The role of creative teaching approaches in evaluating students' learning in qualitative schools
Subject Areas :احترام هدایتیان شیرازی 1 , فاطمه پرسته قمبوانی 2 , مژگان عبدالهی 3
1 - آموزش و پرورش ابتدایی ، دانشکده روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، شهر کرج
2 - استادیارگروه علوم تربیتی،واحد کرج. دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
3 - 3- استادیار گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
Keywords: : Creative teaching methods, evaluation, qualitative schools, students learning,
Abstract :
The purpose of this research is to investigate the role of creative teaching approaches in the evaluation of students' learning in qualitative schools, which is applied in terms of purpose and correlational in terms of descriptive method. The statistical population of the research includes teachers and students of qualitative primary schools in Alborz province and Tehran province. In order to collect data in the teachers' creative teaching methods section, a researcher-made questionnaire based on the standard creative teaching questionnaire was used, which includes 44 questions in 4 dimensions: giving time and supporting ideas, vitality, dynamism-happiness and humor, challenge, conflict and Risk-taking and finally the dimension of discussion is freedom-trust and confidence and it examines the components of creative teaching in quality schools. The validity of the questionnaire was confirmed by professors and experts, and the face validity of the Bartlett-Keyser and Mir-Oklin coefficient was calculated as 0.86. Reliability is also reported using Cronbach's alpha coefficient of 0.806 for the entire questionnaire. Also, in order to collect learning evaluation data, qualitative descriptive report cards of students of quality schools (approved performance description report of the country's education) were used in the second semester of the academic year 1402-1401. The data were calculated using SPSS24 software and Pearson's correlation coefficient tests (after checking the normality of the data and the equality of variances) as well as linear regression. The results showed that creative teaching approaches have a positive relationship with students' learning evaluation, and it has a role of 23%, 64%, 14% and 15% in its four dimensions, respectively. Therefore, it is suggested that in addition to the development of quality schools, the goals and methods of teaching and management in these schools should be used to improve schools in the country in order to improve learning and improve the performance of students.
آزادی ده بیدی، فاطمه؛ قربانی، رقیه و فولاد چنگ، محبوبه. (1398). مدل علی درگیری تحصیلی: نقش حمایت تحصیلی و خود تنظیمی تحصیلی. نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه), 12 (47)، 159-183.
بنی اسدی، نازنین (1401)،روش¬های پژوهش و نگارش علمی: راهنمای گام به ¬گام طرح پیشنهادی(پروپوزال)، انتشارات تهران: مکعب.
تقی پور، حسینعلی، کشاورز لشکناری، روح اله، و یوسف رشیدی، علی اصغر. (1396). دانش محتوایی روشهای معلمی و تاثیر آن بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. کنفرانس پژوهش های نوین ایران و جهان در مدیریت، اقتصاد، حسابداری و علوم انسانی.
داوودی. (2014). ارائه مدل پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی زبان انگلیسی با تأکید بر نقش خودکارآمدی تحصیلی، درگیری شناختی، انگیزشی و رفتاری. فصلنامه علمی پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی 1 (4)، 69-76.
دسترنج, منصوره. (1392). بررسی تأثیر اشتغال دانشجویان بر موفقیت تحصیلی آنان. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 7 (22)، 145-159.
سروی, صبا, دهقانی، مقدم‌زاده. (2021). بررسی رابطه درگیری تحصیلی و عملکرد تحصیلی در بین دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران. راهبردهای نو در روانشناسی و علوم تربیتی 9 (4) 65-71.
سماوی، سید عبدالوهاب، ابراهیمی، کلثوم، جاودان، موسی (1395). بررسی رابطه درگیری های تحصیلی، خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی با پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دبیرستانی شهر بندرعباس، فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(7)، 92-71.
شیرازی، رحیم، مهاجران، بهناز، قلعه ای، علیرضا (1396). بررسی نقش میانجی انتظارات والدین و مشارکت والدین در رابطه بین انتظارات معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ، فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، 13 (3)، 249-229.
صالح اردستاني سميرا، خرمايي فرهاد (1397). رابطه بين حمايت والدين و تحصيل گريزي دانش آموزان: نقش واسطه اي اهداف پيشرفت 145-167.
صفایی, رضایی، طالع پسند. (2019). پیش بینی عملکرد تحصیلی بر اساس حمایت خانواده، حمایت دوستان و دیگران: نقش میانجی خودکارآمدی تحصیلی، تاب آوری تحصیلی و مجذوبیت تحصیلی. فصلنامه روان¬شناسی تربیتی15 (52)، 239-268.
قدم پور، عزت اله، میرزایی فر، داود، سبزیان ، سعیده (1393). بررسی رابطه بین درگیری تحصیلی و افت تحصیلی¬در دانش‌آموزان پسر و دختر سال اول دبیرستان‌های شهر اصفهان (پیش‌بینی افت تحصیلی بر اساس درگیری تحصیلی) ، فصلنامه روان شناسی تربیتی، 34 (10)، 247-233.
وکیلی، سمیرا، نقش، زهرا ، رمضانی خمسی، زهرا (1397). نقش واسطه‌گری درگیری تحصیلی در رابطه بین هیجان تحصیلی و پیشرفت ، فصلنامه پژوهش در نظام های آموزشی، دوره 12، 627-615.
Ali, M. M., & Hassan, N. (2018). Defining concepts of student engagement and factors contributing to their engagement in schools. Creative Education, 9(14), 2161-2170.
Bradley, G. L., Ferguson, S., & Zimmer-Gembeck, M. J. (2021). Parental support, peer support and school connectedness as foundations for student engagement and academic achievement in Australian youth. In Handbook of positive youth development (pp. 219-236). Springer, Cham.
Delfino, A. P. (2019). Student engagement and academic performance of students of Partido State University. Asian Journal of University Education, 15(1).
Ernawati, E., Arifin, Z., & Mansyur, M. (2022). The Influence Of Parents In Increasing Learning Motivation On Student Achievement (Children). Al-Madrasah: Jurnal Pendidikan Madrasah Ibtidaiyah, 6(1), 160-169.
Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., & Paris, A. H. (2004). School engagement: Potential of the concept, state of the evidence. Review of educational research, 74(1), 59-109.
Gil, A. J., Antelm‐Lanzat, A. M., Cacheiro‐González, M. L., & Pérez‐Navío, E. (2021). The effect of family support on student engagement: Towards the prevention of dropouts. Psychology in the Schools, 58(6), 1082-1095.
Ivanova, A., & Moretti, A. (2018). Impact of depth and breadth of student involvement on academic achievement. Journal of Student Affairs Research and Practice, 55(2), 181-195.
Jelas, Z. M., Azman, N., Zulnaidi, H., & Ahmad, N. A. (2016). Learning support and academic
Langford, C. P. H., Bowsher, J., Maloney, J. P., & Lillis, P. P. (1997). Social support: a conceptual analysis. Journal of advanced nursing, 25(1), 95-100.
Lee, J. S. (2014). The relationship between student engagement and academic performance: Is it a myth or reality?. The Journal of Educational Research, 107(3), 177-185.
Li, W., Gao, W., & Sha, J. (2020). Perceived teacher autonomy support and school engagement of Tibetan students in elementary and middle schools: Mediating effect of self-efficacy and academic emotions. Frontiers in Psychology, 11, 50.
Maamin, M., Maat, S. M., & H. Iksan, Z. (2021). The influence of student engagement on mathematical achievement among secondary school students. Mathematics, 10(1), 41.
Maralani, F. M., Lavasani, M. G., & Hejazi, E. (2016). Structural modeling on the relationship between basic psychological needs, academic engagement, and test anxiety. Journal of Education and Learning, 5(4), 44-52.
Núñez, J. C., Epstein, J. L., Suárez, N., Rosário, P., Vallejo, G., & Valle, A. (2017). How do student prior achievement and homework behaviors relate to perceived parental involvement in homework?. Frontiers in psychology, 8, 1217.
Ozturk, I. (2008). The role of education in economic development: a theoretical perspective. Available at SSRN 1137541.
Reyes, M. R., Brackett, M. A., Rivers, S. E., White, M., & Salovey, P. (2012). Classroom emotional climate, student engagement, and academic achievement. Journal of educational psychology, 104(3), 700.
Roksa, J., & Kinsley, P. (2019). The role of family support in facilitating academic success of low-income students. Research in Higher Education, 60(4), 415-436.
Sahil, S. A. S. (2010). A Structural Model of the Relationships between Teacher, Peer and Parental Support, Behavioural Engagement, Academic Efficacy and Cognitive Engagement of Secondary School Adolescents. Sintok: University Utara Malaysia.
Trowler,¬V. (2010). Student engagement literature review. The higher education academy,¬11(1), 1-15.
Upadyaya, K., & Salmela-Aro, K. (2013). Development of school engagement in association with academic success and well-being in varying social contexts. European psychologist.
Yusup, N. B., & Ahmad, A. (2016, October). The influence of parents support and its relationship with student’s achievement in English education. In International Conference on Education and Regional Development 657-662.
تاریخ دریافت: 06/11/1402 تاریخ پذیرش: 17/03/1403 |
فصلنامه تعالی تعلیم و تربیت و آموزش دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، دوره2، شماره2 زمستان 1402 |
نقش رویکردهای تدریس خلاق در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی
احترام هدایتیان شیرازی1، فاطمه پرسته قمبوانی*2، مژگان عبدالهی3
چکیده
هدف از پژوهش حاضر مطالعه نقش رویکردهای تدریس خلاق در ارزشیابی یادگیری دانش آموزان در مدارس کیفی می باشد که از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش معلمان و دانش آموزان مدارس ابتدایی کیفی استان البرز و استان تهران می باشد که 51 نفر از معلمان و 100 نفر از دانش آموزان مدارس فوق به روش نمونه گیری در دسترس در پژوهش شرکت نمودند. ابزار پژوهش حاضر پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر 44 سوال در 4 بعد "زمان دادن و حمایت از ایده‌ها"، "سرزندگی پویایی- شادمانی و شوخ طبعی"، "چالش، تضاد و خطر پذیری" و "مباحثه، آزادی- اعتماد و اطمینان" می باشد. روایی صوری پرسشنامه ضمن تایید متخصصین موضوعی، با ضریب بارتلت-کایزر و مایر اوکلین 86/0 محاسبه گردید و پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 806/0 گزارش و تایید شد. همچنین از کارنامه های توصیفی دانش آموزان، برای توصیف عملکرد و ارزشیابی یادگیری دانش آموزان مدارس کیفی در طی نیمسال دوم سال تحصیلی 1402-1401 استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS24 و با استفاده از آزمون های ضریب همبستگی پیرسون (پس از بررسی نرمال بودن داده ها و یکسانی واریانس ها) و همچنین رگرسیون خطی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد رویکردهای تدریس خلاق با ارزشیابی یادگیری دانش آموزان رابطه دارد و در ابعاد چهارگانه آن به ترتیب به میزان 23 درصد، 64 درصد، 14 درصد و 15 درصد نقش دارند. از این حیث پیشنهاد می شود علاوه بر توسعه مدارس کیفی، از اهداف و روش های تدریس و مدیریت برای بهبود مدارس کشور و ارتقا یادگیری و بهبود عملکرد دانش آموزان استفاده گردد.
کلمات کلیدی: ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان، رویکردهای تدریس خلاق، مدارس کیفی.
مقدمه:
در نظام آموزشی دانایی محور، هدف، تربیت شهروندي است که بتواند با اشتیاق درونی به یادگیري پرداخته و مسائل و مشکلات خود را به کمک آن حل و فصل نماید (میرحسینی و همکاران،1400). در واقع انسان از طریق یادگیري با تحولات جدید و پیوسته، هماهنگ می شـود و بـه حـل مشـکلات می پردازد (اکبری پور،1399). به همین دلیل است که یادگیری و شرایط آن از اهمیت زیادی برخوردار است (میر حسینی، و همکاران،1400). اینکه شرایط مناسبی برای یادگیری بهتر فراهم شود، همواره دغدغه بسیاری از دست اندرکاران آموزش و پرورش بوده است، و به همین منظور مدارس متنوع و گوناگونی برای پاسخ دهی به این نیاز دانش آموزان در ایران و سایر نقاط جهان تاسیس شد. یکی از این گونه مدارس، مدارس کیفی یا مدارس بدون شکست می باشد. این مدارس که بر مبنای تئوری انتخاب فعالیت می کنند، در تلاش هستند تا بتوانند شرایط بهتری را برای یادگیری فراهم کنند.آنچه مسلم است اینکه در مدرسه باید به پنج نیاز اساسی دانش‌آموزان توجه شود. این پنج نیاز عبارتند از : نیاز به شهرت و قدرت، نیاز به آزادی و خودمختاری، نیاز به عشق و محبت، نیاز به بقا و نهایتا نیاز به تفریح. عدم توجه به هریک از این پنج نیاز در دانشآموز احساس ناخرسندی ایجاد کرده و این احساس مخل پیشرفت های اوست. در مدرسه کیفی تلاش معلم و همه دست اندرکاران مدرسه بر این است که به این نیازها پاسخ درست و مناسب داده شود. در این مدارس به شایستگی ها و کفایت های دانشآموز نمره داده می‌شود، آن هم نمره ای که مورد رضایت دانشآموز باشد. وقتی شرایط به این ترتیب برای یادگیری دانشآموز فراهم می‌شود یادگیری بهتر اتفاق افتاده و هم معلم و هم دانشآموز از نتایج فعالیت‌های خود در فرآیند یاددهی یادگیری رضایت بیشتری دارند و این امر میسر نخواهد شد مگر آنکه معلم با استفاده از روش های تدریس خلاق، دانشآموز را برای حضور فعال در کلاس تشویق و ترغیب کند(رسولی و همکاران،1399).
ویلیام گلاسر4 یکی از اندیشمندان حوزه روانشناسی پس از سالها مطالعه و بیان نظریه تئوری انتخاب به این نتیجه رسید که اگر دست اندرکاران امر آموزش و پرورش در پی دستاوردهای شگرف هستند و می‌خواهند دانش‌آموزان مسئولیت پذیر باشند و بخواهند که یاد بگیرند، می توانند با استفاده از تئوری انتخاب در آموزش و فرآیند یادگیری، تغییرات اساسی در دانش آموزان ایجاد کنند و به آنها فرصت داده تا خود شایستگی‌هایشان را کشف کرده و آنها را به سطوح بالاتری نیز ارتقا دهند. یکی از مهمترین مسائلی که ویلیام گلاسر در امر آموزش مطرح می‌کند، این است که آموزش و تربیت موفق بر روابط خوب استوار است(علی صاحبی،1400ص13). او معتقد است ترس زمین شوری است که هیچ گیاهی در آن رشد نخواهد کرد (آلبوغییش و همکاران، 1399). آنچه در روابط بین معلم و شاگرد مهم است این است که دانشآموز نه بخاطر ترس از معلم و بازخوردهای منفی او تلاش کند، بلکه بکوشد زیرا خود را لایق بهترین‌ها می‌داند و همین است که باعث تقویت عزت نفس و در پی آن ایجاد و ارتقا اعتماد به نفس در دانش‌آموزان خواهد شد.
امروزه روشهای تدریس متنوعی مطرح شده که هریک به نوعی دانشآموز را در فرایند یادگیری درگیر کرده و این حس را به او القا می‌کند که خود باید مسئولیت یادگیری خود را بر عهده بگیرد. در این میان نقش معلم به عنوان مهمترین و تاثیرگذارترین عنصر بیشتر خودنمایی می‌کند. بررسیها نشان داده که تاثیرگذارترین شاخص‌های آموزشی برای تدریس در کلاس، خلاق بودن معلم و داشتن خلاقیت و ایده پردازی برای تدریس است که با مطالعه و بالا بردن توانمندیهای معلم امکانپذیر خواهد بود. یکی از عواملی که مانع پیدایش خلاقیت و رشد و پرورش آن در فضای آموزش و پرورش است، عدم آگاهی معلمان نسبت به اهمیت و ضرورت این امر می‌باشد(قنبری نومندانی و همکاران،1397).
طبیعتا پس از آموزش توسط معلمان با روش های تدریس اتخاذ شده، ارزشیابی یادگیری از دانش آموزان نیز مهم می نماید. درواقع ارزشیابی از دیرباز تا کنون در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا از مهمترین بخش‌های فرایند یاددهی-یادگیری دغدغه بسیاری از اندیشمندان این حوزه شده است (اکبری پور،1399). البته ارزشیابی و نحوه آن نیز میتواند تاثیرات مثبت و منفی بر فرایند یادگیری داشته باشد. شاید رایج ترین سبک ارزشیابی در سیستم های آموزشی، امتحان و تخصیص نمره به دانش آموزان است که در این حالت می توان گفت که یکی از ملموس ترین آثار منفی از ارزشیابی به سبک نمره، اضطرابی است که همه دانش آموزان آن را بارها و بارها به اشکال مختلف تجربه کرده اند.
از دهه هفتاد قرن بیستم میلادی، این موضوع که ارزشیابی در خدمت یادگیری باشد و نه وسیلهای برای قضاوت و ایجاد محرومیت، تغییراتی در نظام ارزشیابی بسیاری از کشورها ایجاد کرد که ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود (بیگی و همکاران،1400). چرا که تا قبل از ارزشیابی به سبک و سیاق جدید که همان ارزشیابی کیفی توصیفی است، ارزشیابی در ایران منوط به کسب نمرههایی بود که بیشتر اوقات سرنوشت یک انسان را به بدترین شکل ممکن تغییر میداد. در سال 1381 طرحی با هدف بهبود وضعیت تحصیلی و ارزشیابی و افزایش بازدهی دانش آموزان و کاهش تنشهای روانی و استرس در آنها با عنوان طرح ارزشیابی کیفی توصیفی به طور آزمایشی در چندین استان کشور به اجرا گذاشته شد و با مطالعات و تحقیقات فراوان و بررسی معایب و مزایای اجرای این طرح ، در سال 1387 تصمیم به اجرای کامل این طرح در سطح ملی و فراگیر در مقطع ابتدایی گرفته شد (مرتضوی و همکاران ،1399). با این وجود، در حال حاضر و با گذشت بیش از دو دهه از اجراي اين طرح، بررسیها نشان می‌دهند كه انتظارات پیش بینی شده از این طرح، برآورده نشده و با اين توجیه، همه ساله کلاس های آموزشی متعددی براي معلمان ابتدایی جهت آشنايی با طرح ارزشیابی توصیفی برگزار میگردد (مرتضوی و همکاران ،1399). غافل از اینکه ریشه مشکلات آموزشی در منسجم نبودن تدابیری است که هر روز در ادارات، بخشنامه و در مدارس، به دلیل نبود بستر و امکانات کافی، به صورت ناقص اجرا شده و ثمرهای جز عدم کسب نتایج درست در بر نداشته است. مطالعات نشان می‌دهد جایگزین شدن ارزشیابی کیفی توصیفی نیاز به تغییر دیدگاه و نظر معلمان نسبت به عمل دانش‌آموزان در کلاس و توجه به طیف وسیعی از توانمندی های دانش‌آموزان است و برای اینکه بتوانند به فعالیت های یادگیری دانش‌آموزان در کلاس به صورت کیفی بنگرند باید ابزار کیفی در دسترس داشته باشند و نمی توان مانند گذشته و با استفاده از ملاک های منسوخ شده ارزشیابی کمی، دانش آموزان را مورد ارزشیابی کیفی قرار داد(مرتضوی و همکاران،1399).
یکی از راههای بهبود فرآیند یاد دهی – یادگیری، تبدیل ارزشیابی به عنوان فرصتی جدید برای یادگیری است و این محقق نمیشود، مگر اینکه ساختار فضای آموزش و در کنار آن ارزشیابی به سمت کشف شایستگیهای دیگری از دانشآموز برود. شایستگیهایی فراتر از کسب نمره خیلی خوب و یا بیست در پایان دوره آموزشی. هنگامی که دانش آموز موفقیتهای مدرسهای خود را نتیجه میزان تلاش خود بداند و نه نتایجی که کسب کرده، عزت نفس بیشتری دارد و در نتیجه اضطراب کمتری را در مدرسه تجربه می‌کند(نورمن بربر،ضیایی موید،1402).
در پی ایجاد چالشهای جدید، عده‌ای از صاحب نظران حوزه تعلیم و تربیت با تفکر و پژوهشهای بسیار دریافتند، در حال حاضر راه نجات از شرایط موجود، ایجاد سبکی نوین از آموزش و ارزشیابی در نظام آموزشی کشور است که با استفاده از آموزه‌های ویلیام گلاسر که مبدع روش جدیدی در روانشناسی به نام واقعیت درمانی بر اساس تئوری انتخاب است فضایی برای افزایش کیفیت و بهره‌وری آموزشی در کلاسهای درس فراهم شود تا دانش‌آموزان خود مسئول یادگیری خود شوند تا به این ترتیب نتایج بهتری از فعالیت های یادگیری خود در کلاس کسب کنند و این شرایط در مدارسی با عنوان مدارس کیفی نسبت به سایر مدارس بیشتر فراهم و امکانپذیر خواهد بود(فردوسی، 1395).
در مدرسه کیفی دانش آموز بدون کنترل بیرونی و به خواست و تلاش خود یاد می‌گیرد و از هرآنچه آموخته است بدون هیچ گونه تنش روانی و استرس و اضطراب ناشی از عدم موفقیت در ارزشیابیها مورد ارزشیابی قرار می‌گیرد. این گونه مدارس که در آمریکا به نام مدارس بدون شکست معروفند، گام های خوبی در جهت از بین بردن استرس و اضطراب ناشی از ارزشیابی برداشته شده است. در این گونه مدارس، اساس روابط بین معلم و شاگرد روابط انسانی است و همه دانش‌آموزان چه دانش‌آموزان با شایستگیهای فراوان و چه دانش آموزان با حداقل شایستگی، شایسته احترام و اعتماد هستند. تاکید این گونه مدارس بر شایستگی کلی در یادگیری است. مدرسه کیفی مدرسهای است که در آن همه کلاسها به روش کیفی اداره می‌شود.
اینجا منظور از روش کیفی روشی است که در آن همه فعالیت های معلم و دانش‌آموزان با کیفیت بالا در حال انجام است. در این مدرسه مشکلات انضباطی خاصی وجود ندارد، زیرا دانش آموزان خود دریافته‌اند که تنها خودشان هستند که مسئول رفتار‌شان هستند و اگر دوست ندارند که مورد بیاحترامی قرار بگیرند، باید فعالیتهایی در حد کفایتشان انجام دهند. منظور از کیفیت در روابط بین معلم و شاگرد در این مدارس این است که معلم همواره باید بکوشد تا رابطه خوب و قوی خود را با دانش‌آموزان همچنان قوی و محکم نگاه دارد به این ترتیب سخت‌ترین مشکلات در مدرسه حل خواهند شد(صاحبی،1400).
باید گفت با توجه به اهمیت شناخت مدارس کیفی و استفاده از رویکردهای تدریس خلاق در این مدارس، این پژوهش به بررسی نقش رویکردهای تدریس خلاق در ارزشیابی یادگیری دانش آموزان در مدارس کیفی می پردازد.
پرداختن به موضوع مدارس کیفی و ارزشیابی یادگیری به تعداد محدودی موضوع پژوهش محققان بوده که نتایج این پژوهش می تواند تا حدی ضعف موجود در این مطالعات را برطرف نماید. از جمله مطالعات فوق می توان به پژوهش( قاسمی و همکاران، 1401) تحت عنوان تبیین رویکرد معلمان به تدریس بر اثر هیجانات پیشرفت معلمان و خلاقیت هیجانی آنان (مجله مطالعات آموزش و یادگیری) اشاره نمود. جامعه آماری پژوهش، معلمان شهرستانهای پارسیان، عسلویه و تعداد دیگری از شهرستانهای استان هرمزگان و بوشهر بودند که به روش تصادفی – طبقهای در پژوهش شرکت کردند. نتایج پژوهش فوق نشان داد که معلمان برای موفقیت در برقراری ارتباط درست و منطقی با دانش آموزان باید به رویکردهای مختلف تدریس و مهارتهای لازم برای داشتن تدریس مسلط و با کیفیت آگاهی داشته باشند تا بتوانند در موقع لزوم از هر یک از مهارتها و رویکردها به تناسب و فراخور دانش آموزان استفاده کنند.
پیشینه پژوهش
گودرزی سرخی و همکاران، (1400) طی پژوهشی با عنوان اثر بخشی مدل آموزشی الگوی ساختن گرایی بر توانایی حل مساله دانش آموزان (مجله مطالعات ناتوانی) از نوع نیمه آزمایشی، با استفاده از پیش آزمون و پس آزمون و پرسشنامه سبکهای حل مساله از بین تمام دانش آموزان دختر پایه ششم ناحیه یک شهرستان ساری به روش تصادفی خوشهای، به این نتیجه رسیدند که استفاده از روش حل مساله نقش بیشتری در موفقیت دانش آموزان دارد، زیرا باعث می‌شود معلم نقش تسهیلگری داشته و مسئولیت اصلی بر عهده دانشآموز می‌باشد.
جهان دیده و سعدی پور، (1400) در پژوهشی با عنوان مقایسه اثربخشی روش تدریس همیاری و کاوشگری بر خلاقیت دانش آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی (پژوهشی در برنامه ریزی درسی) به بررسی دو روش تدریس همیاری و کاوشگری پرداخته و در نهایت به تاثیر هریک از این دو روش بر خلاقیت دانش آموزان پایه پنجم و مقایسه آنها پرداخته اند و به نتایج قابل توجهی دست یافتند. از نتایج قابل ذکر در این پژوهش میتوان به این مطلب اشاره کرد که روش تدریس کاوشگری باعث فعال کردن دانش آموزان در فرآیند یاددهی - یادگیری شده و از طرف دیگر باعث رشد و تقویت مهارتهای اجتماعی از قبیل ابراز عقیده -گوش دادن و کمک کردن به دیگران برای رسیدن به اهداف آموزشی و تقویت یادگیری می‌شود. آنها همچنین دریافتند که خلاقیت دانش آموزان با استفاده از روش کاوشگری افزایش می یابد.
میر حسینی و همکاران (1400) طی پژوهشی با عنوان آموزش تئوری انتخاب بر افزایش سلامت روان و خودکار آمدی تحصیلی دانش آموزان دختر دبیرستانی (دو فصلنامه مطالعات روان شناختی نوجوان و جوان) با روش نیمه آزمایشی و از طریق پیش آزمون و پس آزمون به این نتیجه رسیدند که سلامت روان از مهم ترین ابعاد وجودی انسان است که بسیار مورد توجه روانشناسان می‌باشد و یکی از عوامل موثر بر سلامت روان دانش‌آموزان خودکار‌امدی تحصیلی است که با استفاده از آموزه های ویلیام گلسر و استفاده از تئوری انتخاب در مدارس خودکارآمدی دانش‌آموزان افزایش یافته و در نتیجه عزت نفس آنان حفظ می شود که این خود باعث حفظ سلامت روان دانش‌آموزان خواهد شد.
مجید گلنوزا5 و همکاران(2023) در پژوهشی با عنوان مدارس با کیفیت از یک آموزش پالیسی یادگیری ، و تاثیر تفکر خلاق دانش آموزان در یادگیری زبان خارجی، به این نتیجه رسیدند که تفکر انتقادی، توانایی تفکر منطقی، جهان بینی همراه با مهارت و تفکر آزاد و مستقل، تحلیل، مقایسه و تفسیر افکار و بحث و حفاظت از افکار و عقاید را به دنبال دارد. و ما باید از دوران دبستان به ایجاد و تقویت تفکر انتقادی در دانش آموزان بپردازیم.
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است زیرا با هدف بررسی نقش رویکردهای تدریس خلاق در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی می پردازد. همچنین از نظر روش توصیفی از نوع همبستگی می‌باشد، زیرا نقش استفاده از رویکردهای تدریس خلاق را بر یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی مورد بررسی قرار می‌دهد. ضمن اینکه از نظر روش گردآوری داده ها، کمی است زیرا با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر پرسشنامه استاندارد تدریس خلاق و کارنامه های کیفی توصیفی دانش‌آموزان مدارس کیفی به جمع آوری اطلاعات مورد نیاز پرداخته شده است. جامعه آماری این پژوهش معلمان مدارس کیفی می‌باشند که نمونه به صورت هدفمند از دو مدرسه کیفی دخترانه ابتدایی در استان البرز و یک مدرسه کیفی پسرانه در تهران در پژوهش شرکت نمودند (51 نفر معلم و 100 نفر دانشآموز).
برای نمونه‌گیری در این پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. زیرا فقط به بررسی نقش رویکردهای تدریس خلاق در مدارس کیفی می‌پردازد. از بین مدارس کیفی که در کل کشور تاسیس شده، محقق به سه مدرسه دسترسی داشته است. برای نمونه گیری از بین مدارس کیفی که در کشور تاسیس شده است، یک دبستان پسرانه غیر دولتی کیفی در تهران و دو دبستان دخترانه غیر انتفاعی کیفی در استان البرز انتخاب شده‌اند.
ابزار این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر پرسشنامه استاندارد تدریس خلاق شامل 44 سوال در چهار بعد "زمان دادن و حمایت از ایده‌ها"، "سرزندگی پویایی- شادمانی و شوخ طبعی"، "چالش، تضاد و خطر پذیری" و "مباحثه، آزادی- اعتماد و اطمینان" به بررسی مولفههای تدریس خلاق در مدارس کیفی می‌پردازد. این پرسشنامه با استفاده از مقیاس لیکرت به صورت پاسخ‌های پنج گزینه‌ای شامل: کاملا مخالفم- مخالفم- نظری ندارم- موافقم و کاملا موافقم طراحی شده است که به ترتیب دارای نمرات 1 ،2 ، 3، 4، 5 می باشند. همچنین از کارنامههای کیفی توصیفی که با عبارت‌های توصیفی خیلی خوب، خوب، قابل قبول و نیازمند به تلاش، که همان کارنامه توصیف عملکرد تصویب شده آموزش و پرورش کشور بوده و به توصیف عملکرد دانش‌آموزان در طی نیمسال دوم سال تحصیلی 1402-1401 دانش‌آموزان مدارس کیفی پرداخته شده، استفاده شده است. روایی پرسشنامه فوق، با استفاده از نظرات متخصصان موضوعی به تایید رسیده است. ضمنا از ضریب بارتلت KMO نیز بهره گرفته شده که نتایج آن در جدول شماره 1 ارائه شده است.
جدول 1- بررسی ضریب بارتلت(KMO)
ضریب کایزر مایر -اولکلین | 86/0 |
آزمون بارتلت(خی دو) | 707/1128 |
درجه آزادی | 741 |
سطح معنا داری | 0.000 |
معیار کایزر-مایر-اولکلین 860/0را نشان می دهد و بنابراین این مولفه ها و سئوالات تقریبا مناسب برای تحلیل عاملی هستند. طبق آزمون صورت گرفته براساس آماره بارتلت مقدار 707/1128، معنی‌دار بوده و نمی‌توان آن را صفر در نظر گرفت. زیرا مقدار p-value تقریبا صفر و کوچکتر از احتمال خطای نوع اول (در اینجا ۰٫۰۵) است. لذا بزرگ بودن این مقدار نشان دهنده قدرت یا بهبود درجه پیش بینی هر متغیر توسط سایر متغیرها است که در عین حال مجموع خطا آن نیز ناچیز است. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ بر اساس جدول 2 محاسبه گردید.
جدول 2- ضریب آلفای کرونباخ
ابعاد | شماره سئوالات | تعداد سئوالات | ضریب آلفای کرونباخ | وضعیت |
زمان دادن و حمایت ازایده ها | 6-15-16-17-21-22-28-29-31-37-39-40 | 12 | 743/0 | مطلوب |
سرزندگی-پویایی-شادمانی و شوخ طبعی | 3-4-5-8-10-13-41-42-43-44 | 10 | 777/0 | مطلوب |
چالش-تضاد و خطر پذیری | 2-30-34-35-36-38 | 6 | 805/0 | مطلوب |
مباحثه-آزادی اعتماد و اطمینان | 1-7-9-11-12-14-18-19-20-23-24-25-26 | 13 | 733/0 | مطلوب |
کل | 1-44 | 44 | 806/0 | مطلوب |
بر اساس نظر کوهن (1995)ضریب آلفای کرونباخ بالاتر 7/0 مطلوب بوده و سئوالات از پایایی لازم برخوردارند.
یافته های پژوهش
برای بیان یافته های پژوهش، ابتدا در یک جدول اطلاعات جمعیت شناختی معلمان و دانش‌آموزان بیان می‌شود و سپس به بیان یافته های توصیفی پرداخته و سپس به تبیین هریک از یافته ها پرداخته می‌شود.
جدول3- جدول اطلاعات جمعیت شناختی
| تعداد | درصد فراوانی | پایه تحصیلی |
معلمان زن | 49 نفر | 96% | نامعلوم |
معلمان مرد | 2 نفر | 4% | نامعلوم |
دانش‌آموزان دختر | 76 نفر | 76% | دوم، چهارم، پنجم، ششم |
دانش‌آموزان پسر | 24 نفر | 24% | دوم، چهارم، پنجم، ششم |
جدول4- سابقه کار معلمان
سابقه کار | کمتر از 5 سال | 5-10 سال | 11-15 سال | 16-20 سال | بیش از 20 سال | کل |
فراوانی | 11 | 16 | 13 | 6 | 9 | 51 |
درصد | 22% | 32% | 26% | 12% | 8% | 100% |
جدول 5-یافته های توصیفی متغیرهای پژوهش
کشیدگی | کجی | بیشترین | کمترین | واریانس | انحراف معیار | میانگین | تعداد | متغییر |
149/0- | 034/0 | 218 | 164 | 86/125 | 21/11 | 120/191 | 100 | روشهای تدریس خلاق |
44/1- | 669/1- | 20 | 15 | 40/1 | 18/1 | 169/19 | 100 | ارزشیابی(معدل) |
921/0- | 094/0- | 60 | 46 | 71/13 | 70/3 | 60/52 | 100 | زمان دادن -حمایت |
340/1 | 005/1- | 49 | 32 | 29/10 | 20/3 | 78/43 | 100 | سرزندگی-پویایی |
374/0 | 529/0- | 30 | 17 | 71/7 | 77/2 | 40/25 | 100 | چالش-تضاد |
345/0- | 341/0 | 80 | 62 | 76/17 | 21/4 | 22/70 | 100 | مباحثه-آزادی |
یافته های جدول 5 نشان می دهد میانگین و انحراف معیار متغییرهای پژوهش روشهای تدریس خلاق (120/191-21/11)، ارزشیابی(169/19-18/1)، و ابعاد روشهای تدریس خلاق زمان دادن و حمایت(60/52-70/3)سرزندگی-پویایی(78/43-20/3)، چالش-تضاد(40/25-77/2)، مباحثه-آزادی(22/70-21/4) می باشد و همچنین واریانس و بیشترین و کمترین مقدار هم مشخص شده است و همچنین کجی و کشیدگی متغییرها نیز در دامنه 2تا 2- می باشد که در محدوده نرمال می باشد.
سوال اول : رویکردهای تدریس خلاق چه نقشی بر ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی دارد؟
یافته های جدول (5)نشان می دهد با توجه به سطح معنی داری شکل فوق (0.191) فرضیه صفر مبنی بر همگونی واریانس ¬ها در سطح 5 درصد رد نمی‌گردد. در نتیجه فرضیه برابری واریانس‌ها تایید می‌شود.
با توجه به یافته‌های حاصل از جدول 5 نرمال بودن داده ها و یکسانی واریانس‌ها برای بررسی سئوال اصلی پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می‌شود.
جدول 6- رویکردهای تدریس خلاق
متغییر | تعداد | ضریب همبستگی | ضریب تعیین | سطح معنا داری |
رویکردهای تدریس خلاق-ارزشیابی | 100 | 87/0** | 7/75 % | 001/0 |
**= 0/01
این جدول بیانگر این است که بین رویکردهای تدریس خلاق و ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی در سطح معنا داری 01/0 به میزان 87/0 رابطه مستقیم و مثبت وجود داردکه نشان می دهد رویکردهای تدریس خلاق باعث افزایش 75 درصدی یادگیری دانش‌آموزان خواهد شد.
2-روش های تدریس خلاق از بعد زمان دادن و حمایت از ایده ها چه نقشی در ارزشیابی یادگیری دانش اموزان در مدارس کیفی دارد؟
جدول7- رویکردهای تدریس خلاق از بعد زمان دادن و حمایت از ایده‌ها
ردیف | متغییرها | B | خطای استاندارد | ضریب رگرسیون Beta | معیار تصمیم | T | VIF | tolorance |
ثابت | ثابت | ثابت |
|
| ||||
ملاک | ثابت | 728/14 | 644/2 | - | 000/0 | 571/5 |
|
|
پیش بین | زمان دادن-حمایت از ایده ها | 083/0 | 050/0 | 232/0 | 31/0 | 650/1 | 84/0 | 000/1 |
R=0232 R2=0/034 F=2/723 SIG=0/000 dubrin-watson= 1.570
از آنجایی که ضریب همبستگی 232/0 «ضریب تعیین اصلاح شده 034/0 محاسبه شده است، به نظر می‌رسد که مدل رگرسیونی مناسب است. هر چه این مقدارها به ۱ نزدیک‌تر باشند، مدل بیانگر رابطه بیشتری بین متغیر وابسته و مستقل است. به بیان دیگر مدل رگرسیونی توانسته درصد بیشتری از تغییرات متغیر وابسته را تحت پوشش قرار داده یا بیان کند. در انتهای جدول نیز ستون Durbin-Watson آماره مربوطه را با مقدار 570/1 می‌دهد. اگر مقدار این آماره نزدیک به ۲ باشد، نشان از مستقل بودن باقی‌مانده‌ها خواهد داد. به این ترتیب باز هم شرط دیگری از شروط مربوط به رگرسیون خطی برآورده می‌شود. حال با توجه به این موارد مدل رگرسیونی به صورت زیر می باشد:
Pref = 14/728+0/083
در نهایت دو ستون آخر جدول 7مربوط به بررسی همخطی است. اگر مقدار Tolerance یا میزان تحمل از 0.1 یا VIF بزرگتر از ۱۰ باشد، مدل رگرسیونی از مشکل همخطی رنج می‌برد. در حالیکه در جدول خروجی هر دو این شاخص‌ها گواهی بر عدم وجود همخطی می‌دهند. بنابراین همانطور که در نمودارهای قبلی وجود همخطی دیده نشد، شاخص‌هایVIF وTolerance نیز تایید کننده این موضوع هستند. بنابراین روش های تدریس خلاق از بعد زمان دادن و حمایت از ایده‌ها در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی نقش داشته و می تواند تبیین کننده این نقش باشد.
3-روش های تدریس خلاق از بعد سرزندگی، پویایی، شادمانی و شوخ طبعی چه نقشی بر ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی دارد؟
جدول8- رویکردهای تدریس خلاق از بعد سرزندگی، پویایی، شادمانی و شوخ طبعی
ردیف | متغییرها | B | خطای استاندارد | ضریب رگرسیون Beta | معیار تصمیم | T | VIF | tolorance |
ثابت | ثابت | ثابت |
|
| ||||
ملاک | ثابت | 437/19 | 610/2 | - | 000/0 | 44/7 |
|
|
پیش بین | زمان دادن-حمایت از ایده ها | 032/0 | 059/0 | 632/0 | 13/0 | 137/0 | 97/0 | 000/1 |
R=0.632 R2=0.026 F=0.19 SIG=0/000 dubrin-watson= 1.509
از آنجایی که ضریب همبستگی 632/0 «ضریب تعیین اصلاح شده 026/0 محاسبه شده است، به نظر می‌رسد که مدل رگرسیونی مناسب است. هر چه این مقدارها به ۱ نزدیک‌تر باشند، مدل بیانگر رابطه بیشتری بین متغیر وابسته و مستقل است. به بیان دیگر مدل رگرسیونی توانسته درصد بیشتری از تغییرات متغیر وابسته را تحت پوشش قرار داده یا بیان کند. در انتهای جدول نیز ستون Durbin-Watson آماره مربوطه را با مقدار 509/1 می‌دهد. اگر مقدار این آماره نزدیک به ۲ باشد، نشان از مستقل بودن باقی‌مانده‌ها خواهد داد. به این ترتیب باز هم شرط دیگری از شروط مربوط به رگرسیون خطی برآورده می‌شود. حال با توجه به این موارد مدل رگرسیونی به صورت زیر می باشد:
Pref = 14/437+0/032. بنابراین همانطور که در نمودارهای قبلی وجود همخطی دیده نشد، شاخص‌های VIF و Tolerance نیز تایید کننده این موضوع هستند. بنابراین روشهای تدریس خلاق از بعد سرزندگی، پویایی، شادمانی و شوخ طبعی در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی نقش داشته و می تواند آن را تبیین نماید.
4-روشهای تدریس خلاق از بعد چالش، تضاد و خطر پذیری چه نقشی بر ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی دارد؟
جدول 7- رویکردهای تدریس خلاق از بعد چالش تضاد و خطر پذیری
ردیف | متغییرها | B | خطای استاندارد | ضریب رگرسیون Beta | معیار تصمیم | T | VIF | tolorance | |||||
ثابت | ثابت | ثابت |
|
| |||||||||
ملاک | ثابت | 867/20 | 736/1 | - | 000/0 | 018/12 |
|
| |||||
پیش بین | چالش، تضاد و خطر پذیری | 070/0 | 068/0 | 148/0 | 306/0 | 036/0 | 86/0 | 000/1 | |||||
R=0.148 R2=0.001 F=1.072 SIG=0/000 dubrin-watson= 1.468
از آنجایی که ضریب همبستگی 148/0 «ضریب تعیین اصلاح شده 001/0 محاسبه شده است، به نظر می‌رسد که مدل رگرسیونی مناسب است. هر چه این مقدارها به ۱ نزدیک‌تر باشند، مدل بیانگر رابطه بیشتری بین متغیر وابسته و مستقل است. به بیان دیگر مدل رگرسیونی توانسته درصد بیشتری از تغییرات متغیر وابسته را تحت پوشش قرار داده یا بیان کند. در انتهای جدول نیز ستون Durbin-Watson آمار مربوطه را با مقدار 468/1می‌دهد. اگر مقدار این آماره نزدیک به ۲ باشد، نشان از مستقل بودن باقی‌مانده‌ها خواهد داد. به این ترتیب باز هم شرط دیگری از شروط مربوط به رگرسیون خطی برآورده می‌شود. حال با توجه به این موارد مدل رگرسیونی به صورت زیر می باشد:
Pref = 20/867+0.070
بنابراین همانطور که در نمودارهای قبلی وجود همخطی دیده نشد، شاخص‌های VIF و Tolerance نیز تایید کننده این موضوع هستند. بنابراین روشهای تدریس خلاق از بعد سرزندگی، پویایی، شادمانی و شوخ طبعی بر ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی موثر می باشد و می تواند آن را تبیین نماید.
5-روشهای تدریس خلاق از بعد مباحثه، آزادی، اعتماد و اطمینان چه نقشی بر ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی دارد؟
جدول 8- بررسی میزان تاثیر و ضریب بتا متغیرها
ردیف | متغییرها | B | خطای استاندارد | ضریب رگرسیون Beta | معیار تصمیم | T | VIF | tolorance | |||||
ثابت | ثابت | ثابت |
|
| |||||||||
ملاک | ثابت | 602/15 | 145/3 | - | 000/0 | 960/4 |
|
| |||||
پیش بین | مباحثه، آزادی، اعتماد و اطمینان | 050/0 | 045/0 | 158/0 | 273/0 | 108/1 | 890/0 | 000/1 | |||||
R=0.158 R2=0.005 F=1/227 SIG=0/000 dubrin-watson= 1.551
از آنجایی که ضریب همبستگی 158/0 «ضریب تعیین اصلاح شده 005/0 محاسبه شده است، به نظر می‌رسد که مدل رگرسیونی مناسب است. هر چه این مقدارها به ۱ نزدیک‌تر باشند، مدل بیانگر رابطه بیشتری بین متغیر وابسته و مستقل است. به بیان دیگر مدل رگرسیونی توانسته درصد بیشتری از تغییرات متغیر وابسته را تحت پوشش قرار داده یا بیان کند. در انتهای جدول نیز ستون Durbin-Watson آماره مربوطه را با مقدار 551/1 می‌دهد. اگر مقدار این آماره نزدیک به ۲ باشد، نشان از مستقل بودن باقی‌مانده‌ها خواهد داد. به این ترتیب باز هم شرط دیگری از شروط مربوط به رگرسیون خطی برآورده می‌شود. حال با توجه به این موارد مدل رگرسیونی به صورت زیر می باشد:
Pref = 15/62+0/050
بنابراین همانطور که در نمودارهای قبلی وجود همخطی دیده نشد، شاخص‌های VIF و Tolerance نیز تایید کننده این موضوع هستند.بنابراین روش های تدریس خلاق از بعد مباحثه، آزادی، اعتماد و اطمینان بر ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی موثر بوده . آن را تبیین می نماید.
بحث و نتیجه گیری
با توجه به اهمیت استفاده از رویکردهای تدریس خلاق و تاثیر آنها در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی پژوهش حاضر به بیان چهار رویکرد از رویکردهای تدریس خلاق و مولفه های آنها پرداخته و نقش استفاده از هریک از این رویکردها را در تدریس خلاق و ارزشیابی یادگیری دانش آموزان در مدارس کیفی مورد بررسی قرار می دهد.
یافته های این پژوهش نشان دادکه رویکردهای تدریس خلاق در چهار بعد زمان دادن و حمایت از ایده‌ها به میزان 23 درصد در یادگیری و ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی نقش داشته و این نتایج با نتایج کسب شده از پژوهش های قاسمی و همکاران(1401)، جهان دیده و همکاران(1400)،سید صمدی و همکاران(1400)، گلنوزا و همکاران(2023) و دورنوا(2023)همسو می باشد.
از بعد سرزندگی، پویایی، شادمانی و شوخ طبعی، به میزان 63 درصد در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی نقش دارد و می تواند به بهبود یادگیری و افزایش علاقه و همچنین شوق یادگیری منجر شود. این نتایج با نتایج کسب شده از پژوهشهای شفیع سروستانی(1400)، سراجی و همکاران(1399)، شریف و همکاران(1399) و میر حسینی و همکاران(1400) همسو است.
از بعد چالش، تضاد و خطر پذیری14 درصد میتواند به بهبود یادگیری و در نتیجه افزایش عملکرد دانش‌آموزان منجر شود. این نتایج با نتایج تحقیقات هایترک زادهو همکاران(1400)، مرتضوی و همکاران (1399)، گودرزی و همکاران (1400)، حبیبی کلیبر (1398) و نوروتیلساوی و همکاران(2022) همسو می باشد و نهایتا از بعد مباحثه، آزادی، اعتماد و اطمینان به میزان 15 درصد در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی تاثیر دارد و می تواند به بهبود یادگیری و ایجاد رفتارهای عادلانه، حس آزادمنشی و اعتماد در آینده برای آنها منجر شود. نتایج این پژوهش با پژوهش های قاسمی(1401)، صفریه(2020)، آلبوغبیش و همکاران(1399)، پیر حیاتی و همکاران (1399)، فردوسی و همکاران(1397)، مرزوقی و همکاران (1399)، گلنوزا و همکاران (2023) و نادریا 6 و همکاران(2022) همسو می باشد.
جامعه امروز، نه تنها خواهان دانش آموزانی است که مهارت خواندن و شمردن را در مدرسه دارند؛ بلکه خواهان دانش آموزانی نیز می باشد که توانایی تفکر خلاق، انتقادی و حل مشکلات را دارند. با خلاقیت و رفتار ابتکاری، معلمان نه تنها به اهداف پیچیده آموزشی دست می یابند؛ بلکه می توانند مهارت های انتقادی را در دانش‌آموزان ایجاد کنند. این مسئله می تواند به دانش آموزان کمک کند تا مؤثرتر در جهان امروز عمل کنند(آفیدا و همکاران،2013) . برخی اقدامات نوآورانه که می‌توانند تغییرات اساسی در بدنه سیستم آموزشی ایجاد کند؛ به عنوان مثوال در زمینه آموزش ، نوآوری قابلیت بهبود محیطی را که میتواند به دانش‌آموزان در موفقیت در یادگیری کمک کند، دارد. اندکی احساس و درک نوآوری از سوی معلمان، منجر به ایجاد خلاق ترین رویکردهای یادگیری، اجرای جامع تر روش های تدریس و استفاده از ابزارها و فناوری های جدید می شود که به طور کلی به نفع دانش آموزان و سیستم آموزشی خواهند بود (زینال و ماتور ،2019).
با توجه به نتایج و یافته های این پژوهش می توان دریافت که استفاده از رویکردهای تدریس خلاق در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان در مدارس کیفی به میزان 75 درصد باعث افزایش و بهبود عملکرد دانش‌آموزان شده و شوق و انگیزه به یادگیری را در درون آنها ایجاد و تقویت می کند و این همان چیزی است که ما در مدارس و در بین دانش‌آموزان به دنبال آن هستیم . روش های تدریس خلاق باعث رشد فکری دانش‌آموزان شده و فعالیت گروهی رشد پیدا می‌کند. باعث خلاقیت فکری و ذهنی دانش آموزان شده و همچنین موجب رعایت و احترام به حقوق همدیگر در کلاس می شود."
ایجاد حس اعتماد در کلاس و کمک به تفکر در دانش‌آموزان از ویژگیهای مهم در تدریس به روشهای خلاقانه است که به شیوه‌های مختلف در مدارس کیفی انجام می‌شود.
"از دیگر ویژگیهای روش تدریس خلاقانه ایجاد ارتباط صمیمانه و با حس اطمینان در دانش آموز است. دانش آموز و معلم می‌دانند فضایی امن بدون داوری میتواند محلی برای خود شکوفایی باشد".
"رشد و پرورش روحیه تیمی دانش آموزان و درک و احترام به تفاوت‌های فردی از دیگر موارد قابل توجه در استفاده از روش های تدریس خلاق است."همچنین" تدریس هایی که دانش‌آموزان را به فعالیت و تفکر بیشتری وا می دارد و در عین حال کلاس را یکنواخت و خسته کننده نمی کند و دانش آموزان برای مشارکت در بحث‌های کلاسی با همکلاسی‌هایشان رقابت می کنند نیز از دیگر ویژگی های قابل توجه روش های تدریس خلاق است.
محدودیت های پژوهش
در انجام این پژوهش محدودیتهایی وجود داشت، از جمله اینکه تعداد مدارس کیفی در دسترس بسیار کم و معدود است به همین دلیل محقق با دشواری اطلاعاتی را در مورد مدارس کیفی به دست آورد.
همچنین از دیگر موارد قابل ذکر به عنوان محدودیت های پژوهش این بودکه معلمان به دلیل مشغله فراوان در کلاس که ناشی از حجم زیاد مطالب درسی و محتوای ارائه شده از سوی برنامه ریزان درسی دوره ابتدایی است، از همکاری دریغ می فرمودند.
پیشنهادات
1- پیشنهاد می شود در دوره های ضمن خدمت آموزش و پرورش و دانشگاه فرهنگیان روش های خلاق تدریس از سطح ابتدایی تا آموزش عالی توسط اساتید صاحب فن آموزش داده شود تا به طور گسترده در سراسر نظام آموزشی و دانشگاهی مورد توجه و استفاده قرار گیرد.
2-با توجه به نقش روش های تدریس خلاق در ارزشیابی یادگیری دانش آموزان توصیه می شود در معلمان در مقاطع مختلف روش های نویت تدریس را آموزش ببینند و در کلاسها مورد استفاده قرار گیرد .
3-با توجه به تاثیر بالای روش های تدریس خلاق در بعد سرزندگی و پویایی در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان پیشنهاد می‌شود معلمان در کلاسهای درس با استفاده از کاردستی رنگ و پذیرش ایده های دانش آموزان محیطی شاد و پویا برای آموزش دانش‌آموزان فراهم نمایند.
4-با توجه به نقش روشهای تدریس خلاق در بعد چالش -تضاد و خطر پذیری در ارزشیابی یادگیری دانش‌آموزان پیشنهاد می‌شود در کلاس درس محیط چالش در رابطه با مسائل زندگی با استفاده از ابزار‌های جدید آموزشی، مثل واقعیت افزوده و سایر موارد فراهم شود تا دانش‌آموزان بتوانند شرایط مواجهه با بحران‌ها را آموخته و بدانند چگونه با مسائل و چالش‌ها روبرو شده و خطر‌پذیری را در کنار تفکر منظقی و روحیه چالش گری را با حل مسئله بیاموزند.
در پایان امید است پژوهش حاضر توانسته باشد هرچند کم و کوچک گامی در جهت خلاقیت و ایجاد و تقویت آن در میان معلمان و دانش‌آموزان همه مقاطع تحصیلی بالاخص مقطع ابتدایی که براستی شالوده نظام آموزش و پرورش هر کشوری است برداشته و شوق به یادگیری را در درون همه ما زنده نگه دارد.
منابع
-آلبوغبیش، نسا؛ شیخیان، محمود؛ خوانین زاده، ریحانه(1399). به کار بردن راهبردهای تئوری انتخاب بر کیفیت یادگیری دانش آموزان در کلاس مقاله منتشر شده در دومین کنفرانس ملی یافته های نوین در حوزه یاددهی -یادگیری در دوره ابتدایی – بندرعباس.
-اکبری پور، سمیه(1399). نقش ارزشیابی توصیفی در یادگیری دانش‌آموزان ابتدایی، پژوهشنامه اورمز، شماره53.صص 241-260.
-بیگی، نفیسه؛ رضا زاده بهادران، حمیدرضا؛ خسروی بابادی، علی اکبر(1400). آسیبهای ارزشیابی توصیفی دوره ابتدایی از نگاه برنامه ریزان درسی ایران. دو فصلنامۀ نظریه و عمل در برنامۀ درسی، سال نهم، شماره18. صص.99-130.
-جهان دیده، جواد؛ سعدی پور، اسماعیل(1400). مقایسه اثر بخشی روش تدریس همیاری و کاوشگری بر خلاقیت دانش آموزان دختر پایه پنجم. پژوهش در برنامه ریزی درسی، سال هیجدهم، دوره دوم. شماره41،صص.190-202.
-حسینی، ماه صنم؛ حیدری، مرضیه؛ همایون، حمیده؛شریفی، محمد(1398). بازخورد در ارزشیابی توصیفی. نشریه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، شماره23.صص. 11-20 .
-دلقندی، کاظم؛ دلقندی، محمد؛ مسکنی، حسن؛حسن پور؛ حسن(1394) مقاله منتشر شده در کنفرانس ملی چارسوی علوم انسانی، شیراز.
-رسولی، سیده عصمت، امینی، حسین، قلی پور، مریم، حلیمی، علی، رودگریان، مریم و اکبرزاده، نجیبه. روش های تدریس خلاقانه. مقاله منتشر شده در اولین کنفرانس ملی یافته‌های نوین حوزه‌های یاددهی یادگیری، دانشگاه فرهنگیان استان هرمزگان.
-صاحبی، علی.(1400). ترجمه هر دانش‌آموزی میتواند موفق شود.تهران: سایه سخن، ویلیام گلاسر.
-فردوسی، ابراهیم(1398). تعیین اثربخشی آموزش کیفی مبتنی بر نظریه انتخاب گلاسر بر راهبردهای مدیریت یادگیری و مسئولیت پذیری و خودپنداره ریاضی. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور مرکز نطنز،بخش علوم تربیتی، رشته روانشناسی تربیتی.
-قاسمی، علی؛ کدیور، پروین؛کرامتی، هادی؛عرب زاده، مهدی(1401). تبیین رویکرد معلمان به تدریس بر اساس هیجانات پیشرفت معلمان و خلاقیت هیجانی آنان با میانجی گری خوش بینی تحصیلی و خودکارآمدی معلم، مجله مطالعات آموزش و یادگیری، دوره14، شماره 1.صص. 129-162.
-قنبری نومندانی، الناز؛ کاظم پور، محدثه(1401). فواید ارائه تدریس خلاق توسط معلم در مقطع ابتدایی و تاثیر آن بر ارتقای سطح یادگیری دانش‌آموزان . مقاله منتشر شده در پنجمین همایش روانشناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی.
-میرحسینی، فاطمه ؛شیرازی، محمود؛ کربلایی هرفته، فاطمه صغری(1400). آموزش تئوری انتخاب بر افزایش سلامت روان و خودکار آمدی تحصیلی دانش آموزان دختر دبیرستانی. دو فصلنامه مطالعات روان شناختی نوجوان و جوان دوره2، صص188-198.
-مرتضوی، مرتضی؛ گویا، زهرا؛ ملکی، حسن؛ غلام نژاد، سهیلا(1399). چالشهای اجرای ارزشیابی توصیفی درس ریاضی در دوره ابتدایی. دو فصلنامۀ نظریه و عمل در برنامۀ درسی، سال هشتم، شماره15صص.193-228.
-مرتضوی، مرتضی؛ ملکی، حسن؛ گویا، زهرا؛ غلام آزاد،سهیلا؛ حسنی، محمد(1399). ضرورت تدوین معیارهای روبریک کیفی بر اجرای موفقیت آمیز ارزشیابی توصیفی درس ریاضی دوره ابتدایی. فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، سال پانزدهم، شماره57.صص.45-50.
-Roce Marsaulina, Dan Kia, Sri Rezki (2023). Quality schools from and educational policy point of view independent learning in Indonesia. Journal Kadesi, vol.4, no.2.
-Leishan Shi, Shuzhen Chen, Yan fungzhou (2023). The in fluence of social capital on primary school teachers creative teaching behavior: Mediating effects of knowledge sharing and creative teaching self – efficacy.
-Majidova Gulnoza Dadajon qizi (2023). Forming students creative thinking skills in foreign language lessons Ozbekistonda fanlararo innovatsiyalar va ilmiy tadqiqotlar jurnali
-Sh. A. Buranova,(2023). WEB OF SCIENTIST: INTERNATIONAL SCIENTIFIC RESERCH JOURNAL. VOL 4.
-Sabah Abdalla Essayed, Khamisah Saad Abdul Aziz Al- Abbad (2023). Investigation of creative teaching for high school mathematics teachers in Saudi Arabia International Education studies. Vol.16, no 1.
-Argi Eko Siswanto, Eka Sumbulatim Miatu Habbah, Fetiami Dwi Kurnia, Muhammad Ilham, Rekhano Andria Parastu, Reni Arista. (2022) creatifitas guru dalam proses pembelajaran Sbdp di kelas VSDN 85/VII SEMARAN Jornal Manajemen dan Pendidikan dasar.
-F. Buchberger, BP Campos, D. Kallos, J. Stephenson (2022). Thematic Network on teacher education in Europe.
Abstract
The purpose of this research is to investigate the role of creative teaching approaches in the evaluation of students' learning in qualitative schools, which is applied in terms of purpose and correlational in terms of descriptive method. The statistical population of the research includes teachers and students of qualitative primary schools in Alborz province and Tehran province. In order to collect data in the teachers' creative teaching methods section, a researcher-made questionnaire based on the standard creative teaching questionnaire was used, which includes 44 questions in 4 dimensions: giving time and supporting ideas, vitality, dynamism-happiness and humor, challenge, conflict and Risk-taking and finally the dimension of discussion is freedom-trust and confidence and it examines the components of creative teaching in quality schools. The validity of the questionnaire was confirmed by professors and experts, and the face validity of the Bartlett-Keyser and Mir-Oklin coefficient was calculated as 0.86. Reliability is also reported using Cronbach's alpha coefficient of 0.806 for the entire questionnaire. Also, in order to collect learning evaluation data, qualitative descriptive report cards of students of quality schools (approved performance description report of the country's education) were used in the second semester of the academic year 1402-1401. The data were calculated using SPSS24 software and Pearson's correlation coefficient tests (after checking the normality of the data and the equality of variances) as well as linear regression. The results showed that creative teaching approaches have a positive relationship with students' learning evaluation, and it has a role of 23%, 64%, 14% and 15% in its four dimensions, respectively. Therefore, it is suggested that in addition to the development of quality schools, the goals and methods of teaching and management in these schools should be used to improve schools in the country in order to improve learning and improve the performance of students.
key words: Creative teaching methods, evaluation, qualitative schools, students learning
[1] دانش آموخته ی کارشناسی ارشد آموزش ابتدایی،گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
(eliihedayat@gmail.com)
[2] گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاداسلامی،کرج، ایران. نویسنده مسئول: (Fatemeh.parasteh@yahoo.com.sg)
[3] گروه علوم تربیتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.(Mabdollahi49@gmail.com)
[4] :William Glasser
[5] :Majidova Gulnoza
[6] : Zikirova Nadira Yoidoshevna