• صفحه اصلی
  • بازآفرینی بافت‌ فرسوده شهری با رویکرد حکمروایی خوب (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر ساری)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : JSHSP-2305-2844 بازدید : 523 صفحه: 0 - 0

نوع مقاله: پژوهشی

بازآفرینی بافت‌ فرسوده شهری با رویکرد حکمروایی خوب (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر ساری)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

محمد حکیم پور 1 , جلال عظیمی آملی 2 , غلامرضا جانبازقبادی 3 , صدرالدین متولی 4

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
2 - دانشیار گروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.
3 - استادیار گروه جغرافیا،دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
4 - دانشیار گروه جغرافیا. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور

تاریخ دریافت : 1402/03/06 تاریخ پذیرش : 1402/06/29 تاریخ انتشار : 1403/12/01

کلید واژه: بافت فرسوده, معادلات ساختاری, بازآفرینی, شهر ساری, واژگان کلیدی: حکمروایی خوب,

چکیده مقاله :

چکیدهمقدمه: در کشورمان، بخش قابل توجهی از بافت قدیمی شهرها که غالبا هسته‌ی اولیه و اصلی آن‌هارا تشکیل می‌دهند در روند شتاب آلود شهرنشینی و برنامه‌های توسعه شهری مورد بی‌توجهی قرار گرفته و به بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری تبدیل شده‌اند موضوع مورد بررسی این پژوهش بازآفرینی بافت فرسوده شهر ساری با رویکرد حکمروایی خوب شهری است و در آن تلاش شده است به این سوال پاسخ داده شود که شهر ساری به لحاظ شاخص‌های حکمروایی خوب شهری چگونه است و چگونه می‌توان با استفاده از این رویکرد به بازآفرینی بافت فرسوده شهری اقدام نمود. هدف: هدف این پژوهش،بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهر ساری با رویکرد حکمروایی خوب است.روش تحقیق: ترکیبی از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی است. در روش کتابخانه‌ای از ابزارهایی نظیر، مقاله‌ها، آمارنامه‌ها، جداول آماری و ...استفاده شده است و در روش میدانی از مشاهده مستقیم، و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. این اطلاعات وارد نرم افزار SPSS شده و به وسیله آزمون‌های آماری ( توصیفی_ استنباطی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین با استفاده از نرم افزارSmart PLS مدل معادلات ساختاری پژوهش تنظیم گردید.قلمروجغرافیایی پژوهش: شهرساری مرکز استان مازندران و شهرستان ساری است. این شهر با جمعیتی حدود 347 هزار نفر در میان 30 مرکز استان در رتبه بیست و سوم کشوری جای گرفته است (مرکز آمار ایران،1395). شهر ساری دارای چهار منطقه (بافت قدیم، منطقه یک، منطقه دو، منطقه سه) می‌باشد.یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بیش از 50 درصد فراوانی پاسخ‌ها به وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب و بازآفرینی پائین‌تر از حد متوسط بوده که حاکی از وضعیت نامطلوب این شاخص‌ها در بافت فرسوده شهر ساری می‌باشد.نتایج: نتایج نشان می‌دهد بین حکمروایی خوب و بازآفرینی بافت فرسوده در شهر ساری رابطه معناداری وجود دارد و سه شاخص عدالت‌گرایی، قانون‌گرایی و اجما‌ع‌گرایی بیشترین تاثیر را بر بازآفرینی بافت فرسوده شهرساری داشتند. واژگان کلیدی: حکمروایی خوب، بازآفرینی، بافت فرسوده، معادلات ساختاری، شهر ساری

چکیده انگلیسی:

AbstractIntroduction: our country, a significant part of the old texture of the cities, which often form their primary and main core, has been neglected in the accelerated process of urbanization and urban development programs and have turned into worn-out and inefficient urban textures .The subject of this research is the reconstruction of the worn-out texture of the city of Sari with the approach of good urban governance, and in it, an attempt has been made to answer the question of what the city of Sari is like in terms of the indicators of good urban governance and how it can be done using this approach. Recreated the worn-out urban fabric.Purpose: The purpose of research is to recreate the worn-out textures of Sari city with a good governance approach.Research method: It is a combination of library and field methods. In the library method, tools such as articles, statistics, statistical tables, etc. have been used in the field method, direct observation, free interview and researcher-made questionnaire. This information was entered into SPSS software and analyzed by statistical tests. Also, using Smart PLS software, the structural equation model of the research was set.Findings: The findings of the research show that more than 50 percent of the responses to the status of good governance and regeneration indicators are below average, which indicates the unfavorable status of these indicators in the worn-out fabric of Sari city.Results: The results show that there is a significant relationship between good governance and the regeneration of the worn-out urban fabric, and the three indicators of justice, legalism and collectivism have the greatest impact on the regeneration of the worn-out fabric.Key words: good governance, regeneration, dilapidated texture, structural equations, Sari city.

منابع و مأخذ:
_||_
متن کامل:


بازآفرینی بافت‌ فرسوده شهری با رویکرد حکمروایی خوب

(مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر ساری)

 

 

چکیده

مقدمه: در کشورمان، بخش قابل توجهی از بافت قديمی شهرها که غالبا هسته‌ی اولیه و اصلی آن‌هارا تشكیل می‌دهند در روند شتاب آلود شهرنشینی و برنامه‌های توسعه شهری مورد بی‌توجهی قرار گرفته و به بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری تبديل شده‌اند موضوع مورد بررسی این پژوهش بازآفرینی بافت فرسوده شهر ساری با رویکرد حکمروایی خوب شهری است و در آن تلاش شده است به این سوال پاسخ داده شود که شهر ساری به لحاظ شاخص‌های حکمروایی خوب شهری چگونه است و چگونه می‌توان با استفاده از این رویکرد به بازآفرینی بافت فرسوده شهری اقدام نمود.

هدف: هدف اين پژوهش،بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهر ساری با رویکرد حکمروایی خوب است.

روش تحقیق: ترکیبی از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی است. در روش کتابخانه‌اي از ابزارهايي نظير، مقاله­ها، آمارنامه‌ها، جداول آماري و ...استفاده شده است و در روش میدانی از مشاهده مستقیم، و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. این اطلاعات وارد نرم افزار SPSS شده و به وسیله آزمون‌های آماری ( توصيفي_ استنباطي) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین با استفاده از نرم افزارSmart PLS  مدل معادلات ساختاری پژوهش تنظیم گردید.

قلمروجغرافیایی پژوهش: شهرساری مرکز استان مازندران و شهرستان ساری است. این شهر با جمعیتی حدود 347 هزار نفر در میان 30 مرکز استان در رتبه بیست و سوم کشوری جای گرفته است (مرکز آمار ایران،1395). شهر ساری دارای چهار منطقه (بافت قدیم، منطقه یک، منطقه دو، منطقه سه) می‌باشد.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بیش از 50 درصد فراوانی پاسخ‌ها به وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب و بازآفرینی پائین‌تر از حد متوسط بوده که حاکی از وضعیت نامطلوب این شاخص‌ها در بافت فرسوده شهر ساری می‌باشد.

نتایج: نتایج نشان می‌دهد بین حکمروایی خوب و بازآفرینی بافت فرسوده در شهر ساری رابطه معناداری وجود دارد و سه شاخص عدالت‌گرایی، قانون‌گرایی و اجما‌ع‌گرایی بیشترین تاثیر را بر بازآفرینی بافت فرسوده شهرساري داشتند.     

واژگان کلیدی: حکمروایی خوب، بازآفرینی بافت فرسوده، معادلات ساختاری، شهر ساری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه 

در کشورمان، بخش قابل توجهی از بافت قديمی شهرهای کشور که غالبا هسته‌ی اولیه و اصلی اين شهرها را تشكیل می‌دهند در روند شتاب آلود شهرنشینی و برنامه‌های توسعه شهری عصر مدرن‌گرايی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و به بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری تبديل شده‌اند؛ به‌طوریکه از نظر ريخت‌شناسی بافت و الگوی نوسازی، دچار آشفتگی‌های بصری و عملكردی هستند(رفیعیان و همکاران، 235،1389). حل این چالش‌ها نیازمند الگوی جدیدی است که بتوان از همه ظرفیت‌های جامعه با تاکید بر توانمندی‌های آن‌ها و نقش مستقیم و فعال آن‌ها در فرایند توسعه پایدار با همکاری بخش‌های دولتی، خصوصی و مدنی استفاده کرد تا تولید و ارایه خدمات عمومی را حداکثر کرد. الگوی حکمروایی خوب شهري می‌تواند نظریه‌ای جدید در پاسخگویی به انتظارات و مسئولیت‌های جدید باشد و یک سند مدیریتی مناسب و در دسترس برای مسئولان است که به آن‌ها این توان را می‌دهد تا به توسعه پایدار دست یابند( عظیمی آملی، 1393، 281). افزون بر اين، طبق پیش‌بینی سازمان ملل متحد تا سال2030 بیش از 60  درصد جمعیت جهان در نواحی شهری زندگی خواهند کرد این در حالی است که شهرها تنها 2درصد از سطح زمین را اشغال کرده‌اند(Egger,2005,2). رشد شهری به دنبال خود مسائل و چالش‌هایی را پدید می‌آورد که حل آن در گروی مدیریت شهری است( لطفی، 12،1387). از این رو توجه و تعمق در الگوی حکمروایی خوب شهری، کمک زیادی به یافتن ترکیب جدیدی از همکاری سه بخش دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی در ارایه خدمات عمومی بهتر خواهد نمود (برنامه توسعه ملل متحد،12،1997). "برايان مک لالین" يکي از پژوهشگران بين المللي در سال 1973 بیان می‌دارد که تقاضای روزافزون مردم شهرها اين است كه حکومت شهری بايد نسبت به روندهای تغيير در شهر "پاسخگوتر"، اقداماتش با مسائل شهری و تحول آن‌ها "متناسب‌تر"، نسبت به اجتماع "مسئول‌تر" و به‌ عنوان بخشی از نظام يادگيری، بهتر عمل كند و سرانجام نقش مهم در پيش‌بينی، كشف و استقبال از آينده ايفا كند. جهت تحقق اين تقاضاها، او ارتباط با نظام اجتماع را ضروری می‌داند و با اين مقدمات حکمروايی را نوعی فرآيند می‌داند كه متضمن نظام به هم پيوسته‌ای است كه هم "حکومت" و هم "اجتماع" را در بر می‌گيرد(زندیه،1395، 62-61). از طرف ديگر، رویكردهای بازآفریني شهری با تحولات موجود در بسترهای سیاسي، اجتماعي و اقتصادی در طول چند دهه اخیر همواره تغییر کرده است، به نحوی که نه تنها ابعاد کالبدی، بلكه ابعاد اجتماعي و همچنین اقتصادی را نیز مدنظر قرار داده، به ویژه از اوایل قرن بیست و یكم به بعد، تقویت رویكرد توسعه پایدار و دستیابي به مكان‌های پایدار، از جمله این تحولات رویكردی به شمار مي‌آید. در این میان، فرآیندهای مدیریت بازآفریني شهری نیز تغییر یافته و از مدل‌های متمرکز دولت مبنا، به مدل مشارکتي(جلب مشارکت حداکثری بخش‌های مختلف عمومي، خصوصي و اجتماع محلي) و فرآیندی از پایین به بالا تغيير يافته است (زارعی،1397، 4). درادبيات و متون توسعه، بازآفرینی شهری را فرآیندی مي‌دانند که به خلق فضاهای شهری جدید با حفظ ویژگي‌های فضایي (کالبدی و فعالیتي) با دید جامع و یكپارچه درزمينه حل مسائل شهری، کمک مي‌کند، به طوری که بهبود دائمي در شرایط اقتصادی، کالبدی، اجتماعي و زیست‌محیطي اين فضاها ايجاد مي‌کند(Robert,2000,19). به عبارت ديگر،  بازآفرینی شهری بیان کننده شیوه مداخله در بافت‌های موجود و محیط ساخته شده شهری است و اهمیت آن در نمایان ساختن نگاه برنامه‌ریزان و شهرسازان به حیات مطلوب شهری و تقابل این شیوه زندگی با شیوه زندگی در برخی بافت‌ها و نواحی شهر است که شامل ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، فرهنگی و محیطی-اکولوژیک مي‌شود (صفایی‌پور، زارعی، 140،1396). با نگاهي به فرايند بازآفريني در کشور ما ملاحظه مي‌شود که اين فرآیند با فرآیند بازآفرینی مشارکتی درفضاها و بافت‌هاي شهري فاصله زيادي دارد به ويژه آن که بافت‌های فرسوده درشهرها به دلیل کثرت مشکلات و در هم تنیدگی مسائل موجود با موانع بسیاری بر سر راه بازآفرینی مواجه هستند که به نظر مي‌رسد بکارگيري الگوي حکمروايي خوب دراين بافت‌ها، ضرورتي انکارناپذير براي حال و چشم انداز آينده اين بافت‌ها و مناطق شهري باشد ( عظيمي آملي، 1395، 99-85).

 سازمان ملل در چارچوب فعالیت‌های خود به منظور استقرار حکمروایی شهری در شهرهای جهان و در قالب برنامه ابتکار عمل حکمروایی شهری، در بيانيه‌اي که می‌توان آن را منشور حکمروایی شهری نامید، اصول نه گانه زیر را به عنوان معیارهای حکمروایی خوب برشمرده است که به ترتیب عبارتند از: 

ü       مشارکت شهروندان: منظور از مشارکت، قدرت تأثیرگذاردن بر تصمیم‌گیری‌ها و سهیم شدن شهروندان در قدرت است.

ü       حاکمیت قانون: منظور از قانون‌مندی در تصمیم‌گیری شهری، وجود قوانین کارآمد، رعایت عادلانه چارچوب‌های قانونی در تصمیم‌گیری و دور بودن دست افراد غیر مربوط از تصمیم‌گیری‌هاست. پایبندی به قانون، مستلزم آگاهی شهروندان از آن و احترام مسئولان به آن است .

ü       شفافیت: شفافیت نقطه مقابل پنهان‌کاری در تصمیم‌گیری است. پنهان‌کاری، امکان بروز فساد در تصمیم‌گیری را افزایش می‌دهد؛ حال آن‌که شفافیت مانع از گسترش آن می‌شود. این معیار بر گردش آزاد اطلاعات و سهولت دسترسی به آن، وضوح اقدامات و آگاهی مستمر شهروندان از روندهای موجود، استوار است.

ü       مسئولیت و پاسخگویی: این معیار بر مسئول بودن و به عبارت گویاتر، حساب پس دادن مسئولان و تصمیم‌گیران در مقابل شهروندان استوار است.

ü       جهت‌گیری توافقی: شهر، عرصه گروه‌ها و منافع مختلف و گاه در حال ستیز با یکدیگر است. منظور از اجماع‌سازی، تعدیل و ایجاد توافق در منافع مختلف است. این کار مستلزم وجود ارتباط و تلاش مشترک میان سازمان های دولتی، شهروندان و سازمان های غیر دولتی است.

ü       عدالت و انصاف: منظور از عدالت ایجاد فرصت‌های مناسب برای همه ی شهروندان در زمینه ارتقاء وضعیت رفاهی خود، تلاش در جهت تخصیص عادلانه منابع و مشارکت اقشار محروم در اعلام نظر و تصمیم گیری‌ها است.

ü       کارآیی و اثربخشی: این معیار بر استفاده مناسب از منابع موجود برای تأمین نیازهای شهروندان، ارایه خدمات شهری و رضایت مردم استوار است.

ü       پذیرا و پاسخگو بودن: این معیار دو نکته مکمل را در بر دارد، مسئولان شهری هم باید نیازها و خواسته‌های شهروندان را دریابند و بپذیرند و هم به آن پاسخ مناسب دهند؛ بنابراین همسویی خواسته‌های شهروندان و اقدام مسئولان ضروری است.

ü       بینش راهبردی: فرا رفتن از مسائل روزمره شهر و پرهیز از غرق شدن در آن‌ها مستلزم وجود بینشی گسترده نسبت به آینده و یا داشتن بینش راهبردی در زمینه توسعه شهری است (ابراهیم زاده و اسدیان،21،1392).  

بافت فرسوده شهر ساری که بیشتر در هسته مرکزی شهر ساری قرار گرفته است، با گذشت زمان دچار فرسودگی و زوال شده است، شکل‌گيري اين بافت‌ها که در نتيجه گسترش فضایی بی‌رویه و بدون برنامه در ادوار مختلف بوده ، انجام شده و قسمت‌های وسیعی از محله‌هاي شهری ساری را در برگرفته‌است. اين بافت‌ها به لحاظ موقعيت مكاني، عملكردي و ساختاري در چارچوب فعاليت‌ها و نيازهاي مخصوص به خود داراي ارتباط بين فضا و فعاليت مي‌باشند و بخش‌هاي مهمي از مراكز تجاري( بازار قديمي، بازارچه مقابل امامزاده يحيي، ميدان مقابل مسجد جامع، بازار نرگسيه، ميدان ساعت ، ميدان شهدا و..) را در خود جاي داده و از کانون‌های مهم و مؤثر در چگونگی انتظام سازمان فضایی کالبدی شهر محسوب می‌شوند و به دلايل صرفه‌جويي ناشي از تجمع و مقياس هم اكنون بصورت كانون متمركز فعاليت و خدمات در شهر عمل مي‌كنند. ازسوي ديگر، اين بخش از لحاظ سابقه تاريخي و ساختار کالبدي، هسته اوليه شهررا تشکيل داده و دارای بافتی فشرده و پر بوده و از عوامل مهم تجمع جمعيت در اين هسته و اطراف آن نيز بوده است. در اين مقاله سعي شده به این سوال پاسخ داده شود که شهر ساری به لحاظ شاخص‌های حکمروایی خوب شهری چگونه است و چگونه می‌توان با استفاده از این رویکرد به بازآفرینی بافت فرسوده شهری اقدام نمود؟

بررسي متون و ادبيات علمي نشان مي‌دهد برخي از محققان و پژوهشگران داخلي و خارجي در رابطه با موضوع تحقيق مطالعاتي را انجام دادند که در اينجا به برخي از جديدترين آن‌ها اشاره مي‌کنيم:

قاسمی و همکاران(1400)، در مقاله خود با عنوان "تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد(مورد مطالعه: شهرضا)" با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی (مصاحبه) تلاش نمودند به ارایه نظریه‌ای جدید بپردازند. نتایج تحقيق نشان داد، مجموعه شرایط علی با (4 مقوله و 14 مفهوم)، مجموعه شرایط زمینه‌ای با (3 مقوله و 13 مفهوم)، مجموعه شرایط مداخله‌گر با (4 مقوله و 12 مفهوم)، مجموعه راهبردها با (4 مقوله و 15 مفهوم)، و در نهایت مجموعه پیامدها و موانع هر کدام با (5 مقوله و 16 مفهوم)، در راستایی افزایش نقاط قوت و کاهش نقاط ضعف بازآفرینی شهری با رویکرد حکمروایی خوب شهری در شهر شهرضا از سوی متخصصان پیشنهاد شده است. سرور و همکاران(1398)، در مقاله خود با عنوان "حکمروایی شایسته و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردي : محله 4 شهر آذرشهر"  به این نتیجه رسیده‌اند که  ارتباط معناداری بین بازآفرینی بافت‌های فرسوده و شاخص‌های حکمروایی شهری وجود دارد، همچنين نتايج حاکي از آنست که شاخص‌های حکمروایی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری در وضعیت خوبی قرار ندارد، نتایج نشان داده که شاخص‌هاي عدالت و برابري، کارآیی و اثربخشي و شفافیت دارای وضعیت مناسب‌تر و رتبه برتر نسبت به سایر شاخص‌هاي حکمروايي خوب هستند و در بين شاخص هاي بازآفريني، شاخص‌هاي کالبدی و اقتصادی بترتيب در رتبه‌هاي اول و دوم قرار دارند. امینی و همکاران (1397)، در مقاله خود با عنوان "جایگاه حکمروایی شهری در فرایند بازآفرینی بافت فرسوده شهری؛ (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران)"، به بررسی وضعیت شاخص­های حکمروایی در بافت فرسوده شهری و اثرات آنها در بازآفرینی بافت فرسوده شهری پرداخته­اند. نتایج نشان داده است که در بین شاخص­های حکمروایی شهری، شاخص عدالت و اثربخشی و کارایی بیشترین و شاخص­های پاسخگویی و بینش راهبردی پایین­ترین رتبه را به خود اختصاص داده­اند. عظیمی آملی و جمع دار (1395)، در مقاله خود تحت عنوان " بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر الگوی حکمروایی خوب در ده‌ونك" به این نتیجه رسیده‌اند که محله ده‌ونك به لحاظ شاخص‌های حکمروایی خوب شهری وضعیت نامناسبی را داراست. علاوه بر این، به لحاظ فرسودگی بافت‌های مسکونی نیز از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. همچنین نتايج تحقيق نشان داد که از بین عوامل مؤثر بر بهسازی و نوسازی بافت فرسوده ،اعتماد به نهادها و تشکل‌های اجتماعی محله و همچنین اعتماد به متولیان و مجریان و مدیران طرح‌های بهسازی و نوسازی از نظر پاسخگویان دارای بیشترین تأثیر بوده است. امان‌پور و همکاران(1395)، در مقاله خود تحت عنوان " اثرات حکمرانی خوب شهری و اعتماد اجتماعی در بهبود کیفیت بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: منطقه 15 کلانشهر تهران)" به این نتیجه رسیده‌اند که در بین ابعاد مربوط به حکمرانی شهری، بُعد عدالت با ضريب معناداری 99 % و ضريب بتا 334/0 دارای بیشترين سهم و تأثیرگذاری بر روی بهبود کیفیت بافت‌های فرسوده شهری ودر بین مولفه‌های مربوط به اعتماد اجتماعی، مولفه احساس امنیت در اماکن خلوت با ضريب بتا 943/0 دارای بیشترين اثرگذاری بر بهبود کیفیت بافت‌های فرسوده شهری می‌باشد. 

 حیدری(1392)، در پایان‌نامه خود با عنوان "سنجش عملکرد مدیرت شهری با تاکید بر شاخص‌های حکمروایی خوب شهری(نمونه موردی: شهر یزد)"  با روش توصیفی_تحلیلی و به وسیله ابزار  پرسشنامه  در دو جامعه آماری شهروندان و کارشناسان به این نتیجه رسیده است که عملکرد مدیریت شهری باتوجه به شاخص‌هاي حکمروایی خوب شهری میانگینی پایین‌تر از حد متوسط داشته و از عملکرد مطلوبی برخوردار نیست.

UN-HABITAT (2002)، در پژوهشی با عنوان"سنجش کیفیت حکمروایی شهری" با ارایه چارچوبی بر مبنای شاخص‌هایی چون مشارکت اجتماعی، شفافیت، پاسخگویی، پایداری، بهره‌وری اداری، دموکراسی، عدالت و امنیت در برابر درگیری‌ها و بلایای طبیعی، بهبود در حکمرانی را نیازمند تغییر در ساختارهای اجتماعی، اقتصادی جامعه می‌داند و توسعه محلی را یکی از راه‌های گذار به وضعیت حکمرانی خوب شهری مي داند.

C:\Users\User\Desktop\model m1-Model.jpg 

شکل1. مدل مفهومی پژوهش (ماخذ : نگارندگان،1401)

روش شناسی پژوهش 

پژوهش حاضر از نظر ماهيت و روش، توصيفي-تحليلي است و به لحاظ هدف، کاربردي-توسعه‌اي است. اطلاعات این پژوهش ترکیبی از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی است. در روش کتابخانه‌اي از ابزارهايي نظير، مقاله­ها، پایان‌نامه‌ها، رساله‌های تحصیلی، کتاب‌های علمی و دانشگاهی، آمارنامه‌ها، جداول آماري، سایت‌های معتبر علمی و ... و در روش میدانی از مشاهده مستقیم، مصاحبه آزاد و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. شاخص‌های استخراج شده از مبانی نظری پژوهش به عنوان گویه‌های نهایی و در قالب طیف لیکرت پنج گزینه‌ای تنظیم شده است. حجم نمونه مطابق با روش کوکران مساوی با 384 خانوار مي‌باشد و واحد تحلیل، سرپرستان خانوار بوده و شیوه نمونه‌گیری نيز به روش نمونه‌گیری تصادفی می‌باشد. نرم‌افزارهای مورد استفاده در این پژوهش SPSS و Smart PLS  بوده که با استفاده از نرم‌افزار SPSS اطلاعات پرسشنامه وارد نرم افزار شده و بر اساس آزمون‌های آماری (آزمون T، رگرسیون چند متغیره و ...) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با استفاده از نرم‌افزار Smart PLS  مدل معادلات ساختاری این پژوهش تنظیم گردیده است. که متغیرهای آن به بیان بارعاملی و تحلیل مسیر می‌پردازند.

هم چنين براي  پايايي ابزار سنجش نيز از ضریب آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی استفاده شده که مقادير آن در جدول شماره 1 نمايش داده شده است، براساس داده‌هاي جدول، ابزار سنجش (پرسشنامه) از پايايي مناسبي برخوردار است (بيش از 7/0 می‌باشد). همچنین میانگین واریانس استخراجی بیشتر از 5/0 است. که نشان از روایی همگرا پرسشنامه دارد.

جدول1. روایی و پایایی

آلفای کرونباخ

پایایی ترکیبی (rho_a)

پایایی ترکیبی (rho_c)

میانگین واریانس استخراج شده

متغییر

776/0

785/0

856/0

600/0

بازآفرینی

911/0

929/0

930/0

632/0

حکمروایی

 

 قلمرو جغرافيايي پژوهش

شهرساری مرکز استان مازندران و شهرستان ساری است. نزدیک‌ترین شهرهای استان به ساری، قائم‌شهر با فاصله کمتر از 20 کیلومتر در غرب و نکا با فاصله 20 کیلومتر در شرق است، هم‌چنین فاصله ساری تا دریا 27 کیلومتر است. ساری در طول شرقی 53 درجه و 37 دقیقه و عرض شمالی 34 درجه و 36 دقیقه واقع شده است. ارتفاع از دریای آزاد 5/118 متر و وسعت وضع موجود شهر 24/2479 هکتار است (حسینی، 1395، 83). بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395، این شهر با جمعیتی حدود 347 هزار نفر در میان 30 مرکز استان در رتبه بیست و سوم کشوری جای گرفته است (مرکز آمار ایران،1395). شکل شماره2 موقعیت جغرافیایی شهر در منطقه و بافت فرسوده درون آن را نشان می­دهد. 

C:\Users\User\Desktop\thumbnail.png 

شکل2. نقشه موقعیت جغرافیایی شهر ساری در منطقه و بافت فرسوده آن ( منبع: طرح بهسازی و نوسازی شهر ساری،1395)

شهر ساری دارای چهار منطقه (بافت قدیم، منطقه یک، منطقه دو، منطقه سه) می‌باشد که در جدول شماره 2 شرح آن آورده شده است.

 

جدول2. ناحیه‌های بافت فرسوده منطقه ویژه قدیم، منطقه یک، منطقه دو، منطقه سه

منطقه 

شرح حوزه بافت فرسوده

جمعیت

(نفر)

وسعت

(هکتار)

منطقه بافت کهن

حد فاصل خیابان جمهوری( جنوب)، مدرس(شرق)، امیرمازندرانی(شمال)،رازی( غرب)، بخش اصلی بازار قدیم، مسجد جامع و برخی ساختمان های عمومی شهر  لازم به توضیح محله های‌نعلبندان،چناران، توتکیه، چاله مسجد، حد فاصل خیابان قارن(شمال)، فرهنگ ( جنوب و شرق) ، انقلاب ( غرب) شامل محله‌های  قلیچ لی، میرسروضه، اصفهانی محله ، مختار محله، قارن(جنوب)، فرهنگ( شرق)، 18 دی ( شمال)، انقلاب( غرب) شامل محله‌های اصانلو، افغان، آب انار نو، حاجی آباد، عباس خانی، شاه غازی، قارن( جنوب)، 18 دی ( شمال)، کمربندی فرهنگ ( شرق) ،  انقلاب( غرب) شامل محله‌های پیرتکیه، همت آباد و درازه گرگان

12245

69/90

منطقه یک

حریم مسیر رودخانه تجن،دو محدوده غیر متصل در میدان شهدا شامل دو کوچه ، محل اتصال بلوار آیت الله بهشتی  ملامجدالدین ( اشرف محله سابق)، محله پشت آرامگاه، کوچه شهید بری نژاد، جوار کمربندی ( اراضی سابق آقای علیپور، کوچه‌های متصل به بلوار طالقانی،کوچه‌های متصل به خیابان معلم،ذشرق خیابان امام جعفر صادق، شرق خیابان قایم و زیر خیابان حسین پور، غرب خیابان امام‌جعفر صادق، تمامی مناطق مجاور رودخانه تجن، اراضی اسماعیلی- اراضی جعفری- آزاد گله

43775

117

منطقه دو

مجاور بلوار مدرس(کوچه ساداتی 17)، جنوب خیابان شهید فرجی در کنار خیابان محمد شفاهی  ، ( بربری محله سابق)، مهدی آباد، کوچه وصال شیرازی متصل به مهدی آباد، کوی ابوالفضل، جوکی محله سابق ، خیابان 8 متری مجاور کمربندی، کنار خیابان فردوسی، محله چین دکا سابق، جوار بلوار دانشگاه، بخشی ازمحله بینجلو( حد فاصل خیابان شهید ابراهیمی و شهید ایزد طلب)، ترک محله و محدوده محله شازده حسین، محله استخر سر قدیم، جنوب خیابان رودکی، اراضی ملیک آباد متصل به جاده جویبار، اراضی پایین ملیک آباد در جنوب غربی بلوار 22 بهمن، نزدیکی بلوار دانشگاه بخشی از محله بینجلو، نزدیکی بلوار 22 بهمن، محله جام جم، محله پشت هتل مازندران، محله 25 دستگاه اداری دادگستری، شمال خط آهن، بالای خط آهن، جنوب غربی ناحیه ( محدوده انتهای جام جم و خط راه آهن)، شمال خیابان آزادی و شرق و غرب خیابان بقیع الله، محلهشکرآباد در غرب خیابان ملت ،محله چهارتکیه( شرق محله شکرآباد و خیابان ملت)، جوار خیابان مازیار

46923

139

منطقه  سه

محله دخانیات( حاشیه غذبی خیابان مهران پور)، اتحاد یک و دو، محله سروینه باغ اراضی صدرایی و رضوی، محله شربتی، محله میرجانی و آهی دشت، محدوده کوی اسلام، خ چمران، خ غفاری

63608

342

جمع کل

166551

69/688

( منبع: طرح بهسازی و نوسازی شهرداری ساری،1390، 94-68)

 

یافته‌ها و بحث

یافته‌های توصیفی 

نتایج حاصل از بررسی سرپرستان خانوار  مورد مطالعه (ساکن در بافت) در این پژوهش حاکی از آن بوده که به لحاظ جنسیت، از مجموع 384 سرپرست خانوار پاسخگو، 4/34 درصد مرد و 6/65 درصد زن بوده‌اند، به لحاظ تحصیلات اغلب  لیسانس بوده اند(2/43 درصد). همچنین بیشتر پاسخ‌گویان در گروه سنی 30 تا 39 سال قرار داشته‌اند و اغلب از سطح درآمدی7-5 میلیون تومان برخوردار بوده‌اند. از لحاظ نوع مالکیت محل سکونت، 4/59 درصد محل سکونتشان شخصی بوده است و از لحاظ کیفیت محل سکونت،  4/66 درصد از پاسخ‌گویان در خانه‌های مرمت شده زندگی می‌کردند. هم‌چنين بيشتر پاسخ‌گويان اذعان کردند که در خانه‌هایی که در پلاک‌هایی با مساحت بین 140-120متر ساخته شده‌اند، زندگی می‌کنند(5/31 درصد). همچنین اکثر پاسخ‌گويان اذعان داشتند که به خارج از بافت مهاجرت نکردند(7/91 درصد). 59.4 درصد ازپاسخ‌گويان علت سکونت در اين محله‌ها را زندگي از بدو تولد تاکنون اظهار داشته‌اند و در رابطه با فعالیت جهت بهبود وضع محله 7/74 درصد آن‌ها هیچ‌گونه فعالیتی جهت بهبود وضع محله خود انجام نداده‌اند. همچنین بررسی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب در جدول 3 نشـان داده شده است، نتايج حاصل از آمارهاي جدول نشانگر وضعيت نامطلوب شاخص‌ها در محله‌هاي داراي بافت فرسوده شهر ساري است به‌طوري که ميانگين مشاهده شده هيچ يک از شاخص‌ها بالاتر از حدمتوسط ميانگين‌ها (ميانگين فرضي) نيست، يعني پاسخ‌گويان وضعيت شاخص‌هاي حکمروايي خوب را در محله‌هاي داراي بافت فرسوده، ضعيف و خيلي ضعيف ارزيابي کردند. 

 

جدول3. توزیع فراوانی پاسخ‌گويان بر حسب شاخص‌های حکمروایی خوب 

شاخص‌ها

درصد طیف لیکرت

خیلی کم

کم

متوسط

زیاد

خیلی زیاد

ميانگين

انحراف معيار

شفافیت

36 %

38 %

23 %

2 %

1 %

9136/1

61940/0

پاسخگویی

49 %

35 %

13 %

1 %

2 %

6938/1

66180/0

مشارکت

27 %

38 %

29 %

5 %

1 %

1375/2

60654/0

کارایی

30 %

36 %

25 %

7 %

2 %

1229/2

61449/0

اجماع گرایی

20 %

42 %

31 %

4 %

3 %

2526/2

60377/0

قانون گرایی

23 %

27 %

35 %

11 %

4 %

3915/2

44011/0

مسولیت پذیری

35 %

45 %

19 %

1 %

4 %

8411/1

56511/0

عدالت گرایی

20 %

27 %

26 %

21 %

6 %

6380/2

47662/0

ميانگين کل

1238/2

57723/0

 

افزون براين،  بررسی وضعیت  ابعاد بازآفرینی که در جدول 4 نشـان داده شده است، بیانگر آن است که بیش از 50 درصد فراوانی پاسخ‌ها زیر حد متوسط بوده که نشان می‌دهد از نظر شهروندان در بافت فرسوده شهر ساری مطلوبیت از حد متوسط میانگین فرضی پائین‌تر است. همچنین با توجه به  این که در بازآفرینی نیز هيچ يک از شاخص‌ها بالاتر از حدمتوسط ميانگين‌ها (ميانگين فرضي) نيست، می‌توان نتیجه گرفت پاسخ‌گويان وضعيت شاخص‌هاي بازآفرینی را در محله‌هاي داراي بافت فرسوده، بین ضعیف تا متوسط ارزیابی کرده‌اند. 

جدول4. توزیع فراوانی پاسخ‌گويان برحسب شاخص‌هاي بازآفرینی 

ابعاد

درصد طیف لیکرت

خیلی کم

کم

متوسط

زیاد

خیلی زیاد

ميانگين

انحراف معيار

اقتصادی

13 %

31 %

50 %

5 %

1 %

4179/2

47273/0

اجتماعی- فرهنگی

11 %

33 %

51 %

3 %

2 %

3547/2

45936/0

کالبدی

11 %

31 %

50 %

7 %

1 %

5306/2

37393/0

زیست محیطی

15 %

35 %

49 %

1 %

0

5148/2

38848/0

ميانگين کل

454/2

423625/0

 

 

یافته‌های تحلیلی تحقیق 

جدول‌ 5 مربوط به بررسی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب در شهر ساری  به وسیله آزمون T تک نمونه‌ای است. نتایج نشان می‌دهد که میانگین تمامی شاخص‌های حکمروایی خوب در بافت فرسوده شهر ساری از نظر پاسخ‌گويان پائین‌تر از حد متوسط است اگرچه که مقدار سطح معناداری از خطای 05/0 کوچک‌تر است اما از آن‌جایی که آماره‌های حد بالا و پائین و همچنین مقدار T منفی است، می‌توان نتیجه گرفت که شاخص‌های حکمروایی در بافت فرسوده شهر ساری، پايين‌تر از ميانگين فرضي است. به عبارت دیگر، تمامی شاخص‌ها معنادار هستند اما به لحاظ میانگین، تفاوت‌هایی بین شاخص‌های حکمروایی خوب در بافت فرسوده شهر ساری مشاهده می‌شود، به طوري که از نظر پاسخ‌گويان ، شاخص‌های عدالت و برابری با میانگین638/2 و قانون‌گرایی با میانگین 3915/2 بیشترین میانگین رتبه‌ای و شاخص‌های پاسخ‌گویی با میانگین6938/1 و مسئولیت‌پذیری با میانگین 8411/1 دارای کمترین میانگین رتبه‌ای در بین شاخص‌ها بوده‌اند. بنابراین با توجه به میانگین‌های به دست آمده و تفاوت میانگین‌ها و مقدار T می‌توان گفت که وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب در بافت فرسوده شهر ساری مناسب نیست. 

 

جدول 5. نتايج آزمون T-Test  براي معناداري شاخص‌های حکمروایی خوب  

Test Value 3= 

شاخص‌ها

تعداد

میانگین

انحراف معیار

میانگین انحراف معیار

آماره آزمون T

درجه آزادی

(df)

سطح معنا داری

میانگین تفاوت‌ها

تفاوت در سطح ۹۵٪ فاصله اطمینان

پایین‌ترین

بالاترین

شفافیت

384

9136/1

61940/0

03161/0

369/34-

383

000/0

08637/1-

1485/1-

0242/1-

پاسخ‌گویی

6938/1

66180/0

03377/0

678/38-

000/0

30625/1-

3727/1-

2398/1-

مشارکت

1375/2

60654/0

03095/0

866/27-

000/0

86250/0-

9234/0-

8016/0-

کارایی

1229/2

61449/0

03136/0

970/27-

000/0

87708/0-

9387/0-

8154/0-

اجماع‌گرایی

2526/2

60377/0

03081/0

257/24-

000/0

74740/0-

8080/0-

6868/0-

قانون‌گرایی

3915/2

47011/0

02399/0

365/25-

000/0

60851/0-

6557/0-

5613/0-

مسولیت‌پذیری

8411/1

56511/0

02884/0

185/40-

000/0

15885/1-

2156/1-

1022/1-

عدالت

6380/2

47662/0

02432/0

883/14-

000/0

36198/0-

4098/0-

3142/0-

ميانگين کل

1238/2

57723/0

 

 

 

 

 

 

 

از طرف ديگر، براي بررسي وضعيت ابعاد بازآفريني شهري در بافت فرسوده شهرساري نيز از آزمون T-Test جدول‌ 6 استفاده شده است. نتایج اين جدول نشان می‌دهد که میانگین تمامی ابعاد بازآفرینی در بافت فرسوده شهر ساری، پائین‌تر از حد متوسط (ميانگين فرضي) است و مقدار سطح معناداری کوچکتر از 05/0 است، باتوجه به مقدار ميانگين و هم‌چنين مقدار حد بالا و پائین و مقدار T  که منفی است، می‌توان نتیجه گرفت بافت فرسوده شهر ساري به لحاظ ابعاد بازآفريني، از شرایط خوبی برخوردار نیست و اقدامات اجرايي و عملياتي بازآفريني، نتوانسته وضعيت بافت فرسوده را بهبود ببخشد، به‌طوري که هيچ ‌يک از ابعاد بازآفريني داراي ميانگيني بالاتر از ميانگين فرضي نبوده‌اند (جدول 6). با اين وجود، بالاترین میانگین رتبه‌ای مربوط به شاخص کالبدی 5306/2 و  پائین‌ترین میانگین مربوط به شاخص زیست‌محیطی 3547/2 مي‌باشد، به عبارت ديگر، عليرغم کاستي‌هاي زياد در زمينه بازآفريني بافت‌هاي فرسوده شهر ساري، در زمينه فعاليت‌هاي عمراني و کالبدي، تا حدودي اقدامات قابل توجهي (به نسبت ساير فعاليت‌ها)، صورت گرفته است.

 

جدول 6. نتايج آزمون T-Test  براي معناداري ابعاد بازآفرینی بافت فرسوده شهری  

Test Value 3=

ابعاد

تعداد

میانگین

انحراف معیار

میانگین انحراف معیار

آماره آزمون T

درجه آزادی

سطح معنا داری

میانگین تفاوت ها

تفاوت در سطح ۹۵٪ فاصله اطمینان

پایین‌ترین

بالاترین

اقتصادی

384

4179/2

47273/0

2412/0

132/24-

383

000/0

58215/0-

6296/0-

5347/0-

زیست‌محیطی

3547/2

45936/0

2344/0

529/27-

000/0

64534/0-

6914/0-

5992/0-

کالبدی

5306/2

37393/0

1908/0

601/24-

000/0

46944/0-

5070/0-

4319/0-

اجتماعی-فرهنگی

5148/2

38848/0

1982/0

472/24-

000/0

48516/0-

5241/0-

4462/0-

ميانگين کل

454/2

423625/0

 

 

 

 

 

 

 

 

برای اطمینان بيشتر از وضعیت حکمروایی خوب و ابعاد بازآفريني در بافت فرسوده شهر ساری، ميانگين کل اين متغيرها به وسیله آزمون T-Test مورد بررسي قرار گرفت که نتايج آن در جدول 7و 8 نشان داده شده است. همان‌طور که در جدول7 نشان داده شده است میانگین کل متغير حکمروایی خوب در بافت فرسوده شهر ساری از نظر پاسخگويان 1239/2 بدست آمده است که پائین‌تر ازحد متوسط(3 Test value=) است و سطح معناداری نيز کوچکتر از خطای05/0 (05/0>P ( است و از آن‌جایی که آماره‌های حد بالا و پائین و همچنین مقدار T منفی است، می‌توان نتیجه گرفت که وضعيت متغير حکمروایی خوب (درکل) در بافت فرسوده شهر ساری مناسب نيستند. 

 

جدول 7. نتايج آزمون T-Test  براي معناداري متغير حکمروایی خوب 

Test Value = 3 

متغير

تعداد

میانگین

انحراف معیار

میانگین انحراف معیار

آماره آزمون T

درجه آزادی

(df)

سطح معنا داری

میانگین تفاوت‌ها

تفاوت در سطح ۹۵٪ فاصله اطمینان

پایین‌ترین

بالاترین

حکمروایی خوب

384

1239/2

45828/0

02339/0

462/37-

383

0.000

87612/0-

9221/0-

8301/0-

 

 

جدول 8.  نتایج آزمون T-Test   براي معناداري متغيربازآفرینی بافت فرسوده شهری

Test Value = 3

متغير

تعداد

میانگین

انحراف معیار

میانگین 

انحراف معیار

آماره آزمون T

درجه آزادی

سطح معنا داری

میانگین تفاوت ها

تفاوت در سطح ۹۵٪

 فاصله اطمینان

پایین‌ترین

بالاترین

بازآفرینی بافت فرسوده شهری

384

4545/2

32709/0

01669/0

682/32-

383

000/0

54552/0-

5738/0-

5127/0-

 

از طرف ديگر، نتايج جدول‌ 8 که مربوط به آزمون  T-Testبراي متغير بازآفرینی بافت فرسوده شهرساري است، نشان می‌دهد که میانگین کل اين متغير نيز پائین‌تر از حد متوسط (3=T-Test) است که البته نسبت به ميانگين متغير حکمروايي خوب، اندکي وضعيت بهتر دارد، سطح معناداری اين متغير  کوچکتر از 05/0 (05/0>P )است که باتوجه به مقدار ميانگين و هم‌چنين مقدار حد بالا و پائین و مقدارT  که منفی است، می‌توان نتیجه گرفت بافت فرسوده شهر ساري به لحاظ بازآفريني در ابعاد مختلف، از شرایط خوبی برخوردار نیست. 

 

وضعيت روابط بين شاخص هاي حکمروايي خوب

همان‌گونه که در شکل 3 نشان داده شده است شاخص‌هاي حکمروايي خوب در مدل معادلات ساختاري به تفصيل ارائه شده است، لازم به ذکر است که نمايش گرافيكي مدل معادلات ساختاری توسط نرم افزارPLS Smart شامل سه جزء اصلي مستطيل‌ها، دایره‌ها و پيكان‌ها نمايش داده شده است که درآن متغيرهاي آشكار (گويه‌ها) به صورت مستطيل، متغيرهاي مكنون يا پنهان يا سازه‌ها به صورت دايره و پيکان‌ها نيز روابط بين اين متغيرها را نشان مي دهد.

C:\Users\User\Desktop\شهر.png 

 

شکل 3. خروجی استاندارد شده مدل معادلات ساختاری بین حکمروایی خوب و بازآفرینی بافت فرسوده شهری

 (منبع: یافته‌های پژوهش،1401)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 9.خروجی استاندارد شده مدل معادلات ساختاری 

شاخص

نمایه گویه

بارعاملی

ضریب رگرسیونی

img0 

شفاف­سازی

Sh1

712/0

026/0

672/0

Sh2

678/0

Sh3

706/0

Sh4

833/0

Sh5

772/0

Sh6

774/0

پاسخ‌گویی

P1

696/0

236/0

P2

843/0

P3

944/0

P4

882/0

P5

764/0

مشارکت

M1

694/0

249/0

M2

747/0

M3

827/0

M4

793/0

M5

658/0

کارايي و اثربخشی

K1

675/0

055/0-

K2

833/0

K3

735/0

K4

564/0

K5

764/0

اجماع‌گرایی ( توافق جمعي)

A1

822/0

100/0-

A2

860/0

A3

528/0

A4

476/0

A5

736/0

قانون‌مندی

Q1

589/0

361/0

Q2

856/0

Q3

835/0

Q4

025/0

Q5

310/0

Q6

616/0

مسئولیت پذیری

Ms1

732/0

136/0

Ms2

798/0

Ms3

705/0

Ms4

791/0

Ms5

776/0

Ms6

851/0

عدالت و برابري

E1

054/0-

091/0

E2

063/0-

E3

766/0

E4

870/0

E5

775/0

 

 

ضریب رگرسیونی:  عدد روی پیکان اصلی نشان دهنده ضریب رگرسیونی است. این ضریب نشان می‌دهد هر یک از شاخص‌های حکمروایی خوب تا چه میزان بر بازآفرینی تاثیر دارد. ضریب رگرسیون استاندارد در بازه 1- الی 1 می‌باشد. نزدیک بودن این عدد به 1 نشان از تاثیر قوی آن شاخص از حکمروایی خوب بر بازآفرینی دارد. نزدیک بودن این عدد به صفر نشان از آن دارد که تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته معنا‌دار نیست. هر چه این عدد به 1- نزدیک‌تر باشد نشان از این دارد که تاثیر قوی هست اما در جهت عکس (معکوس) عمل مي‌کند، به عبارت ديگر، افزایش متغیر مستقل باعث کاهش متغیر وابسته می‌شود. همان‌گونه که مشاهده می‌شود اجماع‌گرایی با ضریب رگرسیونی 100/0- و کارایی با ضریب رگرسیونی 055/0- تاثیر منفی بر متغییر وابسته و قانون مندی با ضریب رگرسیونی 361/0 بیشترین تاثیر مثبت  بر متغییر وابسته دارد.

بارعاملی: عددهای روی پیکان که از متغیر مکنون به سمت متغیر آشکار کشیده شده است اعداد بارعاملی نامیده می‌شود. این اعداد نباید کمتر از 4/0باشند. پائین‌تر بودن این عدد از 4/0 حاکی از آن است که آن متغیر آشکار با مابقی متغیرهای آشکار چندان در ارتباط نیست. در صورت مشاهده چنین شرایطی باید مدل را اصلاح و متغیر مذکور را از مدل حذف نمود. همان‌طور که در شکل مشاهده می‌شود به غیر از گویه q5 در شاخص قانون‌گرایی با بارعاملی 0.310 مابقی بارهای عاملی بالای 4/0 هستند.

img0: عدد داخل دایره آبی نشان دهنده img0 می‌باشد. متغیرimg0بیانگر دقت پیش‌بینی است. به عبارتی به این معناست که متغیر وابسته تا چه میزان توسط متغیر مستقل تبیین می‌شود. این عدد بین 0 و 1 می‌باشد و هر چه به 1 نزدیک‌تر باشد نشان از دقت بالای مدل دارد. با توجه به شکل حاصله، می‌توان نتیجه گرفت واریانس شاخص‌های حکمروایی خوب 67 درصد می‌تواند واریانس متغیر بازآفرینی را تبیین کند. به عبارتی 67 درصد از تغییرات بازآفرینی بافت فرسوده شهر ساري تحت تاثیر شاخص های حکمروایی خوب است. که این‌ نشان از دقت و برازش نسبتا بالای مدل دارد.  

 

وضعيت روابط بين شاخص‌هاي بازآفريني بافت‌هاي فرسوده 

 

D:\University\حکیم پور\نرم افزارها\شهروندان مدل\shahr far1.png 

 

شکل 4. خروجی استاندارد شده مدل معادلات ساختاری بازآفرینی بافت فرسوده شهری (منبع: یافته‌های پژوهش،1401)

 

همان گونه که در شکل4 نشان داده شده است، ضریب رگرسیونی برابر  811/0 می‌باشد که حاکی از تاثیر قوی متغیر مستقل بر متغیر وابسته است. همچنین بالاتر بودن بار عاملی از 4/0 حاکی از آن است که متغیر آشکار با مابقی متغیرهای آشکار در ارتباط است و با توجه به  img0  می‌توان نتیجه گرفت متغیر حکمروایی خوب 65 درصد می‌تواند واریانس متغیر بازآفرینی را تبیین کند. 

 

نتیجه‌گیری 

برای حل مشکلات بافت‌های فرسوده در شهر ساری، یکی از مهمترین رویکردهایی که بتوان تولید و ارائه خدمات عمومی را به حداکثر رساند این است که از همه ظرفیت‌های جامعه استفاده شود؛ در این راستا الگوی حکمروایی می‌تواند نظریه‌ای جدید در پاسخگویی به انتظارات و مسئولیت‌های جدید باشد و یک سند مدیریتی مناسب و در دسترس برای مسئولان شهری است که به آن‌ها این توان را می‌دهد تا به توسعه همه جانبه و پایدار دست یابند. تحلیل نتایج حاصل از مطالعات اسنادی و برداشت‌های میدانی در بافت فرسوده شهر ساری نشان می‌دهد عدم اجرای به موقع و ناکارآیی طرح‌ها، موجب نارضایتی مردم و عدم مشارکت آن‌ها در اجرای طرح‌ها می‌شود. بدیهی است یک سویه بودن روند مدیریتی (از بالا به پائین) در طرح‌های جامع و تفصیلی شاخص‌هایی چون شفافیت، پاسخگویی و اجماع‌گرائی را به دلیل عدم تفویض اختیارات به مردم و نبود تشکل‌های مردمی در سطح محله‌هاي بافت فرسوده برای تعامل بیشتر با مدیران شهری در سطح پائینی قرار می‌دهد. همچنین نامناسب بودن معابر، وجود ریزدانگی پلاک‌ها، نبود مراکز فرهنگی مناسب جهت افزایش همبستگی و وفاق اجتماعی و همچنین سطح پائین درآمد و تحصیلات خانوار حاکی از این است که بافت فرسوده شهر ساري به لحاظ شاخص‌های بازآفريني پائین‌تر از حد متوسط بوده و از وضعيت مناسبي برخوردار نیست. افزون براين،یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب شهری نيز در بافت فرسوده شهر ساری در وضعیت مطلوبی قرار ندارد، این مسئله می‌تواند بیانگر این موضوع باشد که در فرایند تهیه و اجرای برنامه‌ها و طرح‌ها از شهروندان نظرخواهی نمی‌شود، روش و روند اجرای پروژه‌ها و ارائه خدمات متناسب با خواست شهروندان نیست، هزینه‌های صورت گرفته به صورت شفاف بیان نمی‌گردد و افراد غیرمسئول و غیردل‌سوز در تصمیم‌گیری‌های شهری دخالت دارند. درنتيجه بايد اذعان کرد که روش فعلی مدیریت شهری به تنهایی قادر به کنترل شهر و پاسخگویی به نیازهای جامعه شهری خصوصا در بافت فرسوده ساری نیست. 

نتایج حاصل از این پژوهش با نتایج پژوهش سرور و همکاران (1398)، در خصوص وجود رابطه معنادار بین شاخص‌های حکمروایی و بازآفرینی بافت فرسوده و همچنین با پژوهش امینی و همکاران (1397)، درمقاله " جايگاه حکمروایی شهری در فرآیند بازآفرینی بافت فرسوده شهری در منطقه 12تهران، در رابطه با وجودارتباط مستقیم هرچند ضعیف  بین حکمروایی شهری با بازآفرینی بافت های فرسوده واين که شاخص هاي حکمروايي شهري دربافت فرسوده منطقه 12شهرداري تهران درمقياس پايين تر از حد متوسط قرار داشته و درنتيجه حکمروايي خوب در اين محدوده درحد قابل قبول ارزيابي نمي گردد،هم چنين، نتایج این پژوهش با نتايج پژوهش توکلي نيا و يدالله نيا (1397)، که به تحليل شاخص‌هاي حکمروايي خوب در بازآفريني شهري درمحله تجريش تهران ( منطقه1) پرداختند نيز همسويي دارد، نتايج اين تحقيق نشان داد که وضعيت حکمروايي خوب د رفرايند بازآفريني بافت فرسوده محله تجريش تهران نامطلوب بوده است. هم‌چنين، پژوهش عظیمی آملي و جمع دار (1395)، از نظر شاخص‌هاي مورد بررسي و روش انجام پژوهش و نتايج بدست آمده، که به بررسی بازآفرینی بافت‌های فرسوده با تأکید بر حکمروایی خوب در محله ده ونک، منطقه3 تهران پرداختند، همسويي دارد، هم‌چنين با نتايج پژوهش عظيمي آملي و همکاران ( 1393)، در رابطه با ارتباط بين مشارکت مردم و فرايند بازسازي بافت‌هاي فرسوده در شهر چالوس نيز همسو مي‌باشد.

در همین راستا پیشنهاد می‌گردد جهت بازآفرینی بافت فرسوده شهر ساری با رویکرد حکمروایی خوب می‌توان با مشارکت دادن ساکنین در نیازسنجی‌ها (شناسایی مشکلات)، تصمیم‌گیری‌ها (ارائه طرح‌ها و پیشنهادات) و نظارت و اجرا و همچنین ایجاد تشکل‌های مردمی در سطح محله‌هاي بافت فرسوده، به تعامل بیشتری میان ساکنان و مدیران شهری دست یافت. بدون شک ارتباط مداوم مدیریت شهری با ساکنین در خصوص حل مسائل و مشکلات بافت، سبب شناخت توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها و بالابردن شاخص مشارکت و اجماع‌گرایی ‌می‌گردد. جهت بهبود شاخص‌های قانون مداری و کارایی پیشنهاد می‌گردد ضوابط و مقررات ساخت و ساز متناسب با بافت اجتماعی و اقتصادی محله‌هاي بافت فرسوده تصویب شوند. همچنین جهت بهبود شاخص‌های کالبدی و زیست‌محیطی در بازآفرینی شهری می‌توان به تعیين تکلیف اراضی رها شده و املاک مخروبه پرداخت و با بهره‎‌گیری از توانمندی‌های اقتصادی و مالی ساکنین برای مشارکت در اجرای طرح‌ها، می‌توان به بهبود شاخص اقتصادی دست یافت. همچنین جهت بهبود شاخص فرهنگی لازم است تشکل‌های اجتماعی مردم نهاد (سمن ها و ....) گسترده‌تر از پیش برای حل مشکلات وارد میدان مدیریت شهری شوند و با دولت و بخش خصوصی تعامل پویا برقرار سازند و در واقع رابط بین دولت و مردم باشند.

 

تقدیر و تشکر

اين مقاله، مستخرج از رساله دکتري تحت عنوان "تحلیل و ارائه مدل بازآفرینی بافت هاي فرسوده شهري با رویکرد حکمروایی خوب، مطالعه موردی شهر ساری" که به راهنمايي نويسنده دوم و سوم و مشاوره نويسنده چهارم دردانشگاه آزاد اسلامي واحد نور انجام شده است، مي باشد که بدينوسيله از اساتيد محترم راهنما و مشاور تشکر و قدرداني به عمل مي‌آيد.

منابع 

ابراهیم‌زاده، عیسی، اسدیان، مرتضی،(1392)، تحلیل‌و ارزیابی میزان تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران مورد شناسی شهر کاشمر، جغرافیا و آمایش منطقه‌ای، دوره3، شماره6، صص 29-17   

امان‌پور، سعید، لطفی، امید، (1395)، اثرات حکمرانی خوب شهری و اعتماد اجتماعی در بهبود کیفیت بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: منطقه 15 کالن‌شهر تهران)، فصلنامه مطالعات مديريت شهري سال هشتم، شماره 28، صص 29-13

امینی، میلاد، صارمی، حمیدرضا، قالیباف، محمدباقر، (1397)، جایگاه حکمروایی شهری در فرآیند بازآفرینی بافت فرسوده شهری مطالعه موردی: منطقه 12 شهرتهران، تحقیقات جغرافیایی، دوره 33 ،شماره 3 ،صص 217-202

توکلی نیا، جمیله، یدالله نیا، حسین، (1397)، تحلیل شاخص‌های حکمروایی در بازآفرینی شهری از منظر ساکنان محله مطالعه موردی: محله تجریش شهر تهران، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره یک، دوره 9

حسینی کسوتی، سید سجاد (1395)، طراحی پیاده­راه، راهی به سوی تجدید حیات بافت تاریخی شهری، (نمونه موردی:خیابان جمهوری شهرساری)، پایان­نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی، استادراهنما: نصرت­ا... گودرزی، دانشگاه مازندران، دانشکده هنر و معماری 

حیدری، محمدرضا، (1392)، سنجش عملکرد مدیریت شهری با تاکید بر شاخص‌های حکمروایی خوب شهری(نمونه موردی:شهر یزد)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه یزد.

رفیعیان، مجتبی، حسین پور، علی، (1391)، حکمرانی خوب شهری از منظر نظریات شهر سازی، تهران: طحان.

رفیعیان، محسن، بمانیان، محمدرضا، رفیعیان، مجتبی،(1389)، شناسايی پهنه‌های زمینه‌ساز توسعه خلاق بافت‌های فرسوده با رويكرد گردشگری در برنامه‌ريزی شهری، نمونه‌موردی: محله امامزاده يحیی، ناحیه2، منطقه 12 تهران، مديريت شهری، شماره 25، صص 257-235 

زندیه، الناز، (1395)، بررسی عملکرد شهرداری‌ها در چارچوب رویکرد حکمروایی خوب شهری (نمونه موردی: شهرداری شهر ملایر)،  فصلنامه آمایش محیط، شمره 39، صص 76-59

زارعی، جواد، (1397)، تبیین الگوی مدیریت یکپارچه بازآفرینی شهری پایدار بافت‌های فرسوده مطالعه موردی: کالن‌شهر اهواز، پایان‌نامه جهت اخد مدرک دکترا، استاد راهنما: دکتر محمدعلی فیروزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم و زمین.

سرور، هوشنگ، امرایی، مهتاب، قربانی سپهر، آرش، امینی بادامیار، شیرین،(1398)، حکمروایی شایسته و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری (مورد مطالعه: محله 4 شهرآذرشهر)، توسعه فضاهای پیراشهری، دوره 1 ،شماره 2 ، صص 84-71

صفایی پور، مسعود ،زارعی، جواد، (1396)، برنامه‌ریزی محله محور و بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی(نمونه موردی: محله جولان همدان)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه گلستان، سال هفتم، شماره مسلسل بیست و سوم، صص 149-135

طرح بهسازی و نوسازی شهر ساری، (1395)، صص 94-68

عظیمی آملی، جلال، جمع دار‌، اکبر، (1395)، بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر الگوی حکمروایی خوب (نمونه موردی:محله ده‌ونک، منطقه 3 تهران)، فصلنامه علمی_پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال هفتم، شماره1، صص 99-85 

عظیمی آملی، جلال، افتخاری، رکن الدین،(1393)، حکمروایی روستایی(مدیریت توسعه پایدار)، انتشارات سمت، تهران، 

قاسمی، حبیب، میری، غلامرضا، حافظ رضازاده، معصومه، (1400)، تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد (مورد مطالعه: شهرضا)، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، سال دوم، شماره 4، صص 56-37

لطفی، غلامرضا، (1387)، مدیریت شهری، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری کشور، چاپ اول، تهران.

مرکز آمار ایران (1395)   www.amar.org.ir

Egger, Steve (2005) Determining a sustainable city model, Environmental Modelling & Software,p2

Handbook.London:Sage Publications,19 Roberts,P,Sykes,H.(2000).Urban Regeneration

UN-HABITAT(2002), Measuring the Quality of Urban Governance Towards the development of an Urban Governance Index ; 200 www.unhabitat.org.     

UN(2000), Governance participation and partnership, www.UN.org,P1

UNDP (1997) ,Governance for sustainable human development, www.UN.org,P12


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]