گفتمانِ مدارا و رویکردِ تعلیمی در شعر فریدون مشیری

محورهای موضوعی : شاهنامه

عباس باقی نژاد ¹ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران(نویسنده مسؤول))
برات محمدی ² (استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران)
فروغ جلیلی ³ (استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/05/12 تاریخ پذیرش : 1401/09/01 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: شعر تعلیمی, مهرورزی, فریدون مشیری, دیگرخواهی, گفتمانِ مدارا,

چکیده مقاله :

فریدون مشیری از شاعران مطرح معاصر است که طی چند دهه شاعری، از شعر خود برای ستایش ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی سود برده و در جهت ترویج مهرورزی، نوع‌دوستی، خیرخواهی و صفاتی از این دست کوشیده است. چنین رویکردی ضمن اینکه حکایت از غلبۀ اندیشه‌ای انسانی و آرمانی و نیز گرایشی جامعه‌شناختی بر محتوای شعر مشیری دارد، کلام وی را از هنجاری تعلیمی برخوردار کرده و زمینۀ تکوین گفتمانی اجتماعی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد را در کار او فراهم کرده است؛ گفتمانی شاخصه‌هایی دارد و می‌توان رسالت آن را ترویج روحیۀ مدارا و تعلیمِ رواداری ارزیابی کرد. در این نوشتار، ضمن تبیین خاستگاه و ابعاد و عللِ موضع‌گیری مدارامدارانۀ مشیری در برابر مسائل انسانی و اجتماعی، مؤلفه‌ها و تجلیات گفتمانِ مدارا در شعر وی بررسی و تحلیل می‌شود. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد گفتمان مسلط شعر مشیری برآیند نگرش انسانی و روحیۀ تساهل در او و نیز نگاه و موضع‌گیری مسئولانۀ مشیری در قبال مسائل انسانی است که با ذهن و زبان سادۀ مشیری پیوندی تنگاتنگ یافته است.

چکیده انگلیسی:

Fereydoon Moshiri is one of the prominent contemporary poets who, during several decades of being a poet, has benefited from his poetry as an opportunity to praise moral and social values. He has tried to promote kindness, altruism, benevolence, and similar qualities. Such an approach indicates the predominance of humanistic and idealistic thoughts, as well as a sociological tendency, in the content of Moshiri's poetry. This approach has given his words an educational norm and created the ground for the development of social discourse with unique characteristics. He has provided a discourse that can be evaluated as promoting the spirit of tolerance and teaching tolerance in this article, the origin, dimensions, and causes of Moshiri's tolerant stance towards human and social issues are explained. The components and manifestations of tolerant discourse in his poetry are examined and analyzed. The findings of this research show that the dominant discourse of Moshiri's poetry is the result of his human attitude and spirit of tolerance. It is also closely connected with Moshiri's responsible attitude towards human issues, which is reflected in his mind and simple language.

منابع و مأخذ:

1. اسکاچپول، تدا (1388). بینش و روش در جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمۀ هاشم آقاجری، تهران: مرکز.


2. امامی، صابر (1391). شعر معاصر ایران (تا انقلاب اسلامی)، تهران: سمت، چاپ دوم.


3. انوری، حسن (1383). فرهنگ روز سخن، تهران: سخن.


4. باباچاهی، علی (1380). گزاره‌های منفرد (کتاب دوم)، تهران: سپنتا.


5. بارون، رابرت؛ بیرن، دان؛ برنسکامب، نایلا (1388). روان‌شناسی اجتماعی، مترجم: یوسف کریمی، تهران: نشر روان.


6. براهنی، رضا (1371). طلا در مس (سه جلدی)، جلد دوم، تهران: نویسنده.


7. براهنی، رضا (1381). بحران رهبری نقد ادبی و رسالۀ حافظ، تهران: دریچه.


8. برومند، ادیب (1378). «مشیری شاعری است که رفتار و کردار را با گفتار و آثار هماهنگ ساخته است»، ماهنامۀ دنیای سخن، تیر و مرداد، شمارة 86، 88‑89.


9. بهبهانی، سیمین (1369). «هر تجرۀ تازه‌ای با ذهن‌های آسان‌طلب غریبی می‌کند، گفتگویی با سیمین بهبهانی، محمد معلم»، دنیای سخن، شمارة 39، 30‑35.


10. بهبهانی، سیمین (1377). یاد بعضی نفرات، تهران: البرز.


11. ترقی، بیژن (1379). به نرمی باران (جشن‌نامۀ فریدون مشیری)، به‌کوشش علی دهباشی، تهران: سخن، چاپ دوم.


12. تسلیمی، علی (1387). گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران (شعر)، تهران: اختران، چاپ دوم.


13. توکلی، زهیر (1389). «تطورات شعر دفاع مقدس...»، مقوله‌ها و مقاله‌ها، بررسی ادبیات دفاع مقدس، جلد اول، به‌کوشش محمدقاسم فروغی جهرمی، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، 347ـ401.


14. حقوقی، محمد (1364). شعر نو از آغاز تا امروز، تهران: یوشیج، چاپ پنجم.


15. حقوقی، محمد (1377). مروری بر تاریخ ادب و ادبیات امروز 2 ـ نظم شعر، تهران: قطره.


16. حقوقی، محمد (1381). حد همین است، تهران: قطره.


17. دارندُرف، رالف (1377). انسان اجتماعی، ترجمۀ غلامرضا خدیوی، تهران: آگه.


18. دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه دهخدا (دورۀ جدید)، تهران: دانشگاه تهران.


19. دیترز، جورج (1384). نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی، چاپ سوم.


20. رن، آگ؛ ‌کوف، نیم (1357). زمینۀ جامعه‌شناسی، اقتباس: ا. ح. آریان‌پور، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ یازدهم.


21. روسک، جوزف؛ وارن، رولند (1355). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی، ترجمۀ بهروز نبوی و احمد کریمی، تهران: فروردین، چاپ دوم.


22. رؤیایی، یداله (1357). از سکوی سرخ، تهران: مروارید.


23. زرشناس، شهریار (1383). واژه‌نامۀ فرهنگی، سیاسی، تهران: کتاب صبح.


24. زرین‌کوب، عبدالحسین (1363). شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، تهران: جاویدان، چاپ چهارم.


25. سعدی شیرازی (1390). کلیات سعدی، براساس نسخۀ تصحیح‌شدۀ محمدعلی فروغی، به‌کوشش سیدحسین ابوترابی، تهران: الهام، چاپ دوم.


26. شارع‌پور، محمود (1389). جامعه‌شناسی شهری، تهران: سمت، چاپ سوم.


27. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366). چشم‌انداز شعر امروز ایران، برگزیده‌های شعر فریدون مشیری، تهران: بامداد، چاپ چهارم.


28. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1383). ادوار شعر فارسی، تهران: سخن، چاپ دوم.


29. شفیعی کدکنی (1390). با چراغ و آینه، در جستجوی تحول شعر معاصر ایران، تهران: سخن.


30. شمیسا، سیروس (1378). انواع ادبی، تهران: فردوس، چاپ ششم.


31. کوئن، بروس (1391). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه و اقتباس غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: سمت، چاپ هجدهم.


32. کیویستر، پیتر (1378). اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نی.


33. گیدنز، آنتونی (1383). جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، چاپ یازدهم.


34. فلاحتی، مهدی (1372). «معنای معاصر شعر»، ماهنامۀ آدینه، شمارۀ 84/ 85، آبان ماه.


35. لنگرودی، شمس (1378). تاریخ تحلیلی شعر نو (چهارجلدی)، جلد دوم، تهران: مرکز، چاپ سوم.


36. لنگرودی، شمس (1378). تاریخ تحلیلی شعر نو (چهارجلدی). جلد سوم. تهران: مرکز، چاپ سوم.


37. ماسگریو، پ دابلیو (1357). جامعه‌شناسی تعلیم و تربیت، ترجمۀ ناهید فخرائی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.


38. مشیری، فریدون (1391). بازتاب نفس صبحدمان، کلیات اشعار مشیری، جلد 1، تهران: چشمه، چاپ سیزدهم.


39. مشیری، فریدون (1391). بازتاب نفس صبحدمان، کلیات اشعار مشیری، جلد 2، تهران: چشمه، چاپ سیزدهم.


40. میلز، سارا (1388). گفتمان، ترجمه فتاح محمدی، زنجان: هزارۀ سوم، چاپ دوم.


41. نادرپور، نادر (1366). چشم‌انداز شعر امروز ایران، برگزیده‌های شعر فریدون مشیری، تهران: بامداد، چاپ چهارم.


42. نوذری، سیروس (1388). کوته‌سرایی (سیری در شعر کوتاه معاصر)، تهران: ققنوس.


43. یوسفی، غلامحسین (1388). چشمۀ روشن (دیداری با شاعران)، تهران: علمی، چاپ دوازدهم.