سازه‌‌‌ها در مجموعه «حنجرة زخمی تغزل» حسین منزوی
محورهای موضوعی : ادبیات فارسیزیور دهقانی 1 , شمس الحاجیه اردلانی 2 , سید احمد کازرونی 3
1 - نویسنده
2 - نویسنده
3 - نویسنده
کلید واژه: موسیقی درونی, موسیقی بیرونی, موسیقی کناری, Outer Music, internal music, عناصر موسیقی‌آفرین, حنجرۀ زخمی تغزل, Hossein Monzavi, Music Creator Elements, Hanjarey Zakhmi Taghazol" (Sore Throat Lyricism), Aside Music,
چکیده مقاله :
تکرار و دوران از محورهای اصلی شکل گیری عناصر موسیقایی است. این الگو در نظام موسیقیایی شعر معاصر نیز تشخص دارد و سه حوزۀ موسیقی درونی، بیرونی و کناری را در بر می گیرد. منزوی با تکیه بر این الگوها موسیقی اشعار خود را آفریده است. این پژوهش در صدد بررسی آرایه های موسیقی آفرین در غزل های مجموعۀ حنجره زخمی تغزل جهت نشان دادن روش به کارگیری این عناصر و کارکردشان در اشعار منزوی است. یافته‌های این پژوهش بیان‌گر این است که منزوی برای غنای موسیقی غزل خود شیوه های متعددی را به کار می گیرد از جمله: توجه به تنوع اوزان عروضی، به کارگیری اوزان پرکاربرد، ایجاد تناسب معنا و درون مایه با اوزان عروضی، بهره گیری از جناس، تکرار، تضاد. کارکرد موسیقایی قافیه و ردیف سبب هم آوایی در اشعار وی گشته، به طور کلی عناصر ساختار موسیقایی شعر منزوی در چهار رده موسیقایی دسته بندی می شود؛ موسیقی بیرونی، موسیقی کناری، موسیقی درونی و موسیقی معنوی.
Repetition and circle are the main axes of the formation of musical elements. This pattern is also found in the musical system of modern poetry and covers three inner, outer and aside music areas. Based on these patterns, Monzavi has created the music of his poems. This study aims to examine the music creator arrays in sonnets of the collection "HANJAREY ZAKHMI TAGHAZOL" (sore throat lyricism) and the method of using these elements and also their function in Monzavi poems has been shown. The findings of this research suggest that Monzavi use different ways for the musical richness of his own lyrics including: pay attention to the diversity of prosodic rhythms, employing useful rhythms, create proper meaning and thematic with the rhythm of prosody, pun utilizing, repetition, contrast, rhymes musical function that make his poems unison, totally, Monzavi poem musicality elements classified in four categories: Outer music, aside music, internal music and spiritual music.
منابع و مآخذ
1ـ احمدنژاد، کامل. فنون ادبی (عروض، قافیه، بیان و بدیع) تهران: پایا، چاپ سوم، 1376.
2ـ پورنامداریان، تقی. در سایه افتاب (شعر فارسی و ساخت‌شکنی در شعر مولوی). تهران: نگاه، 1381.
3ـ توسی، خواجه نصیرالدین. اساس الاقتباس. به کوشش مصطفی بروجردی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
4ـ جدیدالاسلامی حبیب؛ صفایی کشتگر، نسرین. موسیقی بیرونی دیوان بیدل دهلوی. تهران: 1390.
5ـ خانلری، پرویز. وزن شعر فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1386.
6ـ دهخدا، علیاکبر. فرهنگ لغت. به کوشش غلامرضا ستوده، ایرج مهرکی، اکرم سلطانی. تهران: دانشگاه تهران، 1385.
7ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. رستاخیز کلمات. تهران: سخن، 1391.
8ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: آگاه، 1370.
9ـ شمیسا، سیروس. اشنایی با عروض و قافیه. چاپ یازدهم، تهران: فردوس، چاپ سوم، 1374.
10ـ علوی مقدم، مهیار. نظریه‌های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت، 1377.
11ـ قر بانی، جاوید. نگاهی به زندگی حسین منزوی. حافظ، ش 47، 1386
12ـ قربانی، جاوید. بررسی غزلهای حسین منزوی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1390.
13ـ قویمی، مهوش. آوا و القا (رهیافتی به شعر اخوان ثالث). تهران: هرمس، چاپ اول، 1383.
14ـ محسنی، احمدرضا. ردیف و موسیقی شعر. مشهد: دانشگاه فردوسی، 1382.
15ـ منزوی، حسین. حنجرة زخمی تغزل. چاپ چهارم، تهران: آفرینش، 1390.
16ـ همایی، جلال‌الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما، 1391.
17ـ یوشیج، نیما. در باره هنر شعر و شاعری. گردآورنده: سیروس طاهباز. تهران: نگاه، 1385.
*** استاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، گروه زبان و ادبیات فارسی، ایران، بوشهر.
تاریخ دریافت: 11/9/1394 تاریخ پذیرش: 7/11/1394
[1]ـ وزنهای تند و متحرکی که از رکنهای سالم یا مزاحف تشکیل شده و نظام ایقاعی افاعیل عروضی در آنها به گونه‌ای است که ساختمان تکرار و شوق تکرار در آنها به طور خاصی احساس میشود« (شفیعی کدکنی، 1370: 396).
[2]ـ این مطلب با التفات به نظریه موریس گرامون درباره ارزش و مفهوم القاگر واجهای زبان طرح شده است. گرامون واکه‌های زبان را به دو دسته واکه‌های روشن و واکه‌های بم تقسیم می‌کند و برای هر گروه، القاهای معنایی خاصی را تعریف می‌کند. به عنوان نمونه تکرار واکه (i) که زیرترین واکه زبان است، القاگر مفاهیم متعددی است. این واکه، تیزی و حدّت را بیان می کند و القاگر سر و صداهای تیز است. بیان‌گر احساسی است که فریادی از نهاد برمی‌آورد و فریاد شور و هیجان، تحسین و ستایش و نیز یاس و نومیدی را بازتاب می‌دهد. (رک: قویمی، 1383: 22)