توسعه پایدار زیست محیطی با رویکرد برنامه ریزی راهبردی (مورد پژوهی : شهرکاشان)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
ابوذر وفایی
1
(استادیار گروه جغرافیا و اکوتوریسم دانشگاه کاشان)
کلید واژه: توسعه پایدار, محیط زیست شهری, کاشان, برنامه ریزی راهبردی,
چکیده مقاله :
مقدمه: امروزه شـهر کاشان با مسـایل و مشـکلات متعـددی از جمله انــواع آلودگی های زیست محیطـی، تخریـب منـابع و کـاهش فضاهای طبیعی و در پی آن افزایش نیاز شهروندان بـه محیط زیستی پایدار مواجه می باشد. در این راستا یکی از راهبردها، توجه به مقوله توسعه پایدار شهری برای رسیدن به تعادل فضایی شهرها در قالب رویکردی استراتژیک می باشد.هدف پژوهش: پژوهش حاضر بر آن است ضمن تحلیل وضع موجود (قابلیت ها و محدودیت ها)کاشان در حوزه محیط زیست شهری ، به ارایه راهبردهای کلیدی جهت پایداری زیست محیطی شهر در قالب برنامه ریزی راهبردی بپردازد.روش شناسی تحقیق: نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه انجام توصیفی، تحلیلی است . در طراحی تحقیق و جمع آوری اطلاعات از دو روش اسنادی و پیمایشی بهره گرفته شده است. تکنیک مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل داده ها،مدل تلفیقیSWOT- AHP می باشد. قلمروجغرافیایی پژوهش: شهر کاشان است که در حال حاضر دومین رتبة جمعیتی و صنعتی را بعد از شهر اصفهان در سطح استان دارد. یافته ها و بحث : بررسی ها نشان می دهد شهر کاشان به دلایلی از جمله افزایش جمعیت، توسعه شدید فیزیکی و صنعتی، با مسائل زیست محیطی همچون پساب ها و آلاینده های صنعتی، فرسایش شدید خاک، تخریب و از بین رفتن باغ ها و اراضی کشاورزی و تبدیل آن به فضاهای مسکونی و صنعتی و ناقص بودن سیستم دفع فاضلاب شهری مواجه می باشد و این مسایل موجب ناپایداری زیست محیطی شهر گردیده و مدیریت شهری را با چالش های جدی روبرو ساخته است. بنابراین توجه به این گونه مشکلات و چالش های زیست محیطی شهر کاشان، نیازمند رویکرد نوینی همچون برنامه ریزی راهبردی است تا از طریق ارزیابی و تحلیل وضع موجود شهر کاشان در حوزه محیط زیست شهری، به تدوین، تعیین و اولویت بندی راهبردهایی جهت توسعه پایدار زیست محیطی شهر پرداخت.نتایج: نتایج بدست آمده نشان می دهد ساختار موجود زیست محیطی شهر از یک طرف با نقاط ضعف داخلـی و از طرف دیگر با تهدید های خارجی روبرو است بنابراین راهبرد های قابل قبول در حوزه زیست محیطی شهر کاشان از نوع استراتژیهای تدافعی (WT) است که می بایست در اولویت برنامه های توسعه پایدار زیست محیطی شهر کاشان قرارگیرد.
IntroductionCurrently, Kashan city is exposed to problems and issues as diverse as environmental pollution, resource demolition, the declination in natural spaces and consequently increasing citizens' requirement for sustainable environment. In this regard, one of the strategies is to respect urban sustainable development in order to achieve the spatial equilibrium of cities in the form of a strategic approach. Aim of the researchThe present study intends to analyze the current situation (capabilities and restrictions) of Kashan in the field of urban environment, to present key strategies for environmental sustainability of the city in the form of strategic planning.MethodologyThe type of research is applied in terms of purpose and regarding the research method, it is descriptive-analytical. Documentation and survey were the methods applied for data collection and research plan. The technique used to analyze the data is the SWOT-AHP compilation model.Geographical area of researchThe area where the research has been conducted in, was Kashan city currently ranked the second in terms of population and industry after the city of Isfahan in the province.Results and discussionSurveys show the city of Kashan, is exposed to environmental issues such as industrial wastewater and pollutants, severe soil erosion, destruction and annihilation of gardens and agricultural lands to converse to residential and industrial spaces and the flaw of urban wastewater removal system due to diverse reasons such as population increase, physical and industrial severe development. These issues have caused the city's environmental instability and has taken urban management in serious challenges. Therefore, considering such environmental problems and challenges in Kashan, a new approach such as strategic planning is required to provide it feasible to formulate, determine and prioritize strategies for environmental sustainable development of the city Through changing and analyzing the current situation of Kashan city in the field of urban environment. ConclusionThe results show that the current environmental structure of the city is exposed to internal weaknesses on one hand and external threats on the other hand. Therefore, defensive strategies (WT) are acceptable strategies in the environmental area of Kashan that should be regarded in the priority of environmental sustainable development plans in Kashan.
ابراهیمزاده، عیسی و رفیعی، قاسم. (1388). تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی - فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدلهای آنتروپی شانون و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آتی آن. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، 69، 138-123.
احمدی دهکاء، فریبرز؛ سجادی، ژیلا و واحدی یگانه، فرید. (1397). سنجش میزان تحقق‌پذیری فرهنگ محیط زیست شهری در راه رسیدن به توسعه پایدار شهری، مطالعه موردی: شهر سنندج. فصلنامه شهر پایدار،1(1)، 13-1.
بحرینی، سـید حسین. (1378). تجدد، فراتجـدد وپـس از آن در شهرسـازی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حقیقت نایینی، غلامرضا. (1388). انگاره طراحی فرم شهری پایدار و شهر تاریخی، مطالعه موردی: بررسی سکونتگاه های حوزه بیابانی استان اصفهان، نشریه نامه معماری و شهرسازی،2(3)، 56-41.
حکمت نیا، حسین و میرنجف موسوی. (1385).کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامهریزی‌شهری و منطقهای. چاپ اول، یزد: انتشارات علم نوین یزد.
حیدری، اکبر؛ رهنما، محمد رحیم؛ اجزاء شکوهی، محمد و خوارزمی، امید علی. (1397). تحلیل میزان پایداری محیط زیست شهری در کلانشهر مشهد با استفاده از رویکرد زمینه یاب گام طبیعی. مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، 16(30)،88-51.
دماوندی، هادی. (1394). کاربرد روش جای پای اکولوژیکی در ارزیابی پایداری توسعه شهری (نمونه موردی: شهر ساری). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
ذاکرین، ملیحه؛ موسوی، میرنجف و باقری کشکولی، علی. (1392). مسائل زیست محیطی و توسعه پایدار شهرستانهای استان یزد، فصلنامه بین المللی جغرافیا انجمن جغرافیای ایران، 11(39)،315-293.
زبردست، اسفندیار. (1383) . اندازه شـهر. تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسـازی و معماری.
زیاری، کرامت الله .(1379). برنامهریزی شهرهای جدید. چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
زیاری، کرامت الله. (1380). توسعه پایدار و مسئولیت برنامهریزان شهری در قرن بیست یکم. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران. 48(160) ، 385-371.
سعیدنیا، احمد. (1382). سرشت استراتژیک برنامهریزی و مدیریت شهری، مجله مدیریت شهری، 13.14-6
شعبانی، مرتضی؛ علوی، سید علی؛ مشکینی، ابوالفضل، سلمان ماهینی، عبدالرسول. (1398). ارزیابی و سنجش فضایی محیط زیست شهری با رویکرد شهر سبز (مطالعه مورد:کلانشهر تهران). پژوهشهای جغرافیایی انسانی، 51(1)، 127-111 .
شکویی، حسین. (1388). اندیشههای نو در فلسفه جغرافیا؛ فلسفههای محیطی و مکتبهای جغرافیایی. جلد دوم، تهران: انتشارات گیتاشناسی.
صالحی، اسماعیل. (1387). دانشنامه مدیریت شهری و روستایی. تهران: انتشارات سازمان شهرداریها.
صدرموسوی، میرستار؛ کریم زاده، حسین؛ صبوری، رحیمه و زاد ولی، فاطمه. (1396). بررسی و تحلیل اثرات زیست محیطی گسترش پراکنده شهری نمونه موردی: شهر هادیشهر. فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی منطقهای،7(26). 160-144.
عزیزی، محمد مهدی.(1380). توسعه شهری پایدار، برداشت تحلیلی از دیدگاههای جهانی. نشریه صفه. 33 ( 11)،27-14
فیروزبخت، علی؛ پرهیزگار، اکبر و ربیعیفر، ولیالله .(1391). راهبردهای ساختار زیستمحیطی شهر با رویکرد توسعهی پایدار شهری (مطالعهی موردی: شهر کرج). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 44(80)، 239 -213.
قرخلو، مهدی و هادی حسینی. (1385). شاخصهای توسعه پایدار شهری. مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای. 8 ،177-157.
مثنوی، محمد رضا. (1390). اکوسیستم شهری پایدار، پارادایم یا پارادوکس؟ ضرورت بازنگری رابطه شهر و- محیط زیست. مجله منظر، 16 (3)، 42-38.
محمدی حصاری، پروانه؛ گند مکار، امیر؛ خادم الحسینی، احمد و قائد رحمتی، صفر. (1400). ارزیابی اثرات زیست محیطی پیوستن سکونتگاه‌های پیرامونی به شهر اصفهان. فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، 13(2)،470-448.
مرصوصی، نفیسه و بهرامی، رحمت الله. (1390). توسعه پایدار شهری. تهران: انتشارات پیام نور.
مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران. (1387). گـزارش عملکرد کمیتـه مطالعـات راهبردی محـیط زیست شهری. تهران: مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران.
مشارزاده مهرابی، زهرا، صبری، سینا و صبری، سهیل. (1378). مقایسه تطبیقی نظریات در مورد پارکهای اداری و توسعه پایدار شهری. نشریه هویت شهری، 5(3)، 122-111.
مفیدی شمیرانی، مجید و افتخاری مقدم، علـی. (1388). توسعه پایدار شهری، دیدگاهها و اصول اجرایی آن در کشورهای در حال توسعه. فصلنامه بین المللی پژوهشی ساخت شهر. 12(6)، 25-15.
ملکی، سعید، جعفری، سعید. (1395). بررسی ابعاد زیست محیطی و جایگاه محیط زیست شهری در برنامههای توسعه ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 8 (27) ،89-69.
موسی کاظمی، سید مهدی. (1380). توسعه پایدار شهری، مفاهیم و دیدگاهها. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 520،113-94.
موسی کاظمی، سید مهدی و شکویی، حسین. (1381). سنجش پایداری اجتماعی توسعه شهر قم. مجله پژوهشهای جغرافیایی، 43(34)، 41-27.
مهندسین مشاور نقش جهان - پارس. ( 1389). طرح توسعه و عمران (جامع) شهر کاشان (مطالعات منطقهای و حوزه نفوذ). سازمان مسکن و شهرسازی استان اصفهان.
نـوابخش، مهرداد و ارجمند سـیاه پـوش، اسحق. (1388). مبانی توسـعه پایـدار شـهری. تهران: انتشـارات جامعه شناسان.
نوروزی، لیلا. (1386). سوانح طبیعی در محیط زیست شهری؛ چالشها و راهبردها. جستارهای شهرسازی. 21، 57-49.
هینز، استیون. (1387). رویکرد تفکر سیستمی به برنامهریزی و مدیریت استراتژیک. ترجمه رشید اصلانی، چاپ اول، تهران: نشر نی.
Benton, s. Short., L. & John, R . (2008). Cities and Nature. Londen and NewYork, Routledge.
Bernorider, E. (2002). Factor in swot Analysis Applied to micro, small to medium and large software enterprises, An Austrian study. European management Journal, 20(5), 562-573.
Blowers, A., & Evans, B. (1994). Town planning into the 21.st Contrury, Routledge, london.
Crombie, D.(1992). Regeneration, Toronto Waterfront and the Sustainable City. Final Report,Ottowa, Ministry of Supply and Services.
Diamantini, C., & Zanon, B. (2000). Planning the urban sustainable development the case of the
plan for the province of Trenton. Italy, Environmental Impact Assessment, 20(3), 299-310.
Gurram, M.K., Bulusu, D.L, & Kinthada, N.R. (2016). Urban Environmental Quality Assessment at Ward Level Using AHP Based GIS Multi-Criteria Modeling–A Study on Hyderabad City. India, Asian Journal of Geoinformatics, 15(30), 16-29.
Halla, Francos .( 2007). A SWOT analysis of strategic urban development planning: The case of Dares Salaam city in Tanzania. Habitat International, 31(1), 130-142
Harding, R. (2006). Ecologically sustainable development: origions, implementation and challenges. Desalination, 187.
Hosseinzadeh, SR.. (2004). Environmental crises in Metropolises of Iran, Sustainable city
book. Wit Press, England.
Kahn, M. E. (2007). Green Cities: Urban Growth and the Environment. Brookings Institution Press.
Navabakhsh, M., & Tavakolian A. (2013). Strategic Planning to Organize the Urban Historic Fabric Emphasizing on the Environmental Concerns. International Journal of Environmental Research, 7 (3), 523-532.
Orenstein, Daniel E., & Shach-Pinsley, D. (2017). A Comparative Framework for Assessing
Sustainability Initiatives at the Regional Scale. World Development, Elsevier, 98(C),
245- 256
Pearce, D., & Kerry, R. (1999). Economics of natural resources and environment. Baltimore, Jhons Hopkins University press.
Rapoport, E., & Vernay, A. (2011). Defining the Eco-City: A Discursive Approach, in Management and Innovation for a Sustainable Built Environment MISBE 2011, Amsterdam, The Netherlands and June 20-23, 2011, CIB, Working Commissions W55, W65, W89, W112; ENHR And AESP.
Redclift, M. (2000). Sustainability:Life changes and livelihoods. Routledge, London.
Robin S. De Graaf, Geert P.M.R Dewulf .(2010). Applying the Lessons of Strategic Urban Planning Learned in the Developing World to the Netherland. Habitat International, 4(34).
Saaty, T.L . (1980). The Analytic Hierarchy Process. McGraw-Hill, New York.
Sneddon, C., Howarth, R,B., Norgaard, R.B. (2006). Sustainable development in a post-Brundtland word, Ecological Economics, 57(2), 253-268.
Steinberg Florian .(2005). Strategic urban planning in Latin America: experiences of building and managing the future. Habitat International, 29, 69–93.
Wellington City Council. (2006). Urban Development Strategy,http://wellington govt.nz/services/environment-and-waste/urban-development/strategies-plans-and-policies.
Willis, M .(2006). sustainability, the Issue of our Age, And a concern for local government. public Management, 88, 8-12.
Yong, L., Wenze, Y., Peilei, F., Zhengtao, Z., & Jingnan, H. (2017). Assessing the urban environmental quality of mountainous cities: A case study in Chongqing. China, Ecological Indicators, 81: 132-145.
_||_