بررسی مطالعات انجام شده در زمینه آلودگی مواد غذایی با منشاء دامی به باکتری‌های بیماری‌زا در ایران؛ بخش سوم: غذاهای دریایی

محورهای موضوعی : علوم و صنایع غذایی

سید شهرام شکرفروش ¹ , سید مهدی رضوی روحانی ² , گیتی کریم ³ , سید محمد مهدی کیایی ⁴ , نوردهر رکنی ⁵ , مریم عباس والی ⁶

1 - استاد دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شیراز و عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
2 - استاد دانشکده دامپزشکی، دانشگاه ارومیه و عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
3 - استاد دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران و عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران.
4 - استاد دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران و عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران.
5 - استاد دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران و عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
6 - استادیار دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهرکرد

تاریخ دریافت : 1392/01/01 تاریخ پذیرش : 1392/04/31 تاریخ انتشار : 1391/12/01

کلید واژه: باکتری‌های بیماری‌زای با منشاء دریایی, غذاهای دریایی, آلودگی غذا,

چکیده مقاله :

این بررسی گذشته‌نگر، خلاصه ای از مطالعات آلودگی باکتریایی انواع آبزیان در ایران می باشد. مطالعات منتشر شده بیشتر در طول سال های 1378 تا1391 بوده است. باکتری های جدا شده، شامل کلستریدیوم بوتولینوم، کلستریدیوم پرفرنجنس، اشریشیا کولای، لیستریا مونوسیتوژنز، سالمونلا، شیگلا، استافیلوکوکوس اورئوس و ویبریو پاراهمولیتیکوس می باشد. بررسی ها نشان می دهند تیپ E کلستریدیوم بوتولینوم شایع‌ترین تیپ کلستریدیم در ماهیان دریائی بوده و غذاهای خانگی وکارگاهی مسئول اکثر مسمومیت ها می‌باشند. حضور کلیفرم‌ها و اشریشیا در آبزیان می تواند به علت آلودگی محیط زیست باشد. حضور آنها در غذاهای دریائی فرآیند شده نیز می تواند به علت آلودگی آب ، دستکاری ماهی و آلودگی در هنگام فرآیند سازی باشد. لیستریا مونوسیتوژنز از انواع آبزیان تازه، منجمد و فرآیند شده جدا شده است. آبزیان ممکن است هنگام فرآوری به این ارگانیسم آلوده شوند. این ارگانیسم سرماگرا می‌تواند در حرارت یخچال رشد کرده و در غذاهای فرآوری شده افزایش یابد. دمای دود سرد (30-20 درجه سلسیوس) باعث از بین بردن لیستریا نمی شود. آلودگی زیاد آب و آبزیان به سالمونلا به علت عدم رعایت بهداشت محیط زیست و همچنین شرایط جغرافیائی محیط است. استفاده از کود کومپوست در مزارع پرورش آبزیان می تواند منجر به آلودگی سالمونلائی شود. جریان فاضلاب به آبگیرها و محل پرورش آبزیان نیز عامل آلودگی است. استافیلوکوکوس ارگانیسم تیپیک محل زندگی آبزیان نبوده و در هنگام فرآیندسازی یا تماس های بعدی و به صورت ثانویه وارد محصول غذائی دریایی می گردد. وجود گونه های ویبریو در نواحی ساحلی معمول است. ویبریوها خصوصاً در آب های گرم فراوان بوده و در فصل تابستان نیز در نواحی معتدل یافت می شوند. گونه های ویبریو همچنین آلوده کننده طبیعی آب های شور نواحی گرمسیری بوده و می توانند در ماهی های پرورشی در این گونه مناطق حضورداشته باشند. به طور کلی موارد شیوع ویبریوز مربوط به مصرف محصول نیم‌پز، یا محصولی است که بعد از فرآیند حرارتی آلوده شده باشد.

چکیده انگلیسی:

The current retrospective study was focused on the contamination of seafood in Iran during the years 1999 to 2012. The isolates were Clostridium botulinum, Clostridium perferingense, Escherichia coli, Listeria monocytogenes, Salmonella, Shigella, Staphylococcus aureus and Vibrio parahemolyticus. C. botulinum type E was the most prevalent type of bacteria in the fisheries products, responsible for the most cases of botulinal food poisoning. The presence of coliforms and E. coli in the seafood was due to environmental pollution. Additionally, in the processed food, the contamination of potable water and poor handling of the products are the main sources. L. monocytogenes was isolated from fresh, frozen and processed food. The microorganism is able to grow in the refrigeration condition and multiply in the processed food. The temperature of cold smoking (20-30 ºC) cannot stop growing of Listeria. High prevalence of Salmonella in water and fisheries product was mainly because of the low environmental sanitation and various geographical conditions. However, Compost fertilizer and flowing of the swages through the farms were considered as the major source of contamination. S. aureus is not a typical microorganism of the fisheries farms but may contaminate them during the processing or in-appropriate handling of the products. V. Parahemolyticus is a normal habitant organism of the pelagic area. The organism usually find in the warm water and presents in the tropical conditions. Different species of Vibrio may contaminate the salty water in the warm seasons and so contaminate the aquatics farms in these areas. In general, the prevalence of vibriosis was associated with the consumption of semi-cooked food stuff and/or the secondary contamination of the processed ones.

منابع و مأخذ:

• ابراهیم‌زاده‌موسوی، ابراهیم.، زهرایی صالحی، تقی.، بکائی، سعید و آخوندزاده بستی، افشین (1379). بررسی آلودگی با ویبریو پاراهمولیتیکوس درکپور ماهیان پرورشی (کپور و فیتوفاگ) تازه صید شده. چهارمین کنگره ملی بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان وانسان (زئونوزها)، تهران.


• ابهری، پرستو (1382). مطالعه اولیه قارچ‌ها و برخی از باکتری‌ها در ماهی شور قبل و بعد از پروسه شور کردن. پایان نامه دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• آخوندزاده، افشین.، بکائی، سعید.، زهرائی، تقی و قناتی، کیاندخت (1379). بررسی آلودگی لیستریا مونوسیتوژنز درماهیان قزل­آلای رنگین کمان عرضه شده دربازارهای فروش درسطح شهر تهران. چهارمین کنگره ملی بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان وانسان (زئونوزها)، تهران.


• افشانی نقده، محمدتقی (1383). سیمای بیماری بوتولیسم در ایران. هفتمین کنگره سراسری میکروب شناسی ایران (با گرایش باکتری‌شناسی)، سمنان.


• آقابراری، مهدخت (1384). بررسی میزان شیوع ویبریو پاراهمولیتیکوس، استافیلوکوکوس اورئوس، کلیفرم، سالمونلا و  بار کلی میکروبی در دو دمای 25 و 35 درجه در میگوهای پرورشی فرآوری‌نشده درمنطقه چابهار. پایان نامه کارشناسی ارشد دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• اکبری تاجیک، سماء (1384). بررسی اولیه دو باکتری پاتوژن غذایی مقاوم به نمک و دوستدار نمک یعنی استافیلوکوک طلایی و ویبریو پاراهمولیتیکوس در ماهی شور در استان گیلان. پایان نامه کارشناسی ارشد دامپزشکی دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• امیرخانلو، پونه.، رضایی، مسعود.، ارشاد لنگرودی، هادی و صفری، رضا (1384). جداسازی لیستریا از ماهی فیتوفاگ دودی شده به روش سرد. نخستین همایش ملی شیلات و توسعه پایدار، قائم شهر.


• پاشائی، علی (1377). بررسی میزان آلودگی ثانویه سالمونلائی درکپور ماهیان عرضه شده درشهرستان ارومیه. پایان نامه دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه ارومیه.


• پرویزی فرا، معصومه (1383). بررسی وضعیت بهداشتی ماهیان سردابی (قزل آلا) از نظر بار میکربی پنج باکتری اختصاصی در سیستم کنترل HACCP. پایان نامه دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• توکلی، حمیدرضا و طباطبایی، عبدالمحمد (1384). مطالعه میزان پراکندگی تیپ‌های A، B و E کلستریدیوم بوتولینوم در برخی از گونه‌های ماهیان بومی ایران (قزل آلا، سوف، سنگسر، شیرماهی). .مجله پزشکی کوثر، 10(1): 20-13.


• ·    توکلی، حمیدرضا وایمانی فولادی، عباسعلی (1390). تعیین آلودگی به کلستریدیم بوتولینوم در دو گونه از ماهیان فرآوری‌شده و فرآوری‌نشده. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، دوره 13(1): 79-87.


• توکلی، حمیدرضا.، حسینی، هدایت و خاکسار، رامین (1388). ارزیابی کیفیت باکتریولوژیکی ماهیان شور تهیه شده به روش سنتی در شمال ایران. مجله علوم و صنایع غذایی، 6 (2): 111-105.


• توکلی، حمیدرضا.، قربانعلی زادگان، مهدی.، نجفی، علی.، آخوندزاده بستی، افشین و خاکسار، رامین (1387). آلودگی ماهیان دودی تهیه شده به روش سنتی به لیستریا مونوسایتوژنز وگونه‌های سالمونلا در ایران. بیماری‌های عفونی وگرمسیری ایران. 42: 60-57.


• جمشیدیان، محمود و چایچی نصرتی، آرش (1379). بررسی آلودگی‌های طبیعی باکتریائی سطح پوست ماهیان کپور صید شده از کرانه جنوب دریای خزر (ایران). اولین همایش بهداشت وبیماری‌های آبزیان ایران، اهواز.


• رضویلر، ودود و توکلی، حمیدرضا (1385). مطالعه فراوانی تیپ­های مسمومیت‌زای انسانی کلستریدیوم بوتولینوم (A, B, E) در بعضی از ماهیان دریای شمال (سفید و کفال) و ماهیان دریای جنوب (شوریده و حلوا) ایران. مجله دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران­، 1385، 61 (1) : 42-39 .


• سرکشیک خبازی، سیدمهدی (1380). بررسی لیستریا مونوسیتوژنز در ماهیان پرورشی تازه، دودی شده و یخ‌های مورد استفاده جهت سرد نگه‌داشتن ماهیان تازه در استان‌های تهران و گیلان. پایان نامه دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• سلطان دلال، محمدمهدی.، غرقی، احمد.، جباری، امیرغفار و محمدیان، زهره (1379). بررسی آلودگی میکربی درکوسه ماهیان. اولین همایش بهداشت وبیماری‌های آبزیان ایران، اهواز.


• سلطانی، مهدی.، کاکولکی، شاپور و آوخکیسمی، مهران (1379). جداسازی وشناسایی گونه‌های غالب ویبریو درمیگوهای پرورشی تعدادی از کارگاه‌های پرورش میگوی حله بوشهر. مجله تحقیقات دامپزشکی دانشگاه تهران 55: 32-29.


• صبوری، مسعود (1369). جستجوی کلستریدیوم پرفرنجنس در کنسرو ماهی تون. پایان‌نامه دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• صفری، رضا و خندقی، عیسی (1377). بررسی و جداسازی کلستریدیوم بوتولینوم تیپE  از ماهیان دودی و تازه کپور معمولی، سفید و فیتوفاگ. مجله علمی شیلات ایران. پیاپی 7 (4) : 26-19.


• قناتی، کیاندخت و فردوسی، روح­الله (1384). بررسی آلودگی لیستریا مونوسیتوژنز در ماهیان پرورشی عرضه شده در شرق تهران در سال81 و 82. پانزدهمین کنگره ملی صنایع غذایی ایران. تهران.


• کجباف، محمدجواد.، صفری، رضا و امین، منصور (1378). کلستریدیوم بوتولینوم تیپ E در فرآورده‌های غذایی دریایی. ششمین کنگره سراسری سم‌شناسی و مسمومیت‌های دارویی ایران، اهواز.


• کمره، مجتبی (1382). کنترل کیفی میکربی و قارچی ماهی دودی سرد­ (cold smoked) سنتی در طول مدت نگه‌داری ماهی دودی شده در یخچال. پایان‌نامه دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• کیوانفر، هادی و مجیدی نسب، احمد (1375). حضور باکتری‌های بیماری‌زای انسانی در میگو. سومین کنگره ملی بیماری‌های قابل انتقال بین انسان وحیوان، مشهد.


• محمدخانی، حمید (1373). بررسی آلودگی میگوی منجمد از نظر بار میکروبی و سالمونلا. پایان‌نامه دکتری دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• محمدی گلرنگ، پرویز (1383). شناسایی مخاطرات باکتریولوژیک وتعیین نقاط کنترل بحرانی درفرآوری میگوی صادراتی ایران. پایان‌نامه دکتری دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• مدرسی، روژان (1389). شیوع لیستریا مونوسیتوژنز درماهیان عرضه شده در محل‌های فروش ماهیان درشهرستان ارومیه. پایان‌نامه دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه ارومیه.


• ملک‌زاده‌، اقدس (1358). جستجوی ویبریو پارا همولیتیکوس در آبها و آبزیان خوراکی دریاهای شمال و جنوب ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم و صنایع غذایی، دانشکده علوم تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.


• نجفی، نوین (1382). بررسی اولیه آلودگی ویبریو پاراهمولیتیکوس، گونه‌های سالمونلا، اشریشیا کلی و شمارش کلیفرم‌ها در ماهی دودی در استان گیلان. پایان‌نامه دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• نقدی ، لیلا (1383). بررسی میزان شیوع اشرشیا کولای و سالمونلا در میگوی پرورشی فرآوری‌شده در منطقه چابهار. پایان نامه دکتری دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• نیک‌پی، علی (1381). بررسی اولیه آلودگی لیستریا مونوسیتوژنز و استافیلوکوکوس اورئوس و شمارش کلی باکتری‌های هوازی در ماهی دودی در استان گیلان. پایان‌نامه دکتری دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران.


• یلفانی، روزبه و حسینی، پیروز (1385). بررسی میگوهای پرورشی و دریایی سواحل استان هرمزگان از نظر آلودگی به ویبریو کلرا. نهمین کنگره تغذیه ایران، تبریز.

 

• Abhari, P. (2003). A study of fungi and some bacteria on salted fish, before and after salting. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Afshani Nagadeh, M. (2004) Feature of botulism in Iran. 7^th microbiological congress of Iran (bacterial tendency). Semnan, Iran [In Farsi].


• Aghabrary, M. (2005) Survey on the contamination of Vibrio parahemolyticus, Staphylococcus aureus, Coliforms, Salmonella and the total counts at 25 and 35 degree centigrade of unprocessed cultivated     at Chahbahar district. MSc. thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Akbari Tajik, S. (2005) Initial survey of two haloduric and halophylic food pathogenic bacteria (Staphylococcus aureus and Vibrio parahemolyticus) in salted fish of Gilan province. MSc. thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Akhondzadeh Basti, A., Misaghi, A. and Salehi, T.Z. (2003). The study of fungi and bacterial pathogens in salted Cold smoked fish in Iran. The 11^th International Symposium of the World Association of Veterinary Laboratory Diagnosticians and O/E Seminar on Biotechnology.


• Akhondzadeh Basti, A., Misaghi, A., ZahraeiSalehi, T. and Kamkar, A. (2006). Bacterial pathogens in fresh, smoked and salted Iranian fish. Food Control, 17: 183-188.


• Akhondzadeh Basti, A., Zahrae Salehi, T. and Bokaie, S. (2004). Some bacterial pathogens in the intestine of cultivated Silver Carp and Common Carp. In Developments in food science, No. 42.More efficient utilization of fish and fisheries products. M. Sakaguchi (Editor), Elsevier Ltd., pp. 447-450


• Akhondzadeh, A., Bokaei, S., Zahraei, T. and Ganati, K. (2000). Survey on the contamination of Listeria monocytogenes of Rainbow trout at Tehran market. 4^th National congress of contagious diseases of human and animals (Zoonoses), Tehran [In Farsi].


• Amirkhanloo, P., Rezaei, M., Ershad Langerodi, H. and Safari, R. (2005) Isolation of Listeria from cold smoked silver carp fish. First national conference of fishery and Sustainable Development. Ghaemshahr, Iran [In Farsi].


• Ayulo, A.M., Machado, R.A. and Scussel, V.M. (1994). Enterotoxigenic Escherichia coli and Staphylococcus aureus in fish and seafood from the southern region of Brazil. International Journal of Food Microbiology, 24, 171–178.


• Baffone, W., Pianetti, A., Bruscolini, F., Barbieri, E. and Citterio, B. (2000). Occurrence and expression of virulence-related properties of Vibrio species isolated from widely consumed sea food products. International Journal of Food Microbiology, 54: 9-18.


• Chattopadhyay, P. (2000). Fish–catching and handling. In: Robinson R.K. (ed.): Encyclopedia of Food Microbiology. Vol. 2, Academic Press, London, pp.1547.


• Codex Alimentarius (2009). Code of practice for fish and fishery products, First edition, FAO and WHO, Rome.


• Ebrahimzadeh Moosavi, M., Zahraei Salehi, T., Bokaei, S. and Akhondzadeh Basti, A. (2000). Survey on the contamination of common carp and silver carp with Vibrio parahemolyticus. 4^th National Cogres of contagious diseases of human and animals (Zoonoses), Tehran, Iran [In Farsi].


• Embarek, P.K.B. (1994). Presence, detection and growth of Listeria monocytogenes in sea foods: a review. International Journal of Food Microbiology, 23: 17-34.


• FAO. (2010). FAO expert workshop on the application of biosecurity measures to control salmonella contamination in sustainable aquaculture. Mangalore, India, 19–21 January 2010, pp.15.


• Fazlara, A., Zolgharnain, H., Rasekhi, A.A. and Zeinipour, T. (2011). Comparative survey on contamination into salmonella in Hamur fish in Khouzestan coastal regions in south west of Iran. ISEKI, 2nd International food conferences, Italy, Milan, 31 Aug – 2 Sep.


• Ghanati, k. and Ferdosi, R. (2005). Survey on the contamination of farmed fish to Listeria monocytogenes, sold at east area of Tehran, during 2002-2003. 15^th National Congress of Food Technology of Iran, Tehran, Iran [In Farsi].


• Ghasemi, M.S.A., Azadnia, P. and Rahnam, M.H. (2010). Bacterial counts in two species (Scomberomorus guttatus and Otolithes ruber) of fresh south-harvested fish, while loading in Kazeroon. Journal of animal and veterinary advances, 9: 671-673.


• Gopal, S., Otta, S.K., Kumar, S., Karunasagar, I., Nishibuchi, M. and Karunasagar, I. (2005). Occurrence of Vibrio species in tropical shrimp culture environment, implication for food safety. International Journal of Food Microbiology, 102: 151-159.


• Hassanzadeh Makoui, M., Javadi, A., Anvarian, M. and Asfaram, H. (2011). Coagulase positive Staphylococcus aureus in rainbow trout and pattern of antibiotic resistance. 2nd International congress of food hygiene, Tehran, Iran.


• Heinitz, M. L., Ruble, R. D., Wagner, D.E. and Tatini, S.R. (2000). Incidence of salmonella in fish and sea food. Journal of Food Protection, 63: 579–592.


• Hill, R.T., Straube, W.L., Palmisano, A.C., Gibson, S.L. and Colwell, R.R. (1996). Distribution of sewage indicated by Clostridium perfringens at a deep-water disposal site after cessation of sewage disposal. Applied and Environmental Microbiology, 62: 1741–1746.


• Hosseini, H., Tavakoli, H. R., Aghazadeh Meshgi, M., Khaksar, R., Hosseini, M. and Khakpour, M. (2009). Survey of Clostridium botulinum toxins in Iranian traditional food products. Comparative Clinical Pathology, 19: 247-250.


• ICMSF. (1986). Microorganisms in Foods 2. Sampling for microbiological analysis: Principles and specific applications. 2^nd Ed. International Commission on Microbiological Specifications for Foods. Toronto: University of Toronto Press.

 

 

• Jalali, M. and Abedi, D. (2008). Prevalence of Listeria species in food products in Isfahan, Iran. International Journal of Food Microbiology, 122: 336-340.


• Jamshidian, M. and Chaichi Nosrati, A. (2000). Survey of natural bacterial flora of skin surface of common carp caught from southern shores of the Caspian Sea. 1^st Congress on Aquatic Animal Health and Diseases. Ahwaz, Iran [In Farsi].


• Kajbaf, M.J., Safari, R. and Amin, M. (1999). Clostridium botulinum type E in sea food products. 6^th Iranian congress of toxicology and poisoning, Ahwaz, Iran [In Farsi].


• Keivanfar, H. and Majidi Nasab, A. (1996). The presence of human pathogenic bacteria in shrimp. 3^rd National congress of zoonoses in Iran. Mashad, Iran [In Farsi].


• Komareh, M. (2003). Microbial and Fungal quality control of traditional cold smoked fish, during storage at refrigerator. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Kvenberg, E.J. (1991). Non-indigenous Bacterial Pathogens, In: Microbiology of Marine Food Products. (Eds.), Donn RW, Cameron H Van Nostrand Reinhold, New York, pp. 263-291.


• Makhlough, M. and Farnoodian, N. (2011). Prevalence of Listeria monocytogenes in different food product in Mazandaran. 2^nd International congress of food hygiene, Tehran, Iran.


• Maktabi, S., Fazlara, A. and Ebrahimian, S. (2011). Incidence of Listeria species in farmed tropical fish in Khuzestan, Iran. World Journal of Fish and Marine Sciences, 3: 206-209.


• Malekzadeh, A. (1979). Searching Vibrio parahemolyticus in the water and aquatic animals in sea of north and south of Iran. MSc. thesis, School of Nutrition, Shahid Beheshti University of Medical Sciences [In Farsi].


• Martinez-Urtaza, J., Saco, M., de Novoa, J., Perez-Pineiro, P., Peiteado, J., Lozano-Leon, A. and Garcia-Martin, O. (2004). Influence of environmental factors and human activity on the presence of salmonella serovars in a marine environment. Applied and Environmental Microbiology, 70: 2089–2097.


• Misaghi, A., Akhondzadeh Basti, A. and Mousavi, H.A.E. (2003). The study of fungi and bacterial pathogens in salted fish in Iran. The 11^th International Symposium of the World Association of Veterinary Laboratory Diagnosticians and O/E Seminar on Biotechnology.


• Modaresi, R. (2010). The prevalence of Listeria monocytogenes, in Urmia's market of selling fish. Thesis, School of Veterinary Medicine, Urmia University [In Farsi].


• Mohammad Khani, H. (1994). Survey on contamination of frozen shrimp, regarding the microbial load and salmonella. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Mohammadi Golrang, P. (2004). Identification of biological hazards and determination of the critical control points in processing of exported shrimp of Iran. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Muniesa, M., Jofre J., Garcia-Aljaro, C. and Blanch, A.R. (2006). Occurrence of Escherichia coli O157:H7 and other enterohemorrhagic Escherichia coli in the environment. Environmental Science Technology, 40: 7141–7149.


• Nagdi, L. (2004). Prevalence of Escherichia coli and salmonella in processed farmed shrimp in the area of Chabahar. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Najafi, N. (2003). Primary study on contamination of Vibrio parahemolyticus, salmonella species, Escherichia coli and coliforms enumerating in smoked fish, in Guilan province. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Nikpay, A. (2002). Primary study on contamination of Listeria monocytogenes and Staphylococcus aureus and aerobic bacterial counts of smoked fish, in Guilan province. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Oliver, J.D. and Japer, J.B. (1997).Vibrio species. In: Doyle MP, Beuchat L.R and Montville T.J. (Eds.), Food Microbiology – Fundamentals and Frontiers. Washington DC: ASM Press, pp. 228-264.


• Parvizi Fara, M. (2004). Survey on the hygienic situation of cold water fish (trout) concerning the total count of five special bacteria in the HACCP system. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Pashaei, A. (1998). Survey on the secondary contamination of salmonella at common carp sold in Urmia. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Rahimi, E., Alipour, M., Hajian, S., Riahi, M. and Momeni, M. (2011a). Prevalence and virulence genes of shiga toxin-producing Escherichia coli isolated from fish. 2^nd International Congress of Food Hygiene, Tehran, Iran.


• Rahimi, E., Ameri, M., Doosti, A. and Gholampour, A.R. (2010). Occurrence of toxigenic Vibrio parahaemolyticus strains in shrimp in Iran. Food-borne Pathogens and Disease, 7(9): 1107-1111.


• Rahimi, E., Shakerian, A. and Raissy, M. (2011b). Prevalence of Listeria species in fresh and frozen fish and shrimp in Iran. Ann Microbiol, DOI 10.1007/s13213-011-0222-9.


• Rahimi1, E., Hajian, S., Atabak, S.E., Kabiri, A. and Reahi, M. (2011c). Prevalence and antimicrobial resistance of Listeria monocytogenes isolated from fish and lobster. 2^nd International Congress of Food Hygiene, Tehran, Iran.


• Razavilar, V. and Rezvani, S. (2004). Microbial risk assessment of Persian caviar during processing and cold storage. Developments in Food Science, 42: 441-446.


• Razavilar, V. and Tavakoli, H. (2006). A Prevalence study of human toxigenic types of Colostrium botulinum (A, B, E) in some sea water fishes of Northern (Rutilus frisikutum and Mugil ourstus) and southern (Otulitus rubber and Stromateus niger) regions of lran. Journal of Veterinary Research, 61: 39-42 [In Farsi].


• Rocourt, J., Jacquet C. and Reilly A. (2000). Epidemiology of human listeriosis and seafoods. International Journal of Food Microbiology, 62(3): 197-209.


• Rodricks, E.G. (1991). Indigenous Pathogen: Vibrionaceae In: Microbiology of Marine Food Products. (eds) Donn, R. W. and Cameron, H. Van Nostrand Reinhold, New York, pp. 285-295.


• Sabori, M. (1990) Searching Clostridium perfringens in canned tuna fish. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Safari, R. and Khandagi, I. (1998). Survey and isolation of Clostridium botulinum type E from fresh and smoked common carp, silver carp and white fish. Iranian scientific fisheries journal, 7: 19-26 [In Farsi].


• Sarkeshik Khabbazi, S.M. (2001). Survey on the Listeria monocytogenes contamination of cultivated fresh and smoked fish and ice used to keep the fresh fish at Tehran and Gilan province. Thesis, School of Veterinary Medicine, Tehran University [In Farsi].


• Shokri, A., Akhondzadeh Basti, A., Taheri, M., Loveimy, M., Hajimohammadi, B. and Rahmatiholasoo, H. (2011a). A survey on rate of food-borne pathogenic intestinal bacteria in two species of farmed fishes in Gilan province, Iran. 2^nd International Congress of Food Hygiene, Tehran, Iran.


• Shokri, A., Akhondzadeh Basti, A., Taheri, M., Loveimy, M., Hajimohammadi, B. and Rahmatiholasoo, H. (2011b). A survey on rate of food-borne pathogenic intestinal bacteria in two species of farmed fishes in Tehran province, Iran. 2^nd International Congress of Food Hygiene, Tehran, Iran.


• Simental, L. and Martinez-Urtaza, J. (2008). Climate patterns governing the presence and permanence of Salmonella in coastal areas of Bahia de Todos Santos, Mexico. Appl. Environ. Microbiol, 74: 5918–5924.


• Soltan Dallal, M. M., Ghoroghi, A., Jabbari, A. G. and Mohammadian, Z. (2000). A survey on the microbial contamination of sharks. 1^st Congress on Aquatic Animal Health and Diseases. Ahwaz, Iran [In Farsi].


• Soltani, M., Kakolaki, S. and Avakhkismi, M. (2000). Isolation and identification of dominant Vibrio spicies in farmed prawn of Heleh station, Bushehr. Journal of Veterinary Research, 55: 29-32 [In Farsi].


• Tavakoli, H., Gorbanalizadegan, M., Najafi, A., Akhondzadeh Basti, A. and Khaksar, R. (2008). Contamination of smoked fishes produced by traditional way to Listeria monocytogenes and Salmonella spp. In Iran. Iranian Journal of Infectious Diseases, 13: 57-60 [In Farsi].


• Tavakoli, H., Hosseini, H. and Khaksar, R. (2009). Bacteriological quality evaluation of salted fishes that are produced traditionally in the north of Iran. Iranian Journal of Food Science and Technology, 6(2): 105-111[In Farsi].


• Tavakoli, H. and Imani Fooladi, A. (2011). Determination of contamination with Clostridium botulinum in two species of processed and non processed fish. Journal of Gorgan University of Medical Sciences, 13: 79-87 [In Farsi].


• Tavakoli, H. and Tabatabaei, A. (2005). A study of dispersion rate of Clostridium botulinum types A, B and E in some of the native species of Iranian fish (Trout, Pike-perch and Walrus). Koosar Journal of Medicine, 10: 13-20 [In Farsi].


• Varnam, A. H. and Evans, M. G. (1991). Food-borne Pathogen an Illustrated Text, London: Wolf  Publication Ltd., pp. 327- 353.


• Yelfani, R. and Hoseini, P. (2006). A study of contamination of Vibrio cholera on farmed and marine shrimp of coast of Hormozgan province. 9^th Iranian congress of nutrition, Tabriz, Iran [In Farsi].


• Zarei, M., Khezrzadeh, M. and Jamnejad, A. (2011a). Occurrence of Vibrio species in retail shrimp market in Ahvaz. 2^nd International Congress of Food Hygiene, Tehran, Iran.


• Zarei, M., Maktabi, S. and Ghorbanpour, M. (2011b). Prevalence of Listeria monocytogenes, Vibrio parahaemolyticus and Staphylococcus aureus in seafood products. 2^nd International Congress of Food Hygiene, Tehran, Iran.