تحلیلی بر پراکنش فضایی خدمات شهری در سکونتگاه‌های مراکز شهری شهرستانهای استان مازندران
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
پری شکری فیروزجاه
1
,
اسدالله دیوسالار
2
,
بهاره عبدللهی تیجی
3
,
حسن رسولی
4
1 - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویجی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساري، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
4 - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: خدمات شهری, استان مازندران, پراکنش فضایی, سکونتگاه‌های شهری,
چکیده مقاله :
مقدمه: برنامه‌ریزی شهری از آنجایی که با تخصیص و توزیع منابع کمیاب در بین مکان‌های مختلف شهر در ارتباط است، متکی بودن آن به معیارهای پراکنش فضایی خدمات شهری، امری ضروری به نظر می‌رسد. هدف پژوهش: هدف از پژوهش حاضر بررسی پراکنش فضایی کاربری‌های خدمات شهری در سکونتگاه‌های مراکز شهری شهرستانهای استان مازندران است. روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و روش آن توصیفی – تحلیلی است. گردآوری داده‌های موردنیاز تحقیق با استفاده از روش کتابخانه‌ای و اسنادی از سالنامه آماری استان مازندران در سال 1396صورت گرفته است. در این پژوهش برای سنجش معیار پراکنش فضایی خدمات شهری از شاخص‌های خدمات تفریحی – رفاهی، خدمات حمل‌ونقلی، زیرساخت‌های شهری، عمران شهری، فضای سبز شهری، خدمات آموزشی، خدمات بهداشتی – درمانی و خدمات فرهنگی استفاده شده است. برای رتبه‌بندی مراکز شهری شهرستانهای استان مازندران براساس وضعیت توسعه خدمات شهری مدل ویکور بکار رفته است. قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه، مراکز شهرستانهای استان مازندران می‌باشد. یافته ها: یافته های تحقیق نشان می‌دهد که تنها 7 شهر استان که شامل نقاط شهری 4 شهرستان بابلسر، فریدونکنار، کلاردشت و رامسر می‌باشند، در گروه‌های کاملاً برخوردار، برخوردار و نیمه‌برخوردار قرار دارند و شهروندان آنها از نظر برخورداری از خدمات شهری وضعیت ایده‌آلی دارند. به عبارت دیگر خدمات‌رسانی به شهروندان در شهرهای بابلسر، بهنمیر، هادی‌شهر، فریدونکنار، کلاردشت، رامسر و کتالم و سادات‌شهر به میزان زیادی قابل قبول می‌باشد. نتایج: نتایج تحقیق نشان می دهد که نزدیک به 90 درصد از شهرهای استان مازندران ازنظر شاخص‌های خدمات شهری وضعیت نامطلوب و پایین‌تر از متوسط دارند و کمبود خدمات شهری مدنظر تحقیق به نسبت جمعیت این شهرها بطور چشمگیری احساس می‌شود.
Introduction: Urban planning, since it is related to the allocation and distribution of scarce resources among different places in the city, its reliance on the criteria of spatial distribution of urban services, it is necessary. Research Aim: The purpose of this study is to investigate the spatial distribution of urban service uses in urban centers of Mazandaran province. Methodology: The present research is of applied type and its method is descriptive-analytical. The data required for the research were collected using the library method and documents from the statistical yearbook of Mazandaran province in 2017. In this study, to measure the spatial distribution of urban services, the indicators of recreational-welfare services, transportation services, urban infrastructure, urban development, urban green space, educational services, health services and cultural services have been used. Vikor model has been used to rank the urban centers of Mazandaran cities based on the status of urban services development. Studied Areas: The study area is the city centers of Mazandaran province. Results: Findings show that only 7 cities of the province, which include urban areas of 4 cities of Babolsar, Fereydunkenar, Kelardasht and Ramsar, are in fully-owned, well-off and semi-well-served groups, and their citizens are in a position to enjoy urban services. They have an ideal. In other words, providing services to citizens in the cities of Babolsar, Bahnmir, Hadi Shahr, Fereydunkenar, Kelardasht, Ramsar and Katalam and Sadatshahr is largely acceptable. Conclusion: The results show that nearly 90% of the cities of Mazandaran province in terms of urban service indicators are unfavorable and below average and the lack of urban services considered in the study is felt in proportion to the population of these cities.
اکبری، پرویز؛ حبیبی، کیومرث؛ ذاکرحقیقی، کیانوش؛ نصیری، شیما و اسکندری، آنوش (1400)، تحلیل اصل استقرار در ساختار استخوانبندی شهر وتاثیر آن بر شگل گیری کثرت و تنوع فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر سنندج)، 16(1)، 124-109.
آروین، عباسعلی و کیانی، علیرضا. (1399). تحلیل فضایی پراکنش خدمات عمومی شهری با استفاده از فاصله ماتریس اقلیدسی (مطالعه موردی: شهر یزد). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 52(4)، 1389-1373.
بهروان، حسین. (1386). آمایش فرهنگ و عدالت شهری در مناطق12گانة شهر مشهد. مجموعه مقالات و کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد، 28-2.
پوراحمد، احمد و خلیجی، محمدعلی. (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی بناب). برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)، 4(2) 2، 16-1.
تقوایی، مسعود. (1386). تعیین و تحلیل سطوح برخورداری مناطق روستایی استان‌های کشور با بهره‌گیری از روش تاکسونومی عددی و تحلیل خوشه‌ای، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 2(5)، 116-91.
حاتمی نژاد، حسین و راستی، عمران. (1386). عدالت اجتماعی و عدالت فضایی (منطقه ای)بررسی و مقایسة نظریات جان راولز و دیوید هاروی. مجلة سیاسی-اقتصادی دانشگاه تهران، شمارة 270-269، 95-82 .
حیدری، اکبر؛ رهنما، محمدرحیم؛ اجزاشکوهی، محمد و امیدعلی خواهرزمی. (1395). تحلیل تحوّلات فضایی محیطزیست شهری در کلانشهر مشهد با استفاده از الگوی آینده پژوهی گام طبیعی. جغرافیا و پایداری محیط، 18، 19-1.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مازندران. (1396). سالنامه آماری استان مازندران، معاونت آمار و اطلاعات.
ساسان¬پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه. (1394). سنجش و ارزیابی زیست¬پذیری شهری در مناطق بیست و دو گانه کلانشهر تهران. فصلنامه برنامه¬ریزی منطقه¬ای، 5(18)، 42- 27.
سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی. سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد و خزائی¬نژاد، فروغ. (1395). زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها. پژوهش¬های جغرافیایی برنامه¬ریزی شهری، 4(1)، 50-27.
شاهیده، شیرین؛ کابلی، محمدهادی؛ دولت¬آبادی، فریبرز و شالی امینی، وحید. (1402). اولویت‌بندی معیارهای محیطی موثر در کیفیت سکونتگاه های غیررسمی با استفاده از روش دلفی و تکنیک شانون (نمونه موردی: کلانشهر مشهد)، 18(1)، 80-69 .
شریفی، عبدالنبی. (1385). عدالت اجتماعی و شهر؛ تحلیلی بر نابرابری¬های منطقمه ای در شهر اهواز، استاد راهنما: حاتمی¬نژاد، حسین، دانشگاه تهران، گروه جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، تهران، ایران.
شكوئي، حسين. (1383). ديدگاههاي نو در جغرافياي شهري. تهران: انتشارات سمت.
شهنوازی، عباس؛ میرابی، وحیدرضا؛ حق شناس کاشانی، فریده و شاهرودی، کامبیز. (1402). مکان یابی فروشگاه¬های هایپرمارکت با تاکید برشاخص¬های فضایی ومکانی (مطالعه موردی: کلانشهر رشت). مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 18(1)، 191-181.
عبداللهی، علیاصغر و قاسمی، مسلم. (1397). تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از تکنیک تصمیمگیری Vikor و Waspas (مطالعه موردی: کرمان). پژوهشهای جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 6(4)، 715-695.
کشکولی، محمدرضا؛ مهدوی حاجیلویی، مسعود و ولی شریعت پناهی، مجید (1402)، ارزیابی نقش سکونتگاه های غیررسمی در ساختارفضایی شهری ( مطالعه موردی: شهر همدان)، 18(3)، 209-199.
كامیار، غلامرضا. (1387). حقوق شهری و شهرسازی. تهران: انتشارات مجد.
محمدی کاظمآبادی، لیلا؛ خانیزاده، محمد علی و بابایی چلهبری، محسن. (1398). تحلیلی بر پراکنش خدمات و جمعیت شهری با تاکید بر عدالت فضایی و برخورداری شهری (مورد مطالعه: شهر ایلام). جغرافیای اجتماعی شهر، 6(1)، 191-175.
نصیری پور، امیر اشکان؛ رئیسی، پوران و عسگری؛ عباسعلی. (1393). تحلیل پراکنش فضایی مراکز بهداشتی درمانی شهرکرد با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، 16(19)، 27-6.
وارثی، حمیدرضا؛ قائد رحمتی، صفر و باستانی¬فر، ایمان. (1386). بررسی خدمات شهری در بی‌تعادلی فضایی جمعیت بر چگونگی توزیع خدمات شهری بر پایه‌ی عدالت اجتماعی(موردی: اهواز)، نشریه جغرافیا و توسعه،دوره 5،شماره 9،91.
Certoma, C., & Martellozzo, F. (2017). The Spatial Distribution of Urban Gardening and Spatial Injustice. In between Social – Economic and Environmetal Dererminats. ATTI DEL XXXII CONGRESSO GEOGRAFICO ITALIANO, ISBN 978-88-942641, 2-8.
Cortes, Y. (2021). Spatial Accessibility to Local Public Services in an Unequal Place: An Analysis from Patterns of Residential Segregation in the Metropolitan Area of Santiago, Chile. Sustainability, 13, 442, 1-20.
Gómez-Baggethun, E., De Groot, R., Lomas, P. L., & Montes, C. (2010). The history of ecosystem services in economic theory and practice: from early notions to markets and payment schemes. Ecological Economics, 69(6), 1209–1218.
Li, H.; Wang, Q.; Shi, W.; Deng, Z.; Wang, H. (2015). Residential clustering and spatial access to public services in Shangai. Habitat Int. 46, 119–129.
Ji, Y.W., Zhang, L., Liu, J., Zhong, Q., & Zhang, X. (2020). Optimizing Spatial Distribution of Urban Green Spaces by Balancing Supply and Demand for Ecosystem Services. Mathematical Tools for Solving Problems of Chemical Structure Generation. Hindawi, Journal of Chemistry, 2020, Article ID 8474636, 1-8.
Pietro, G., Elliott, D., & Gabriell, Y. (2005). A Home in the City. UN Millennum Project, Task Force on Improving the Lives of Slum Dwellers, London.
Shi, Y., Yang, J., Shen, P. (2020). Revealing the Correlation between Population Density and the Spatial Distribution of Urban Public Service Facilities with Mobile Phone Data. ISPRS Int. J. Geo-Inf, 9(1), 1-17.
Sun, W., Fu, Y., & Zheng, S. (2017). Local Public Service Provision and Spatial Inequality in Chinese Cities: The Role of Residential Income Sorting and Land-use Conditions. J. Reg. Sci, 57, 547–567.