تحلیل عملکرد زیست محیطی کلانشهر تهران براساس شاخص های رویکرد شهر سبز (مطالعه موردی: مناطق مرکزی و جنوبی)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

مهدی جیرودی ¹ (دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
رحیم سرور ² (استادگروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران)
مهرداد نوابخش ³ (استاد گروه جامعه شناسی،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/09/03 تاریخ پذیرش : 1400/02/13 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: عملکرد زیست محیطی, کلانشهر تهران, رویکرد شهر سبز, معیارها و شاخص های شهر سبز, روش آنتروپی و تکنیک تاپسیس,

چکیده مقاله :

شهرهای امروزی متاثر از وقوع انقلاب صنعتی، دچار تاثیرات عمیقی در روند توسعه شده اند، بطوریکه امروزه بعنوان عاملان اصلی ناپایداری در جهان شناخته می شوند و هرگونه تمهیدات پایداری جهان، در گرو پایداری شهری است. کلانشهر تهران در دهه های اخیر شاهد دگرگونی های متعددی بویژه در عرصه زیست محیطی بوده است. ازاینرو جهت برون رفت از پیامدهای مخرب الگوها و رویکردهای سنتی و متفاوت توسعه در کلانشهر تهران، بکارگیری رهیافت های سازگار با محیط زیست همچون رویکرد شهر سبز در روند توسعه این کلانشهر و دستیابی به توسعه پایدار شهری، اهمیت بسزایی دارد. پژوهش حاضر از حیث نوع، نظری – کابردی، از لحاظ روش مطالعه، توصیفی – تحلیلی و از نظر شیوه جمع آوری اطلاعات، پیمایشی– کتابخانه ای و از طریق پرسشنامه براساس طیف لیکرت می باشد. هدف از این پژوهش تعیین وضعیت زیست محیطی مناطق مرکزی و جنوبی کلانشهر تهران براساس شاخص های رویکرد شهر سبز است. ازاینرو ابتدا، با بهره گیری از روش آنتروپی به وزندهی32 شاخص کمی در قالب 7 معیار، پرداخته و سپس با استفاده از تکنیک تاپسیس در نرم افزار Excell، مقایسه مناطق مرکزی و جنوبی کلانشهر تهران جهت دستیابی به هدف پژوهش انجام گرفت. نتایج حاکی از تطابق بیشتر مناطق جنوبی تهران با شاخص های رویکرد شهر سبز می باشد و بر این اساس، مناطق 12و 16در بهترین و مناطق 10 و 17 در بدترین وضعیت زیست محیطی قرار دارند.

چکیده انگلیسی:

Today's Cities affected by the industrial Revolution have had a profound Impact on the Development Process, so that today they are recognized as the main Causes of instability in the World, and any measures of global Sustainability depend on urban Sustainability. The Metropolis of Tehran has witnessed many Changes in recent Decades, especially in the field of Environment. Therefore, in order to get out of the destructive Consequences of traditional and different Development Patterns and Approaches in Tehran Metropolis, the use of environmentally friendly Approaches such as the Green City Approach in the Development Process of this Metropolis and achieving sustainable urban Development is very important. The present research is theoretical-applied in terms of Type, descriptive-analytical in terms of Study method, survey-library in terms of Data collection Method and a questionnaire based on Likert Scale. The Purpose of this Study is to determine the environmental Status of the central and southern Regions of Tehran Metropolis based on the Indicators of the Green City Approach. Therefore, first, using Entropy Method, 32 quantitative Indicators in the form of 7 Criteria were weighed and then, using the TOPSIS Technique in Excell software, a comparison of central and southern Regions of Tehran Metropolis was performed to achieve the Research Goal. The Results show that most of the southern Regions of Tehran are in agreement with the Indicators of the Green City Approach, and accordingly, Regions 12 and 16 are in the best and Regions 10 and 17 are in the worst environmental Condition.

منابع و مأخذ:

اداره کل برنامه ریزی و توسعه شهری معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران.(1396). عملکرد تفصیلی سال 1395 معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران.

اسمعیل پورروشن، علی اصغر و مهرآذین، حشمت. (1397). نقش سیاستگذاری دولتی در ارتقاء زیست شهری با تاکید بر سلامت و بهداشت(مطالعه موردی: منطقه 15 شهر تهران). فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 10(14)، 229- 213.

پرتال اینترنتی منطقه 10 شهرداری تهران.

پرتال اینترنتی منطقه 16 شهرداری تهران.

پرتال اینترنتی منطقه 17 شهرداری تهران.

پرتال اینترنتی منطقه 19 شهرداری تهران.

ثقفی اصل، آرش؛ زبردست، اسفندیار و ماجدی، حمید. (1392). کاربرد تکنیک تاپسیس در رتبه بندی پروژه­های طراحی شهری تهران با رویکرد سنجش تحقق پذیری. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 18(4)، 78 -69.

حسینی، سیدمصطفی؛ رهنما، محمد رحیم؛ اجزاشکوهی، محمد و خوارزمی، امیدعلی. (1398). تبیین سناریوهای دستیابی به شهر سبز در کلانشهر مشهد، با رویکرد آینده پژوهی. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 9(34)، 36 - 17.

دستمالچی، آناهیتا. (1393). شهر سبز وتوسعه پایدار، کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار. مشهد، موسسه بین المللی مطالعات معماری و شهرسازی مهراز شهر.

رفیعیان، مجتبی؛ کامیابی، سعید و ارغان، عباس. (1397). تبیین میزان تاثیرگذاری مولفه های نهادی در الگوی مدیریت زمین شهری در ایران (مورد پژوهی: منطقه 12 کلانشهر تهران). فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 10(2)، 47 - 33.

زنگی آبادی، علی؛ پرهیز، فریاد و خیام باشی، احسان. (1394). تحلیل زمانی -  مکانی آسیب های اجتماعی مرتبط با مواد مخدر(مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران). پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 4(9)، 116-95.

زیاری، کرامت الله؛ مهدنژاد، حافظ و پرهیز، فریاد. (1388). مبانی و تکنیک های برنامه ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه بین المللی چاه بهار.

سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. (1397). آمارنامه سال 1396 شهر تهران.

سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. (1397). آمارنامه سال 1396 شهرداری تهران.

سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. (1398). آمارنامه سال1397 شهر تهران.

سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. (1398). آمارنامه سال 1397 شهرداری تهران.

سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. (1399). آمارنامه سال 1398 شهر تهران.

سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. (1399). آمارنامه سال 1398 شهرداری تهران.

سازمان مدیریت پسماند شهر تهران.

ساسانپور، فرزانه. (1389). مبانی پایداری توسعه کلانشهرها با تاکید بر کلانشهر تهران، مرکز مطالعات و       برنامه ریزی شهر تهران.

ساسانپور، فرزانه و نوروزی، سحر. (1395). پایداری مناطق شهری با رویکرد شهر سبز (مطالعه موردی: مناطق 22 گانه کلانشهر تهران)، جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران). 14(50)، 326 - 309.

شرکت کنترل کیفیت هوا وابسته به شهرداری تهران.(1397). گزارش سالانه کیفیت هوای شهر تهران در سال 1396.

شرکت کنترل کیفیت هوا وابسته به شهرداری تهران. (1398). گزارش سالانه کیفیت هوا و صدای شهر تهران در سال 1397.

شعبانی، مرتضی و دیگران. (1398). ارزیابی و سنجش فضایی محیط زیست شهری با رویکرد شهر سبز(مطالعه موردی: کلانشهر تهران). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 51(1)، 127- 111.

صالحی برمی، مونا؛ نوری کرمانی، علی و رضایی، علی اکبر. (1397).  ارزیابی عملکرد زیست محیطی شهرداری تهران بر اساس شاخص­های شهر سبز. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری،  10(33)، 15-1.

طبیبیان، منوچهر؛ افشار، یاسمین و شهابی شهمیری، مجتبی. (1393). ارزیابی تطبیقی جایگاه زیست محیطی شهر تهران با 22 شهر آسیایی بر مبنای شاخص­های رویکرد شهر سبز. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر، 15، 343 - 329.

فیروزبخت، علی  و  پرهیزکار، اکبر. (1391). راهبردهای ساختار زیست محیطی شهر با رویکرد توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی:شهر کرج). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 80، 239 - 213.

محمدی، جمال و کنعانی، محمدرضا. (1395). تحلیل وضعیت محیط زیست کلانشهر اصفهان در چارچوب رویکرد شهر سبز. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6(19)، 198 -183.

معاونت برنامه ریزی توسعه سرمایه انسانی و امور شورا. (1397). شهرداری تهران.

موحد، علی و دیگران.(1393). بررسی پایداری محله های شهری(مطالعه موردی: منطقه 19 شهرداری تهران)، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، دوره 2، شماره4، صص 558 – 541.

مولایی هشتجین، نصراله، معتمدی مهر، اکبر و دانش نظافت، علیرضا.(1397). تحلیلی بر توسعه یافتگی مناطق شهری رشت با استفاده از تکنیک تاپسیس و آنتروپی شانون، فصلنامه مهندسی جغرافیایی سرزمین، دوره دوم، شماره 4، صص 14 -1.

مومنی، منصور و جعفرنژاد، احمد و صادقی، شکوفه.(1390). جایابی بهینه مراکز توزیع در فرآیند بازاریابی با استفاده از روش های ریاضی، فصلنامه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.

African Green City Index. (2011). Assessing the environmental Performance of Africa’s major Cities. A Research Project conducted by the Economist Intelligence Unit, sponsored by Siemens, Retrieved from: https://www.siemens.com/greencityindex.

Asian Green City Index. (2011). Assessing the environmental Performance of Asian’s major Cities. A Research Project conducted by the Economist Intelligence Unit, sponsored by Siemens, Retrieved from: https://www.siemens.com/greencityindex.

Denig, S., (2013). Asian Green City Index, Comparing the environmental Performance of 22 Asian Cities. A research project by Siemens in collaboration with the Economist Economic Information Unit. Retrieved March 13, 2013 from: https://www.siemens.com.

European Green City Index. (2009). Assessing the environmental Performance of Europa’s major Cities, A Research Project conducted by the Economist Intelligence Unit, sponsored by Siemens, Retrieved from: https://www.siemens.com/greencityindex.

Latin American Green City Index. (2010). Assessing the environmental Performance of Latin America’s major Cities, A Research Project conducted by the Economist Intelligence Unit, sponsored by Siemens, Retrieved from: https://www.siemens.com/greencityindex.

Simarmata, H. A., Dimastanto, A., and Kalsuma, D., (2012). Implementing Green City Concept in Secondary Cities: Challenges for Spatial Planning Process, Jakarta: University Of Indonesia.

Stockholm Winner 2010 .(2015). Stockholm – The first European Green Capital, Retrieved from: http://ec.europa.eu.

US and Canada Green City Index. (2011). Assessing the environmental Performance of US and Canadian’s major Cities, A research project conducted by the Economist Intelligence Unit, sponsored by Siemens, Retrieved from: https://www.siemens.com/greencityindex.

Wu H.J. (2009). The Way Toward Green City – the Case of Shenzhen, 45^th international society of city and regional planners (ISOCAR) Congress.