بررسی جامعه‌شناختی مؤلفه دین و دینداری در مثنوی مولانا با توجه به فرضیه دین گئورگ زیمل
محورهای موضوعی :
علیرضا قوجه زاده
1
,
افسانه تاجیک
2
,
فاطمه نیروی آغمیونی
3
1 - استاديار دانشگاه آزاد اسلامي واحد پيشوا ـ ورامين
2 - مدرس دانشگاه آزاد اسلامي واحد اسلامشهر
3 - دانشگاه ازاد اسلامی
کلید واژه: جامعه‌شناسی, مثنوی معنوی, مولانا, گئورگ زیمل, دین.,
چکیده مقاله :
در میان مباحث بسیار فراوانی که در مقوله ادبیات فارسی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند، مسائل اجتماعی جامعه نیز به عنوان یکی از بخش‌های تقریباً مهم ادب فارسی مورد توجه قرار گرفته و آثار بسیاری نیز در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. در بسیاری موارد بازتاب شرایط و مقتضیات و اوضاع اجتماعی یک دوره در اشعار یک شاعر یا اثر یک نویسنده کاملاً مشهود است و برای شناخت جامعه آن عصر باید به شرح و تفسیر اشعار و نوشته‌ها و معانی اجتماعی آن‌ها پرداخت که به این شکل پیوند میان جامعه‌شناسی و ادبیات آشکار می‌شود. مثنوی مولانا یکی از آثاری است که از نظر جامعه‌شناختی تحت عناوین مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در اشعار مولانا بسیاری از واقعیات اوضاع و شرایط اجتماعی، رسوم، عادات و سنت‌های جامعه منعکس شده است که تصویرگر زندگی و واقعیات دوران حیات شاعر می‌باشد. هدف از این پژوهش نشان دادن یکی از ابعاد گوناگون اجتماعی مثنوی و تطابق آن با نظریات جامعه شناختی گئورگ زیمل می‌باشد. در تحقیق حاضر که به روش تحلیل محتوا، جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شده است، پس از بررسی آثار مولانا اندیشه‌های وی به لحاظ جامعه شناختی با یک مورد از نظریات مهم زیمل جامع‌شناس غربی، تحت عنوان «دین و دینداری» مورد تحلیل و تطبیق قرارگرفت. تحلیل‌های صورت‌گرفته بیانگر این مطلب است که دیدگاه دنیا‌ستیز و عارفانه مولانا نسبت به‌ترک تعلقات و دنیاگریزی و توصیه‌های او در مورد دین و دینداری قابل تطبیق با نظریه دین گئورگ زیمل می‌باشد.
Among the many topics that are discussed in the category of Persian literature, the social issues of society are also considered as one of the main important parts of Persian literature, and works have been written in this field. In many cases, the reflection of the conditions, demands and social conditions of a period is clearly evident in the poems of a poet or the work of an author, and in order to understand the society of that era, it is necessary to explain and interpret the poems and writings and their social meanings, in this way, the link between sociology and Literature is revealed.Rumi's Masnavi is one of the works that has been studied under different headings from a sociological point of view. In Rumi's poems, many realities of social conditions, customs, habits and traditions of the society are reflected, which depict the life and realities of the poet's lifetime. The purpose of this research is to show one of the various social aspects of Masnavi and its compatibility with the sociological theories of Georg Simmel.In the current research, which has been used to analyze information using the content analysis method, after examining the works of Rumi, his sociological thoughts are analyzed with one of the important theories of Western sociologist Simmel, under the title "Religion and Religiosity". Matched.The analyzes carried out show that Rumi's anti-worldly and mystical view of abandoning ties and worldliness and his recommendations about religion and religiosity are compatible with Georg Simmel's theory of religion.
1. قرآن کریم
2. اعوانی، غلامرضا .(1386). مجموعه مقالات مولانا پژوهی «مولوی و دین». دفتر سوم. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
3. حلبی، علی‌اصغر .(1385). شرح مثنوی جلال الدین محمد بلخی. چاپ اول، تهران: زوّار.
4. دورﻛﻴﻢ، اﻣﻴﻞ .(1393). ﺻﻮر ﺑﻨﻴﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎت دﻳﻨﻲ. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺎﻗﺮ ﭘﺮﻫﺎم، ﺗﻬﺮان: ﻣﺮﻛﺰ.
5. دهخدا، علی‌اکبر .(1377). لغت‌نامه، ج هشتم. چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
6. ریتزر، جورج . (1383). متفکران بزرگ جامعه‌شناسی. ترجمه مهرداد میردامادی، تهران: مرکز.
7. زمانی، کریم. (1386). شرح جامع مثنوی. دفتر اول تا ششم، چاپ 18، تهران: اطلاعات.
8. زﻧﺪ، ﺷﺠﺎﻋﻲ. (1388). ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ دﻳﻦ. ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ ﻧﻲ.
9. زیمل، جورج. (1386). مقالاتی درباره علم اجتماعی ترجمه شهنازمسمی پرست. تهران: شرکت سهامی انتشارات.
10. زﻳﻤﻞ، ﮔﺌﻮرك .(1392). ﻧﮕﺮش روح ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻓﺮمﻫﺎي دﻳﻦ. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻬﻨﺎز ﻣﺴﻤﻲﭘﺮﺳﺖ.
11. ــــــــــــــ .(1393). دﻳﻦ . ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻣﻴﺮ رﺿﺎﻳﻲ، ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ ﻧﻲ.
12. ــــــــــــــ .(1392). ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ درﺑﺎه دﻳﻦ. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻬﻨﺎز ﻣﺴﻤﻲ ﭘﺮﺳﺖ.
13. سجّادی، سید جعفر.(1362). فرهنگ معارف اسلامی. ج دوم. چاپ اول، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
14. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابوبکر .(بی‌تا). الجامع الصغیر. ج2. مصر: عبدالحمید احمد حنفی.
15. فروزانفر، بدیع‌الزمان .(1332). احادیث مثنوی. چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
16. مبلغی، عبدالله، (1373). تاریخ ادیان و مذاهب جهان از 35 هزار سال قبل تاکنون. ج اول. چاپ اول، تهران: منطق.
17. مشکور، محمدجواد .( 1368). فرهنگ فرق اسلامی. مشهد: آستان قدس رضوی.
18. معین، محمد .(1362). فرهنگ معین. ج2. تهران: امیرکبیر.
19. مولوی، جلال‌الدین.(1336). دیوان کبیر. به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، ج 1. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
20. ﻫﻠﻪ، ﻫﺮﺳﺖ.(1393). اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﮔﺌﻮرك زﻳﻤﻞ. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻬﻨﺎز ﻣﺴﻤﻲﭘﺮﺳﺖ، ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ ﮔﻞآذﻳﻦ.
21. ﻫﻤﻴﻠﺘﻮن، ﻣﻠﻜﻢ. (1377/1995). ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ دﻳﻦ. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﺒﻴﺎن.