• صفحه اصلی
  • تحلیل ساختاری شاخص‌های رشد هوشمند جهت شناسایی محرک های کلیدی با رویکرد آینده نگاری (مطالعه موردی: شهر ساری)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : JSHSP-2212-2801 (R2) بازدید : 226 صفحه: 93 - 106

20.1001.1.25385968.1403.19.1.8.2

نوع مقاله: پژوهشی

تحلیل ساختاری شاخص‌های رشد هوشمند جهت شناسایی محرک های کلیدی با رویکرد آینده نگاری (مطالعه موردی: شهر ساری)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

سعید ازوجی 1 , کیا بزرگمهر 2 * , آمنه حقزاد 3 , لیلا ابراهیمی 4

1 - دانشجو دکتری جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
4 - استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

تاریخ دریافت : 1401/09/26 تاریخ پذیرش : 1402/03/16 تاریخ انتشار : 1403/03/01

کلید واژه: تحلیل ساختاری, رشد هوشمند, محرک, آینده‌نگاری, میک مک, شهر ساری ,

چکیده مقاله :

مقدمه: شهرها بیش از هر نقاط دیگری تحت تاثیر فعالیت‌های انساني قرار دارند، یکی از کارکردهای اساسی در رشد هوشمند با توجه به رشد جمعیت و کمبود امکانات زیربنایی و اراضی، چگونگی گسترش فیزیکی شهر برای جواب گویی به نیاز‌های فعلی و پیش بینی برای نیازهای آینده شهر است. هدف: هدف پژوهش تحلیل ساختاری شاخص‌های رشد هوشمند با رویکرد آینده نگاری می‌باشد که محرک‌های کلیدی در آینده شهر ساری را شناسایی و خوشه‌بندی کرده است. روش‌شناسی تحقیق: مقاله حاضر از حیث روش شناسی توصیفی - تحلیلی و از حیث هدف گذاری کاربردی می باشد. در تهیه شاخص‌های رشد هوشمند داده¬های نظری با روش اسنادی و داده¬های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک دلفی تهیه شده است. جامعه آماری تعداد 20 نفر از خبرگان و متخصصان دانشگاهی و پژوهشی حوزه شهری به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شده¬اند. جهت تجزیه تحلیل داده¬ها و اطلاعات نیز از روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو پژوهش شهر ساری می‌باشد. یافته¬ها: 50 محرک‌های اولیه در 5 بعد رشد هوشمند شهری ( اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی-فضایی،زیست محیطی و دسترسی) شناسایی و خوشه‌بندی شده است که با نرم‌افزار ميك مك تحليل شدند. نتایج به دست‌آمده نشان‌دهنده درجه پرشدگي ماتريس 88/96 درصد می‌باشد كه بیان می‌کند عوامل انتخاب شده تأثير زياد و پراکنده‌ای بر همديگر داشته‌اند و سيستم از وضعیت ناپايداری برخوردار بوده است که اکثر محرک ها در محدوده محرک‌های دووجهی قرار دارند. نتایج: 12 محرک کلیدی: سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم، بازنگری طرح‌های شهری و انعطاف پذیر نمودن آنها، توسعه مراکز مدیریت محلی، توزيع مناسب تأسیسات و تجهيزات، تشویق شهروندان و افراد ذینفع در برنامه‌ریزی و تصمیمات شهر، توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط، ايجاد واحدهاي همسايگي متراکم، تقسیم مساوی منابع مالی و بارهای مالی، منطقه‌بندي مختلط، تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار، توزيع عادلانه خدمات در سطح محلات و استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري هستند که ترتیب در کالبدی-فضایی 7 محرک، اجتماعی-فرهنگی 2 محرک، دسترسی 2 محرک و دسترسی یک محرک موثر بر وضعیت آینده شهر ساری می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Cities are more prone to human activity than any other place. A key function in smart growth of cities considering population growth and lack of infrastructure and land availability is to take care of physical expansion in order to respond to current needs and predict future needs of cities. Research Aim: The aim of the research is the structural analysis of smart growth indicators with a futuristic approach, which has identified and clustered the key drivers in the future of Sari city Methodology: This article is descriptive-analytical in terms of methodology and practical in terms of targeting. In the preparation of smart growth indicators, theoretical data has been prepared with documentary method and experimental data with survey method based on Delphi technique. The statistical population of 20 academic and research experts and specialists in the urban area has been selected by purposeful sampling. In processing the data MICMAC software was employed for structural mutual effects analysis. Studied Areas: The geographical realm of the study was the city of Sari. Results: Fifty initial stimulators were classified into five smart growth dimensions (economic, social-cultural, bodily-spatial, environmental and access) and analyzed by using MICMAC. Results showed a matrix filling of 96.88% which indicates the strong effect of the selected factors on one another and that the whole system is in unstable condition so that most of the stimulators lie within bi-dimensional stimulators Conclusion: Twelve key stimulators: Planning policies for increasing density, revising of urban plans and making them more flexible, expansion of local management units, appropriate distribution of equipment and amenities, persuading citizens and stakeholders to take part in planning and decision making, development of neighborhoods with various functions, creating dense neighboring units, equal distribution of financial sources and loads, integrated mapping of regions, emphasizing adjacency of compatible uses, fair distribution of services in neighborhoods and using abandoned urban lands and lots. These make seven bodily-spatial, two social-cultural, two access stimulators and one effective stimulator that affects the future status of Sari.

منابع و مأخذ:

اداره کل راه و شهرسازی مازندران. (1394). طرح جامع شهر ساری. مهندسین مشاور مازند طرح.
پورمحمدی، محمدرضا و قربانی، رسول. (1382). ابعاد و راهبردهای پارادایم متراکم ‌سازی فضاهای شهری. مجله مدرس علوم انسانی. 29، 108-85 .
حسن¬زاده، حسن؛ هوشیار، حسن و موسوی، میر نجف. (1400). شناسایی و تحلیل شاخص¬های رشد هوشمند مؤثر بر ساختار فضایی شهرها با رویکرد آینده پژوهی (نمونه موردی: شهر سردشت). فصلنامه جغرافیا (برنامه¬ریزی منطقه¬ای)، 11(42)، 165-143.
رهنما، محمد رحیم و حیاتی، سلمان. (1392). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 1(4)، 71-98.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان مازندران. (1395). سالنامه آماری استان مازندران. معاونت آمار و اطلاعات.
سیف‌الدینی، فرانک و شورچه، جمال .(1393). برنامه‌ریزي هوشمند، کاربري زمین و حمل و نقل شـهري، تهـران: مدیران امروز.
ضرابی، اصغر؛ صابری، حمید؛ محمدی، جمال و وارثی، حمید رضا. (1390). تحلیل فضایی شاخص‎های رشد هوشمند شهری (مطالعه‎ی موردی: مناطق شهر اصفهان). پژوهش¬های جغرافیای انسانی، 43(3)، 18-1.
کرکه¬آبادی زینب و مسلمی علی. (1399). تحلیل شاخص¬های رشد هوشمند شهری با مدل¬های تصمیم¬گیری چند معیاره (مورد مطالعه: شهر گرگان). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. ۱(۲)، 50-35.
کریمی اسبو، کوثر و اشرفی، سید حسین. (1400). ارزیابی گسترش کالبدی شهری با رویکرد رشد هوشمند شهری (مورد مطالعه: شهر جویبار). فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده، ۲(۱)، 90-77.
مهاجری، مهسا و پری زنگنه، عبدالحسین. (1391). رشد هوشمند شهری راهکاری برای کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها. اولین کنفرانس مدیریت و آلودگی هوا و صدا. دانشگاه صنعتی شریف، تهران: 8-1.
مهین، نسترن؛ ابوالحسنی، فرحناز و ایزدی، ملیحه. (1389). کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت¬بندی توسعه پایدار مناطق شهری (مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان). جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، 21(2)، 100-83.
نظم¬فر، حسین؛ عشقی چهاربرج، علی و اسمعیلی، احمد.(1396). تحلیل شاخص¬هاي رشد هوشمند شهري در مناطق شهر ارومیه. پژوهش-های بوم¬شناسی شهری، 9(1)، 48-35.
Alexander, D., & Tomalty, R. (2002). Smart growth and sustainable development: Challenges, solutions and policy directions. Local Environment, 7(4), 397-409.
Burton, E. (2001). The compact city and social justice. In Housing, Environment and Sustainability, Housing Studies Association Spring Conference.
Cai, C, zip &, V. Jessica. (2020). How Does ICT Expansion drive"smart" urban Growth? Acase study of Nanjing china.
Chrysochoou, Maria., Brown, Kweku., Dahal, Geeta., Granda-Carvajal, Catalina., Segerson, Kathleen., Garrick, Norman., Bagtzoglou, Amvrossios (2012). A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning. Landscape and Urban Planning, 105(3), 187–198.
Cooke, P., & De Propris, L. (2011). A policy agenda for EU smart growth: the role of creative and cultural industries. Policy Studies, 32(4), 365-375.
EPA (Environmental Protection Agency). (2010). Smart growth, A guide to developing and implementing greenhouse gas reduction programs, Local government climate and energy strategy guides: 1-11.
Frank, L. D., Schmid, T. L., Sallis, J. F., Chapman, J., & Saelens, B. E. (2005). Linking objectively
G.Hevesi, A. (2004). Smart Growth in New York State: A Discussion Paper, Comptroller's press office, Albany.
Hawkins, Ch. (2011). Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation. The Policy Studies Journal, 39(4), 682-697.
Knaap, G., & Hopkins, L. (2001). The Inventory Approach to urban growth boundaries. Journal of the American Planning Association, 67(3), 314-326.
Lalicic, L., & Önder, I. (2018). Residents’ Involvement in Urban Tourism Planning: Opportunities from a Smart City Perspective. Sustainability, 10(6), 1852.
Litman, T. (2005). Evaluating Criticism of Smart Growth. Victoria transport Policy
Martin, C., Evans, J., Karvonen, A., Paskaleva, K., Yang, D., & Linjordet, T. (2019). Smart-sustainability: A new urban fix? Sustainable Cities and Society, 45, 640-648.
measured physical activity with objectively measured urban form: findings from SMARTRAQ. American journal of preventive medicine, 28(2), 117-125
Miller, J., & Hoel, L. (2002). The “smart growth” debate: best practices for urban transportation planning. SocioEconomic Planning Sciences, 36(1), 1-24.
Romão, J., Kourtit, K., Neuts, B., & Nijkamp, P. (2018). The smart city as a common place for tourists and residents: A structural analysis of the determinants of urban attractiveness. Cities, 78, 67- 75.
Salvia, R., Egidi, G., salvati, L., & Rodrigo, J. (2020). In between "smart" urban growth and "sluggish" Rural Development? Reframing population D ynamics Greece ,1940-2019, www.mdpi.com.
Wang, S., Liu, X., Zhou, C., Hu, J., & Ou, J. (2017). Examining the impacts of socioeconomic factors, urban form, and transportation networks on CO2 emissions in China’s megacities. Applied energy, 185, 189-200.
متن کامل:
مقاله منطقه 9

img0img0 

img0 

Research Article                                                                                      Dor: 20.1001.1.25385968.1403.19.1.8.2                    

 

Structural Analysis of Smart Growth Indicators to identify key Stimulator with Foresight Approach (Case Study: City of Sari)

 

Saeed Ezoji 1, Kia Bozorgmehr 2*, Ameneh Haghzad3 & Leila Ebrahimi 4 

1. Ph.D Candidate in Geography & Urban Planning, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Iran

2. Assistant Professor, Department of Geography, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Iran

3. Assistant Professor, Department of Geography, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Iran

4. Assistant Professor, Department of Geography, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Iran

* Corresponding author: Email: Bozorgmehr@iauc.ac.ir

Receive Date: 17 December 2022 

Accept Date: 05 June 2024 

ABSTRACT

Introduction: Cities are more prone to human activity than any other place. A key function in smart growth of cities considering population growth and lack of infrastructure and land availability is to take care of physical expansion in order to respond to current needs and predict future needs of cities.

Research Aim: The aim of the research is the structural analysis of smart growth indicators with a futuristic approach, which has identified and clustered the key drivers in the future of Sari city

Methodology: This article is descriptive-analytical in terms of methodology and practical in terms of targeting. In the preparation of smart growth indicators, theoretical data has been prepared with documentary method and experimental data with survey method based on Delphi technique. The statistical population of 20 academic and research experts and specialists in the urban area has been selected by purposeful sampling. In processing the data MICMAC software was employed for structural mutual effects analysis.

Studied Areas: The geographical realm of the study was the city of Sari.

Results: Fifty initial stimulators were classified into five smart growth dimensions (economic, social-cultural, bodily-spatial, environmental and access) and analyzed by using MICMAC. Results showed a matrix filling of 96.88% which indicates the strong effect of the selected factors on one another and that the whole system is in unstable condition so that most of the stimulators lie within bi-dimensional stimulators 

Conclusion: Twelve key stimulators: Planning policies for increasing density, revising of urban plans and making them more flexible, expansion of local management units, appropriate distribution of equipment and amenities, persuading citizens and stakeholders to take part in planning and decision making, development of neighborhoods with various functions, creating dense neighboring units, equal distribution of financial sources and loads, integrated mapping of regions, emphasizing adjacency of compatible uses, fair distribution of services in neighborhoods and using abandoned urban lands and lots. These make seven bodily-spatial, two social-cultural, two access stimulators and one effective stimulator that affects the future status of Sari.

KEYWORDS: Structural Analysis, Smart Growth, Stimulator, Foresight, Micmac, City of Sari

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصلنامه علمی مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی

دوره 19، شماره 1  (پیاپی 66)، بهار 1403

   شاپای چاپی 5968- 2538   شاپای الکترونیکی X595- 2538

http://jshsp.iaurasht.ac.ir

صص. 106-93

 مقاله پژوهشیDor: 20.1001.1.25385968.1403.19.1.8.2                                                                                 

تحلیل ساختاری شاخص‌های رشد هوشمند جهت شناسایی محرک­های    کلیدی با رویکرد آینده نگاری (مطالعه موردی: شهر ساری)

سعید ازوجی1،  کیا بزرگمهر 2*، آمنه حقزاد3 و  لیلا ابراهیمی4

1. دانشجو دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

2. استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

3. استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

4. استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

* نویسنده مسئول:   Email: Bozorgmehr51@iauc.ac.ir  

تاریخ دریافت: 26 آذر 1401 

تاریخ پذیرش: 16 خرداد 1402

چکیده   

مقدمه: شهرها بیش از هر نقاط دیگری تحت تاثیر فعالیت‌های انساني قرار دارند، یکی از کارکردهای اساسی در رشد هوشمند با توجه به رشد جمعیت و کمبود امکانات زیربنایی و اراضی، چگونگی گسترش فیزیکی شهر برای جواب گویی به نیاز‌های فعلی و پیش بینی برای نیازهای آینده شهر است.

هدف: هدف پژوهش تحلیل ساختاری شاخص‌های رشد هوشمند با رویکرد  آینده نگاری می‌باشد که محرک‌های کلیدی در آینده شهر ساری را شناسایی و خوشه‌بندی کرده است.

روش‌شناسی تحقیق: مقاله حاضر از حیث روش شناسی توصیفی - تحلیلی و از حیث هدف گذاری کاربردی می باشد. در تهیه شاخص‌های رشد هوشمند داده­های نظری با روش اسنادی و داده­های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک دلفی تهیه شده است. جامعه آماری تعداد 20 نفر از خبرگان و متخصصان دانشگاهی و پژوهشی حوزه شهری به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شده­اند. جهت تجزیه تحلیل داده­ها و اطلاعات نیز از روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو پژوهش شهر ساری می‌باشد.

یافته­ها: 50 محرک‌های اولیه در 5 بعد رشد هوشمند شهری ( اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی-فضایی،زیست محیطی و دسترسی) شناسایی و خوشه‌بندی شده است که با نرم‌افزار ميك مك تحليل شدند. نتایج به دست‌آمده نشان‌دهنده درجه پرشدگي ماتريس 88/96 درصد می‌باشد كه بیان می‌کند عوامل انتخاب شده تأثير زياد و پراکنده‌ای بر همديگر داشته‌اند و سيستم از وضعیت ناپايداری برخوردار بوده است که اکثر محرک ها در محدوده محرک‌های دووجهی قرار دارند.

 نتایج: 12 محرک کلیدی: سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم، بازنگری طرح‌های شهری و انعطاف پذیر نمودن آنها، توسعه مراکز مدیریت محلی، توزيع مناسب تأسیسات و تجهيزات، تشویق شهروندان و افراد ذینفع در برنامه‌ریزی و تصمیمات شهر، توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط، ايجاد واحدهاي همسايگي متراکم، تقسیم مساوی منابع مالی و بارهای مالی، منطقه‌بندي مختلط، تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار، توزيع عادلانه خدمات در سطح محلات و استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري هستند که ترتیب در کالبدی-فضایی 7 محرک، اجتماعی-فرهنگی 2 محرک، دسترسی 2 محرک و دسترسی یک محرک موثر بر وضعیت آینده شهر ساری می‌باشند.

کلیدواژه­ها: تحلیل ساختاری، رشد هوشمند، محرک، آینده‌نگاری، میک مک، شهر ساری

مقدمه 

زنـدگی بشر به شکل فزاینده و برگشت ناپـذیر ي رو بـه شـهري شدن می‌رود، شهرها بیش از هر نقاط دیگری تحت تاثیر فعالیت‌های انساني قرار دارند، به گونه‌ای که با سرعت بیشتری در حال گسترش جمعیتي و کالبدی هستند و این امر خدمات رساني به ساکنان را بیش از پیش تحت تاثیر قرار مي‌دهد (Cai et al., 2020). ایـن امـر موجـب تقاضـاي بیشـتر بـراي زمین به منظور رفع نیازهاي روزافزون جمعیـت رو بـه گسترش شهري شده و الگوي رشد شهرها را به سـوي فرمی کم تراکم، اتومبیل محـور و نـامتمرکز کـه بـه آن رشد پراکنده یا پراکنده رویی شهري اطلاق مي‌شـود، ســوق داده اســت (سیف الدینی و شورچه، 1393: 189). تا به امروز، تقریبا همه تلاش‌‌ها برای مبارزه با گسترش، معطوف به استراتژی رشد هوشمند بوده است به گونه‌ای که در درجه اول با تغییر روش‌های استفاده از زمین، ایجاد شهرهای متراکم تر مدنظر است (Salvia et al., 2020). در امریكا و کانادا، دولت‌های محلی برنامه­هایی را براساس ایده رشد هوشمند شهری تهیه و اجرا کرده اند. تفكر رشد هوشمند شهری به طور کلی برای مقابله با پراکندگی شهری مطرح شده و با ارائه اصول و قواعدی میکوشد روند رشد و توسعه فضایی و کالبدی شهر را تحت کنترل در آورده و از این رهگذر، کیفیت زندگی در شهرها را ارتقاء بخشد (نسترن و همكاران، 1389: 90). رشد هوشمند شهری یک توسعه برنامه‌ریزی شده در راستای حفاظت از محیط زیست و هدف کاهش وابستگی به حمل و نقل ماشینی، کاهش آلودگی هوا و کارآمد کردن سرمایه گذاری در زیرساخت‌‌ها است که روی رشد در داخل شهر تمرکز می‌کند (مهاجری و زنگنه، 1391: 1). در حقیقت راهبرد رشد هوشمند سعی در شکل دهی مجدد شهر‌‌ها و هدایت آنها به سوی اجتماع توانمند با دسترسی به محیط زیست مطلوب دارد (پور محمدی و قربانی، 1382: 102). امروزه بسياري از بيانيه‌هاي سازمان ملل متحد و دستورالعمل انجمن‌‌ها و سازمان‌هاي غيردولتي دخيل در امور برنامه ريزي شهري به دنبال ارتقاي محيط زندگي از طريق گسترش حركت افراد پياده، كاهش آلودگي هوا، افزايش بلندمرتبه سازي، نزديكي و در دسترس بودن خدمات شهري، عدم نياز به توسعه سطحي زيرساخت‌‌ها و خدمات شهري و عدم تخريب فضاها و كمربندهاي سبز در اطراف شهرها، با استفاده از اصول ده‌گانه رشد هوشمند و در نهايت دستيابي به شهر كامل هستند (366 2011: Cooke & De Proprise,).

شهر ساری به عنوان مرکز استان مازندران همواره مهاجر پذیر و روند جمعیتی آن افزایشی بوده که این روند باعث رشد محدوده شهر و افزایش اثرات شهر نشینی شده از آنجایی که شهر ساری علی رغم موانع طبیعی و توپوگرافی رشد فیزیکی نسبتا بالایی داشته.این رشد فیزیکی شهر ساری باعث اثرات منفی همچون به ساخت و سازهای بدون برنامه و تغییرات زیاد در ساختار فضایی- کالبدی شهر و گسترش آن در زمین­های کشاورزی و آلودگی آب و هوا، ازبین رفتن زمین‌های کشاورزی و زمین‌های حاصل‌خیز، افزایش هزینه‌های زیر ساخت‌‌ها و تاسیسات شهری و کاهش کیفیت آنها و غیره شده است. یكی از کارکردهای اساسی در رشد هوشمند با توجه به رشد جمعیت و کمبود اراضی و امكانات زیربنایی، چگونگی و نحوة گسترش فیزیكی شهر برای جوابگویی به نیازهای فعلی و پیشبینی برای نیازهای آینده شهر است، که در این شهر کمتر بدان همت گماشته شده است. هدف از این پژوهش شناسایی و تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهر ساری می‌باشد. لذا در پی دستیابی به هدف مذکور این سوالات مطرح هستند: 1) موثرترین محرک‌های رشد هوشمند در آینده شهر ساری کدامند؟ 2) نظام خوشه‌بندی محرک رشد هوشمند در آینده شهر ساری چگونه است؟

نتایج تحقیقات خارجی و داخلی نیز عموماً بر اهمیت و توسعه رشد هوشمند تاکید دارد و کاربرد آن را در توسعه شهرها در نمونه­های مطالعاتی تایید کرده است که به مختصری از انها اشاره می‌شود:

برتون1 در سال (2001) در پژوهشی شهر هوشمند را جایی میداند که تراکم در آن بالا و چیدمان کاربری‌های ترکیبی است، سیستم حمل و نقل عمومی خوبی دارد و پیاده روی و دوچرخه سواری را مورد تشویق قرار می­دهد. فرانك2 و همکاران در سال (2005) در پژوهشی بر ارتباط میان ویژگی‌های فرم شهرچون اختلاط کاربری، تراکم مسکونی و تراکم تقاطع با افزایش قابلیت پیاده روی و میزان فعالیت بدنی تاکید می‌کنند. کلارک3و همکاران در سال (2006) رشد هوشمند شهري را مجموعه‌هاي از   برنامه­ريزي، نظم­دهي و شيوه­اي توسعه كه در آن از فرم ساختمان فشرده، توسعه درونزا و تعديل در استانداردهاي خيابان و پاركينگ، كه از زمين موثرتر استفاده مي­شود، ميدانند. همچنين متيو و تورنر4 در سال (2006) رشد هوشمند را هر گونه اقدام جهت برنامه ريزي ضد توسعه مشوش و نامنظم شهر تعريف كرده اند و با بيان در دسترس بودن امور مورد نياز شهروندان و تجميع آنها، سه الگوي تراكم پايين بدون خرده فروشان محلي، فضاي خالي محلي و انواع مختلف واحدهاي همسايگي در كنار هم را باعث برهم زدن توازن رشد هوشمند شهري بيان داشته اند. الکساندر و تومالتی5 در سال (2009) در پژوهشی رشد هوشمند و توسعه پایدار با استفاده از 19 شاخص، ارتباط تراکم و توسعه شهری در 26 منطقه شهرداری برتیش کلمبیا، کانادا را بررسی کردند. آن­ها در پژوهش خود به ارتباط تراکم با کارایی زیرساخت‌‌ها و کاهش استفاده از خودرو همراه با کارایی اکولوژیک و اقتصادی اشاره کردند. وانگ6 و همکاران در سال (2017) در پژوهشی بر نقش شکل شهر و تاثیری گذار مستقیم آن بر ویژگی‌های کاربری زمین، مصرف انرژی خانوار و حمل و نقل دارد. و نتایج تحقیق نشان دهنده حمایت از شهر فشرده به عنوان یك فرم پایدارشهری است. در سال (۱۳۹۰) ضرابی و همکاران در مقاله‌ای با عنوان تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان، به بررسی و تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری و عوامل مؤثر بر آن از طریق ۷۵ شاخص مختلف )اجتماعی- اقتصادی، کالبدی و کاربری اراضی، زیست محیطی و دسترسی و ارتباطات) پرداخته است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که از بین مناطق ۱۴ گانه شهرداری اصفهان، منطقه ۸ در شاخص زیست محیطی و منطقه ۳ در شاخص دسترسی و ارتباطات، رتبه اول را به خود اختصاص داده است. رهنما و حیاتی در سال (1393) در مقاله‌ای با عنوان تحليل شاخص‌هاي رشد هوشمند شهري در مشهد پرداختند. در اين پژوهش هدف، بررسي شاخص‌هاي رشد هوشمند شهري در شهر مشهد بر اساس سه شاخص فشردگي، زيست محيطي و دسترسي به تفكيك مناطق شهرداري ميباشد. در نهايت نيز با تلفيق و تحليل شاخص‌هاي مورد سنجش اين پژوهش در مدل ANP، مشخص گرديد كه منطقه هشت شهرداري مشهد با امتياز 108/0 بهترين ساختار رشد هوشمند شهري را در ميان مناطق شهر مشهد داراست. نظم­فر و همکاران در سال (1396) در مقاله‌ای با عنوان  تحلیل شاخص‌هاي رشد هوشمند شهري در مناطق شهر ارومیه به بررسی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق شهرداری شهر ارومیه با تأکید به سه بعد اجتماعی- اقتصادی، کالبدی زیرساختی و زیست محیطی- دسترسی می­پردازد. نتایج پژوهش نشان داد که منطقه یک در رتبه اول و منطقه سه و چهار در رتبه دوم و در نهایت منطقه دو در رتبه سوم قرار دارد. کرکه آبادی و مسلمی در سال (1399) در مقاله با عنوان تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری با مدل‌های تصمیم­گیری چند معیاره مورد مطالعه: شهر گرگان پرداختند. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که ناحیه دو با میانگین امتیاز 634/0 در رتبه اول از لحاظ شاخص­های رشد هوشمند قرار دارد و ناحیه یک شهر گرگان با امتیاز 591/0، در رتبه دوم قرار گرفته است. در کل این دو ناحیه در پهنه شهر گرگان در وضعیت برخوردار از لحاظ شاخص‌های رشد هوشمند می­باشند. کریمی و اشرفی در سال (1400) در مقاله‌ای با عنوان رزیابی گسترش کالبدی شهری با رویکرد رشد هوشمند شهری مورد مطالعه: شهر جویبار پرداختند. هدف اصلی این تحقیق، ارزیابی گسترش کالبدی شهر جویبار با رویکرد رشد هوشمند شهری می‌باشد. برای دستیابی به این هدف از 7 شاخص اجتماعی- اقتصادی، آموزشی، کالبدی، زیست محیطی، خدماتی، دسترسی استفاده شده است بررسی‌های صورت گرفته نشان داد که براساس مدل هلدرن، در دهه‌های 1375 تا 1395 حدود 83 درصد از رشد مساحت شهر با رشد جمعیت هماهنگ بوده و 17 درصد باقیمانده دارای رشدی ناموزون، افقی و اسپرال شهری بوده است. حسن زاده و همکاران در سال (1400) در مقاله‌ای با عنوان شناسایی و تحیل شاخص‌های رشد هوشمند موثر بر ساختار فضایی شهرها با رویکرد آینده‌پژوهی نمونه موردی شهر سردشت پرداختند. این پژوهش با هدف شناسایی کلیدی‌ترین پیشران‌های رشد هوشمند شهر و بررسی چگونگی ارتباط بین عوامل بوده که نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که با توجه به امتیاز بالای تاثیر گذاری مستقیم و غیر‌مستقیم از میان 40 متغیر 10پیشران کلیدی در آینده توسعه فضایی و رشد هوشمند شهر سردشت تاثیر گذارند شناسایی شده است.

 بر اساس تجربیات، تحقیقات و پژوهش‌های انجام گرفته در خارج و داخل کشور در زمینه رشد هوشمند شهری نشان داد که افزایش جمعیت و پراکندگی نامعقول شهر‌ها اثرات نامطلوبی بر محیط طبیعی و فرهنگی جوامع می‌گذارد، راهبرد رشد هوشمند به عنوان یكی از راهكارها برای مقابله با پراکندگی توسعه شهری است، عوامل عدم تحقیق پذیری شاخص‌های رشد هوشمند شهری ابعاد مختلفی دارد که بایستی با یک رویکرد سیتماتیک مورد بررسی قرار گیرد، لذا تلفیق راهبرد رشد هوشمند شهری با رویکرد آینده نگاری که یکی از تکنیک‌های مورد قبول در محافل علمی و علوم شهری دنیا است می‌تواند امید بخش شناسایی متغییر‌های موثر در روند توسعه شهر‌‌ها به سمت آینده‌ای مطلوب و قابل پیش بینی باشد که پژوهش حاضر با تلفیق این دو راهبرد سعی در تحلیل و شناسایی شاخص‌های محرک و کلیدی در وضعیت آینده شهر ساری دارد که از این جهت جنبه نو بودن به نسبت پژوهش‌های مذکور و مشابه در این حوزه دارد.

تئوری رشد هوشمند، طی دو دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، از شهردار ماریلند توسط پاریس انگلندرنینگ سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۲ بر مبنای اصول پایداری در واکنش به رشد پراکنده شهرها، به تدریج در کشورهای آمریکا و کانادا باب شد. نظریه رشد هوشمند شهری یک تئوری برنامه‌ریزی شهری است (Lalicic & onder, 2018). حساس نسبت به محیط زیست با هدف و کارآمدتر کردن سرمایه گذاری در زیرساخت ها، رشد در داخل شهرها و در مقابل پراکندگی، روی فشرده‌سازی شهر، کاهش وابستگی به حمل و نقل ماشینی و کاهش آلودگی هوا و دوست دار پیاده روی و دوچرخه سواری است (Neuts, Kourtit, Romão et al., 2018). طبق تعریف انجمن بین‌المللی مدیریت شهری(ICMA) رشد هوشمند دارد که چنین است: توسعه‌ای که اقتصاد،اجتماع و محیط زیست را در بر می‌گیرد و چارچوبی برای جوامع تهیه می‌کند که در قالب آن تصمیم گیری‌‌ها مربوط به این که رشد در کجا و چگونه اتفاق بیفتد شکل می‌گیرد (G.Havesi, 2004: 21). دکتر ساموئل استالی پژوهشگر درزمینه رشد هوشمند شهری، این تئوری را اینگونه تعریف می‌کند: رشد هوشمند شهری یک سعی جدید است، مانند یک افسار کنترل برای منطقی کردن گسترش و توسعه شهرها و مدیریت رشد هوشمند شهری روش‌های اعمال اینگونه کنترل‌هاست (Martin,Evans, karyonen & et al., 2019). رشد هوشمند به دنبال محدود کردن رشد شهرها نیست، بلکه سعی در وفق دادن این رشد با مسائل محیطی و اقتصادی و اجتماعی دارد. از اهداف این تئوری این است که مردم را آگاهی دهد که توسعه شهر چگونه میتواند کیفیت زندگی را ارتقا بخشد، درواقع رشد هوشمند با تمرکز بر تجدید حیات شهری به دنبال ساخت مکان‌هایی است که مردم به زندگی در آن میل و رغبت نشان دهند (Miller & Hoel, 2008). نظریه رشد هوشمند یک تئوری برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای است که بر پایه نظریه‌‌ها و جنبش هایی مانند توسعه پایدار، کلی و منعطف شهرگرایی جدید تلاش نموده تا اصول خود را به صورت راهبردهای و نه با جزئیات دقیق مطرح نماید تا به حداکار قابلیت تطابق برای حل مشکل در نقاط مختلت جغرافیایی دست یابد (Hawkins, 2011: 67). به همین منظور بر رشد در مرکز شهر تأکید می‌کند و از تخصیص کاربری به صورت فشرده با گرایش به حمل و نقل عمومی، شهر قابل پیاده‌روی و مناسب برای دوچرخه سواری، کاربری مختلط و با انواع مختلفی از گزینه‌های مسکن حمایت می‌کند (Chrysochoou, 2012: 188). رشد هوشمند شهر به اصول توسعه و عملیات برنامه‌ریزی اشاره دارد که الگوی کاربری زمین و حمل و نقل مؤثر ایجاد کرده است. رشد هوشمند استراتژی‌های مختلفی را شامل میشود که نتایج این استراتژی ها، دسترسی بیشتر و سیستم‌های حمل و نقل چندگانه است. رشد هوشمند روشی پیشنهادی برای اصلاح پراکندگی است (Litman, 2005: 21). امروزه بسیاری از بیانیه‌های سازمان ملل متحد و دستور کار انجمن‌‌ها و سازمان‌های غیر‌دولتی دخیل در امور برنامه‌ریزی شهری به دنبال ارتقاء محیط زندگی از طریق گسترش حرکت افراد پیاده، کاهش آلودگی هوا، افزایش بلند مرتبه سازی، نزدیکی و در دسترس بودن خدمات شهری، عدم نیاز به توسعه سطحی زیرساخت‌‌ها و خدمات شهری و عدم تخریب فضاها و کمربندهای سبز در اطراف شهرها، با استفاده از اصول ده‌گانه رشد هوشمند و در نهایت دست‌یابی به شهر کامل هستند (EPA, 2010: 5).

جدول 1. اصول ده گانه رشد هوشمند

ردیف

اصول

ردیف

اصول

1

کاربری مختلط

6

حفاظت از فضاهای باز، زمین‌های کشاورزی، زیبایی‌های طبیعی و نواحی زیست محیطی آسیب پذیر

2

قابل پیش بینی، عادلانه و ازنظر هزینه ثمربخش کردن تصمیمات توسعه

7

تقویت و جهت دهی توسعه به سمت اجماعات موجود

3

ایجاد طیفی از گزینه­ها و شیوه‌های مسکن

8

فراهم آوردن تنوعی از شیوه‌های حمل ونقل

4

بهره گیری از طراحی ساختمان‌های فشرده

9

ایجاد محلات با قابلیت پیاده روی

5

پرورش جوامعی ممتاز، جذاب با احساس قوی مکانی

10

شویق به همکاری اجتماع و مسئولان سرمایه گذاران در تصمیمات مربوط به توسعه

  Siurce: EPA, 2010: 5

 

از راهکارهای رشد هوشمند براي كنترل رشد شهري سه شيوه اساسي را مورد توجه قرار مي­دهـد كـه عبارتند از: 1) استفاده از ابزارهاي مالي، نظير حق وروديه، شارژهاي اتصال به سيستم و عوارض جاده­ای2) مديريت هماهنگ كاربرد زيرساخت ها، در جهت انطباق با نيازها، تلفيـق طـرح­هـاي حمـل و نقل با كاربري زمين و بهبود سيستم سرمايه گذاري در زيرساخت­ها 3) استفاده جامع از مقررات كاربري زمين نظير منطقه بندي و تعيين محدوده­هاي رشد شهري. بدين ترتيب استراتژي رشد هوشمند شهر، مديريت پويا و انعطافپذير رشـد شـهري اسـت كه دو هدف كارايي و كيفيت محيطي فضاي شهري با استفاده از ابزارهاي مختلف را به صـورت هماهنگ مد نظر دارد (Hopkin&Knaap, 2001: 314). در راستای رشد هوشمند انتقادهای عمده بر رشد هوشمند به طور مختصر وارد شده است که عبارت است: 1) از مردم، پراکندگي وجوامع اتومبیل محور را ترجیح مي دهند. 2) رشد هوشمند به افزایش میزان مقررات ودر نتیجه کاهش میزان آزادی افراد منجر می­شود. 3) رشد هوشمند قدرت خرید مردم را پایین  مي­آورد. منتقدان رشد هوشمندبا کاهش نیاز به زمین، هزینه‌های مسكن را افزایش مي دهد. 4) رشد هوشمند به افزایش تراکم  مي­انجامد. 5) هزینه‌های خدمات عمومي در جوامعي است که از طریق توصیه‌های رشد هوشمند استفاده مي­نمایند که پراکندگي این خدمات راسبب مي­شود. 6) توسعه اقتصادی که منتقدان ادعا مي کنند رشد هوشمند به اقتصاد ضربه مي­زند اما رشد هوشمند افزایش کارایي و بازدهي اقتصادی را در پي دارد و با در آمدهای بالای رشد اقتصادی در ارتباط است. لیتمان باور داشت که رشد هوشمند به خلق الگو‌های کاربری اراضي قابل دسترس بهبود فرصت‌های حمل ونقلي، خلق جوامع قابل زیست وکاهش هزینه‌های خدمات عمومي منجر مي شود (Litman, 2005).

جدول 2. چارچوب نظری اجزای اصلی رشد هوشمند

برنامه ریزی

حمل و نقل

توسعه اقتصادی

·       برنامه ریزی جامع رشد

·       کاربری اراضي ترکیبي

·       افزایش تراکم اتصال خیاباني و زیرساخت ها

·       برنامه ریزی تسهیلات عمومي

·       تاکید برپیاده روی

·       ارائه تسهیلات برای دوچرخه سواری

·       ارتقاء سیستم وشبكه‌های یكپارچه و

مرتبط

·       کار در محله سكونتي

·       تجدید حیات مرکز شهر

·       توسعه میان افزار

·       استفاده از تسهیلات و زیر ساخت‌های موجود

مسکن

توسعه اجتماعات محلی

حفاظت از منابع طبیعی

·       مسكن چند خانواری

·       قطعات مسكوني کوچک تر

·       مسكن ساخته شده

·       ارائه مسكن برحسب نیاز خانواده ها

·       تنوع مسكن

 

·       مشارکت عمومي

·       شناخت و ارتقاء ویژگي منحصر به فرد هر محله

·       حفاظت از زمین‌های کشاورزی

·       حفظ ارتزاق

·       حقوق توسعه قابل واگذاری

·       حفاظت از آثار تاریخي

·       حفاظت از زمین‌های اکولوژیكي

 Source: Cooke& De porpoise, 2011

روش پژوهش         

این مقاله از نظر روش انجام پژوهش، مقاله‌ای توصیفی- تحلیلی است که به دلیل کاربرد پذیری یافته‌ها در برنامه راهبردی توسعه شهری، در هدف جنبه کاربردی دارد. داده‌های نظری با روش اسنادی و داده‌های تجربی به روش پیمایشی تهیه شده است. در تهیه شاخص‌های رشد هوشمند از روش مطالعات اسنادی و داده‌های تجربی روش پیمایشی بر اساس روش دلفی استفاده شده است. انتخاب تیم دلفی، با روش نمونه گیری هدفمند بوده است. معیارهای انتخاب خبرگان شامل تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش و دسترسی به آنان است و در تعیین تعداد خبرگان، کسب اطمینان از جامعیت دیدگاه‌ها ملاک بوده است. تعداد خبرگان شرکت کننده در دلفی عموما بین 14 تا 20 نفر تعیین شده و با توجه به معیارهای فوق، تعداد 20 نفر از خبرگان و متخصصان مراکز دانشگاهی و پژوهشی، برای شرکت در پژوهش انتخاب شده است. در پردازش اطلاعات از روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. با استفاده از روش دلفی تعداد 50 محرک‌های اولیه در 5 بعد رشد هوشمند شهری ( اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی-فضایی،زیست محیطی و دسترسی) شناسایی و خوشه‌بندی شده است جدول (3).

 

جدول 3. کدبندی شاخص­های محرک موثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری 

شاخص­های محرک

متغیر

1 Varسرمایه‌‌گذاری در بخش مسکن انبوه ،2 Varایجاد مسکن قابل استطاعت پذیر ،3 Varتقسیم مساوی منابع مالی و بارهای مالی،4 Varصرفه جوئی‌های ناشی از تجمع، 5 Varگسترش شرکت‌های دانش بنیان، 6 Varتوسعه ارتباط بین صنعت با دانشگاه

اقتصادی

7 Varایجاد حس تعلق مکانی، 8 Varتشویق شهروندان و افراد ذینفع در برنامه ریزی و تصمیمات شهر، 9 Varحفاظت از منابع و آثار تاريخي، 10 Var فرهنگ‌‌سازی پياده‌مداري، 11 Var بالا بردن فعالیت‌های فیزیکی و بهبود شرابط بهداشت، 12 Var توسعه مراکز مدیریت محلی(شورایاریها)، 13 Varگسترش تشکل‌های مدنی و NGOها

اجتماعی - فرهنگی

14 Var حفاظت از فضاهای باز، 15 Var حفاظت اززمینهای کشاورزی، 16 Var حفاظت از انواع زیستگاههای طبیعی(ازاضی گرین فیلد)، 17 Var ايجاد زیرساخت‌‌های سبز، 18 Varجلوگيري از ورود اراضي مرغوب کشاورزي و باغي به داخل محدوده شهر، 19 Var جلوگيري از بورس بازي زمين در حريم شهر، 20 Var ايجاد کمربند سبز در حريم شهر، 21 Var بهره‌‌گیری از سوخت پاک و کاهش مصرف سوخت‌های فسيلي، 22 Var توسعه زیرساخت‌های آب و فاضلاب شهری، 23 Var تصفیه فاضلاب‌های شهری، 24 Var تجهیز فضاهای عمومی به نماگرهای آلودگی

زیست محیطی

25 Var توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط، 26 Var طراحی فشرده ساختمان ها، 27 Var ايجاد واحدهاي همسايگي متراکم، 28 Var ایجاد واحدهای همسایگی با قابلیت پیاده روی، 29 Var احیای مجدد ارزش ها و نمادهای محلی، 30 Var توسعه میان افزای و تجديد حيات مراکز قديمي، 31 Var استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري، 32 Var بهسازي و نوسازي بافت‌های فرسوده، 33 Var تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار، 34 Var برنامه‌ریزی كاربري اراضي با تأکيد بر دسترسي پياده، 35 Var جلوگيري از توسعه نوار شرياني در کاربري تجاري، 36 Var مديريت زمین‌‌های حاشيه شهر، 37 Var منطقه‌بندي مختلط، 38 Var سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم، 39 Var ایمن‌‌سازی تقاطع‌ها، خیابان‌‌ها و ميادين، 40 Var مديريت هوشمند ترافيک، 41 Var طراحي مسيرهاي پياده و دوچرخه، 42 Var بازنگری طرح‌های شهری و انعطاف پذیر نمودن آنها، 43 Var نظارت بر روند پراکنده رویی شهری

کالبدی - فضایی

 

 

44 Var توزيع مناسب تأسیسات و تجهيزات شهر، 45 Var بهره‌‌گیری از فناوری‌های نوين اطلاعاتي، 46 Var توزيع عادلانه خدمات در سطح محلات، 47 Var توسعه ضریب بهره وری زیرساخت حمل و نقل عمومی،سرويس اشتراکي خودرو، 48 Var ارائه آنلاین خدمات اداری،49 Var ارائه امکان خدمات آنلاین اشتغال(دورکاری)، 50 Var ارائه آنلاین خدمات مالی

دسترسی

 

 

قلمرو جغرافیایی پژوهش

محدوده مورد مطالعه شهر ساری از لحاظ موقعیت جغرافیایی در طول53 درجه و 3 دقیقه شرقی و عرض 36 درجه و 34 دقیقه شمالی واقع شده است. این شهر از سمت شرق به شهر نکا، از غرب به شهر قائمشهر، از جنوب به رشته کوههای البرز و از شمال به دریای خزر می‌رسد. طبق سرشماری سال 1395 دارای 309820 نفر جمعیت دارد. ارتفاع شهر از سطح دریاهای آزاد 18.5 متر و اختلاف مسافت آن تا ساحل دریای مازندران 24 کیلومتر می‌باشد. این شهر به عنوان مرکز استان مازندران و شهرستان ساری بر سر راه تجارتی و توریستی تهران به سواحل جنوب شرقی دریای مازندران و شهرستان‌های شمال شرقی کشور قرار دارد و به دلیل موقعیت سیاسی - دارای اهمیت و اعتبار خاصی است، از طریق راه آهن سراسری و آسفالته با تهران و سایر استان‌های کشور ارتباط دارد (سالنامه آماری مازندران، 1395).

img0 

شکل 1. موقعیت جغرافیایی شهر ساری (منبع: طرح جامع شهر ساری، 1394)

یافته­ها و بحث 

تحلیل اولیه ویژگی داده­های ماتریس و تأثیرات متقابل

 همان‌طوری كه مطرح شد 50 محرک اولیه مؤثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری با نرم‌افزار ميك مك (MICMAC) جهت استخراج و مورد تحليل قرار گرفتند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که درجه پرشدگي ماتريس 88/96 درصد می­باشد كه نشان مي‌دهد عوامل انتخاب شده تأثير زياد و پراکنده‌ای بر همديگر داشته‌اند و درواقع سيستم از وضعیت ناپايداری برخوردار بوده است. از مجموع 2422 محرک قابل ارزيابي در این ماتریس، 78 رابطه عدد صفر بوده که به این معنی است عوامل بر همديگر تأثير نداشته يا از همديگر تأثير نپذيرفته‌اند. 549 رابطه با مقدار یک دارای تاثیر ضعیف نسبت به هم و 1017 رابطه با عدد 2 دارای روابط اثرگذاری نسبتاً قوی است. بعلاوه، 856 رابطه عدد 3 دارد و این به معنای آن است که روابط محرک­ها بسیار زیاد بوده و از تاثیرگذاری و تاثیرپذیری زیادی برخوردارند. ماتريس بر اساس شاخص‌هاي آماري با 2 بار چرخش داده­‌اي از مطلوبيت و بهینه‌شدگی 96 درصد برخوردار بوده كه حاكي از روايي بالاي پرسشنامه و پاسخ‌هاي آن است (جدول4).

جدول 4. تحلیل اولیه داده‌های ماتریس و تأثیرات متقابل

شاخص

مقدار

ابعاد ماتریس

50

تعداد تکرار

2

تعداد صفر

78

تعداد یک

549

تعداد دو

1017

تعداد سه

856

تعداد P

0

جمع

2422

درجه پرشدگی

88/96

تحلیل محرک­های موثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری 

نحوه توزیع و پراکنش محرک­ها در صفحه پراکندگی، حاکی از میزان پایداری و ناپایداری سیستم است. در روش‌شناسی میک مک در مجموع دو نوع از پراکنش تعریف‌شده این‌که به نام­های سیستم‌های پایدار و سیستم‌های ناپایدار معروف هستند. در سیستم‌های پایدار پراکنش محرک­ها به‌صورت L انگلیسی است. یعنی برخی محرک­ها دارای تأثیرگذاری بالا و برخی دارای تأثیرپذیری بالا هستند. نحوه دسته‌بندی محرک در سیستم‌های پایدار و ناپایدار به‌صورت زیر است.

 

 

    img0

                                               شکل 2. سیستم ناپایدار                 شکل 3. سیستم پایدار

         

بر اساس تعریف و تفسیر محرکها در نمودار میک مک، موقعیت و وضعیت هر یک از عوامل محرک‌های موثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری مورد بررسی قرارگرفت که نتیجه آن در شکل (4)، نشان داده شده است. نحوه توزیع و پراکنش محرک­ها در صفحه پراکندگی، این سیستم، حاکی از آن است که اکثر محرک­­ها حول محور قطری و در محدوده محرک‌های دو وجهی هستند. نرم‌افزار میک مک قابليت ترسيم چندين نوع نقشه از ماتريس­هاي ايجاد شده را دارد. نقشه‌های خروجی این نرم ‌افزار شامل نقشه اثرات مستقیم، نقشه اثرات غیرمستقیم، نقشه اثرات بالقوه مستقیم و نقشه اثرات بالقوه غیرمستقیم آمده است. شیوه پراکندگی عوامل محرک‌های موثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری حاکی از ناپایداری در سیستم است که پراکنش بیضی شکل و ناپایداری سیستم به شکل زیر می­باشد.

img0 

شکل 4. نمودار وضعیت پایداری/ ناپایداری سیستم رشد هوشمند شهر ساری 

چهار نوع محرک از هشت نوع محرک وضعیت ناپایدار (محرک­های تأثیرگذار، محرک­های دووجهی، محرک­های تأثیرپذیر، محرک­های مستقل، محرک­های تنظیمی، محرک‌های ریسک و هدف و اهرمی ثانویه) در بین آن‌ها شناسایی شده است. محرک‌ها به ترتیب اثراتی که گذاشته‌اند آورده شده است. با توجه به پراکنش محرک­­ها در شکل (4) می‌توان 4 دسته از آن­ها را شناسایی کرد. 

جدول 5. نحوه توزیع محرک‌های تاثیرگذار بر اساس خوشه­بندی آن‌ها

گروه

محرک

تاثیرگذار

طراحی فشرده ساختمان‌ها، گسترش تشکل‌های مدنی و NGOها، توسعه مراکز مدیریت محلی(شورایاری‌ها)، تشویق شهروندان و افراد ذینفع در برنامه ریزی و تصمیمات شهر، ایجاد حس تعلق مکانی، توسعه ارتباط بین صنعت با دانشگاه و گسترش شرکت‌های دانش بنیان

دووجهی

سرمایه‌‌گذاری در بخش مسکن انبوه، ایجاد مسکن قابل استطاعت پذیر، تقسیم مساوی منابع مالی و بارهای مالی، صرفه‌جوئی‌های ناشی از تجمع، حفاظت از منابع و آثار تاريخي، فرهنگ‌‌سازی پياده‌مداري، حفاظت از فضاهای باز، جلوگيري از بورس بازي زمين در حريم شهر، توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط، ايجاد واحدهاي همسايگي متراکم، ایجاد واحدهای همسایگی با قابلیت پیاده‌روی، توسعه میان افزای و تجديد حيات مراکز قديمي، استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري، بهسازي و نوسازي بافت‌های فرسوده، تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار، برنامه‌ریزی كاربري اراضي با تأکيد بر دسترسي پياده، مديريت زمین‌‌های حاشيه شهر، منطقه‌بندي مختلط، سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم، طراحي مسيرهاي پياده و دوچرخه، بازنگری طرح‌های شهری و انعطاف‌پذیر نمودن آن‌ها، نظارت بر روند پراکنده‌رویی شهری، توزيع مناسب تأسیسات و تجهيزات شهر، بهره‌‌گیری از فناوری‌های نوين اطلاعاتي و توزيع عادلانه خدمات در سطح محلات

ریسک

ایجاد واحدهای همسایگی با قابلیت پیاده روی و تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار

هدف

-

تاثیرپذیر

حفاظت از انواع زیستگاه‌های طبیعی(ازاضی گرین فیلد)، ايجاد زیرساخت‌‌های سبز، جلوگيري از ورود اراضي مرغوب کشاورزي و باغي به داخل محدوده شهر، بهره‌‌گیری از سوخت پاک و کاهش مصرف سوخت‌های فسيلي، ايجاد کمربند سبز در حريم شهر، مديريت هوشمند ترافيک، حفاظت اززمین­های کشاورزی، توسعه زیرساخت‌های آب و فاضلاب شهری، جلوگيري از توسعه نوار شرياني در کاربري تجاري، ایمن‌‌سازی تقاطع‌ها، خیابان‌‌ها و ميادين، توسعه ضریب بهره­وری زیرساخت حمل و نقل عمومی سرويس اشتراکي خودرو و بالا بردن فعالیت­های فیزیکی و بهبود شرابط بهداشت

مستقل

ارائه امکان خدمات آنلاین اشتغال(دورکاری)، ارائه آنلاین خدمات اداری، ارائه آنلاین خدمات مالی، تصفیه فاضلاب­های شهری، احیای مجدد ارزش­ها و نمادهای محلی و تجهیز فضاهای عمومی به نماگرهای آلودگی

اهرمی ثانویه

-

تنظیمی

ایجاد مسکن قابل استطاعت پذیر

پس از مشخص کردن وضعیت هر یک از عوامل مؤثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری، روابط این عوامل در نرم‌افزار میک مک مورد بررسی قرار گرفت که روابط تأثیرات عوامل به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در نمودارهای زیر نشان داده شده­اند. چگونگی روابط عوامل دخیل در آینده رشد هوشمند شهر ساری در پنج سطح نشان داده شده­اند که عبارتند از: 1) تأثیرات بسیار ضعیف تا بسیار قوی 2) تأثیرات ضعیف تا بسیار قوی 3) تأثیرات نسبتاً قوی تا بسیار قوی 4) تأثیرات قوی تا بسیار قوی 5) تأثیرات بسیار قوی. 

img0img0 

شکل 5. تأثیرات مستقیم محرک­­ها بر یکدیگر (تأثیرات بسیار ضعیف تا بسیار قوی) و تأثیرات غیرمستقیم محرک­ها بر یکدیگر (تأثیرات بسیار ضعیف تا بسیار قوی) 

رتبه‌بندی محرک­ها بر اساس تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم 

در این مرحله پس از ارزیابی وضعیت سیستم به لحاظ پایداری و ناپایداری و تعیین تاثیرات مستقیم و غیر‌مستقیم محرک­ها، به رتبه­بندی میزان این تاثیرات پرداخته می­شود تا در نهایت محرک‌های کلیدی استخراج گردند.

جدول 6. رتبه‌بندی میزان تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم محرک­ها بر یکدیگر

رتبه

مستقیم

غیرمستقیم

محرک

تأثیرگذاری

محرک

تأثیرپذیری

محرک

تأثیرگذاری

محرک

تأثیرپذیری

1

Var 38

254

Var 17

248

Var38

253

Var17

248

2

Var 42

248

Var 16

242

Var42

248

Var16

241

3

Var 12

244

Var34

236

Var12

243

Var37

239

4

Var 44

242

Var 37

236

Var44

239

Var34

239

5

Var 8

238

Var 38

236

Var8

234

Var32

237

6

Var25

236

Var4

234

Var13

232

Var31

237

7

Var27

232

Var31

234

Var25

231

Var38

237

8

Var3

231

Var32

234

Var3

230

Var4

234

9

Var37

231

Var15

232

Var37

229

Var15

231

10

Var33

229

Var21

232

Var31

229

Var14

231

111

Var46

229

Var14

231

Var1

229

Var30

230

12

Var31

227

Var30

229

Var33

228

Var21

230

13

Var1

225

Var9

225

Var46

227

Var9

226

14

Var4

225

Var11

225

Var28

226

Var25

224

15

Var28

225

Var25

221

Var32

225

Var33

224

16

Var32

223

Var33

221

Var4

224

Var11

224

17

Var14

219

Var44

221

Var14

219

Var28

222

18

Var45

219

Var10

219

Var41

217

Var44

220

19

Var 34

217

Var28

219

Var34

217

Var42

219

20

Var41

217

Var42

219

Var43

217

Var10

218

21

Var43

217

Var35

215

Var45

216

Var35

218

22

Var5

211

Var18

213

Var36

212

Var18

214

23

Var36

211

Var3

211

Var27

211

Var41

212

24

Var19

207

Var41

209

Var19

210

Var1

211

25

Var9

205

Var45

209

Var26

207

Var27

211

26

Var13

205

Var1

207

Var5

207

Var3

211

27

Var26

205

Var27

207

Var9

206

Var43

209

28

Var7

203

Var43

207

Var7

205

Var47

209

29

Var30

196

Var47

207

Var30

197

Var36

204

30

Var6

192

Var46

203

Var2

193

Var45

201

31

Var2

190

Var36

199

Var6

189

Var46

201

32

Var10

188

Var40

198

Var10

189

Var39

199

33

Var17

186

Var20

196

Var40

186

Var20

199

34

Var40

186

Var39

196

Var18

183

Var19

197

35

Var39

184

Var19

194

Var17

183

Var40

196

36

Var18

182

Var22

192

Var39

182

Var22

191

37

Var21

178

Var2

190

Var35

180

Var2

190

38

Var35

178

Var8

178

Var20

178

Var26

177

39

Var20

176

Var26

174

Var21

178

Var8

174

40

Var16

174

Var7

170

Var16

173

Var7

170

41

Var15

170

Var29

165

Var15

172

Var29

167

42

Var47

168

Var48

153

Var47

170

Var48

146

43

Var49

165

Var5

147

Var49

164

Var24

143

44

Var11

163

Var24

143

Var11

163

Var5

141

45

Var24

151

Var12

137

Var48

148

Var12

136

46

Var48

149

Var49

137

Var24

147

Var49

131

47

Var50

143

Var50

133

Var50

143

Var50

127

48

Var29

139

Var6

132

Var29

141

Var23

127

49

Var23

122

Var13

130

Var23

122

Var6

126

50

Var22

120

Var23

128

Var22

121

Var13

125

 

انتخاب محرک­های کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری 

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، برای شناسایی محرک‌های کلیدی موثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری از روش تحلیل ساختاری در نرم افزار استفاده گردید. در ادامه به تحلیل کلی محیط سیستم پرداخته شد و میزان تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم محرک­های موثر شناسایی شده است. در نهایت از مجموع 50 عامل اولیه تأثیرگذار، 12 عامل سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم، بازنگری طرح­های شهری و انعطاف پذیر نمودن آن­ها، توسعه مراکز مدیریت محلی(شورایاری­ها)، توزيع مناسب تأسیسات و تجهيزات شهر، تشویق شهروندان و افراد ذینفع در برنامه ریزی و تصمیمات شهر، توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط، ايجاد واحدهاي همسايگي متراکم، تقسیم مساوی منابع مالی و بارهای مالی، منطقه‌بندي مختلط، تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار، توزيع عادلانه خدمات در سطح محلات و استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري به‌عنوان محرک­های کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده سیستم رشد هوشمند شهر ساری انتخاب شده است (جدول 7).

 

 

        

 

جدول 7. محرک‌های کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده رشد هوشمند شهر ساری 

رتبه

محرک

تأثیرگذاری مستقیم

محرک

تأثیرگذاری غیرمستقیم

محرک

تأثیرپذیری مستقیم

محرک

تاثیرپذیری غیرمستقیم

 

1

سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم

254

ايجاد زیرساخت‌‌های سبز

248

سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم

253

ايجاد زیرساخت‌‌های سبز

248

 

2

بازنگری طرح­های شهری و انعطاف پذیر نمودن آن­ها

248

حفاظت از انواع زیستگاههای طبیعی(ازاضی گرین فیلد)

242

بازنگری طرح­های شهری و انعطاف پذیر نمودن آن­ها

248

حفاظت از انواع زیستگاههای طبیعی(ازاضی گرین فیلد)

241

 

3

توسعه مراکز مدیریت محلی(شورایاری­ها)

244

برنامه‌ریزی كاربري اراضي با تأکيد بر دسترسي پياده

236

توسعه مراکز مدیریت محلی(شورایاری­ها)

243

منطقه‌بندي مختلط

239

 

4

توزيع مناسب تأسیسات و تجهيزات شهر

242

منطقه‌بندي مختلط

236

توزيع مناسب تأسیسات و تجهيزات شهر

239

برنامه‌ریزی كاربري اراضي با تأکيد بر دسترسي پياده

239

 

5

تشویق شهروندان و افراد ذینفع در برنامه ریزی و تصمیمات 

236

سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم

236

تشویق شهروندان و افراد ذینفع در تصمیمات شهر

234

بهسازي و نوسازي بافت‌های فرسوده

237

 

6

توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط

236

صرفه­ جوئی‌های ناشی از تجمع

234

توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط

232

استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه 

237

 

7

ايجاد واحدهاي همسايگي متراکم

232

استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري

234

توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط

231

سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم

237

 

8

تقسیم مساوی منابع مالی و بارهای مالی

231

بهسازي و نوسازي بافت‌های فرسوده

234

تقسیم مساوی منابع مالی و بارهای مالی

230

صرفه جوئی‌های ناشی از تجمع

234

 

9

منطقه‌بندي مختلط

231

حفاظت اززمینهای کشاورزی

232

منطقه‌بندي مختلط

229

حفاظت اززمینهای کشاورزی

232

 

10

تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار

229

بهره‌‌گیری از سوخت پاک و کاهش مصرف سوخت‌های فسيلي

232

استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري

229

حفاظت از فضاهای باز

231

 

11

توزيع عادلانه خدمات در سطح محلات

229

حفاظت از فضاهای باز

231

استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري

229

توسعه میان افزای و تجديد حيات مراکز قديمي

230

 

12

استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري

227

توسعه میان افزای و تجديد حيات مراکز قديمي

229

تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار

228

بهره‌‌گیری از سوخت پاک و کاهش مصرف سوخت‌های فسيلي

230

        

نتیجه­گیری     

با افزایش جمعیت در پی آن گسترش افقی شهر ساری، این شهر با چالش‌های تغییر در ساختار فضایی-کالبدی شهر و گسترش آن در زمین‌های کشاورزی و آلودگی آب و هوا و از بین رفتن زمین‌های حاصل خیز و کاهش کیفیت زیر ساخت ها و تاسیسات شهری و افزایش هزینه‌های آن رو به رو است. یکی از کارکردهای اساسی در رشد هوشمند با توجه به رشد جمعیت و کمبود امکانات زیربنایی و اراضی، چگونگی گسترش فیزیکی شهر برای جواب گویی به نیاز‌های فعلی و و پیش بینی برای نیازهای آینده شهر است. در پژوهش حاضر هدف شناسایی و تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند بر وضعیت آینده شهر ساری می‌باشد که در آن محرک‌های کلیدی در وضعیت آینده شهر ساری را شناسایی و خوشه‌بندی کرده است که کاربست این محرک ها به عنوان بسترساز و راهنمای برنامه ریزی و راهبرد رشد هوشمند در رفع چالش‌های آینده و توسعه شهر ساری بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش سعی شد که با یک رویکرد سیستمی و بر اساس شاخص‌های رشد هوشمند شهری و همچنین با بهره گیری از مطالعات آینده نگارانه در قالب نرم افزار میک مک و تحلیل اثرات متقابل بین متغییرها و به شناسایی و رتبه‌بندی متغییرها و محرک‌های کلیدی موثر بر وضعیت آینده شهر ساری بپردازد. در مرحله نخست متخصصان و نخبگان و مسولان اجرایی در حوزه شهری را شناسایی و انتخاب نموده و سپس با روش دلفی و از طریق پرسشنامه، طبقه‌بندی شاخص‌های رشد هوشمند موثر بر وضعیت آینده شهر ساری درچارچوب یک ماتریس50*50 و در 5 طبقه کلی اقتصادی (6 شاخص)، اجتماعی-فرهنگی (7 شاخص)، کالبدی-فضایی (19 شاخص)، زیست محیطی (11 شاخص)، دسترسی (7 شاخص) انجام شد و سپس با استفاده از نرم افزار میک مک وزندهی متغییرها بصورت متقابل انجام شد و در ادامه شدت تاثیرگذاری و تاثیرپذیری مستقیم و غیر‌مستقیم متغییرها و در نهایت مهمترین محرک‌های کلیدی در شاخص‌های رشد هوشمند در شهر ساری شناسایی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که الگوی کلی پراگندگی محرک‌های موثر از نظر تحلیل اثرات متقابل در مجموع بیانگر وضعیت یک سیستم محیطی ناپایدار است که در آن محرک‌های از نظر اثرگذاری و اثرپذیری حالت پیچیده و بینابین دارد که نحوه توزیع و پراکنش محرک­ها در این سیستم حاکی از آن است که اکثر محرک­ها حول محور قطری و در محدوه محرک‌های دو وجهی قرار دارند. در نهایت از مجموع 50 عامل اولیه تاثیر گذار 12 عامل سیاست‌‌های برنامه‌ریزی براي افزايش تراکم، بازنگری طرح­های شهری و انعطاف پذیر نمودن آنها، توسعه مراکز مدیریت محلی (شورایاری­ها)، توزيع مناسب تأسیسات و تجهيزات شهر، تشویق شهروندان و افراد ذینفع در برنامه ریزی و تصمیمات شهر، توسعه محلات با کاربری‌‌های مختلط، ايجاد واحدهاي همسايگي متراکم، تقسیم مساوی منابع مالی و بارهای مالی، منطقه‌بندي مختلط، تأکيد بر مجاورت کاربری‌های سازگار، توزيع عادلانه خدمات در سطح محلات و استفاده از زمین‌‌های باير و متروکه شهري به‌عنوان محرک­های کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده سیستم رشد هوشمند شهر ساری انتخاب شده اند که بیشترین تعداد محرکهای کلیدی به ترتیب در کالبدی-فضایی 7 محرک کلیدی، اجتماعی-فرهنگی 2 محرک کلیدی، دسترسی 2 محرک کلیدی و دسترسی با یک محرک کلیدی می‌باشند. نتایج این پزوهش در محورهای موضوعی متعددی با سایر پژوهش­ها همسویی و انطباق دارد با پژوهش‌های فرانک و همکاران (2005)، کلارک و همکاران (2006)، الکساندر و تومالتی (2009)، ضرابی و همکاران (1390)، رهنما و حیاتی (1393)، نظم­فر و همکاران (1396)، اشرفی و کرینی (1400)، حسنزاده و همکاران (1400) همسویی دارد. طبق نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر از تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند در شهر ساری پیشنهاداتی در حوضه سیاست‌های اجرایی برای تحقق به راهبردهای توسعه در راستای افزایش میزان کیفیت زندگی ساکنان ارائه شده که براساس بررسی مولفه‌های موثر رشد هوشمند و آینده نگری در زمینه­های(کالبدی- فضایی، دسترسی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی) میباشد که در راهبرد کالبدی- فضایی با اعمال سیاست‌های برنامه­ریزی افزایش تراکم در شهر ساری و استفاده از زمین‌های بایر و متروکه شهری به دنبال ایجاد واحدهای همسایگی با تاکید بر مجاورت کاربری سازگار می­باشد که با منطقه‌بندی مختلط و توسعه محلات شهری تمامی ساکنین در مدت زمان کم و پیاده و بدون استفاده از اتومبیل نیازهای اساسی خود را برطرف کنند که لازمه پایداری آن بازنگری طرح‌های شهری و انعطاف پذیر بودن آن است. در راهبرد دسترسی, پیشنهادات برای رسیدن به توسعه تمرکز بر توزیع مناسب تاسیسات و تجهیزات و عادلانه بودن خدمات در سطح محلات شهری از لحاظ کیفیت و دسترسی به خدمات رفاهی، خدماتی و خطوط ارتباطی است تا رضایت مردم را در پی داشته باشد. در راهبرد اجتماعی- فرهنگی با تقویت شوراها و توسعه مراکز مدیریت محلی و تشویق شهروندان به افزایش مشارکت مردمی بیانجامد که با استفاده از نیروی مشارکت مردمی وهمکاری سازمان‌های مردم نهاد (NGO) در بخش‌های مختلف به توسعه (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی) رسید. تمرکز در راهبرد اقتصادی بر تقسیم مساوی منابع مالی و بار‌های مالی می­باشد که با انجام فعالیت‌های ذکر شده در راهبرد‌های فوق به صرفه جویی در هزینه‌های تاسیسات و خدمات دهی در سطح محلات شهر و افزایش سرمایه‌گذاری و مشارکت مردمی در زمینه اقتصادی در حوضه‌های کشاورزی، گردشگری و صنعتی برای افزایش میزان اشتغال و درامد در تمامی سطح شهر باشد.

 

تقدیر و تشکر

این مقاله مستخرج از رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری بوده که در گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس اجرا شده است. 

 

منابع

اداره کل راه و شهرسازی مازندران. (1394). طرح جامع شهر ساری. مهندسین مشاور مازند طرح.

پورمحمدی، محمدرضا و قربانی، رسول. (1382). ابعاد و راهبردهای پارادایم متراکم ‌سازی فضاهای شهری. مجله مدرس علوم انسانی. 29، 108-85 .

حسن­زاده، حسن؛ هوشیار، حسن و موسوی، میر نجف. (1400). شناسایی و تحلیل شاخص­های رشد هوشمند مؤثر بر ساختار فضایی شهرها با رویکرد آینده پژوهی (نمونه موردی: شهر سردشت). فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، 11(42)، 165-143.

رهنما، محمد رحیم و حیاتی، سلمان. (1392). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 1(4)، 71-98.

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان مازندران. (1395). سالنامه آماری استان مازندران. معاونت آمار و اطلاعات.

سیف‌الدینی، فرانک و شورچه، جمال .(1393). برنامه‌ریزي هوشمند، کاربري زمین و حمل و نقل شـهري، تهـران: مدیران امروز.

ضرابی، اصغر؛ صابری، حمید؛ محمدی، جمال و وارثی، حمید رضا. (1390). تحلیل فضایی شاخص‎های رشد هوشمند شهری (مطالعه‎ی موردی: مناطق شهر اصفهان). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 43(3)، 18-1.

کرکه­آبادی زینب و مسلمی علی. (1399). تحلیل شاخص­های رشد هوشمند شهری با مدل­های تصمیم­گیری چند معیاره (مورد مطالعه: شهر گرگان). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. ۱(۲)، 50-35.

کریمی اسبو، کوثر و اشرفی، سید حسین. (1400). ارزیابی گسترش کالبدی شهری با رویکرد رشد هوشمند شهری (مورد مطالعه: شهر جویبار). فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده، ۲(۱)، 90-77.

مهاجری، مهسا و پری زنگنه، عبدالحسین. (1391). رشد هوشمند شهری راهکاری برای کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها. اولین کنفرانس مدیریت و آلودگی هوا و صدا. دانشگاه صنعتی شریف، تهران: 8-1.

مهین، نسترن؛ ابوالحسنی، فرحناز و ایزدی، ملیحه. (1389). کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت­بندی توسعه پایدار مناطق شهری (مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان). جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 21(2)، 100-83.

نظم­فر، حسین؛ عشقی چهاربرج، علی و اسمعیلی، احمد.(1396). تحلیل شاخص­هاي رشد هوشمند شهري در مناطق شهر ارومیه. پژوهش­های بوم­شناسی شهری، 9(1)، 48-35.

Alexander, D., & Tomalty, R. (2002). Smart growth and sustainable development: Challenges, solutions and policy directions. Local Environment, 7(4), 397-409.

Burton, E. (2001). The compact city and social justice. In Housing, Environment and Sustainability, Housing Studies Association Spring Conference.

Cai, C, zip &, V. Jessica. (2020). How Does ICT Expansion drive"smart" urban Growth? Acase study of Nanjing china.

Chrysochoou, Maria., Brown, Kweku., Dahal, Geeta., Granda-Carvajal, Catalina., Segerson, Kathleen., Garrick, Norman., Bagtzoglou, Amvrossios (2012). A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning. Landscape and Urban Planning, 105(3), 187–198.

Cooke, P., & De Propris, L. (2011). A policy agenda for EU smart growth: the role of creative and cultural industries. Policy Studies, 32(4), 365-375.

EPA (Environmental Protection Agency). (2010). Smart growth, A guide to developing and implementing greenhouse gas reduction programs, Local government climate and energy strategy guides: 1-11.

Frank, L. D., Schmid, T. L., Sallis, J. F., Chapman, J., & Saelens, B. E. (2005). Linking objectively

G.Hevesi, A. (2004). Smart Growth in New York State: A Discussion Paper, Comptroller's press office, Albany.

Hawkins, Ch. (2011). Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation. The Policy Studies Journal, 39(4), 682-697.

Knaap, G., & Hopkins, L. (2001). The Inventory Approach to urban growth boundaries. Journal of the American Planning Association, 67(3), 314-326.

Lalicic, L., & Önder, I. (2018). Residents’ Involvement in Urban Tourism Planning: Opportunities from a Smart City Perspective. Sustainability, 10(6), 1852.

Litman, T. (2005). Evaluating Criticism of Smart Growth. Victoria transport Policy

Martin, C., Evans, J., Karvonen, A., Paskaleva, K., Yang, D., & Linjordet, T. (2019). Smart-sustainability: A new urban fix? Sustainable Cities and Society, 45, 640-648.

measured physical activity with objectively measured urban form: findings from SMARTRAQ. American journal of preventive medicine, 28(2), 117-125

Miller, J., & Hoel, L. (2002). The “smart growth” debate: best practices for urban transportation planning. SocioEconomic Planning Sciences, 36(1), 1-24.

Romão, J., Kourtit, K., Neuts, B., & Nijkamp, P. (2018). The smart city as a common place for tourists and residents: A structural analysis of the determinants of urban attractiveness. Cities, 78, 67- 75.

Salvia, R., Egidi, G., salvati, L., & Rodrigo, J. (2020). In between "smart" urban growth and "sluggish" Rural Development? Reframing population D ynamics Greece ,1940-2019, www.mdpi.com.   

Wang, S., Liu, X., Zhou, C., Hu, J., & Ou, J. (2017). Examining the impacts of socioeconomic factors, urban form, and transportation networks on CO2 emissions in China’s megacities. Applied energy, 185, 189-200.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] 1. Burton

[2] 2. Frank

[3] 3. Clark

[4] 1. Mattew and Turner

[5] 2. Alexander and Tomalty

[6] 3. Wang


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]