مبانی فقهی اقتصاد مقاومتی، چالش‌ها و راهکارها در اندیشه مقام معظم رهبری
محورهای موضوعی :
1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار
کلید واژه: مبانی‌فقهی اقتصاد, اقتصاد مقاومتی, چالش اقتصادی, راهکارهای رهبری در اقتصاد,
چکیده مقاله :
اقتصاد مقاومتی واژه‌ایست ترکیبی و نو که امروزه وارد ادبیات اقتصاد اسلام و جهان شده است، این واژه در عین متفاوت‌بودن با اقتصاد موازی، ترمیمی، تدافعی و الگو، دربرگیرنده همه ویژگی‌های آنهاست. اقتصاد مقاومتی توسط رهبرمعظم انقلاب در امتداد دیدگاه‌های اقتصادی فقهای شیعه همچون سیدمحمدباقر صدر در کتاب «اقتصاد ما» توسط رهبر معظم انقلاب در پی تحریمهای اقتصادی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه نظام جمهوری اسلامی به عنوان فقیه سیاستمدار حاکم به عنوان فقیه سیاستمدار حاکم در سال 1389به‌عنوان نسخه نجات بخش نظام در تقابل تحریمهای اقتصادی غرب مطرح گردید که در زمان‌های بعد شاخصه‌های آن مشخص‌تر و کامل‌تر گردید. مؤلفه اقتصاد مقاومتی مبتنی بر مبانی قرآنی، روایی و سیره پیامبر(ص) به ویژه در محاصره اقتصادی سه‌ساله مسلمانان در شعب‌ابی‌طالب است. بدیهی است ارائه این تئوری جدید در مقابل به‌روزترین تهدیدات اقتصادی دشمن از سوی ولی‌فقیه، تبلور کارآمدی حکومت دینی و کهنگی‌ناپذیر بودن احکام فقه پویای شیعه است.در این زمینه باوجود کتاب‌ها، همایشها و مقالات از سوی اندیشمندان علوم اقتصادی، اجتماعی و صاحب‌نظران عرصه صنایع به معنای عام، پژوهش مستقلی که به مبانی فقهی اقتصاد مقاومتی پرداخته باشد کم یا وجود ندارد. این پژوهش مدلی فقهی از اقتصاد مقاومتی ارائه کرده است. با بررسی دقیق منشور اقتصاد مقاومتی، باید اذعان داشت که100% مبتنی بر آموزه‌های فقه شیعه است و در سیره پیامبران و پیشوایان معصوم علیهم‌السلام کاملاً مشهود بوده است. بخشی از این منشور مبتنی بر آیات و روایات به عنوان احکام اولیه و بخشی نیز از باب عنوان ثانویه و حکم حکومتی قابل‌استناد است. این پژوهش با هدف مشروعیت این نوع اقتصاد در بین انواع مختلف تئوری‌های به روش تحلیلی ـ توصیفی انجام شده است.
"Resilient Economy" is a newly coined, composite term that has recently become part of the discourse in both Islamic and global economics. While it differs from concepts like parallel, corrective, defensive, and model economies, it embodies all the features of these ideas. The concept of "Resilient Economy" was introduced by the Supreme Leader of the Islamic Revolution in response to the economic sanctions imposed by the United States and the European Union on the Islamic Republic of Iran. This concept, grounded in the economic perspectives of Shia scholars such as Sayyid Muhammad Baqir Sadr in his book *Our Economy*, was proposed as a strategy to safeguard the system against Western economic sanctions in 2010. Over time, its key elements have become more defined and comprehensive. The core principles of the Resilient Economy are rooted in Qur'anic teachings, hadiths, and the practices of Prophet Muhammad (PBUH), particularly during the three-year economic blockade of the Muslims in the Shi’ib Abi Talib. The introduction of this new theory by the Guardian Jurist, in response to contemporary economic challenges posed by the enemy, underscores the efficacy of religious governance and the timeless relevance of Shia jurisprudence. Although numerous books, conferences, and articles have been published by scholars in economics, social sciences, and industry, independent research on the jurisprudential foundations of the Resilient Economy remains scarce. This study offers a jurisprudential model of the Resilient Economy. A detailed analysis of the Resilient Economy framework reveals that it is entirely based on Shia jurisprudential principles, evident in the actions of the prophets and infallible leaders (peace be upon them). Part of this framework is grounded in Qur'anic verses and hadiths as primary legal rulings, while another part draws from secondary legal titles and governance decrees. This research, through an analytical-descriptive approach, seeks to establish the legitimacy of this economic model within the broader spectrum of economic theories.
1. قرآن مجید
2. نهج البلاغه
3. ابن‌منظورعربی، محمدبن مکرم . (بی‌تا) . لسان‌العرب . قم: نشر ادب حوزه.
4. بجنوردی، حسن .(1419). القواعد الفقهیه . تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5. برقی، ابی‌جعفر احمدبن محمد .(1416). المحاسن . قم: المجمع العالمی لاهل البیت (ع).
6. بروجردی، حسین .(1418). جامع الاحادیث . قم.
7. غفوري‌نژاد، محمود و فولاديان، احمد. (1392). بسیج اساتید، فصل‌نامه پیام، مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مرداد 1391.
8. جبعی العاملی، زین‌الدین بن علی .(1309). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه . بی‌جا، بی‌نا.
9. جبعی العاملی، زین‌الدین‌بن علی .(1991). مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام. قم: دارالمهدی.
10. حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین .(1403). شرایع الاسلام . بیروت: مؤسسه الوفاء .
11. خامنه‌ای، سیدعلی .(1389). اجوبه الاستفتاعات. چاپ دهم، تهران: پیام عدالت.
12. ـــــــــــــــــ .(1391). در دیدار با کارگزاران نظام. 3/5/1391.
13. ـــــــــــــــــ .(1391). در دیدار رئیس جمهور و هیات دولت. 2/6/1391.
14. ـــــــــــــــــ .(1393). در دیدار با رئیس و نمایندگان مجلس شورای اسلامی. 4/3/1393.
15. ـــــــــــــــــ .(1391). پیام نوروزی . 1/1/1391.
16. ـــــــــــــــــ .(1389). پیام نوروزی . 1/1/1389.
17. ـــــــــــــــــ .(1389). حدیث ولایت . تهران.
18. ـــــــــــــــــ .(1390). در جمع دانشجویان 19/7/1390.
19. ـــــــــــــــــ .(1383). سخنرانی در دیدار با نمایندگان مجلس هفتم .27/3/1383.
20. خبرگزاری تابناک، سال 1391.
21. خبرگزاری فارس.
22. خمینی، روح ا... .(بی‌تا). البیع . قم: مکتبه مهر.
23. ـــــــــــــ . (1378). صحیفه امام . تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
24. دهخدا، علی اکبر .(1337). لغت‌نامه . مؤسسه لغت‌نامه دهخدا .
25. روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی .
26. صدوق، محمدبن علی، .(بی‌تا). من لایحضره الفقیه. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
27. فاصل، مقداد .(1373). کنزالعرفان.
28. طباطبایی، محمد حسین .(1364). تفسیر المیزان . چاپ دوم، بنیاد فکری علامه طباطبایی،
29. حرعاملی، محمدبن حسن .(1403). وسائل الشیعه . تهران: مکتبه الاسلامیه.
30. مجلسی، محمدباقر .(1363). بحارالانوار . چاپ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامی.
31. محقق داماد، سید مصطفی .(1387). قواعد فقه، چاپ هجدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
32. نجفی، محمدبن حسن. (1987). جواهر الکلام . بیروت: داراحیاء التراث العربی.
33. نراقی، احمد .(1420). عوائد الایام . چاپ اول، بیروت: دارالهادی.