-
دسترسی آزاد مقاله
1 - آبنماها در کوشک باغ های اندلس از الزهراء تا الحمراء
عفیفه خدنگی عبدالرحیم قنواتآب در معماری میتواند علاوه بر رفع ضروتها و نیازها اهمیت تزیینی داشته باشد و به زیباسازی و تکمیل عناصر بنا کمک کند. در کوشک باغهای اندلس آب یکی از مهم ترین عناصر تزیینی بنا بوده است و دراشکالی چون حوض، فواره و نهر با طراحیهای بدیع و زیبا به کار گرفته میشده است. بررسی های چکیده کاملآب در معماری میتواند علاوه بر رفع ضروتها و نیازها اهمیت تزیینی داشته باشد و به زیباسازی و تکمیل عناصر بنا کمک کند. در کوشک باغهای اندلس آب یکی از مهم ترین عناصر تزیینی بنا بوده است و دراشکالی چون حوض، فواره و نهر با طراحیهای بدیع و زیبا به کار گرفته میشده است. بررسی های به عمل آمده از سده چهارم تا نهم هجری/دهم تا پانزدهم میلادی نشان میدهد که در این منطقه سبک هایی خاص با موضوع طراحی آب به کار رفته که در عین کاربردی بودن اهمیت تزیینی و نمادین داشته است. این سبک ها از قرن چهارم/دهم در بناهای الزهراء بهکار گرفته شده و از آنجا به کاخهای الحمراء رفته است.درپژوهش حاضر علاوه بر معرفی این سبکها، نگاهی مقایسه ای به تغییرات و تحولات زیبایی شناسانه ای که در طول این دوره زمانی در طراحی این عناصر به وجود آمده، انداخته ایم. کوشک باغ هایی که در فاصله زمانی میان این دو مجموعه بنا احداث شدند، همچون واسطهای این دو دوره را به هم پیوند زده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - زبان معمارانه نگارههای ایرانی
منوچهر فروتناسناد تاریخ معماری اسلامی ایران به ویژه اسناد تصویری کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. نقشههای ترسیمی بناها از این دوران اندکاند، در عوض نگارههای بسیاری از دوران اسلامی بهویژه از ایلخانی تا اوایل صفوی باقی مانده است که میتواند به عنوان اسناد معماری مورد بررسی قرار گیر چکیده کاملاسناد تاریخ معماری اسلامی ایران به ویژه اسناد تصویری کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. نقشههای ترسیمی بناها از این دوران اندکاند، در عوض نگارههای بسیاری از دوران اسلامی بهویژه از ایلخانی تا اوایل صفوی باقی مانده است که میتواند به عنوان اسناد معماری مورد بررسی قرار گیرد. سؤالات پژوهش این بود که نگارهها چگونه همچون اسناد تاریخی میتوانند برای شناخت معماری اسلامی ایران مورد استفاده قرار گیرند و با بهکاربستن چه روشهایی، چه نوع دادههای تاریخی را میتوان دریافت و اعتبار آنها را چگونه باید ارزیابی نمود. برای پاسخ دادن به این پرسشها به بررسی شیوههای بیانی نگارگری در تبیین معماری، بررسی تاریخ تصویر بناهای معماری، مقایسه نگارهها با نمونههای معماری اسلامی ایران و نگارههای دیگر فرهنگهای اسلامی پرداخته شده است. در نهایت ویژگیهای بیانی نگارگری اسلامی ایران در تبیین معماری ایرانی ارائه شده است. به علاوه معانی اجتماعی معماری با روش معناشناسی تطبقی و بازخوانی بناهای معماری آمده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بازخوانی ویژگیهای شخصیتی معمار مسلمان با تکیه بر آرای تیتوس بورکهارت
سید رحمان مرتضوی مهدی محمدخانیتیتوس بورکهارت بر مبنای حکمت خالده، الگویی برای خوانش هنر اسلامی پیشنهاد میکند که به فهم چیستی و چگونگی اجزای این شیوه هنروری، بدون تخطی از اصول اساسی آن، کمک میکند. نقطۀ عزیمت این روششناسی، آگاهی از نابسندگی الگوهای مدرن در خوانش فرهنگ سنتی است؛ الگوهایی که قادر به چکیده کاملتیتوس بورکهارت بر مبنای حکمت خالده، الگویی برای خوانش هنر اسلامی پیشنهاد میکند که به فهم چیستی و چگونگی اجزای این شیوه هنروری، بدون تخطی از اصول اساسی آن، کمک میکند. نقطۀ عزیمت این روششناسی، آگاهی از نابسندگی الگوهای مدرن در خوانش فرهنگ سنتی است؛ الگوهایی که قادر به نشان دادن و تحمل بنمایههای معنوی جهان سنتی نیستند. وی در این مسیر، نشان میدهد که چگونه یک اثر معماری، همچون سایر هنرهای سنتی، قادر است افقهای روان و جهان انسان سنتی را واکاوی کند و نشان دهد؛ یک اثر معماری در جهان سنتی اسلامی، آیینه تمامنمای فرهنگ اسلامی است؛ زیرا معمار مسلمان در فضایی مملو از حکمت اسلامی تنفس میکند و ذائقۀ مخاطب آن نیز در این فضا شکل گرفتهاست. ویژگیهای ایمانی معمار مسلمان که در این فضا شکل یافته و پرورده شده، بخشی جداییناپذیر از سنت معماری اسلامی است و این ویژگیهاست که در مقام نخست به کلیت معماری اسلامی وحدت و معنا میبخشد. او مهارت خویش را با ایمان و دانش قدسی درآمیخته و کار خود را مسیری برای عینیسازی ارادۀ خداوند بر روی زمین میبیند؛ چنین رویکردی همزمان سازنده و ساختهشده را استعلا میبخشد و جنبههای طاغوتی را از آن دور میسازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - نماد عرفانی رنگ در هنر و معماری اسلامی
محمد نصیری علی اکبر افراسیاب پور فریبا احمدیاگرعرفان را به معنای شناخت ودریافت شهودی خدا واسماءوصفات او بدانیم، همة اسماءالهی به طورعام و برخی مانندمصور، خالق، بدیع، باریءوجمیل به طورخاص با هنر، زیبائی وآفرینندگی پیوند دارد.«رنگ» نمادینترین تمثیل تجلیکثرت دروحدت است، زیرا ذات مجرد بیرنگ نورکه خود نماد کامل وحدت چکیده کاملاگرعرفان را به معنای شناخت ودریافت شهودی خدا واسماءوصفات او بدانیم، همة اسماءالهی به طورعام و برخی مانندمصور، خالق، بدیع، باریءوجمیل به طورخاص با هنر، زیبائی وآفرینندگی پیوند دارد.«رنگ» نمادینترین تمثیل تجلیکثرت دروحدت است، زیرا ذات مجرد بیرنگ نورکه خود نماد کامل وحدت است، با رنگ تجسم مییابد ونوربدون تعین مادی، با رنگ تعین مییابد وعاملی برای ظهور ومحل رویت آن میشود. رنگ ها درهنر، جنبة کیمیائی داشته وهررنگ، دارای تمثیلی خاص ورابطه با یکی ازاحوالات درونی انسان است.درهنراسلامی، نورورنگ نموددیگری پیدا میکند، به عنوان مثال: رنگ سفید، نماد وجود مطلق وگواهی بروحدت درکثرت است که جامع رنگ هاست.رنگ سیاه، نماد اصل تعالی ودست نایافتنی است که با رنگ خانة کعبه تناسب دارد ومجمع رنگ هاوگسترة پربسامد مفهومهاست.معماری اسلامی به دنبال الهام از مفاهیم کلام الهی و روائی درتلاش است تا فضای روحانی واحدی را خلق کند که عالم ملکوت و ناسوت را به هم قرین سازد ونقوش، اشکال و رنگها نشانة بارزی برای القای معانی پنهان هستند و مخاطب ازطریق حضوردرفضای معماری به درک شهودیآن معانی نایل میشود. دغدغة اصلی این پژوهشکه به روش تحلیلی ارائه میگردد، چگونگی وکارکرد بازتاب وجود رنگ ها وترکیبات آنهادرهنر ومعماری ایرانی است. به نظرمیرسد هنرو معماری اسلامی سعی دارد تا احدیت خداوند را لابهلای رنگ ها، فرم ها، انوار واصوات و به تعبیری معنا را درصورت متجلی سازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تأثیر عرفان اسلامی بر معماری ایرانی با تأکید بر تزئینات گنبد سلطانیه
هاتف سیاه کوهیانهنر در ساحت عرفان، نوعی سیر و سلوک است که در طی آن هنرمند با الهامی آسمانی و معنوی به کشف و شهود میرسد. در حقیقت هنر و معماری اسلامی پرتو و بازتابی از وحی الهی در جهان خاکی است که لطائف و ظرائف آن، اهل معرفت را به مکاشفه و شهود میرساند. بناهای سنّتی در معماری اسلامی - چکیده کاملهنر در ساحت عرفان، نوعی سیر و سلوک است که در طی آن هنرمند با الهامی آسمانی و معنوی به کشف و شهود میرسد. در حقیقت هنر و معماری اسلامی پرتو و بازتابی از وحی الهی در جهان خاکی است که لطائف و ظرائف آن، اهل معرفت را به مکاشفه و شهود میرساند. بناهای سنّتی در معماری اسلامی - ایرانی مصادیقی از عالم قُدس و مظاهری از سنّت الهی بهشمار میروند که فُنون و ظرافتهای بهکار رفته در آن با اصول روحانی و معنوی مرتبط است. کثرت آیات قرآنی در کتیبهها و تزئینات مساجد و بقاع و امامزادهها و گنبدها از جمله گنبد سلطانیه را که جایجای آنها را متیمّن و متبرّک ساخته، میتوان مرتبط با مسأله «ذکر» و «تسبیح» دانست که یکی از مسائل اصلی تصوّف و عرفان اسلامی است. همچنین نقش یا تصویر «ستاره» به عنوان نماد روشنایی و زیبایی که در مرکز آن کلمه «اللّه» و در اضلاع آن کلمه محمد(ص) یا علی(ع) قرار گرفته، از نظر عرفانی نشانهای از ولایت معنوی خدا و اولیاء الهی در هدایت باطنی و ظاهری اهل طریقت است که به وفور در نقش و نگارهها و تزئینات گنبدها به ویژه گنبد سلطانیه دیده میشود. اتّحاد میان شریعت، طریقت و حقیقت یکی از مسائل مهم عرفانی است که در قسمتهایی از کتیبهها و نگارههای بناهای اسلامی از جمله گنبد سلطانیه در قالب نام «الله، محمد(ص)، علی(ع)» در کنار یکدیگر به چشم میخورد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تطبیق مفهوم «حرکت جوهری» ملاصدرا با قواعد «گرهسازی» در هنر اسلامی بر مبنای رویکرد وجود تطبیق هم ارزی
اسداله شفیع زاده توکل کوهی گیگلو فاضل عباس زادههدف از این تحقیق، انطباق قاعده حرکت جوهری ملاصدرا بعنوان مهمترین دیدگاه نظام فکری حکمت متعالیه با قواعد گرهسازی هندسی در هنر و معماری اسلامی بر مبنای رویکرد تطبیقیِ وجودِ هم ارزی، تمثال و همانند ساختی، میان نظام جزئی و نظام کلی عالم (سلسله مراتب عالم) میباشد. در نگرش چکیده کاملهدف از این تحقیق، انطباق قاعده حرکت جوهری ملاصدرا بعنوان مهمترین دیدگاه نظام فکری حکمت متعالیه با قواعد گرهسازی هندسی در هنر و معماری اسلامی بر مبنای رویکرد تطبیقیِ وجودِ هم ارزی، تمثال و همانند ساختی، میان نظام جزئی و نظام کلی عالم (سلسله مراتب عالم) میباشد. در نگرش حکمت متعالیه ملاصدرا، وجود مبارک حق تعالی، حقیقتی واحد و شخصی است و تمامی پدیدارهای عالم امکان و کثرات، از یک وجود دارای مراتب شدت و ضعف و بر مبنای قاعدة وحدت تشکیکی وجود که به واسطة عشق از مظهر اوّل (وجود منبسط) -که در عین وحدت دارای تمام کثرات است- جاری میگردد. در این پژوهش که به روش تحقیق توصیفی، تحلیلی، تطبیقی و با تلفیقی از دو رویکرد کمّی (از نظریه به مصداق) و کیفی (از مصداق به نظریه) انجام گرفته است، به این نتیجه دست یافت که خصوصیات به کار گرفته شده در گرهسازی هندسی که دارای سه مشخصة قابلیّت تکرار به شرط تکامل، قابلیّت تطوّر وتبدّل بواسطة نقوش ثانوی و توانائی حفظ وحدت و بقاء موضوع در عین کثرت نقوش میباشند، تمثالِ و به مثابه بیان هنری قاعدة خلق مداوم و تکاملیِ آفرینش عالم در دیدگاه عرفانیِ صدرالمتألهین شیرازی بوده و هدف هنرمند عارف در خلق صُورِ بینهایتْ کثرت پذیرِ نقوشِ هندسی در گرهسازی، نشان دادن خلق پیوسته و استکمالی مخلوقات در تجلیات الهی به صورت لَبس بعد لَبس بوده که به طریقِ نقشهای بافته، متکثّر و تکرارپذیر اشکال هندسی در فضاسازی معماری اسلامی بازآفرینی و خلق مجدد میگردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - بازشناسی پدیداری اندیشههای عرفانی در معماری مسجد گوهرشاد مشهد
امیر اکبری آمنه سادات فتاحی معصومدر ساحت عرفان، معماری قدسی نوعی طی طریق است که در این سیر، هنرمند معمار با الهامی معنوی به قرب الهی رهنمون میشود. او برای جاودانه ساختن ارزشهای الهی و فطری، همواره از هنر بهره برده و به وسیله آن معانی عرفانی و حکمت الهی را بیان داشته است. وی با کمک آموختههای دینی و د چکیده کاملدر ساحت عرفان، معماری قدسی نوعی طی طریق است که در این سیر، هنرمند معمار با الهامی معنوی به قرب الهی رهنمون میشود. او برای جاودانه ساختن ارزشهای الهی و فطری، همواره از هنر بهره برده و به وسیله آن معانی عرفانی و حکمت الهی را بیان داشته است. وی با کمک آموختههای دینی و درآمیختن آن با اندیشه متعالی اسلام، سعی داشت تا صفات ذات اقدس الهی و رابطه معنوی با بندهاش را در کالبد بنا تعین بخشد. نقش هدایتگری عرفان در مسجد، بزرگترین جایگاه بندگی، بیش از هر مکان دیگری قابل مشاهده است. در واقع معمار عارف به یاری تجسم بخشی مادی به مضامین روحانی و عرفانی، آنها را در نظر فرد متجلی و روح او را برای پیوستن به پروردگار آماده میسازد. این مقاله سعی دارد با روش تحلیل محتوا و متکی بر مطالعات کتابخانهای و مشاهده میدانی، حضور عرفان، در کالبد مسجد جامع گوهرشاد مشهد را مورد کنکاش قرار دهد و از این رهگذر دریابد که اندیشههای عرفانی در شکل گیری بنای مسجد، معماری، تزئینات و نقشمایههای آن به چه میزان تاثیر گذار بوده و به چه نحو بروز کالبدی یافتهاند. بررسی معماری مسجد گوهرشاد و آرایههای آن نشان میدهد، همگرایی تصوف و اعتقادات شیعی که به طور خاص در این دوره ظهور یافته است، در جای جای مسجد حضور دارد و آن را از این لحاظ خاص نموده که فضایی برای کشف و شهود عرفانی فراهم میآورد و بنده را از این طریق به سر منزل مقصود سوق میدهد. سیر از کثرت به وحدت از اصلیترین نمودهای اندیشه عرفانی، نیز در این بنا به کمال نمایان گشته است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بازشناسی الگوی طراحی معماری از منظر احکام و قواعد فقه اسلامی
اصغر مولائیالگوی طراحی معماری نقش مهمی در سبک زندگی انسانها داشته و میتواند محل تحقق احکام اسلامی و قواعد فقه شیعه در معماری اسلامی باشد. قاعده فقهی حرمت الگوی بیگانه بر بستن راههای تسلط بیگانگان بر مسلمانان تاکید می-نماید. به عبارت دیگر، الگوگیری از بیگانگان در ابعاد مختلف زندگی چکیده کاملالگوی طراحی معماری نقش مهمی در سبک زندگی انسانها داشته و میتواند محل تحقق احکام اسلامی و قواعد فقه شیعه در معماری اسلامی باشد. قاعده فقهی حرمت الگوی بیگانه بر بستن راههای تسلط بیگانگان بر مسلمانان تاکید می-نماید. به عبارت دیگر، الگوگیری از بیگانگان در ابعاد مختلف زندگی مسلمانان ممنوع بوده و جایز نیست. الگوگیری و سلطه بیگانگان در معماری و شهرسازی میتواند در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، فضایی_کالبدی، منظر و عملکردی بررسی شود. بازارها که از مهمترین مراکز اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی شهرهای مسلمانان محسوب میشود در گذشته با الگویی درونگرا، برخوردار از مساجد، آیینها و سنتهای برگرفته از فرهنگی اسلامی از جمله احکام کسب و کار بوده است. اما در دوره معاصر گسترش پاساژها و مراکز خرید به عنوان الگویی غیربومی و بدون بستر فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی مهیا برای احکام و اخلاق اسلامی است. از این رو هدف این مقاله بازشناسی جایگاه قاعده حرمت الگوی بیگانه در معماری اسلامی و الگوی بازارهاست که با روش تحقیق تحلیل محتوای متن و استدلال منطقی با رویکردی مطالعه بینرشتهای و با استفاده از شیوههای کتابخانهای و اسنادی انجام میشود. نتایج پژوهش نشان میدهد که قواعد فقهی و از جمله قاعده نفی سبیل باید در معماری اسلامی بکار گرفته شود. چنانچه مطابق قاعده حرمت الگوی بیگانه، در معماری اسلامی باید زمینه عمل به احکام الهی فراهم شود و برنامهها و طرحها و اقدامات نباید سلطه بیگانگان را فراهم نمایند. بنابراین معماری اسلامی حامل قاعده حرمت الگوی بیگانه بوده و الگوهای معماری باید برگرفته از شرایط بومی و با محوریت احکام و اخلاق اسلامی و نه با الگوگیری از طرحها و تجارب خارجی اجرا شوند. این اصل میتواند در طراحی بازارها استفاده شده و نیز در مقررات و طرحها و برنامهها از گسترش مراکز خرید و پاساژها جلوگیری شود. قاعده نفی سبیل از قوانین اسلامی است و بدنبال سد راه نفوذ اجانب و بیگانگان در زنگی مسلمانان است. این موضوع در آیات متعدد قرآن کریم در "ممنوعیت نفوذ و ورود بیگانگان به جامعه مسلمانان" تاکید شده است. امری که در ایات و روایات متعدد نیز بر آن تاکید شده است. این امر در معماری و شهرسازی اسلامی قابل ملاحظه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - مطالعه عناصر معماری فضاهای ورودی: موارد بررسی؛ کاروانسراهای صفوی خراسان رضوی
مهدی تاتاری جواد نیستانیفضاهای ورودی در هر سازه معماری از اصلیترین بخشهای آن به شمار میروند؛ این فضاها در کاروانسراها از چند جزء تشکیل میشوند که برخی از آنها عبارتند از ۱-پیشتاق ۲-درگاه ۳-هشتی. فضاهای ورودی را در وسط یکی از جبهههای بنا و یا در امتداد یکی از محورهای اصلی حیاط با طرحی متق چکیده کاملفضاهای ورودی در هر سازه معماری از اصلیترین بخشهای آن به شمار میروند؛ این فضاها در کاروانسراها از چند جزء تشکیل میشوند که برخی از آنها عبارتند از ۱-پیشتاق ۲-درگاه ۳-هشتی. فضاهای ورودی را در وسط یکی از جبهههای بنا و یا در امتداد یکی از محورهای اصلی حیاط با طرحی متقارن میساختند. این فضاها از نظر امنیتی به نحوی ساخته میشد که از استحکام کافی برخوردار باشند و بر رفت و آمد کاروانیان و کالاها نظارت کنند فضای ورودی کاروانسراهای صفوی خراسان بیشتر به جهت شمال و شرق متمایل است. سردر این کاروانسراها بیشتر به جهت القاء عظمت، شکوه و زیبایی هم سطح بنا ساخته شدهاند و تعداد کمی از آنها ایوانهای ورودیشان به جلو کشیده شده است. بیش از نود درصد آنها در مسیرهای اصلی به ویژه در جاده خراسان بزرگ دارای شاه نشین هستند و وجود این تعداد کاروانسرا در این مسیر دلایل اقتصادی، مذهبی و جز آن دارد به طور کلی، فضاهای ورودی در این کاروانسراها به دو دسته تقسیم میشوند: نخست ورودیهای ساده و هم سطح با نمای بیرونی به طوری که از فاصله دور قابل تشخیص نیست. دوم؛ ورودیهایی که از سطح نمای اصلی جلوتر بوده و کاملاً از نمای ساختمان قابل تفکیکاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - تاثیرات تبادلات معماری عراق و مصر در دوران اسلامی
مریم بریجی نژاد دکتر محمد علی چلونگر محمد کریم یوسف جمالیعراق و مصر از قدیمیترین سرزمین هایی میباشند که تمدن بشری از آن جا نشأت گرفته است، طبق اسناد موجود، بین این دو سرزمین کهن، از دیر باز نیز، مراودات وتبادلات فرهنگی وهنری وجود داشته است که نامههای کشف شده در "تل العمارنه" بهترین دلیل بر این مدعا میباشد. این پژوهش در صد چکیده کاملعراق و مصر از قدیمیترین سرزمین هایی میباشند که تمدن بشری از آن جا نشأت گرفته است، طبق اسناد موجود، بین این دو سرزمین کهن، از دیر باز نیز، مراودات وتبادلات فرهنگی وهنری وجود داشته است که نامههای کشف شده در "تل العمارنه" بهترین دلیل بر این مدعا میباشد. این پژوهش در صدد است که با استفاده از شواهد مثال، به تأثیر تبادلات معماری بین عراق ومصر که حاصل وجود وحدت سیاسی وتمدن ناشی از ظهور اسلام، درسرتاسر سرزمینهای اسلامی بوده است و علی الخصوص در این دو کشور با گذشت زمان نیز، افزایش یافته، بپردازد. تبادلات فرهنگی وهنری که همواره معلول عواملی همچون: مبادله وارسال والیان و حکام و مهاجرت وانتقال صنعتگران وارباب حرف، بین مصر و عراق، که نقش بسیار مهمی در این امر داشتهاند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - تحلیل هندسی و تناسبات عددی در تزئینات و ترکیب بندی کالبدی بقعه پیربکران
سجاد علیزاده کافشانی سیده مرضیه طبائیانآرامگاه محمدابنبکران (از عارفان و مشایخ صوفیه) یکی از شاهکارهای معماری ایلخانی است که طاق بلند آن، پیوندی میان پیر عرفان و آسمان است. در ساختار کالبدی و تزئیناتی آن از گچبری با نقوش گیاهی متنوع، تزئینات کاشی، مقرنسکاری و نقاشی دیواری بهره گرفته شده است. این تزئینات چکیده کاملآرامگاه محمدابنبکران (از عارفان و مشایخ صوفیه) یکی از شاهکارهای معماری ایلخانی است که طاق بلند آن، پیوندی میان پیر عرفان و آسمان است. در ساختار کالبدی و تزئیناتی آن از گچبری با نقوش گیاهی متنوع، تزئینات کاشی، مقرنسکاری و نقاشی دیواری بهره گرفته شده است. این تزئینات برای شکلدهی انواع نقشمایههای گیاهی، هندسی، نوشتاری و تلفیقی استفاده شدهاند. هدف از این پژوهش بررسی حکمت پیدایش هندسه و تزئینات موجود در بقعه پیربکران براساس تحلیلی از دیدگاه قرآن و روایات، نمادشناسی اشکال هندسی و حکمت اعداد به کار رفته در بقعه براساس علم حروف میباشد. پژوهش حاضر سعی در پاسخدهی به این سوالات را دارد: 1- تزئینات و هندسه معناگرایانه در کدام قسمتهای بنا و به چه شکلی ظهور پیدا کردهاند؟ 2- تزئینات و اشکال هندسی موجود در قسمتهای مختلف بقعه پیربکران حامل چه پیامهایی است؟ روش تحقیق از نوع کیفی و توصیفی-تحلیلی بر پایه مطالعات کتابخانهای، اسنادی و بررسیهای میدانی از کتیبههای مقبره پیربکران است. نتایج پژوهش بیانگر این نکته است که مفاهیم و معانی در نوع هندسه (مثل تبدیل مربع به دایره)، فرمهای مذهبی در غالب کاشیهای شمسه و چلیپایِ آبی رنگ ، تزئینات خطی و استفاده از آیات الهی و گچبریهای گیاهی، مرتبط با کاربریِ هر بخشِ بنا ظهور پیدا کردهاند. استفاده از اعداد مقدس (4 ،9 و 11)، تمثیلها و گونههای مذهبی در ایجاد فضاها و شکلِ بنا باعثِ پیوستگی معنوی میان عالم خاکی (مادی) و نور (معنوی) شده است و معماری بقعه سعی دارد رسیدن انسان خاکی به ذات مقدس پروردگار که غایت اصلی درویشان است را به نمایش گذارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - نگاهی بر ارتباط بین تناسبات در نظام آفرینش با تناسبات معماری در بناهای تاریخی اسلامی ایران
مجید طاهری دمنه ابوذر مجلسی کوپائی شیرین طغیانیتناسب رابطه بین اندازهها است و در هنرهای تجسمی بر رابطهی مناسب میان اجزاء با یکدیگر و با کلیت شکلگرفته از اجزاء دلالت دارد. علاوه بر رابطه بین اندازهها، تناسبات کیفی یا به عبارتی مناسبت نیز در جایجای نظام آفرینش و در ساختههای بشری وجود دارد. عدالت در سطح نظام هستی چکیده کاملتناسب رابطه بین اندازهها است و در هنرهای تجسمی بر رابطهی مناسب میان اجزاء با یکدیگر و با کلیت شکلگرفته از اجزاء دلالت دارد. علاوه بر رابطه بین اندازهها، تناسبات کیفی یا به عبارتی مناسبت نیز در جایجای نظام آفرینش و در ساختههای بشری وجود دارد. عدالت در سطح نظام هستی به معنای نوعی توازن و تناسب در نظام هستی و قرار گیری هر چیز سرجای خود میباشد که این همان تناسب کیفی است که به آن عدالت تکوینی هم میگویند. در این راستا با مطالعه مفاهیم و مصادیق تناسبات کمی و کیفی و نیز نظریههای مربوط به هنر اسلامی به روش توصیفی- تحلیلی و با استدلال منطقی این نتیجه به دست آمد که تناسبات در بعد کمی و کیفی به عنوان جلوه ای از حسن خداوندی در مخلوقات تجلی مییابد و سپس توسط هنرمند مورد ادراک قرارگرفته و بازتاب آن در آثار بشری و از جمله معماری متجلی میشود. حسن الهی که در مخلوقات متجلی شده در هنر در قالب هندسه، تناسبات، هماهنگی، ریتم، تعادل و... توسط هنرمند بروز مییابد. در معماری هندسه و تناسبات نمود عدل و تقدیر خدایی و تجلی حسن اوست که هنرمند آن را بازتابش داده است. عدالت در معماری و شهرسازی به توازن و تناسب همه جانبه و فراگیر یعنی تناسبات کمی و مناسبات کیفی تعبیر میشود و رعایت تناسب یعنی زیبایی به معنای واقعی آن. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - نقش عناصر ایرانی در بنای تاج محل
مژگان اسماعیلیچکیده: تاج محل بنای یادبودی که برای ممتاز محل همسر شاه جهان ساخته شد، از نمونه های بسیار زیبای معماری اسلامی در شبه قاره هند به شمار می آید. شاهان گورکانی موفق به ایجاد سبک تلفیقی به نام سبک مغولی شدند کهاز ظرایف هنر ایرانی، آسیای میانه و آناتولی بهره می بُرد. طرح اص چکیده کاملچکیده: تاج محل بنای یادبودی که برای ممتاز محل همسر شاه جهان ساخته شد، از نمونه های بسیار زیبای معماری اسلامی در شبه قاره هند به شمار می آید. شاهان گورکانی موفق به ایجاد سبک تلفیقی به نام سبک مغولی شدند کهاز ظرایف هنر ایرانی، آسیای میانه و آناتولی بهره می بُرد. طرح اصلی بنا از قبر تیمور لنگ در سمرقند گرفته شدهو الحاقاتی با معماری سنتی ایرانی به بنا اضافه شده است. برای بنای این اثر هنری هزاران هنرمند و صنعتگر ازاقصی نقاط جهان استخدام و به کار گمارده شدند. در منابع تاریخی نام شخصیت هایی ایرانی که نقش اساسی در بنایتاج محل ایفا کردند از جمله استاد عیسی شیرازی نقشه نویس (طراح)، امانت خان شیرازی توقیع نویس (خطاط) ومحمد حنیف قندهاری دیده می شود. هنر ایرانی یکی از مؤثرترین عناصر هنر اسلامی است و تاج محل از نمونه های بارزی است که حکایت از حضور هنر ایرانی می کند. واژگان کلیدی: تاج محل، معماری ایرانی، معماری اسلامی، میراث فرهنگ ایرانی، گورکانیان هند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - مفهوم هویت و هویتِ کالبدی در آثار معماری (با واکاوی در معماری تاریخیِ ایران)
مازیار سرداری لیلا زارع آویده طلایی وحید قبادیانکالبد شهر نمایشی از تمدن و فرهنگ بشر است. معماری که تبلور آن است بایست دارای ارزشهایی باشد که جامعه را به سوی هویت اصیل خود سوق دهد. ارزشهایی که امروزه در اغلب شهرهای معاصر فعلی کمرنگ شدهاند و کلانشهرها در اذهان عمومی چیزی جز ساختمانهای بلند مرتبه، پارکها و ادارات نی چکیده کاملکالبد شهر نمایشی از تمدن و فرهنگ بشر است. معماری که تبلور آن است بایست دارای ارزشهایی باشد که جامعه را به سوی هویت اصیل خود سوق دهد. ارزشهایی که امروزه در اغلب شهرهای معاصر فعلی کمرنگ شدهاند و کلانشهرها در اذهان عمومی چیزی جز ساختمانهای بلند مرتبه، پارکها و ادارات نیستند. به عبارت دیگر حس درک فضا و گفتمان متقابل صورت نمیپذیرد و هرچه میگذرد این بحران گستردهتر و عمیقتر میگردد. جهان رو به جلو و تکنولوژی محور امروز، سیمای شهرها را به سرعت دستخوش تغییر کرده و کالبد آنها رنگ و بوی غریبی به خود گرفته است. کالبد شهر که اولین وجه از معماری است که در تماس بصری با مخاطب قرار میگیرد، در معماری امروز غالبا در ارتباط با مخاطب نیست و نقش کمتری ایفا میکند. در این پژوهش سعی بر این است تا با روشی کیفی و رویکردی توصیفی-تحلیلی، به همراه مطالعه کتابخانهای به مفهوم هویت و سپس معماری هویتگرا دست یافت و در ادامه با مشاهدات میدانی از کالبد آثار معماری گذشته و ارجاع به اسناد و متون تاریخی، شاخصه های هویتگرای کالبدی شناسایی و معرفی شوند. نتایج نشان دهنده این است که هویت و هویتِ معماریِ این خاک در تاریخ، تمدن و فرهنگ غنیِ این مرز و بوم ریشه دوانیده و شناخت عناصر کالبدی سبکهای معماری تاریخی ایران، واجد اهمیت است. در ادامه دو مکتب مهم و جامع از معماری ایران، معرفی و شاخصه های کالبدی آنها استخراج و معرفی خواهند شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - تبیین سیرتطور استفاده از مقرنس در معماری خراسان با رویکرد بررسی در ابنیه مذهبی شهر مشهد
مجید عزیزیاستفاده از مقرنس به عنوان نمادی تزئینی از دیرباز در سرزمین ایران با معماری این دیار عجین شده ومعمار هنرمند گویی سقف بنا را با استفاده از روشهای مختلف اجرای مقرنس مزین نموده وآسمانه با لای سر خود را با بهره گیری از مقرنس تزئین نموده است. بهره گیری از هندسه منظم که ذات مع چکیده کاملاستفاده از مقرنس به عنوان نمادی تزئینی از دیرباز در سرزمین ایران با معماری این دیار عجین شده ومعمار هنرمند گویی سقف بنا را با استفاده از روشهای مختلف اجرای مقرنس مزین نموده وآسمانه با لای سر خود را با بهره گیری از مقرنس تزئین نموده است. بهره گیری از هندسه منظم که ذات معماری ایرانی می باشد در بکارگیری مقرنس واجرای آن اصل مهمی است وتناسبات بکارگرفته شده در اجرای مقرنس چیزی جز بهره گیری از اصول خاص معماری سنتی این سرزمین بیان نمی کند. در طول تاریخ مقرنس سازی مانند هنرهای تزئینی دیگر سیر تکاملی را از نظر کثرت کار برد و از نظر افزونی مواد پیمود. این تـزئین با آغـاز سـاختمان مـسجدها و مـدرسههای عـلوم دیـنی در قـالبهای جدید و بی بدیل، جای ارزنده ای را برای خود باز کرد، و اهمیتی زیادی پیدا نمود. معماری خراسان با توجه به قدمت خود از دیرباز شاهد گویائی بر مهارت معمار در استفاده از انواع مقرنس در ابنیه این دیار می باشد که در این مقاله با بررسی ابنیه مذهبی موجود درشهر مشهد به عنوان بزرگترین شهر مذهبی ایران، به بررسی میزان استفاده از انواع مقرنس در دوره های مختلف وهمچنین تنوع استفاده از آن در این شهر پرداخته شده است که از منظر میزان استفاده دوره های صفوی وسپس تیموری دارای بیشترین میزان استفاده از مقرنس می باشند واز منظر تنوع استفاده، مقرنس معلق دارای بیشترین میزان استفاده در دوره های مختلف تاریخی می باشد، ومقرنس جلو آمده در دوران قاجار بمیزان قابل تاملی بکار گرفته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - تبیین سیرتطور استفاده از مقرنس در معماری خراسان با رویکرد بررسی در ابنیه مذهبی شهر مشهد
مجید عزیزی محسن وفامهراستفاده از مقرنس به عنوان نمادی تزئینی از دیرباز در سرزمین ایران با معماری این دیار عجین شده ومعمار هنرمند گویی سقف بنارا با استفاده از روشهای مختلف اجرای مقرنس مزین نموده وآسمانه با لای سر خود را با بهره گیری از مقرنس تزئین نموده است.بهره گیری از هندسه منظم که ذات معما چکیده کاملاستفاده از مقرنس به عنوان نمادی تزئینی از دیرباز در سرزمین ایران با معماری این دیار عجین شده ومعمار هنرمند گویی سقف بنارا با استفاده از روشهای مختلف اجرای مقرنس مزین نموده وآسمانه با لای سر خود را با بهره گیری از مقرنس تزئین نموده است.بهره گیری از هندسه منظم که ذات معماری ایرانی می باشد در بکارگیری مقرنس واجرای آن اصل مهمی است وتناسبات بکارگرفتهشده در اجرای مقرنس چیزی جز بهره گیری از اصول خاص معماری سنتی این سرزمین بیان نمی کند. در طول تاریخ مقرنس سازیمانند هنرهای تزئینی دیگر سیر تکاملی را از نظر کثرت کار برد و از نظر افزونی مواد پیمود. این تزئین با آغاز ساختمان مسجدها و مدرسههایعلوم دینی در قالبهای جدید و بی بدیل، جای ارزنده ای را برای خود باز کرد، و اهمیتی زیادی پیدا نمود. معماری خراسان با توجه بهقدمت خود از دیرباز شاهد گویائی بر مهارت معمار در استفاده از انواع مقرنس در ابنیه سنتی این دیار می باشد که در این مقاله بابررسی ابنیه مذهبی موجود درشهر مشهد به عنوان بزرگترین شهر مذهبی ایران، به بررسی میزان استفاده از انواع مقرنس در دورههای مختلف وهمچنین تنوع استفاده از آن در این شهر پرداخته شده است که از منظر میزان استفاده دوره های صفوی وسپستیموری دارای بیشترین میزان استفاده از مقرنس می باشند واز منظر تنوع استفاده، مقرنس معلق دارای بیشترین میزان استفاده دردوره های مختلف تاریخی می باشد، ومقرنس جلو آمده در دوران قاجار بمیزان قابل تاملی بکار گرفته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - تبیین ارتباط بین تناسبات در نظام آفرینش با تناسبات معماری اسلامی ایران و انعکاس مضامین عرفانی در آن
مجید طاهری دمنه ابوذر مجلسی کوپائی شیرین طغیانیبشری وجود دارد. عدالت در سطح نظام هستی به معنای نوعی توازن و تناسب در نظام هستی و قرار گیری هر چیز سرجای خود میباشد که این همان تناسب کیفی است که به آن عدالت تکوینی هم میگویند. مکانیابی مناسب، توجه به محیط، استفاده از مصالح مناسب، مناسبت سازه و معماری، پرهیز از بیهو چکیده کاملبشری وجود دارد. عدالت در سطح نظام هستی به معنای نوعی توازن و تناسب در نظام هستی و قرار گیری هر چیز سرجای خود میباشد که این همان تناسب کیفی است که به آن عدالت تکوینی هم میگویند. مکانیابی مناسب، توجه به محیط، استفاده از مصالح مناسب، مناسبت سازه و معماری، پرهیز از بیهودگی و توجه به انسان و تمامی مراتب نیازهای او در معماری از جمله اصول معماری میباشند که لزوم توجه به آنها در شکلگیری معماری منطقی یا عدالتمحور اجتنابناپذیر است. همه ویژگیهایی که با واژه مناسبت یا مناسب بودن همراه هستند، به نوعی از مصادیق تناسبات کیفی در معماری ایرانی تناسب رابطه بین اندازهها است و در هنرهای تجسمی بر رابطهی مناسب میان اجزاء با یکدیگر و با کلیت شکلگرفته از اجزاء دلالت دارد. نمونه های زیادی از نسبت های زیبا و به ویژه نسبت طلائی در طبیعت یافت می شود (تناسبات کمی). همچنین در آثار معماری گذشته به خصوص آثار معماری ایران در دوره اسلامی نسبتهای زیبا کاربرد عمیق و وسیعی دارند. علاوه بر رابطه بین اندازهها، تناسبات کیفی یا به عبارتی مناسبت نیز در جایجای نظام آفرینش و در ساختههای بهشمار میروند و به عنوان جلوهای از عدالت محوری مطرح هستند. در این پژوهش با بررسی تناسبات کمی و کیفی در نظام آفرینش و در معماری اسلامی به تبیین ارتباط بین این دو پرداخته شده است. در این راستا با مطالعه مفاهیم و مصادیق تناسبات کمی و کیفی و نیز نظریههای مربوط به هنر اسلامی به روش توصیفی- تحلیلی و با استدلال منطقی این نتیجه به دست آمد که تناسبات در بعد کمی و کیفی به عنوان جلوه ای از حسن خداوندی در مخلوقات تجلی مییابد و سپس توسط هنرمند مورد ادراک قرارگرفته و بازتاب آن در آثار بشری و از جمله معماری متجلی میشود. حسن الهی که در مخلوقات متجلی شده در هنر در قالب هندسه، تناسبات، هماهنگی، ریتم، تعادل و... توسط هنرمند بروز مییابد. در معماری هندسه و تناسبات نمود عدل و تقدیر خدایی و تجلی حسن اوست که هنرمند آن را بازتاب داده است. عدالت در معماری و شهرسازی به توازن و تناسب همه جانبه و فراگیر یعنی تناسبات کمی و مناسبات کیفی تعبیر میشود و رعایت تناسب یعنی زیبایی به معنای واقعی آن. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - کاربست گره در سطوح آزاد با الگوبرداری انتقال گره در گنبدهای ایرانی به شیوه تجانس
عارف عزیزپور شوبی احد نژاد ابراهیمیسطوح آزاد از نیازهای معماری معاصر محسوب میشود؛ ظهور این سطوح سبب شد تا اسلوب بکاررفته در ساختار گرههای استفاده شده در معماری اسلامی با آن همخوان نباشند. زیرا گسترشپذیری سطوح آزاد به صورت غیرمنتظم و سهبعدی بوده، اما گرهها در اصول ساختاری سنتیشان به صورت دو بعدی گست چکیده کاملسطوح آزاد از نیازهای معماری معاصر محسوب میشود؛ ظهور این سطوح سبب شد تا اسلوب بکاررفته در ساختار گرههای استفاده شده در معماری اسلامی با آن همخوان نباشند. زیرا گسترشپذیری سطوح آزاد به صورت غیرمنتظم و سهبعدی بوده، اما گرهها در اصول ساختاری سنتیشان به صورت دو بعدی گسترش مییافتند. از آنجا که گرهچینی یکی از تزئینات اصیل و هویتبخش در معماری جهان اسلام است؛ یافتن راهبرد انتقال گره بر سطوح آزاد بر مبنای اصالت تاریخی برای هویتبخشی معماری معاصر و توسعه دستاوردهای معماری گذشته لازم و ضروری است. معمار ایرانی تلاش کرده تا با کشف ویژگیهای هندسی گنبد و گره این دو عنصر را با یکدیگر مطابقت دهد و برای اینکار راهکارهای متنوعی را طراحی کرده است. این تحقیق از نوع تحقیق های کیفی است که با انتخاب و مطالعه گره های های بکار رفته در دو نمونه از گنبدهای ایرانی با روش توصیفی-تحلیلی کار شده است تا به به این پرسش پاسخ دهد: چگونه میتوان اصول هندسی گره بکار رفته در سطوح گنبدهای معماری ایرانی-اسلامی را در سطوح آزاد معماری معاصر بکار گرفت؟ یافته های تحقیق نشان می دهد: یکی از راهکارهای انتقال گره به سطح گنبد، تعمیم بر شبکهای مبتنی بر قسمتهای شعاعی ترکین بود، انتقال گرهها به این شبکه در گنبدها سبب شکلگیری تجانس همسانگرد میشود. از آنجا که مدل توپولوژیک سطوح آزاد مبتنی بر خطوط نربز (NURBS) است، امکان گسسته سازی و تعریف شبکهای از نقاط را بر روی آن به وجود میآورد که بکارگیری تبدیل تجانس ناهمسانگرد برای انتقال گره را ممکن میسازد. پرونده مقاله