مدلسازی تخصیص کاربری‌های شهری برمبنای تحلیل تناسب زمین (مطالعه موردی: شهر زنجان)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ایپروانه ژاله رجبی 1 , زهرا سادات سعیده زرآبادی 2 , رضا احمدیان 3
1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه شهرسازى، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامى، تهران، ایران
3 - استادیار گروه شهرسازی، واحد رنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
کلید واژه: شهر زنجان, ترکیب خطی وزندار, تحلیل مناسبت کاربری زمین, تخصیص کاربری زمین, تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره,
چکیده مقاله :
تخصیص کاربری زمین همواره از موضوعات مورد توجه متخصصین شهرسازی بوده است. صاحب‌نظران سعی داشته‌اند در تخصیص کاربری‌ها به بستر و محیط پیرامونی، همجواری‌ها، سازگاری‌ها، تناسب زمین و دیگر عوامل توجه داشته باشند. با گسترش سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی امکان توجه به این عوامل و تاثیرگذاری آنها در فرایند برنامه‌ریزی تخصیص کاربری زمین بیش از پیش شده است. در عین حال تلاش‌های علمی زیادی درزمینه‌ی تلفیق این سیستم‌ها و روش‌های تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره به منظور افزایش توانایی آنها و فناوری‌های مرتبط در پشتیبانی از تصمیم‌گیری صورت گرفته است. روش‌های این حوزه نیز به‌طور گسترده‌ای در مطالعات مختلف به‌کاررفته‌اند؛ یکی از مهمترین کاربرد این روش‌ها در مباحث برنامه‌ریزی شهری، تعیین میزان مناسبت هر واحد مکانی برای تخصیص کاربری‌های شهری است. پرسش اصلی این تحلیل، این است که از میان زمین‌های با قابلیت توسعه، کدامیک برای استقرار کدام نوع کاربری مناسب‌تر می‌باشند؟ در این مقاله که از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است از فن تحلیل مناسبت کاربری زمین و روش‌های تحلیل سلسله‌مراتبی، ترکیب خطی وزندار و دلفی استفاده شده است. یافته‌های این مقاله که از همپوشانی داده‌های رقومی (نقشه‌های تحلیلی مساحت، قیمت زمین، دسترسی به محورهای ارتباطی، تعداد برهای قطعه زمین و آلودگی هوا) در یک ناحیه از شهر زنجان بدست آمده، میزان مناسبت هر پارسل را برای تخصیص کاربری‌ها نشان می‌دهد و در قالب سناریو‌های تخصیص کاربری زمین ارائه شده‌اند. مقایسۀ نتایج با وضع موجود، نشان می‌دهد که از 2166 پارسل موجود در محدودۀ مطالعه، 521 پارسل کاربری مناسب ندارند و نیازمند تغییر هستند.
Urban land use and its location has always been an interesting topic for urban planners. As experts have tried to focus on the context and surroundings proximity, neighborhood, compatibility and incompatibilities, utility and other factors. By the expansion of geographical information systems, it is possible to focus on these factors and their impact on the planning process for land use allocation. At the same time, many scientific efforts have been made to integrate these systems and multi-criteria decision-making methods in order to enhance their ability to support decision making. Methods used in this field have also been widely used in various studies; one of the most important applications of these methods in urban planning is to determine the suitability of each parcel for allocating urban land uses. In this article which is applied in terms of purpose and is descriptive analytical in terms of method, the land-use suitability analysis as a scientific technique along with linear combination, and Delphi methods, have been used. Findings, which have been obtained from overlaying analytical maps (land prices, access to communication axes, number of blocks of land and air pollution's maps), indicate that what type of land use is more suitable for each parcel. The results of this paper are presented in the form of land use allocation scenarios. Comparison of the results of modeling with current situation shows that out of 2,166 parcels in the study area, 521 have no suitable uses and need change.
Bagheri, M., Sulaiman, W. N. A., & Vaghefi, N. (2013). Application of geographic information system technique and analytical hierarchy process model for land-use suitability analysis on coastal area. Journal of coastal conservation, 17(1), 1-10.
BIZZARRI, C., CÜREBAL, İ., & NYUSUPOVA, G. N. (2015). Environment and Ecology at the Beginning of 21st Century. R. Efe (Ed.). St. Kliment Ohridski University Press.
Carver, S. J. (1991). Integrating multi-criteria evaluation with geographical information systems. International Journal of Geographical Information System, 5(3), 321-339.
Chandio, I. A., Matori, A. N., Lawal, D. U., & Sabri, S. (2011). GIS-based land suitability analysis using AHP for public parks planning in Larkana City. Modern applied science, 5(4), 177.
Chen, Y., Khan, S., & Paydar, Z. (2007, December). Irrigation intensification or extensification assessment using spatial modelling in GIS. In MODSIM 2007 International Congress on Modelling and Simulation, Modelling and Simulation Society of Australia and New Zealand, Christchurch (pp. 1321-1327).
Chen, Y., Yu, J., & Khan, S. (2010). Spatial sensitivity analysis of multi-criteria weights in GIS-based land suitability evaluation. Environmental modelling & software, 25(12), 1582-1591.
Chen, J. (2014). GIS-based multi-criteria analysis for land use suitability assessment in City of Regina. Environmental Systems Research, 3(1), 13.
Chow, T. E., & Sadler, R. (2010). The consensus of local stakeholders and outside experts in suitability modeling for future camp development. Landscape and urban planning, 94(1), 9-19.
Collins, M. G., Steiner, F. R., & Rushman, M. J. (2001). Land-use suitability analysis in the United States: historical development and promising technological achievements. Environmental management, 28(5), 611-621.
Dai, F. C., Lee, C. F., & Zhang, X. H. (2001). GIS-based geo-environmental evaluation for urban land-use planning: a case study. Engineering geology, 61(4), 257-271.
Drobne, S., & Lisec, A. (2009). Multi-attribute decision analysis in GIS: weighted linear combination and ordered weighted averaging. Informatica, 33(4).
Eastman, J. R., Jiang, H., & Toledano, J. (1998). Multi-criteria and multi-objective decision making for land allocation using GIS. In Multicriteria analysis for land-use management (pp. 227-251). Springer, Dordrecht.
Feizizadeh, B., & Blaschke, T. (2013). Land suitability analysis for Tabriz County, Iran: a multi-criteria evaluation approach using GIS. Journal of Environmental Planning and Management, 56(1), 1-23.
Girvetz, E. H., Thorne, J. H., Berry, A. M., & Jaeger, J. A. (2008). Integration of landscape fragmentation analysis into regional planning: A statewide multi-scale case study from California, USA. Landscape and Urban Planning, 86(3-4), 205-218.
Gong, J., Liu, Y., & Chen, W. (2012). Land suitability evaluation for development using a matter-element model: A case study in Zengcheng, Guangzhou, China. Land Use Policy, 29(2), 464-472.
Jain, K., & Subbaiah, Y. V. (2007). Site suitability analysis for urban development using GIS. Journal of Applied Sciences, 7(18), 2576-2583.
Joerin, F., Thériault, M., & Musy, A. (2001). Using GIS and outranking multicriteria analysis for land-use suitability assessment. International Journal of Geographical information science, 15(2), 153-174.
Javadian, M., Shamskooshki, H., & Momeni, M. (2011). Application of sustainable urban development in environmental suitability analysis of educational land use by using AHP and GIS in Tehran. Procedia Engineering, 21, 72-80.
Jiang, H., & Eastman, J. R. (2000). Application of fuzzy measures in multi-criteria evaluation in GIS. International Journal of Geographical Information Science, 14(2), 173-184.
LaGro Jr, J. A. (2011). Site analysis: A contextual approach to sustainable land planning and site design. John Wiley & Sons.
Liu, R., Zhang, K., Zhang, Z., & Borthwick, A. G. (2014). Land-use suitability analysis for urban development in Beijing. Journal of environmental management, 145, 170-179.
Ligtenberg, A., Bregt, A. K., & Van Lammeren, R. (2001). Multi-actor-based land use modelling: spatial planning using agents. Landscape and urban planning, 56(1-2), 21-33.
Martin, N. J., St Onge, B., & Waaub, J. P. (1999). An integrated decision aid system for the development of Saint Charles River alluvial plain, Quebec, Canada. International Journal of Environment and Pollution, 12(2), 264-279.
Malczewski, J. (1996). A GIS-based approach to multiple criteria group decision-making. International Journal of Geographical Information Systems, 10(8), 955-971.] Malczewski, J. (1999). GIS and multicriteria decision analysis. John Wiley & Sons.
Malczewski, J. (2000). On the use of weighted linear combination method in GIS: common and best practice approaches. Transactions in GIS, 4(1), 5-22.
Malczewski, J. (2006a). GIS‐based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International journal of geographical information science, 20(7), 703-726.
Malczewski, J. (2006b). Ordered weighted averaging with fuzzy quantifiers: GIS-based multicriteria evaluation for land-use suitability analysis. International journal of applied earth observation and geoinformation, 8(4), 270-277.
Malczewski, J. (2004). GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview. Progress in planning, 62(1), 3-65.
Malczewski, J., & Rinner, C. (2015). Multicriteria decision analysis in geographic information science. Springer.
Marinoni, O. (2004). Implementation of the analytical hierarchy process with VBA in ArcGIS. Computers & Geosciences, 30(6), 637-646.
Marull, J., Pino, J., Mallarach, J. M., & Cordobilla, M. J. (2007). A land suitability index for strategic environmental assessment in metropolitan areas. Landscape and urban planning, 81(3), 200-212.
Mokarram, M., & Aminzadeh, F. (2010). GIS-based multicriteria land suitability evaluation using ordered weight averaging with fuzzy quantifier: a case study in Shavur Plain, Iran. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 38(2), 508-512.
Park, S., Jeon, S., Kim, S., & Choi, C. (2011). Prediction and comparison of urban growth by land suitability index mapping using GIS and RS in South Korea. Landscape and urban planning, 99(2), 104-114.
Reshmidevi, T. V., Eldho, T. I., & Jana, R. (2009). A GIS-integrated fuzzy rule-based inference system for land suitability evaluation in agricultural watersheds. Agricultural systems, 101(1-2), 101-109.
Rojas, C., Pino, J., & Jaque, E. (2013). Strategic Environmental Assessment in Latin America: A methodological proposal for urban planning in the Metropolitan Area of Concepción (Chile). Land Use Policy, 30(1), 519-527.
Steiner, F., McSherry, L., & Cohen, J. (2000). Land suitability analysis for the upper Gila River watershed. Landscape and urban planning, 50(4), 199-214.
Steiner, F. R. (2012). The living landscape: an ecological approach to landscape planning. Island Press.
Thapa, R. B., & Murayama, Y. (2008). Land evaluation for peri-urban agriculture using analytical hierarchical process and geographic information system techniques: A case study of Hanoi. Land use policy, 25(2), 225-239.
Zong, Y. G., Wang, R., Wang, C. G., Wang, H. Y., & Zhang, L. (2007). Ecological suitability assessment on land use based on potential-constrain approach: the case of urbanized areas in Dalian city, China. Geographical Research, 26(6), 1117-1127.
_||_