مدل ریاضی بودجه‌‌ریزی بر مبنای عملکرد با رویکرد بهره‌وری (مطالعه موردی: شرکت‌های پالایش گاز کشور)

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

نورالدین کلانتری ¹ (دکتری مدیریت مالی گروه مدیریت، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران.)
رحمت اله محمدی پور ² (استادیار گروه حسابداری، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران)
مسعود صیدی ³ (استادیار مهندسی صنایع دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.)
اردشیر شیری ⁴ (دانشیار گروه مدیریت، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران)
مسعود عزیزخانی ⁵ (استادیار گروه حسابداری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/08/15 تاریخ پذیرش : 1397/12/05 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: بودجه ریزی بر مبنای عملکرد, بودجه پالایشگاه گاز, بهره وری, مدل ریاضی,

چکیده مقاله :

بودجه بندی بر مبنای عملکرد، تخصیص بودجه به پیامدها است. این پژوهش با معرفی بهره وری به عنوان شاخص جایگزین پیامدها، یک مدل ریاضی برای بودجه بندی بر مبنای عملکرد ارائه نموده تا تخصیص بودجه بر اساس بهره وری صورت گیرد. گرایش های نوین به رویکرد فرایند محور در بودجه ریزی، مطلوبیت مضاعفی به استفاده از بهره وری که رویکردی فرایندی دارد می دهد. مدل تحقیق با تکنیک برنامه ریزی آرمانی چبیشف مدل سازی شده است. جهت اعتبارسنجی مدل، بهره وری پالایشگاه های گاز کشور در سال های1390 الی 1394 در سنجه های منتخب محاسبه و با استفاده ارمیانگین نتایج حاصله در هر معیار به عنوان پارامترهای مدل ریاضی، بودجه سال1395 پالایشگاه های گاز توسط مدل ریاضی تعیین و با بودجه واقعی مقایسه گردید. نتایج تمایز خوبی میان پالایشگاه ها با سطوح عملکردی متفاوت قائل بود و بهبود قابل ملاحظه ای در سطح دست یابی به آرمان ها و تابع هدف را نشان داد. بودجه تخصیص داده شده با مدل پژوهش 47/1 درصد صرفه جویی در هزینه ها ایجاد نمود. نرم افزارهای استفاده شده در تحقیق برای محاسبه شاخص های بهره وری Excel و GAMS و برای مدل ریاضی LINGO لینک شده به اکسل بوده است.

چکیده انگلیسی:

The performance-based budgeting (PBB) allocates budget to outcomes. This research, with the introduction of productivity as an alternative to the outcomes, presents a mathematical model for performance-based budgeting in order to allocate budget to productivity criteria. New trends in budgeting are process-oriented, so the productivity is suitable for PBB. This research presents a mathematical model for PBB. The model has been designed by Chebyshev's goal programming technique. Data for calculating productivity indicators were collected from gas refineries of Iran in 2011–2015 and analyzed by Excel and GAMS software. Then, the model was tested for determining the 2016 budget of those refineries. The model was solved by LINGO software by linking it to Excel. The solution of the model reduced 1.47% of the total refinery's budget compared with the actual budgets for 2016. The results of this study showed that the presented model provides significant improvement in the level of achievement of goals and the objective function. Saving costs and collecting funds from low-productivity units and directing them to high productivity is a strategic and important policy.

منابع و مأخذ:

*      اشرفی، بهبودعلی؛ تیرانداز، حامد. (1390). بررسی سیستم هزینه­یابی بر مبنای فعالیت در بودجه­بندی عملیاتی. ماهنامه کار و جامعه، (133)، 120–113.

*      آذر، عادل. (1375). طراحی مدل ریاضی برنامه­ریزی هزینه در سازمانهای دولتی کشور رویکرد قطعی و فازی. فصلنامه دانش مدیریت دانشگاه تهران، (35 و 36)، 28–12.

*      آذر، عادل؛ امینی، محمدرضا؛ احمدی، پرویز. (1393). مدل بودجه­بندی بر مبنای عملکرد: رویکرد بهینه­سازی استوار. فصلنامه برنامه­ریزی و بودجه، 19(1)، 84–53.

*      آذر، عادل؛ دهقان، احسان؛ رهنورد، فرج­اله. (1396). مقایسه سه رویکرد مدل‌سازی فازی، استوار و استوار- فازی در بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد، پژوهش‌های مدیریت در ایران، 21(4)، 207-231.

*      آذر، عادل؛ نجفی، سجاد. (1390). مدل ریاضی بودجه­ریزی در بخش عمومی: رویکرد بهینه سازی استوار. فصلنامه چشم انداز مدیریت دولتی، (8)، 98–83.

*      وبسایت سازمان ملی بهره­وری, ج. ا. ا. (1397).   www.nipo.gov.ir.

*      پناهی، علی. (1394). بودجه­ریزی عملیاتی (در نظریه و عمل). تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.

*      پورعلی, محمدرضا, کاکوان, سعیده.(1395). امکان سنجی استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی بابل. حسابداری مدیریت.9(28)، 97-118.

*      جونز، دیلان؛ تمییز، مهرداد. (1394). برنامه­ریزی آرمانی کاربردی. مترجمان: خاتمی فیروزآبادی، سید محمد علی؛ باقری، مجید. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

*      رحمانی­فضلی، هادی؛ عرب­مازار، عباس. (1395). تخصیص بهینه استانی بودجه: رویکرد برنامه­ریزی آرمانی. فصلنامه نظریه­های کاربردی اقتصاد، 3(3)، 152–133.

*      سرافرازی، اعظم؛ ایزدیار، صدیقه؛ حبیبی، آرش. (1393). تصمیم­گیری چند معیاره فازی. تهران: سیمای دانش آذر.

*      شرکت ملی گاز ایران. (1396). گزارش عملکرد سال 1394 شرکت ملی گاز ایران. مدیریت برنامه­ریزی شرکت ملی گاز ایران، واحد امور سیستم­های اطلاعات مدیریت.

*      صفری، حسین؛ قاسمی، احمدرضا؛ عینیان، مجیده؛ پهلوانی، عبدالکریم؛ منوچهری، مسعود. (1391). نگاهی جامع بر نظام­های سنجش عملکرد (چاپ اول). موسسه کتاب مهربان نشر.

*      صورتهای مالی و گزارشات عملکرد هیأت مدیره شرکت­های پالایش گاز (1395-1390).

*      طالب­­نیا، قدرت­­الله؛ حساس­­یگانه، یحیی؛ وکیلی­­فرد، حمیدرضا؛ محمدی­پور، رحمت­اله. (1393). شناسایی و اولویت­بندی متغیرهای استقرار بودجه­ریزی عملیاتی با تاکید بر پیاده­سازی آن در سازمان امور مالیاتی کشور. پژوهشنامه مالیات، 22(70)، 220–187.

*      کلانتری، نورالدین؛ محمدی­پور، رحمت­الله،؛ صیدی، مسعود؛ شیری، اردشیر؛ عزیزخانی، مسعود (1397). ارزیابی عملکرد پالایشگاه‌های گاز کشور در برنامه پنجم توسعه با رویکرد بهره‌وری و تحلیل پوششی داده‌ها. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی. ۱۴ (۵۷)، ۱۷۳-۱۹۹.

*      کردستانی، غلامرضا؛ پارسیان، حسین؛ جمشیدی کلانتری، فرشاد. (1395). بودجه­ریزی بر مبنای عملکرد و پاسخگویی در بخش عمومی. دوفصلنامه حسابداری دولتی3(1)،80-69.

*      مهرگان، محمدرضا. (1395). تحلیل پوششی داده­ها مدل­های کمی در ارزیابی عملکرد سازمان­ها (ویراست دوم). نشر کتاب دانشگاهی.

*      نمازی، محمد؛ کمالی، کاملیا. (1381). بررسی نحوه تخصیص اعتبارات بودجه با استفاده از مدل برنامه­ریزی آرمانی. فصلنامه بررسی­های حسابداری و حسابرسی, 9(30)، 57–29.

*      وزارت نفت. (1394). دستورالعمل محاسبه شاخص­های بهره­وری وزارت نفت.

*      وزارت نیرو. (1394). ترازنامه انرژی و هیدروکربوری کشور برای سال­های 1391و 1392.

*      ولی­پور خطیر، محمد؛ آذر، عادل؛ امینی، محمدرضا. (1396). بودجه­ریزی بر مبنای عملکرد استوار فازی رویکردی تعالی­محور در مدل­سازی بودجه بیمارستان­ها. فصلنامه پژوهش­های مدیریت در ایران، 21(2)، 198–179.

*      ولی­زاده زنور، پروین. (1384). مجموعه پژوهش­های اقتصادی، شماره 24.

*      ویلیام کوپر، لورنس سیفور، کوراتن. (1394). تحلیل پوششی داده­ها مدلها و کاربردها. مترجم: دکتر سید علی میرحسنی: انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر.

*      Bader, M. K. I., Mohamad, S., Ariff, M., & Hassan, T. (2008). ‘Cost , Revenue , and Profit Efficiency of Islamic Versus Conventional Banks: International Evidence Using Data Envelopment Analysis’. Islamic Economic Studies 15(2):54.

*      Curristine, Teresa. (2006). ‘Performance Information in the Budget Process: Results of the OECD 2005 Questionnaire’. OECD Journal on Budgeting 5(2):87–131.

*      Hartanto, M. R. (2018). Implementation of Performance-Based Budgeting: A Phenomenological Study on National Land Agency. International Journal of Scientific Research and Management, 6(02).

*      Mohan, A. , R. Sasikumar. (2014). ‘Developing of Decision Support System for Budget Allocation of an R&D Organization’. International Journal of Research in Engineering and Technology 3(15):78–83. Retrieved 19 January 2018 (http://esatjournals.net/ijret/2014v03/i27/IJRET20140327015.pdf).

*      Rhee, D. Y.(2009). ‘Performance-Based Budgeting: Reality or Rhetoric?’ university of New Jersey-Newark.

*      Robinson, M., & Last, M. D. (2009). A basic model of performance-based budgeting. International Monetary Fund.

*      Romero, C., M. Tamiz, and D. F. Jones. (1998). ‘Goal Programming, Compromise Programming and Reference Point Method Formulations: Linkages and Utility Interpretations’. Journal of the Operational Research Society 49(9):986–91. Retrieved 19 January 2018 (http://link.springer.com/10.1057/palgrave.jors.2600611).

*      Sudarma, K., (2015). Professional Behavior Based on the development of Employees. Journal Dinamika Manajemen, 5(1).

*      Zamfirescu, L. , C.B. Zamfirescu. (2013). ‘Goal Programming as a Decision Model for Performance-Based Budgeting’. Procedia Computer Science 17:426–33. Retrieved (http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1877050913001889).