشان خواهد داد كه از لحاظ حکمروایی ، وضعیت این مناطق چگونه است و تا چه اندازه می تواند این شاخص ها در رویکرد پایدار مدیریت شهری نقشی موثر ایفا نماید . با توجه به مسائل مطرح شده دغدغه پژوهش حاضر این موضوع می باشد که چالش ها و محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری شهرهمدان چیست و راهبرد موثر در کاهش این گونه چالش ها چیست؟

مدیریت شهری در معنا عبارت است از سازماندهی عوامل و منابع برای پاسخ گویی به نیازهای ساکنان شهر است. با توجه به اینکه شهر دارای نظامی باز است، مدیریت شهری بیش از حیطه کالبدی شهر را دربرمی‌گیرد. بر این اساس مدیریت شهری کلیه               عرصه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شهر را شامل می شود(Pozoukidou & Chatziyiannaki,2021).در این راستا هدف کلان مدیریت شهری ایجاد محیطی قابل زندگی برای همه همراه با عدالت اجتماعی، کارایی اقتصادی و پایداری زیست محیطی است(Bibri and et al,2020).در سلسله مراتب مدیریت شهری، حکومت محلی و حکومت شهری جایگاه ویژه ای دارند. حکومت محلی، نظامی است که با اعمال قدرت مشروع برآمده از اراده شهروندان به عملکردهای مشترک و تأمین رفاه عموم در محدوده زندگیشان نظم می بخشد حکومت محلی، بر حسب نوع سکونتگاه های قلمرو خود می تواند صرفاً شهری یا روستایی و یا مجموعه ای از هر دو باشد. حکومت شهری به عنوان نوعی حکومت محلی شامل شورای شهر به مثابه نهاد قانون گذار و شهرداری و دستگاه های اجرایی مسئول در شهر به مثابه نهادهای مجری و گاه مستقیم از سطح محلی ناشی می شود. در واقع حکومت شهری حوزه حاکمیت سیاسی است مدیریت شهری عمدتاً اجرایی و فنی است که در صورت وجود حکومت شهری، زیر مجموعه ای از آن است. مدیریت شهری مجری تصمیم گیری های نهادهای حکومتی است، اگر چه در تصمیم سازی و سیاست گذاری مشارکت می کند و اجرا و نظارت را بر عهده دارد(Letawana,2017).مدیریت شهری چند هدفی و میان بخشی است. مفهوم حکمروایی که در مقیاس های گوناگون محلی، شهری، ملی و حتی بین المللی به کار می رود بر همیاری دولت و جامعه مدنی مبتنی است (Wildavsky,2017,45).این مفهوم بر این اصل بنیادی استوار است که دولت ها به جای آنکه به تنهایی مسئولیت کامل اداره جامعه را در تمام سطوح آن بر عهده گیرند و به تعبیر دیگر، حکومت کنند، باید در کنار شهروندان، بخش خصوصی و مردمی، به عنوان یکی از نهادها یا عوامل مسئول اداره جامعه محسوب شوند(برک پور، ۱۳۸۶، ۴۹۱). حکمروایی به افراد و سازمان هایی می پردازد که در فرآیند تصمیم گیری و اجرای تصمیمات نقش دارند. از دیدگاه انستیتو حکمروایی اوتاوا ، ترکیبی است از سنت ها (قواعد و آداب و رسوم) نهادها و فرآیندهایی که تعیین می‌کنند چگونه قدرت باید اعمال شود، چگونه شهروندان حق مشارکت و اعتراض دارند و چگونه تصمیمات در زمینه مباحث عمومی اتخاذ می گردد(ابراهیم پور و الیکی،1395). هدف از حکمروایی شهری تقویت فرآیند توسعه شهری است به گونه ای که در جامعه، زمینه و محیط مناسبی برای زندگی راحت و کارآمد شهروندان، به تناسب ویژگی های اجتماعی و اقتصادی آنان فراهم شود. از برآیند نظرات مختلف، حکمروایی خوب می‌بایست ۷ ویژگی عمده داشته باشد. بر این اساس این نوع حکمروایی مشارکتی، اجماع گرا، پاسخگو، شفاف، کارا و کارآمد، در بر گیرنده و پیر و قانون است. این حکمروایی تضمین می کند که فساد به حداقل برسد(El-Muwalla,2020)،دیدگاه های اقلیت‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد و صدای آسیب پذیرترین اقشار اجتماع در تصمیم سازی ها شنیده شود.محققان و مراکز علمی مختلف هر کدام ویژگی های خاصی را برای حکمرانی خوب در نظر گرفته اند، و مدل هایی را از آن استنباط نمودند(Hooghe and et al,2016).اما در مورد شاخص ها، آنچه تاکنون مورد پذیرش قرار گرفته و بر روی آن اجماع بیشتری وجود دارد؛ شاخص هایی است که سازمان ملل آنها را معرفی نموده که از جمله آن ها می توان به مسئولیت و پاسخگویی ، ثبات سیاسی و مبارزه با فساد ، دسترسی به اطلاعات ، شفافیت ، مشارکت ، قانون مندی  و عدالت اجتماعی اشاره نمود . در نهایت حکمروایی مطلوب شهری             می تواند به احیای شهری و مدیریت پایدار شهری تبدیل شود . احیای شهری به مفهوم تجدید حیات یا باز زنده سازی بخش هایی از نواحی شهری است که فاقد استانداردهای عمومی رایج زندگی شهری هستند. این نواحی در بخش های مختلف شهر شکل              می گیرند؛ مدیریت پایدار شهری نیز حداقل استفاده از منابع غیر قابل تجدید پذیر، پیشرفت در استفاده از منابع تجدید پذیر،  ظرفیت های جذب مواد زائد در سطح جهانی و محلی، محدودیت ها در نیازهای اساسی انسان را شامل می شود. با توجه به رویکرد پژوهش حاضر در زمینه پیشینه تحقیقات صورت گرفته در موضوع حکمروایی مطلوب شهری تا کنون تحقیقات و مطالعات             گسترده ای در جهان و ایران انجام گرفته که برخی از آن ها به شرح زیر ارائه می گردد:

خاتم و همکاران،1401، بررسی وتحلیل شاخص های حکمروایی شهری در کلانشهر تهران ، براساس یافته ها، شاخص‌ مسئولیت پذیری دارای بیشترین میزان اثرگذاری بر دیگر شاخص ها می باشد و شاخص‌ پاسخگویی دارای بیشترین میزان اثرپذیری از دیگر شاخص ها است.غلامی نورآبادی و همکاران ، 1401،تببین الگوی حکمروایی هوشمند با رویکرد مشارکت مردمی در تصمیم گیری شهری (نمونه موردی: شهر تهران) ، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مشارکت در تصمیم­گیری شهری بر روی حکمروایی هوشمند شهری تاثیر مثبت و مستقیمی دارد. محمودنیا و همکاران ، 1400،تبیین نقش حکمروایی خوب بر تاب آوری شهری (مطالعه موردی: محله امیریه ناحیه 2، منطقه 11 تهران) ، نتایج حاصله حکایت از آن دارد که مؤلفه‌های قانون‌مندی ، مشارکت ، مسئولیت و پاسخگویی ،شفافیت حکمروایی شهری بیشترین تأثیر را برتاب آوری دارند و با توجه به سطح معنی‌داری این مؤلفه‌ها نتایج آن قابل‌تعمیم است اما مؤلفه‌های جهت‌گیری توافقی، عدالت و بینش راهبردی کارایی و اثربخشی تأثیر چندانی برتاب آوری ندارند و با توجه به سطح معناداری آن‌ها نتایج آن قابل‌تعمیم نیست.اربابی سبزواری و قاسم پور ، 1400 ، تحلیلی بر جایگاه حکمروایی خوب شهری و نقش آن در نظام مدیریت و برنامه‌ریزی شهری (مورد مطالعه: شهرداری اهواز) ، نتایج پژوهش حاضر نشان می­ دهد که بُعد، رعایت انصاف و عدالت رتبه اول و توانمندی و ظرفیت اجتماعی شهروندان رتبه دوم و ابعاد: قانون­گرایی و حاکمیت؛ مسئولیت پذیری و پاسخگویی؛ اجماع­گرایی؛ تمرکززدایی و تسهیل مشارکت؛ شفافیت؛ کارایی و اثربخشی و بینش راهبردی رتبه های سوم تا نهم را کسب نمودند.Lu و همکاران (2022)، در مقاله‌ای تحت عنوان «حکمروایی یکپارچه شهری: یک پارادایم جدید از اقتصاد شهری»، به این نتیجه رسیده‌اند که همراه با ظهور جهانی‌شدن شهرها با مشکلاتی مانند نابرابری های اجتماعی، مکانی و تکه تکه شدن فضایی روبه روهستند در مواجهه با این چالشها روش های سنتی بخشی طاقت فرسا و بی اثر می‌باشد و به جای آن حکمروایی یکپارچه شهری به عنوان یک مفهوم جدید وجود دارد که یک تغییر در وضعیت اداری و راه روش تفکر از تصمیم گیرندگان در اجرای سیاست‌های توسعه اراضی است.Owusu و همکاران (2021)، در مقاله‌ای تحت عنوان «رهبری خوب شهری و مشارکت و جامعه مواد لازم برای حکمروایی خوب»، بررسی کردند که چگونه رهبری سیاسی و مشارکت در جامعه با هم می‌تواند به تصمیم موثر قانونی و سیاسی در زمینه حکومت شهری کمک کند و به این نتیجه رسیدند که اگر تعامل بین هردو ظرفیت افزایش یابد برای حاکمیت محلات خوب است. Yuan و همکاران (2021)، در مقاله‌ای تحت عنوان «تعیین وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در مادرید»، به این نتیجه رسیده‌اند که دربین شاخص‌های لحاظ شده ازنظر شهروندان بهترین وضعیت را شاخص مشارکت و بدترین وضعیت را عامل عدالت و مسئولیت و پاسخگویی داشته است. از دید کارشناسان نیز شاخص‌های پاسخگویی بهترین وضعیت و جهت گیری توافقی نامناسب‌ترین حالت را نشان می‌دهند.Kumar و همکاران (2021)، در مقاله‌ای با عنوان «بررسی توسعه محله‌های شهری با تأکید بر الگوی حکمروایی خوب شهری»، به این نتیجه رسیده‌اند که علیرغم وجود رابطه معنادار در محله‌ها، سطح توسعه و حکمروایی خوب شهری در بیشتر محله‌های مورد مطالعه از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده و شاخص‌های قانون‌مداری، پاسخگویی، مسئولیت‌پذیری، مشارکت و اجماع محوری از مهمترین دغدغه‌های شهروندان برای رسیدن به سطح خوب توسعه محله‌ای در محله‌های مورد مطالعه بوده است. Hamilton و همکاران (2020)، در مقاله‌ای تحت عنوان «بررسی تحلیلی عوامل زمینه ساز حکمروایی خوب، نمونه مورد مطالعاتی شهر آخن»، به این نتیجه رسیده‌اند که شیوه اداره شهر آخن با خصوصیات دوران ماقبل مدرن و فضای ارتباطی در این شهر با خصوصیات دوران مرسوم به مدرنیته یا سرمایه داری متأخر به زعم هابرمای، انطباق دارد در حالی که حکمروایی خوب محصول فرایندهای دوران مدرن است. این عدم انطباق، مانعی مهم در زمینه به کارگیری رهیافت حکمروایی خوب در آخن می باشد.

در زمینه جنبه نوآوری تحقیق ، می‌بایست اشاره گردد که وجه تمایز تحقیق حاضر و سایر تحقیقات صورت گرفته در زمینه حکمروایی خوب شهری ، این مساله  می باشد که تاکنون پژوهشی در سطح شهر همدان صورت نگرفته است و همچنین پژوهش های صورت گرفته بیشتر اهدافی نظیر بررسی شاخص های حکمروایی شهری را مورد مطالعه قرارداده اند در حالی که پژوهش حاضر ضمن سنجش چالش ها و محدودیت های حکمروایی شهری ، راهبردی موثر در راستای چالش های موجود بر مبنای تکنیک swot ارائه می نماید.

img0 

تصویر شماره 1.مدل مفهومی تحقیق ، ماخذ:(نگارنده ، 1401)

روش پژوهش         

در پژوهش حاضر ، روش تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی و کاربردی – پیمایشی می باشد . براي تدوين هر برنامه مديريتي، نياز به معيارها و تصميم گيري هايي وجود دارد و تصميم گيري همواره يكي از اقدامات مهم مديران در هر سازماني اعم از توليدي و يا اجرایی است. امروزه با توجه به سرعت و حجم اطلاعات و چالش و مشكلات پيش روي سازمان ها، ضرورت داشتن معيارهايي براي تعيين موقعيت و برنامه ريزي بر اساس نقاط ضعف و قوت بيش از پيش ضروري به نظر مي رسد. در پژوهش حاضر جامعه آماری از کلیه کارشناسان خبره و عالی مجموعه مدیریت شهر همدان تشکیل شده است که حجم نمونه آن بر مبنای روش کارشناسی تعداد 30 نفر تخمین زده شد . به منظور نمونه گیری پژوهش حاضر از روش نمونه گیری گلوله برفی انجام گرفت . مطالعه حاضر با توجه به اهمیت شناخت تبیین چالش ها و محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری شهر همدان از نرم افزار spss و مدل های آزمون میانگین و بینومال تست استفاده شده است(به این منظور چارچوب نظری پژوهش حاضر بر اساس مطالعات نظری به شرح جدول شماره 1 ارائه می گردد)و در راستای تدوین استراتژی و ارائه راهبردهای کاربردی از مدل swot در نرم افزار CRM مورد پردازش قرار گرفته است . این مدل از نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید شناخته شده برای تعیین استراتژی مناسب در راه های به حداقل رساندن ضعف ها استفاده شده است.با استفاده از این مدل در قالب یک رویکرد استراتژیک علاوه بر شناسایی قوت و ضعف های داخلی همچنین فرصت ها و تهدیدهای خارجی موقعیت شهر همدان از نظر حکمروایی شایسته در میان چهار موقعیت تهاجمی، محافظه کارانه، تدافعی و رقابتی مشخص می شود علاوه بر آن اولویت استراتژی ها بررسی و راهبردهای کاربردی با توجه به نوع استراتژی تدوین شده ارائه می گردد.

جدول شماره 1- چارچوب نظری پژوهش حاضر بر اساس مطالعات نظری

گویه های چالش ها و محدودیت های حکمروایی

منابع نظری

مشارکت شهروندان

(بیروتی و همکاران ، 1400) ،

(امیر انتخابی و همکاران ،1399) ، (شریف زاده اقدم و همکاران ، 1398) ، (اسکندری ثانی و همکاران، 1396) ، (بوچانی و همکاران ، 1396)

اثربخشی و کارایی

(امیر انتخابی و همکاران ،1399) ، (تابعی و همکاران ، 1396) ، (توکلی‌نیا و همکاران ، 1391) ، (رفیعیان و حسین پور، 1390)

ثبات سیاسی و مبارزه با فساد

(فیروزی و علیزاده ، 1396)،(مشکینی و موذن)،(شماعی و همکاران ، 1391)

دسترسی به اطلاعات

(خاتم و همکاران، 1401)، (اربابی سبزواری و قاسم پور، 1400) ، (امینیان و همکاران ، 1396)، (ابراهيم پور  و اليكي ،1395)

قانون مندی

(بیروتی و همکاران ، 1400) ، (امیر انتخابی و همکاران،1399) ، (سرایی و همکاران، 1393) ، (اطهاری ، 1386)

عدالت اجتماعی

(غلامی نورآبادی و همکاران ، 1401)،(امیرانتخابی و همکاران ، 1399)،(شریف زاده اقدم و همکاران ، 1398)

ماخذ:یافته های تحقیق

قلمرو جغرافیایی پژوهش

موقعیت جغرافیایی و ویژگی های شهر همدان

استان همدان با وسعتی برابر ١٩٤٩٣ کیلومتر 9/1 درصد از مساحت کل کشور را دربرمی‌گیرد. شهر همدان  نیز به عنوان یکی از شهرهای قدیمی ایران و جهان و مرکز استان همدان ، با وسعت ۷۲۵۲ هکتار علاوه بر مرکزیت سیاسی - اداری استان بخش قابل توجهی از امکانات آموزشی درمانی و رفاهی و غیره را در خود جای داده است. شهر همدان در سال 1400 دارای جمعیتی معادل (676,105 نفر) و تراکم نسبی ٧٦ نفر در هر کیلومتر مربع می باشد که حدود ٤٨ درصد از جمعیت استان همدان و ۹۳ درصد جمعیت شهری را شامل می شود(سالنامه آماری شهرداری همدان،1400).

img0 

نقشه 1. موقعیت جغرافیایی استان و شهر همدان ، منبع: مطالعات میدانی

بر اساس گزارش عملکرد جامع سالنامه آماری 1399 شهرداری همدان، جمعیت شهر همدان در دوره 1395-1385 از سال 1385 از 473,149 نفر به 554,406 نفر در سال 1400 بالغ شده است. جمعیت سایر دوره ها به ترتیب شامل ١٢٤١٦٧ نفر در سال ٤٥ ١٦٥٧٨٥ نفر در سال ٥٥ و ٢٧٢٤٩٩ نفر در سال ٦٥ و ٤٠١٢٨١ نفر در سال ٧٥ و  554,406در سال 95 گزارش شده است(سالنامه آماری شهرداری همدان،1400).آهنگ نرخ رشد جمعیت شهر همدان طی سال های (1400 - ۱۳۳۵) معادل ۳ درصد بوده و در حالی که طی این مدت نرخ رشد جمعیت استان ۲/۲ درصد بوده است. بدین ترتیب نرخ رشد شهر همدان ۱/۳ درصد بیشتر از نرخ رشد جمعیت استان بوده است. 

img0 

نقشه شماره 2 – تراکم جمعیت شهر همدان ، منبع:مطالعات میدانی

یافته­ها و بحث 

سنجش چالش ها و محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری شهرهمدان

در جهت تجزیه و تحلیل پرسش های آمار توصیفی چالش ها و محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری شهرهمدان، ابتدا پرسش ها از یک دیگر تفکیک گردید و سپس در نرم افزار SPSS عملیات کد گذاری انجام گرفت ، کد گذاری به صورت طیف لیکرت ، اعداد 1 تا 5 ثبت گردید و پس از آن داده های پرسشنامه ها  در محیط نرم افزار و در قسمت Data view ثبت گردید، پس از آن با استفاده از دستور frequencies میانگین هر یک از سوال ها و طبقه بندی آن ها در یک جدول کلی ثبت گردید که نتایج آن به صورت زیر می باشد:

جدول شماره 2. گویه های مورد بررسی هر یک از شاخص های چالش های حکمروایی خوب شهری

ردیف

پرسش

خیلی زیاد

زیاد

متوسط

کم

خیلی کم

میانگین

1

میزان مسئولیت پذیری

0

3

12

15

0

3.40

2

همکاری با جوانان در شکل گیری تشکل های مردمی غیردولتی

0

3

14

9

4

3.47

3

آگاهی شهروندان

1

12

5

11

1

2.97

4

جلب مشارکت مردم از طریق تشکیل و فعالیت شوراهای محلی مناطق

2

3

12

11

2

3.27

5

همکاری شهروندان در تصمیم گیری های شهری

0

2

16

10

2

3.40

6

نقش مردم در اجرای طرح های توسعه شهری

0

2

4

23

1

3.77

7

مشارکت در سرمایه گذاری های اقتصادی محله و غیره

3

9

4

13

1

3

8

تنوع و دامنة خدمات شهری

4

17

9

0

0

2.17

9

اطلاع از آخرین دستاوردهای تحقیقی و معرفی نوآوری ها

0

22

2

6

0

2.47

10

خصوصی سازی ارائة خدمات شهری

0

3

7

9

0

3.93

11

استفاده بهینه از منابع در جهت ارائة خدمات

0

19

9

0

0

2.64

12

مدت زمان اجرای طرح ها

0

0

1

22

6

4.17

13

تأمین نیاز خدماتی شهروندان و غیره

3

4

22

1

0

2.70

14

نمایندگی محلی برای بازرسی ارائة گزارش فساد

0

0

2

9

19

4.57

15

افشای درآمد/ دارایی مقامات محلی و بستگان آنها قبل از تصدی شغل

0

0

6

14

10

4.13

16

فامیل گرایی در مدیریت شهری

0

0

2

14

14

4.40

17

مجازات های سنگین برای مسئولین مفسد در ادارات مربوطه

0

1

6

17

6

3.93

18

توجه به شایسته سالاری در انتخاب مسئولین

0

3

8

18

1

3.57

19

گردش آزاد اطلاعات و سهولت دسترسی به آن

0

9

9

10

2

3.17

20

روشن بودن اقدامات و آگاهی مستمر شهروندان از روندهای موجود

0

0

6

13

11

4.17

21

انتشار رسمی(قراردادها و مناقصه ها، بودجه ها و حساب ها)

0

5

4

13

8

3.80

22

اعلام عمومی طرح ها و برنامه های توسعة شهری

0

0

2

19

9

4.23

23

میزان آگاهی شهروندان از قوانین و مقررات توسعة شهری برای رعایت آنها

0

4

7

7

12

3.90

24

تناسب قوانین با مسائل شهری موجود

0

1

3

16

1

3.27

25

وجود قوانین کارآمد

0

0

6

18

6

4

26

پاسخگویی قوانین شهری حال حاضر به نیازها

0

0

4

15

11

4.11

27

احترام به قوانین از طرف مدیران

0

25

2

3

0

2.26

28

توزیع یکسان خدمات در سطح شهر

2

8

15

3

2

2.83

29

ایجاد فرصت های مناسب برای همة شهروندان

در زمینة ارتقای وضعیت رفاهی

0

3

4

15

8

4.23

30

عدالت در ضوابط منطقه بندی و مقررات شهرسازی

0

0

5

11

14

4.35

31

مقابلة یکسان با فعالیت های غیرقانونی

0

1

0

14

15

4.43

32

وجود منشور شهروندی (حق دسترسی به خدمات اولیه) و غیره

0

0

0

5

25

4.79

ماخذ:یافته های تحقیق

بر اساس نتایج به دست آمده از آمار توصیفی چالش ها و محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری شهرهمدان ، نتایج نشان             می دهد عوامل عدم مقابلة یکسان با فعالیت های غیرقانونی امور شهری ، ضعف نمایندگی محلی برای بازرسی ارائة گزارش فساد ، عدم برخورداری از عدالت در ضوابط منطقه بندی و مقررات شهرسازی ، فامیل گرایی و انتصابات خویشاوندی در مدیریت شهری و عدم پرداختن و اعلام عمومی حکمروایی در طرح ها و برنامه های توسعة شهری از مهمترین و تاثیرگذارترین چالش ها و محدودیت ها در حکمروایی مطلوب شهری می باشد و عواملی نظیر تنوع و دامنة خدمات شهری ، عدم احترام به قوانین از طرف مدیران و عدم اطلاع از آخرین دستاوردهای تحقیقی و معرفی نوآوری ها توسط شهروندان به عنوان عوامل چالشی و محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری محسوب نمی شوند . 

راهبرد مطلوب شهر همدان در زمینه حکمروایی شهری با استفاده از تحلیل فرصت ها ،                ضعف ها ، تهدیدها و قوت ها

در راستای ارائه راهبرد مطلوب شهر همدان در زمینه حکمروایی شهری ، از مدل swot استفاده می گردد:

مدلSWOT، ابتدا در جهت تعیین پتانسیل و ظرفیت یک موضوع و یا یک میان، عوامل درونی و بیرونی موثر بر آن را بررسی کرده و سپس با استفاده از این نتایج، راهبردهای مختلف در جهت ایجاد تصمیمات و پیش بینی ها و راهکارهایی برای بهبود آن میان یا موضوع تعیین می گردد.برای هر موضوع یا هر میان، عوامل مختلفی در نحوه کیفیت عملکرد آن تاثیر می گذارد.این عوامل عموما در دو دسته از عوامل جای می گیرند:

عوامل درونی: این عوامل، عواملی هستند که در درون خود سیستم یا منطقه وجود دارند و در تعیین وضعیت منطقه موثر می باشند. در مدل SWOT ، عوامل درونی شامل نقاط قوت Strengths و نقاط ضعف Weaknesses یک سیستم یا سازمان یا منطقه می باشند. شناسایی نقاط قوت ، راه تقویت سیستم را آشکار کرده و در کنار آن، شناسایی نقاط ضعف، باعث می شود که ا این نقاط ضعف به نفع نقاط قوت استفاده کرد.

عوامل بیرونی: آنهایی هستند که از کنترل منطقه خارج بوده و از بیرون بر سیستم اثر می گذارند. به نوعی مرتبط به فرایندهایی است که در خارج از محدوده آن منطقه به وقوع می پیوندد.عوامل بیرونی شامل فرصت ها Opportunities و تهدیدها threats می باشند. یعنی چه عواملی از بیرون به عنوان یک فرصت تلقی می شوند که می توانند در جهت پیشرفت یک منطقه موثر باشند و از طرفی چه عواملی یک تهدید محسوب شده که برای منطقه خطر ساز است که باید از آن دوری کرد و آن را به فرصت تبدیل کرد.

تحلیل عوامل محیط داخلی (IFE)

در جهت شناسایی عوامل محیط داخلی و شناخت قوت ها و ضعف ها در حکمروایی شهری شهر همدان تعداد 18 شاخص در قالب 9 ضعف و 9 قوت مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفت که نتایج آن به صورت جدول شناره 3 است .

جدول شماره 3-عوامل محیط داخلی IFE حکمروایی شهری شهر همدان

امتیاز وزن دار

امتیاز وضع موجود

نرمالیزه کردن

وزن

قوت ها  S

 

0.33

4

0.08

4

افزایش سطح سواد و آگاهی شهروندان و مدیریت نسبت به گذشته در شهر همدان

S1

0.24

3.98

0.06

3

میزان تمایل بالای شهروندان همدان به مشارکت در طرح ها و برنامه های شهرداری همدان در مناطق مختلف

S2

0.33

4

0.08

4

کاهش مشکلات شهرها در شناسایی مشکلات و نارسایی های شهرها با اجرایی شدن مدیریت یکپارچه

S3

0.26

2.56

0.10

5

طرح گفتمان و شناسایی ظرفیت هاي رویکرد منطقه گرایی نـوین و حکمروایـی خوب شهری

S4

0.25

3.04

0.08

4

توجه نسبی نهادهاي مختلف به همگرایی در هدایت و نظارت برای قـدامات مداخله اي در صیانت و توسعه شهر

S5

0.27

4.4

0.06

3

سوابق بالای علمی و تجربی مدیران ارشد شهرداری مناطق

S6

0.20

2.46

0.08

4

ارائه خدمات به شهروندان به طور کامل و ارائه دستور کارها و پاسخ های کامل به آنها

S7

0.16

2.58

0.06

3

فعالیت مثتمر سامانه های 137 در جهت رفع مشکلات و شکایات شهروندان

S8

0.28

3.38

0.08

4

تهیه و پیگیری لایحه مدیریت یکپارچه شهری توسط شهرداری های کلانشهرها

S9

 

 

 

 

ضعف ها W

 

0.15

3.62

0.04

2

اقتصاد سیاسی فضا و بورس بازی زمین و مسکن در همدان

W1

0.16

3.98

0.04

2

عدم سطح سواد و آگاهی لازم شهروندان در ارتباط با مسائل شهری و مسائل مرتبط با زیرساخت های شهر همدان

W2

0.11

2.66

0.04

2

عدم موفقیت طرح ها و راهبردها ی اصولی شهرداری های مناطق در جهت رسیدن به اهداف خرد و کلان شهرداری در همدان

W3

0.08

4.06

0.02

1

عدم شفافیت در برخورد با تخلفات اداری

W4

0.11

2.74

0.04

2

سوابق علمی و تجربی شهردار شهر همدان و اعضای شورای شهر

W5

0.16

3.84

0.04

2

متمرکز بودن قدرت در شهرداری مرکز

W6

0.08

3.84

0.02

1

عدم وجود ساز وکارهای قانونی برای هدایت مطالبات مردمی

W7

0.08

3.76

0.02

1

عدم پشتیبانی مطمئن برای درك و نظرات کارکنان منطقه

W8

0.15

3.64

0.04

2

شایسته سالاری در شهرداری منطقه

W9

3.38

 

1

49

جمع

 

ماخذ: نگارنده

با توجه به جدول شماره 3 ، اگر خروجی کمتر از مقدار 2.5 باشد ، نشانه ضعف است و اگر خروجی بیش از 2.5 باشد، نشانه قوت است. در جدول حاضر IFE ، عدد به دست آمده 3.38 است که نشان دهنده قوت می باشد .

img0 

نمودار 1-تحلیل عوامل نقاط قوت در زمینه حکمروایی شهری شهرهمدان ، ماخذ: نگارنده

img0 

نمودار 2-تحلیل عوامل نقاط ضعف در زمینه حکمروایی شهری شهرهمدان ؛ ماخذ : نگارنده

 

تحلیل عوامل محیط خارجی (EFE)

در جهت شناسایی عوامل محیط خارجی و شناخت فرصت ها و تهدیدها در در زمینه حکمروایی شهری شهرهمدان تعداد 16

شاخص در قالب 9 تهدید و 7 فرصت مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفت که نتایج آن به صورت جدول شماره 4 است .

جدول شماره 4-ارزیابی عوامل محیط خارجی در زمینه حکمروایی شهری شهرهمدان

امتیاز وزن دار

امتیاز وضع موجود

نرمالیزه کردن

وزن

فرصتها O

 

0.27

2.58

0.11

4

ایجاد و ارتقاء فنآوری نوین در شهرداری مناطق مختلف شهر همدان

o1

0.17

2.18

0.08

3

دارا بودن طرح های موضعی و موضوعی

o2

0.19

2.46

0.08

3

اهمیت و توجه به همدان به مثابه شهری بزرگ با پیشینه تاریخی و گردشگری

o3

0.23

2.2

0.11

4

ساختار سازمانی مناسب در سیستم شهرداری

o4

0.29

2.74

0.11

4

تغییر رویکرد شهرداری از نهادی خدماتی به نهاد اجتماعی

o5

0.24

3

0.08

3

برگزاری دورهای آموزشی درجهت تکریم ارباب رجوع در منطقه

o6

0.24

3

0.08

3

اهمیت و توجه به همدان به مثابه شهری بزرگ با پیشینه تاریخی و گردشگری

o7

 

 

 

 

تهدیدها T

 

0.18

3.4

0.05

2

ضعف همکاری های بین بخشی در میان دستگاه های اجرایی

T1

0.18

3.42

0.05

2

ضعف همکاری بخش خصوصی با شهرداری منطقه

T2

0.22

4.22

0.05

2

عدم طراحی راهبردهای اصولی در جهت رسیدن به اهداف خرد و کلان شهرداری در شهر همدان

T3

0.08

3.04

0.03

1

تهیه برنامه میان بخشی دستگاه های دخیل در امر گردشگری و حمایت همه جانبه از این برنامه و اعلان عمومی آن

T4

0.18

3.46

0.05

2

عدم حسن شهرت شهرداری در بین شهروندان همدان

T5

0.08

3.04

0.03

1

وجود فساد اداری و روحیه رانتی

T6

0.10

3.62

0.03

1

عدم ایجاد ساز و کارها در مینه برنامه ریزی محله محور توسط شهرداری همدان

T7

0.11

4

0.03

1

اقتصاد سیاسی فضا و بورسبازی زمین و مسکن در اطراف همدان

T8

0.21

4.02

0.05

2

عدم کنترل منسجم و اعمال سیاست های ناهماهنگ در مدیریت شهری

T9

2.97

 

1

38

جمع

 

ماخذ: نگارنده

با توجه به جدول شماره 4 ، اگر خروجی کمتر از مقدار 2.5 باشد ، نشانه تهدید است و اگر خروجی بیش از 2.5 باشد ، نشانه فرصت است . در جدول حاضر EFE ، عدد به دست آمده 2.97 است که نشان دهنده فرصت می باشد.

img0 

نمودار 3-تحلیل عوامل نقاط فرصت در در زمینه حکمروایی شهری شهرهمدان ؛ ماخذ : نگارنده

img0 

نمودار 4-تحلیل عوامل نقاط تهدید در در زمینه حکمروایی شهری شهرهمدان ؛ ماخذ : نگارنده

نتایج دو جدول نقاط قوت و ضعف و همچنین نقاط فرصت و تهدید نشان می دهد که استراتژی به دست آمده از نوع استراتژی SO است .

در اجرای استراتژی‌های SO یا راهبرد تهاجمی ، می‌توان با استفاده از نقاط قوت داخلی از فرصت‌های خارجی حداکثر بهره برداری را نمود. هر سازمانی علاقه مند است که همیشه در این موقعیت قرار داشته باشد تا بتواند با بهره گیری از نقاط قوت داخلی از فرصت‌ها و رویدادهای خارجی حداکثر استفاده را بنماید. در واقع در این استراتژی تمام دستگاه‌ها خواهان وضعیتی هستند که قـادر باشـند توأمان قـوت و فرصت‌های خـود را بـه حـداکثر برسانند. برخلاف راهبرد دفاعی که یک‌راه حل واکنـشی اسـت راهبـرد تهـاجمی یک‌راه حـل کنش گر می باشد. در چنین وضعیتی سازمان با استفاده از نقاط قوت خویش در جهـت گـسترش بازار تولیدات و خدمات خود گام برمی‌دارد. باید توجه داشت که اگرچه هر سازمانی ممکن است موقتا از راهبردهای سه گانه قبلی استفاده نماید لیکن خواست و تلاش همه سازمان‌ها نیل به وضعیتی است که در آن با استفاده از نقاط قـوت خـود از فرصت‌های موجود در محیط خارجی نهایت بهره را ببرند.

img0 

نمودار 5- نمودار مجموع وزن های عوامل محیط داخلی و خارجی  ، ماخذ: نگارنده

با توجه به نمودار نتیجه ای که حاصل می شود این مسئله است که فرصت ها در زمینه حکمروایی شهری شهرهمدان ، بیشتر از سایر عوامل است و می توان بر روی فرصت ها و قوت های موجود در زمینه حکمروایی شهری شهرهمدان در جهت اجرای صحیح حکمروایی شهری شهرهمدان استفاده نمود و از مجموع امکانات آن در جهت بهبود وضعیت حاضر  و ارتقاء حکمروایی و ساختارهای آن تلاش نمود. در این زمینه با اجرای استراتژی کوشش می شود تا با استفاده از نقاط قوت از فرصت های خارجی بهره برداری شود که عبارتند از :

·       فراهم نمودن زمینه ایجاد هماهنگی های بین سازمانی از طریق تسهیل و بازنگری در قوانین

·       به کارگیری توانمندی های بخش خصوصی در زمینه های مختلف اجرایی و مدیریتی

·       توسعه خدمات الکترونیک و فراهم نمودن دسترسی شهروندان به اطلاعات

·       تصویب قوانین الزام آور جهت افزایش مشارکت و هماهنگی سازمان های اداره امور شهری با یکدیگر

·       تدارک شرایط مشارکت مستقیم همه شهروندان در فرآیندهای تصمیم گیری و سیاست گذاری ها با فراهم نمودن زمینه مدیریت مشارکتی

·       وجود فضاها و بافت های با هویت و علاوه بر آن وجود حفظ هویت مکانی قوی در شهر همدان حاکی از آن است که این شهر پتانسیل تبدیل شدن به یک شهر فرهنگی را دارد .

نتیجه­گیری     

شاخص های حکمروایی مطلوب شهری از اهمیت زیادی در مدیریت شهرها برخوردار هستند اما مدیریت شهری همدان در اجرای رویکرد حکمروایی خوب شهری با مشکلات عدیدهای روبرو بوده است: مدیریت متمرکز، فراهم نبودن زمینه لازم در اجرا و به کارگیری حکمروایی، عدم آگاهی مدیران شهری از شاخص های حکمروایی مطلوب شهری، عدم اعتماد شهروندان جهت مشارکت با مدیریت شهری، همچنین ناکارآمدی مدیریت شهری در به کارگیری شهروندان در عرصه امور شهری محسوس است. مشارکت؛ بر مبنای مشارکت شهروندان در فرایند تصمیم گیری و مشارکت شهروندی در امور مسائل شهری استوار است. شفافیت؛ اختیار دادن به شهروندان برای تبدیل شدن به حسابرسانی در جامعة شهری و داشتن حم اظهار نظر و دسترسی آزاد به اطلاعات است که در ساختار مدیریت شهری در جهت اعتمادسازی و کاهش سطح فساد اداری یکی از الزامات مدیریت شهری است. عدالت محوری به عنوان یکی دیگر از شاخص های مهم حکمروایی مطلوب شهری مطرح بوده و تأکید بر این است که در حکمروایی شهری مطلوب، همة گروه ها و افراد جامعة شهری، به ویژه گروه های آسیب پذیر، زنان و کودکان و فقرای شهر و ... باید فرصت مناسب و برابر و تخصیص عادلانه در زمینة ارتقاء وضعیت رفاهی و دسترسی به منابع و امکانات شهری داشته باشند و شاخص اجماع پذیری مستلزم وجود ارتباط و تلاش مشترک میان مدیریت شهری با سایر بخش های دخیل و تأثیرگذار در اداره و مدیریت شهری است. به منظور تقویت حکمروایی خوب، نیاز به تقویت هر یک از شاخص ها الزام می یابد که در نهایت با تعامل سازنده بین مدیران و شهروندان زمینه برای افزایش عملکرد مدیریت شهری فراهم می گردد. در مورد چالش‌ها و محدودیت‌های حاکمیت شهری مطلوب در شهر همدان، نتایج نشان می‌دهد که عواملی مانند عدم مقابله یکسان با فعالیت‌های غیرقانونی در امور شهری، ضعف نمایندگی محلی در بازرسی و گزارش دهی فساد، عدم عدالت در ضوابط منطقه‌بندی و مقررات شهرسازی، فامیل‌گرایی و انتصابات خویشاوندی در مدیریت شهری، عدم پرداختن و اعلام عمومی حاکمیت در طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری، از مهمترین و تأثیرگذارترین چالش‌ها و محدودیت‌ها در حاکمیت شهری مطلوب به حساب می‌آیند. همچنین، عواملی مانند تنوع و دامنه خدمات شهری، عدم احترام به قوانین توسط مدیران و عدم آگاهی از آخرین دستاوردهای تحقیقی و ارائه نوآوری‌ها توسط شهروندان، به عنوان عوامل چالشی و محدودیت‌های حاکمیت شهری مطلوب محسوب نمی‌شوند.

و در نهایت راهبرد به دست آمده در زمینه حکمروایی شهری با استفاده از تحلیل فرصت ها ، ضعف ها ، تهدیدها و قوت ها ، نتایج نشان داد راهبرد به دست آمده از نوع so می باشد می‌توان با استفاده از نقاط قوت داخلی از فرصت‌های خارجی حداکثر بهره برداری را نمود. هر سازمانی علاقه مند است که همیشه در این موقعیت قرار داشته باشد تا بتواند با بهره گیری از نقاط قوت داخلی از فرصت‌ها و رویدادهای خارجی حداکثر استفاده را بنماید. در واقع در این استراتژی تمام دستگاه‌ها خواهان وضعیتی هستند که قـادر باشـند توأمان قـوت و فرصت‌های خـود را بـه حـداکثر برسانند. در این زمینه مهمترین فرصت های شهر همدان در راستای استفاده از راهبردهای مطلوب حکمروایی شهری شامل عواملی نظیر تغییر رویکرد شهرداری از نهادی خدماتی به نهاد اجتماعی ، ایجاد و ارتقاء فنآوری نوین در شهرداری مناطق مختلف شهر همدان ، اهمیت و توجه به همدان به مثابه شهری بزرگ با پیشینه تاریخی و گردشگری و برگزاری دوره های آموزشی درجهت تکریم ارباب رجوع در منطقه است و برترین نقاط قوت آن کاهش مشکلات شهرها در شناسایی مشکلات و نارسایی های شهرها بـا اجرا یـی شـدن مـدیریت یکپارچه، افزایش سطح سواد و آگاهی شهروندان و مدیریت نسبت به گذشته در شهر همدان و سوابق علمی و تجربی شهردار شهر همدان و اعضای شورای شهر است.

به طور کلی مهمترین پیشنهادهایی که می توان در خصوص حکمروایی مطلوب شهری و کاهش چالش های آن در شهر همدان عنوان نمود ، همان راهبردهایی می باشند که می توان به دو بخش تقسیم نمود:

1-راهبردهای با اولویت اول و چشم انداز چهار سال آینده

·       واکاوی و آسیب شناسی طرح های توسعه شهری مبیّن این مهم است که می توان از دو مقوله محوری(عدم تحقق و ناکارآمدی) به عنوان مقوله های هسته ای در پژوهش ها نام برد.در واقع نوعی نگاه تک بعدی در اهداف طرح های توسعه ای شهر همدان کاملا مشهود است که تنها جنبه های کالبدی و جمعیتی  در طرح های توسعه شهری همدان مدنظر قرار گرفته است و در این زمینه لزوم بازنگری در طرح های توسعه شهری همدان با توجه به وجود نخبگان و مدیران باسابقه علمی و اجرایی در این شهر امری ضروری به نظر می رسد.

·       با ظهور و گسترش روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال های اخیر حرکت به سمت تحقق حکمرایی الکترونیک در شهرهای جهان به عنوان یکی از محورهای حوزه تعامل حکمروایی خوب و فناوریهای نوین حائز اهمیت است. با توجه به وضعیت موجود و ضعف های شهر همدان در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT و همچنین عدم تأکید بر استفاده از ایـــن شـاخص هـا مسلماً می تواند به مدیریت شهر همدان صدمات جبران ناپذیری وارد کند. در حقیقت با توجه به این که شاخص های حکمروایی درباره موضوع کمک به توسعه پایدار شهری و توسعه یکپارچه شهری متشکل از مردم و مدیران تأکید دارند ادامه این روند نه تنها مشکلات مختلفی را در زمینه مشارکت مردم و تعاملات مختلف برای توسعه شهری به وجود می آورد؛ بلکه برنامه های گوناگون شهری نیز به جایگاه استاندارد و پایداری منجر نمی شوند. بنابراین، مدیران شهری همدان بایستی با به کارگیری شاخص های حکمروایی و اهمیت دادن به این مساله ، فناوری های نوین از جمله ICT را سرلوحه برنامه ریزی برای شهر همدان قرار دهند و از طریق فناوری های هوشمند گزارش های سالانه و طرح های احداث شده شهری ، مسائل و مشکلات را با شهروندان در میان بگذارند و همچنین شهروندان را از طریق این سیستم ها در طرح ها و پروژه های شهری مشارکت دهند.

·       قوانین و برنامه های توسعه شهری ایران با اصول حکمروایی شایسته شهری ارتباط دارند، اما به ندرت با آنها منطبق هستند،لذا لازم است اجماع مدیران محلی و ملی برای اجرای مدیریت یکپارچه شهری شهر همدان در دستورکار قرار گیرد و هماهنگی بین سازمانی میان آن ها صورت گیرد .

·       برنامه های توسعه شهری همدان ، صرفاً با اهدافی نظیر استانداردسازی فنی، عملکردی و سازمانی مدیریت شهری همدان تدوین شده اند. برنامه های توسعه شهری این شهر با ضعف هایی گسترده نظیر در این رابطه لزوم بازنگری در طرحهای توسعه شهری همدان امری ضروری به نظر می رسد.

·       شفاف سازی نحوه مصرف عوارض وصول شده از شهروندان همدان که سبب اعتماد مردم به شهرداری و همکاری بیشتر آنان با مسؤولان شهری میشود و همین طور بهینه سازی مصرف این عوارض در جهت بالا بردن کیفیت فضاهای شهری و            پروژه های عمرانی جبران کمبودهای سرانه های شهری و... .

·       با توجه به افزایش مشکلات شهر همدان و افزایش جمعیت این شهر در سال های اخیر ، ایجاد شورایاری های محله ها به مانند شورایاری های کلانشهرهای ایران نظیر تهران و اصفهان ، امری ضروری به نظر می رسد .

·       با توجه به مشکلات اخیر برخی از محله های شهرهمدان در زمینه های برخورداری از امکانات بهداشتی – آموزشی و تفریحی،توجه به مساله عدالت و آمایش شهری عدالت گرا به وسیله اسناد حکمروایی شهری امری ضروری به نظر می رسد که در نهایت این گونه اقدامات بتواند به کاهش شکاف های ایجاد شده در بین مناطق و محله ها منجر شود.

2-راهبردهای با اولویت دوم و چشم انداز پس از چهارسال

·       در تمامی شهرهای ایران از جمله همدان ، چالش های گسترده ای از جمله از هم گسیختگی روابط اجتماعی در شهر ، شهرنشینی ، کاهش همکاری و تعاون ، ضعف در حمایت های اجتماعی جامعه محلی در برنامه های شهری ، به دلیل نبود الگوی حکمروایی خوب شهری می باشد که در این زمینه بیشتر برنامه ها از بالا به پایین انجام شده است .لذا لازم است موثرترین شیوه ها در امر حکمروایی(به عنوان نمونه شیوه مدیریتی NBN1) که در شهرهای معاصر جهان نظیر روچستر ایالت نیویورک آمریکا نیز اجرا شده است ، بایستی در شهر همدان و کلیه شهرهای ایران مورد نظر و اجرا قرار گیرد .

·       نگاه تخصصی و همه جانبه به برپایی نمایشگاه های فصلی به عنوان یک منبع درآمد برای نهادهای مدیریت شهری و تخصیص این منابع به اموری همچون گسترش خدمات شهری ضروری اعم از بانک ها ادارات و... در مناطق چهارگانه شهر همدان.

·       فراهم نمودن زمینه های لازم جهت به کارگیری توان و قابلیتهای بخش خصوصی در اداره و اجرای امور شهری.

·       در نظر گرفتن تعدادی از شاخص های حکمروایی شهری در جهت بهبود مدیریت شهری شهر همدان.

·       ایجاد تغییرات ساختاری در نظام اداری و تصمیم گیری کشور از تراکم زایی به سوی تراکم زدایی در جهت بهبود روند تصمیم گیری مدیریت شهری همدان.

 

منابع

ابراهيم پور حبيب،اليكي فهيمه. (1395)،بررسی نقش حکمرانی خوب در کارآمدی دولت ها،كنفرانس بين المللي نخبگان مديريت،دوره 1.

اربابی سبزواری آ و قاسم پور آ. (1400). تحلیلی بر جایگاه حکمروایی خوب شهری و نقش آن در نظام مدیریت و برنامه‌ریزی شهری (مورد مطالعه: شهرداری اهواز). فصلنامه علمی تخ ی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 5(16)،18-42.

اسکندری ثانی، محمد، ملازاده، مهدی و پورداداش، امیر. (1396). ارزیابی میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری بر اساس الگوی حکمروایی شایسته شهری، مورد شناسی: منطقه آزاد ارس (شهر جلفا). فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای، 7(27)،159-168.

اطهاری، کمال. (1386). حکمروایی شهری و مبانی نظری و ضرورت شکل گیری آن در ایران. جستارهای شهرسازی، شمارۀ 19و20.

امیرانتخابی، شهرام، حسینی، سیدعلی و میثمی،سعید. (1399). تحلیلی بر ارتباط حکمروایی خوب و توسعه ی کارآفرینی شهری (مورد: شهر رشت). مهندسی جغرافیایی سرزمین، 4(1)،224-206.

امینیان ناصر، سیدنقوی میرعلی، جهانیان منوچهر، امامی سید محسن. (1396)،وضعیت ارزیابی شاخص‌های حکمروایی مطلوب در توسعه گردشگری شهری (مورد مطالعه: شهر تهران). فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری.  ۵ (۱۸) : ۱۲۷-۱۳۹.

برک پور، ناصر و اسدی، ایرج. (1387)،نظریه های مدیریت و حکمروایی شهری، گزارش نهایی طرح پژوهشی قرارداد شماره 32122،دانشگاه هنر(دانشکده معماری و شهرسازی).

بوچانی، محمدحسین، صرافی، مظفر، توکلی نیا، جمیله و دشتی، علی. (1396). تحلیل ساختاری حاکمیت ملی و مدیریت محلی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در پرتو رویکرد حکمروایی شایسته شهری. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 9(2)،211-236.

بیروتی، علی، زیاری، کرامت الله و سلطان زاده، حسین. (1400). ارزیابی و تحلیل وضعیت شاخص های حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر گناوه). دانش شهرسازی، 5(2)، 79-94.

تابعی، نادر، کریمی، آرام، مرادی، ثروت‌اله. (1396)،توسعه پایدار محله‌ای در چارچوب حکمروایی خوب شهری (مورد مطالعه: محلات شش شهرداری تهران)»، فصلنامه علمی، پژوهشی جغرافیا و مطالعات محیطی، دانشگاه آزاد نجف آباد، دوره 6، شماره 22، 36 -21.

توکلی‌نیا، جمیله، اسکندرپور، مجید، برغمندی، مجتبی. (1391)،«درآمدی بر حکمروایی خوب شهری، فصلنامه­نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی»، ش. اول، 152-135.

خاتم، سعید، احمدی، سید عباس و خاتم، مهناز. (1402). بررسی و تحلیل شاخص‌های حکمروایی شهری در کلان‌شهر تهران با استفاده از روش دیمتل فازی. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 34(3)،51-64.

رجب زاده نوبخت،ساناز. (1395)،شناسایی سازوکارهای توانمندسازی شورایان محلات شهر تهران مورد مطالعه پهنه شمالی کلانشهر تهران،پایان نامه کارشناسی ارشد،گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه تهران.

رضایی، محمدرضا و شمشیری،مسلم. 1391 ، بررسی و ارزیابی جایگاه نظام حکمروایی خوب شهری در ساختار مدیریتی شهر شیراز ،چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و  مدیریت شهری، 20 و 21 اردیبهشت.

سرایی، محمدحسین، شاه کرمی، نعمت، انیژ، حجت و کمانداری، محسن. (1393). ارزیابی و تحلیل مدیریّت شهری با تأکید بر شاخص‌های حکمروایی مطلوب شهری (مطالعه موردی: شهر خرم آباد). جغرافیای اجتماعی شهری، 1(1)، 43-61.

شریف زاده اقدم ابراهیم، شیخی عبداله، حیدری تاشه کبود اکبر. (1398).ارزیابی مشارکت شهروندان در حکمروایی خوب شهری (نمونه موردی: شهر پیرانشهر) . مطالعات محیطی هفت حصار.  ۷ (۲۸) :۴۵-۶۰.

شماعی، علی، آدینه وند، علی‌اصغر و حاجی‌زاده، مریم. (1391). ارزیابی عملکرد شهرداری ها بر اساس حکمروایی خوب شهری (مطالعه ی موردی: شهر یاسوج). مطالعات مدیریت شهری، 4(شماره 3(پیاپی 11))، 1-20.

غلامی نورآباد هادی، میره ای محمد، جاوید علیرضا. (1401).تببین الگوی حکمروایی هوشمند با رویکرد مشارکت مردمی در تصمیم گیری شهری (نمونه موردی: شهر تهران). برنامه‌ریزی و آمایش فضا.; ۲۶ (۱ و ۱۴۰۱) :۱۳۹-۱۱۹.

فیروزی، محمد علی و علیزاده، هادی. (1396)، تحلیل و پیش بینی تحقق رویکرد حکمروایی شهری در مدیریت شهری اهواز، فضای جغرافیایی، تابستان، دوره 17، شماره 58. :۲۶۵-۲۸۴.

محمودنیا علیرضا، زیاری یوسفعلی، سرور رحیم. (۱۴۰۰)، تبیین نقش حکمروایی خوب بر تاب آوری شهری (مطالعه موردی: محله امیریه ناحیه ۲، منطقه ۱۱ تهران). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی; ۲ (۳) :۱۵۷-۱۴۱.

مشکینی، ابوالفضل و موذن، سهراب. (1394). تحلیل حکمروایی مطلوب شهری در پایداری شهرها مطالعه موردی: شهر عجب‌شیر. آمایش محیط، 8(29)، 99-132.

معروف نژاد، عباس و خواجوی نیا، لاله. (1399). ارزیابی و رتبه بندی برخی از مؤلفه های حکمروایی در مناطق شهری شرق کلانشهر اهواز از دیدگاه شهروندان وکارشناسان با استفاده از تکنیک MABAC. جغرافیا و مطالعات محیطی، 9(34)، 89-106.

نصیری هنده خاله،اسماعیل. (1400)،سنجش و ارزیابی اثرات حکمروایی خوب بر بازآفرینی پایدار بافت های فرسوده شهری خرم آباد. مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی.; ۲ (۴) :۱۳۳-۱۵۰.

Bibri، S. E.، & Krogstie، J. (2017). Smart sustainable cities of the future: An extensive interdisciplinary literature review. Sustainable cities and society، 31، 183-212.

Bibri، S. E.، Krogstie، J.، & Kärrholm، M. (2020). Compact city planning and development: Emerging practices and strategies for achieving the goals of sustainability. Developments in the built environment، 4، 100021.

Cech، T. V. (2018). Principles of water resources: history، development، management، and policy. John Wiley & Sons.

Crane، A.، Matten، D.، Glozer، S.، & Spence، L. J. (2019). Business ethics: Managing corporate citizenship and sustainability in the age of globalization. Oxford University Press، USA.

Demirgüç-Kunt، A.، Klapper، L.، Singer، D.، & Ansar، S. (2022). The Global Findex Database 2021: Financial inclusion، digital payments، and resilience in the age of COVID-19. World Bank Publications.

El-Muwalla، M. (2020). The implementation of good governance at Jordanian Universities: A fiction or a reality?. Higher Education in the Arab World: Government and Governance، 175-190.

Fenderesi، L. S.، Edrisi، A.، & Mousaei، M. (2022). The effect of relative deprivation on the quality of life of youth people (Case study: Tehran city). Sociological Studies of Youth، 13(47).

Gao، X.، & Yu، J. (2020). Public governance mechanism in the prevention and control of the COVID-19: information، decision-making and execution. Journal of Chinese Governance، 5(2)، 178-197.

Gillio، N. (2017). Le foncier، une ressource territoriale pour le développement économique (Doctoral dissertation، UniversitéGrenoble Alpes (ComUE)).

Hooghe، L.، Marks، G.، Schakel، A. H.، Osterkatz، S. C.، Niedzwiecki، S.، & Shair-Rosenfield، S. (2016). Measuring regional authority: A postfunctionalist theory of governance، Volume I. Oxford University Press.

Javid، A.، & Behzadfar، M. (2018). An Assessment of the Logical Value of Comprehensive Urban Development Plans of Tehran. Journal of Urban Economics and Management، 6(23)، 1-13.

Kalimullah، N. A.، & Nour، M. A. (2017). Farewell to the Weberian Bureaucracy in Bangladesh: Sociological and Administrative Analysis. competency (Pollitt، 2009)، 1(2)، 15-29.

Letawana، S. J. (2017). An assessment of participatory governance in Mangaung Metropolitan Municipality in the Free State (Doctoral dissertation، University of the Free State).

Letawana، S. J. (2017). An assessment of participatory governance in Mangaung Metropolitan Municipality in the Free State (Doctoral dissertation، University of the Free State).

Mandeli، K. (2019). Public space and the challenge of urban transformation in cities of emerging economies: Jeddah case study. Cities، 95، 102409.

McKinley، D. C.، Miller-Rushing، A. J.، Ballard، H. L.، Bonney، R.، Brown، H.، Cook-Patton، S. C.، ... & Soukup، M. A. (2017). Citizen science can improve conservation science، natural resource management، and environmental protection. Biological Conservation، 208، 15-28.

Owusu-Agyeman، Y. (2021). Transformational leadership and innovation in higher education: A participative process approach. International Journal of Leadership in Education، 24(5)، 694-716.

Parnell، S. (2016). Defining a global urban development agenda. World development، 78، 529-540.

Pitsis، A.، Clegg، S.، Freeder، D.، Sankaran، S.، & Burdon، S. (2018). Megaprojects redefined–complexity vs cost and social imperatives. International Journal of Managing Projects in Business، 11(1)، 7-34.

Pozoukidou، G.، & Chatziyiannaki، Z. (2021). 15-Minute City: Decomposing the new urban planning eutopia. Sustainability، 13(2).

Sharp، R. (2019). Organizing for change: People-power and the role of institutions. In Policies for a Small Planet (pp. 39-64). Routledge.

Wildavsky، A. (2017). Leadership in a small town. Routledge.

Zhang، X. Q. (2016). The trends، promises and challenges of urbanisation in the world. Habitat international، 54، 241-252.

 

 

 

 

 

[1]  این شیوه مدیریت شهری نوینی است که در آن شهروندان بر پایه مشارکت حداکثری در تمامی تصمیم گیری های مربوط به شهر و امورات شهری شرکت می کنند .


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]