شیطان

حرية الوصول المقاله

1 - بررسی الگوی پراکنش مکانی انارشیطان (Tecomella undulata R.) در استان بوشهر
زهرا ذوالفقاری مصطفی مرادی رضا بصیری اکبر قاسمی

10.22034/jest.2018.14418.2303

زمینه و هدف: الگوی پراکنش مکانی گونه های جنگلی اطلاعات مفید و اساسی را در مورد هم‌زیستی و روابط بیولوژی بین گونه ها و پویایی جنگل فراهم می کند. ازاین رو یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت بهتر عرصه های جنگلی می باشد. اهداف این تحقیق تعیین الگوی پراکنش مکانی توده ی انارشیطا أکثر

زمینه و هدف: الگوی پراکنش مکانی گونه های جنگلی اطلاعات مفید و اساسی را در مورد هم‌زیستی و روابط بیولوژی بین گونه ها و پویایی جنگل فراهم می کند. ازاین رو یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت بهتر عرصه های جنگلی می باشد. اهداف این تحقیق تعیین الگوی پراکنش مکانی توده ی انارشیطان در استان بوشهر و ارزیابی قابلیت توابع مختلف در تعیین الگوی پراکنش مکانی می باشد. روش بررسی: ابتدا توده انارشیطان در دو منطقه علی آباد و شهنیا با مساحت 10 و 2 هکتار در بهار 1394 آماربرداری صدرصد شدند. سپس برای تعیین الگوی پراکنش مکانی توده انار شیطان، روش فاصلهآزیموت به کار گرفته شد .در نهایت برای تحلیل الگوی پراکنش مکانی درختان از توابعK رایپلی، L، G، F در این تحقیق استفاده شد. یافته ها: آزمون نیکویی برازش کولموگروف-اسمیرنف نشان داد که توزیع درختان انارشیطان در دو منطقه مورد مطالعه به طور معنی دار ناهمگن هستند (001/0P<). توابع K رایپلی و L ناهمگن، الگوی کپه ای را در مناطق مورد مطالعه نشان دادند. تابع G در منطقه علی آباد تا فاصله 150 متری الگوی کپه ای را نشان می دهد در حالی که در منطقه شهنیا این تابع الگوی های مختلفی را در فواصل مختلف نشان می دهد. بحث و نتیجه گیری: در مجموع هر چهار تابع، الگوی پراکنش مکانی توده های انارشیطان را به شکل کپه ای نشان دادند و تابع G بیشترین جزئیات را در مقایسه با دیگر توابع در رابطه با الگوی پراکنش مکانی نشان داد. وجود الگوی کپه ای در توده های انارشیطان احتمالاً به دلیل شرایط خشک و کمبود رطوبت آن است که چنین الگوی پراکنشی را موجب شده است. بنابراین برای احیا و جنگلکاری مناطق مستعد، استفاده از الگوی کاشت کپه ای می تواند کمک موثری به ایجاد سایه و حفظ بیشتر منابع رطوبتی خاک داشته باشد که در نهایت می تواند منجر به احیا موفق تر این منطقه ها باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

2 - بررسی ساختار توده‌های انارشیطان (Tecomella undulata R.) در استان بوشهر
زهرا ذولفقاری مصطفی مرادی رضا بصیری اکبر قاسمی

10.22034/jest.2017.11624

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهنوزدهم، شماره چهار، زمستان 96 بررسی ساختار توده های انارشیطان (Tecomellaundulata R.) در استان بوشهر زهرا ذولفقاری[1] مصطفی مرادی [2] * moradi4@gmail.com رضا بصیری [3] اکبر قاسمی[4] تاریخ دریافت:21/9/94 تاریخ پذیرش:6/11/94 أکثر

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهنوزدهم، شماره چهار، زمستان 96 بررسی ساختار توده های انارشیطان (Tecomellaundulata R.) در استان بوشهر زهرا ذولفقاری[1] مصطفی مرادی [2] * moradi4@gmail.com رضا بصیری [3] اکبر قاسمی[4] تاریخ دریافت:21/9/94 تاریخ پذیرش:6/11/94 چکیده زمینه و هدف: ساختار از عوامل مهم زیست محیطی است که می تواند ویژگی های منحصر به فردی را در جنگل ایجاد نماید. بنابراین با شناخت و آگاهی از ساختار توده می توان برنامه ریزی بهتر و جامع تری برای حفظ، احیاء و گسترش منابع ارزش مند جنگل داشت. در این تحقیق، ساختار توده های انار شیطان در استان بوشهر بررسی شد. مواد و روش ها: برای این منظور توده انارشیطان در دو منطقه علی آباد (10 هکتار) و شهنیا (2 هکتار) آماربرداری صدرصد شد. یافته ها: نتایج نشان داد که هر دو منطقه دارای ساختار یک آشکوبه می باشند که علت آن وجود تخریب های انسانی، طبیعی و عدم زادآوری است. علاوه براین، قطریقه و ارتفاع درختان انارشیطان در منطقه شهنیا نسبت به علی آباد دارای دامنه ی وسیع تر و بیش تری بود. هم چنین از نظر مد قطر برابر سینه و یقه، طول روشنایی تاج، نسبت پهنای تاج، پهنای تاج، عمق تاج و اندازه تاج، منطقه شهنیا نسبت به منطقه علی آباد بیش ترین مقدار را داشت. در حالی که از نظر میانگین ارتفاعی و میزان پوشش تاج ، سطح تاج، طول تاجی ، شاخص ضخامت تاج ، نسبت تنه، ارتفاع تاج و درصد روشنایی تاج کم ترین مقدار را نسبت به منطقه علی آباد داشت که به علت بهره برداری از شاخه و برگ توسط اهالی روستا به منظور تهیه زغال و مصرف دارویی و تغذیه دام می باشد. بحث و نتیجه گیری: این تحقیق نشان داد که انارشیطان در مناطق مورد مطالعه از نظر ساختاری جز توده های هم سال خالص می باشد که به خاطر وجود تخریب های انسانی و غیر انسانی قدرت تجدید حیات خود را از دست داده و تشکیل توده های یک آشکوبه ای داده است. واژه های کلیدی:ساختار عمودی و افقی، گونه انارشیطان، ویژگی های ساختار توده، شهنیا و علی آباد J.Env. Sci. Tech., Vol 19, No.4, winter, 2018 Evaluation the Reasons of Inattention and I Evaluation ofTecomellaundulata R. stands structure in Bushehr province Zahra Zolfaghari[5] Mostafa Moradi[6]* moradi4@gmail.com Reza Basiri[7] Akbar Ghasemi[8] Date Received: December12, 2015 Admission Date: January 26, 2016 Abstract Background and objectives: Forest structure is one the main environmental factor that produce unique characteristic in forest. Therefore, knowledge of the structure stand can help us to have better and more comprehensive plan for conservation and development of valuable forest resources. In this study, Tecomella undulata stand structure in Bushehr province were investigated. Method: For this purpose, T. undulata stand in Aliabad area (10 hectares) and Shahinal (2 hectares) was inventory. Findings: Our result indicated that two studied sites have one layered canopy which resulted from natural and manmade disturbances and also lack of regeneration. Moreover, correlation between collar diameter and tree high reveled that T. undulata stand in Shahnia has wider range compare to Aliabad and contained thicker trees. Also, Mode diameter at breast height, collar diameter, Crown area, spread ratio, width, depth, size and light crown length in Shahnia were more than Aliabad. While the average of height, crown coverage, area, Crown length, thickness index, ratio percentage and Bole ratio, Shahnia had the lowest value compare to Aliabad. Which is exploitation branches and leaves by villager for charcoal, medicinal and animal feed uses. Discussion & Conclusion: In conclusion, the present study showed that T. undulata stands are one layered pure stands that resulted by thropogenic anthropogenic disturbances. Such disturbances caused elimination of regeneration and formed one layered canopy stands. Keywords: Vertical and Horizontal Structures, Species Tecomella Undulata, Features Stand Structure,Aliabad and Shahnia. مقدمه یکی از مباحث مهم در زمینه ی اهداف جنگل شناسی نزدیک به طبیعت، شناخت و بررسی ساختار جنگل می باشد، زیرا جزء مولفه های مهم برای توصیف جنگل محسوب می شود (1). ساختار در واقع، ساختمان عمودی و افقی، را مشخص می کند، که منظور از ساختار عمودی جنگل، آشکوب بندی درختان می باشد و برحسب ارتفاع و طرز قرار گرفتن در یک توده جنگلی طبقات یا آشکوب های مختلفی به وجود می آید. در حالی که منظور از ساختار افقی، پراکنش سطحی توده های جنگلی بر روی زمین جنگل می باشد (2). لذا با بررسی ساختار عمودی و افقی جنگل می توان جنگل را تجزیه و تحلیل کرد (3). بنابراین ساختار از عوامل مهم زیست محیطی است که می تواند ویژگی های منحصر به فردی را در جنگل ایجاد نماید (4). از طرفی ساختار توده در رابطه با مطالعات اکولوژی دارای اهمیت بالایی بوده و نقش مهمی را در حفاظت گونه های گیاهی و مدیریت اکوسیستم های جنگلی دارد. به همین دلیل پایداری اکوسیستم های جنگلی ضروری است. علاوه براین، بررسی ساختار جنگل در یک توده ی طبیعی نه تنها وضعیت جنگل را از نظر ترکیب گونه ای بلکه از لحاظ نحوه ی آشکوب بندی نیز مشخص می کند (1)؛ از طرفی جزء یکی از راه های شناخت فرآیندهای طبیعی در اکوسیستم های جنگلی نیز محسوب می شود (5). از این رو با آگاهی از این مشخصات می توان برنامه ریزی بهتر و جامع تری برای حفظ، احیاء و گسترش منابع ارزش مند جنگل داشته باشیم. انارشیطان با نام علمی Tecomella undulata از خانواده پیچکیان است (6) که در مناطق جنوب کشور و در استان های بوشهر، فارس و هرمزگان پراکنش دارد (7). این گونه به طور گسترده ای در مناطق خشک که بارندگی بین 500-150 میلی متر می باشد، سازگار است و رشد بسیار خوبی بر روی تپه های شنی دارد (8). ریشه‌ها و نیز ریشه‌های جانبی این گونه بر روی سطح بالایی خاک، باعث چسبیده شدن خاک (9) و تثبیت شن های روان می شود (8). از طرفی به عنوان یک بادشکن نیز عمل می کند (10). هم چنین این گونه وضعیت حاصل خیزی خاک را از نظر ماده آلی، ازت کل، کربن و فسفر افزایش و زمینه را از لحاظ مواد مغذی برای موجودات ماکرو و میکرو فراهم می کند (12،11). این موارد در کنار مقاومت بالای آن نسبت به حرارت بالا و پایین، هم چنین خشک سالی، سرما، باد و آتش و آلودگی (8، 13) باعث شده انارشیطان گونه ای مناسب برای جنگل کاری در مناطق خشک (14) باشد. این گونه علاوه بر نقش حفاظتی در مناطق خشک (8) در زمینه های دارویی هم اهمیت بسیار بالایی دارد و برای درمان برخی از بیماری ها از آن استفاده می شود (16). ولی متاسفانه در ایران این گونه نادر و با ارزش به دلایل مختلفی مانند آفات و بیماری ها و چرای دام و قطع آن ها در معرض خطر انقراض قرار دارند. از طرفی اطلاعات زیادی هم در رابطه با این گونه با ارزش در ایران موجود نمی باشد (8 و17). به همین دلیل شناخت همه جانبه این گونه و نیز رویش گاه های آن، برای مدیریت بهتر، از جنبه های مهم و ضروری است که باید صورت بگیرد. تاکنون در زمینه ساختار انارشیطان در داخل کشور تحقیقی صورت نگرفته است، اما با توجه به اهمیت ساختار درختان، تحقیقات مختلفی در داخل و خارج کشور انجام شده است که از آن جمله می توان به مطالعه رستمی کیا و همکاران (2013)، در رابطه با ساختار توده جنگلی ارس ( Juniperus excels) در جنگل حفاظتی یرق خلخال (1)، حیدری و همکاران (2013)، در رابطه با ساختار افقی و عمودی جنگل های بلیک در منطقه Baneeh، استان کردستان در شمال جنگل های زاگرس (جنگل های بلوط) (18)، زبیح اللهی و همکاران (2013)، در رابطه با ساختار جنگل توده های هرس شده و توده های دست نخورده در شمال جنگل های زاگرس (19)، پورهاشمی و همکاران (2014)، در رابطه با ویژگی های ساختاری توده های شاخه زاد بلوط جنگل های مریوان (20)، بصیری و همکاران (2014)، در رابطه با ساختار و ترکیب جنگل های رودخانه ای حوزه ی مارون بهبهان اشاره کرد (21). در صورتی که در نقاط مختلف دنیا پژوهش های مختلفی در این زمینه انجام شده است که از جمله می توان به مطالعه جیمنز پرز و همکاران (2006) (Jimenez-Perez et al)، در رابطه با ساختار تاج درخت در جنگل های آمیخته کاج در مکزیک (22)، بالستر (2014) (Balster)، در رابطه با تجزیه و تحلیل مشخصات ساختاری در جنوب سوئد (23)، اتیجال و همکاران (2014) (Etigale et al)، در رابطه با الگوی توزیع قطر در جنگل های ذخیره ای رودخانه یوکان نیجریه (24)، و پاودل همکاران (2014) (Paudel et al)، در رابطه با تنوع در ساختار و ترکیب توده ی صنوبر سفید در جنوب غربی یوکان (25)، پچ و پودلاسکی (2015) (Pach & Podlaski) در رابطه با مقایسه تنوع ساختار قطر در دو توده نراد و راش مدیریت شده و مدیریت نشده (26) اشاره کرد. هدف این تحقیق بررسی و تعیین ساختار افقی و عمودی انارشیطان در دو منطقه شهنیا و علی آباد در استان بوشهر می باشد: هم چنین در این تحقیق فرض بر این گرفته شد که انار شیطان در مناطق مورد مطالعه از نظر ساختار همگن است. روش بررسی منطقه مورد بررسی این مطالعه در دو منطقه ای که شامل توده ی انارشیطان بود صورت گرفت. یکی از این مناطق، منطقه شهنیا واقع در بخش بردخون در شهرستان دیر می باشد که 130 کیلومتر با استان بوشهر فاصله دارد. مساحت این منطقه 2 هکتار با طول جغرافیایی ″22 ′29 ◦51 تا ″16 ′29 ◦51 شرقی و عرض جغرافیایی ″7 ′7 ◦28 تا ″2 ′7 ◦28 شمالی می باشد. هم چنین میانگین بارندگی در این منطقه 220 میلی متر، متوسط دما 32 درجه سانتی گراد و ارتفاع از سطح دریا 8 متر است. منطقه ی دیگر، علی آباد دلوار می باشد که 35 کیلومتر از استان بوشهر فاصله دارد. مساحت این منطقه 10 هکتار با طول جغرافیایی ″ 26 ′3 ◦51 تا ″16 ′3 ◦51 شرقی و عرض جغرافیایی″21 ′48 ◦28 تا ″ 7 ′48 ◦28 شمالی می باشد. هم چنین میانگین بارندگی در این منطقه هم، 217 میلی متر، متوسط دما 24 درجه سانتی گراد و ارتفاع از سطح دریا آن 4 متر است، (27) (شکل1) شکل1- موقعیت مناطق مورد مطالعه در استان بوشهر Figure 1. Studied sites locations in Bushehr province جمع آوری اطلاعات برای مشخص کردن ساختار انار شیطان با توجه به وسعت کم منطقه، از آماربرداری صددرصد استفاده شد. کلیه مشخصات درخت شامل قطر برابر سینه (بیش از 5 سانتی متر و از طریق متر نواری)، قطر یقه (از طریق نوار قطرسنج)، ارتفاع کل و ارتفاع تاج (از طریق شیب سنج سونتو)، دو قطر بزرگ و کوچک تاج ( از طریق متر نواری) و تعداد پایه ها و درصد تاج پوشش برداشت شدند (28). از عواملی مانند قطر درخت با ویژگی (معیارهای مرکزی و شاخص های پراکندگی قطر، پراکنش تعداد در طبقه های قطری و سطح مقطع)، ارتفاع درخت با ویژگی (معیارهای مرکزی و شاخص های پراکندگی ارتفاع، ارتفاع آشکوب بالا، تغییرات افقی در ارتفاع، پراکنش تعداد در طبقه های ارتفاعی)، قطر و ارتفاع (ارتباط قطر و ارتفاع (منحنی ارتفاع))، تاج پوشش با ویژگی (میزان پوشش تاج، پراکنش تعداد در طبقه های قطر تاج، طول روشن تاج (LCL)[9]، طول تاج (CL)[10] ، پهنای تاج (CR)[11]، عمق تاج (CD)[12]، درصد روشنایی تاج (LCP)[13]، شاخص ضخامت تاج (CTI)[14]، نسبت پهنای تاج (CSR)[15]، سطح اشغال شده توسط تاج (CPA)[16]، اندازه تاج (CS)[17]، ارتفاع پایه تاج (HCB)[18]، پهنای تاج (CW)[19]، ارتفاع تاج (CH)[20]، قطرتاج (CD)[21]و نسبت تنه (BR)[22] (29، 30، 31، 32، 33، 34، 35، 36، 22، 37، 38، 39، 40، 41، 42، 43) به منظور تشریح ساختار توده استفاده شد. هم چنین (شکل 2) نمایی از اندازه گیری تاج درخت را نشان می دهد. شکل 2- اندازه گیری تاج درخت(14) Figure 2. Tree crown measurement از طرفی برای تعیین ساختار افقی و عمودی توده ی انارشیطان از نرم افزار SVSو برای تجزیه و تحلیل ساختار نیز از نرم افزار Excel و SPSS 21 استفاده شد. یافته ها ساختارتوده نتایج حاصل از منحنی پراکنش تعداد در طبقه های قطری برای توده های انار شیطان دو منطقه شهنیا و علی آباد نشان داد که این توده ها دارای پراکنش زنگوله ای می باشند. در مطالعات ما بیش ترین تعداد قطر برابر سینه و یقه گونه انارشیطان در منطقه ی شهنیا در طبقه ی قطری 15 و 20 سانتی متری می باشند که هر کدام به ترتیب شامل 121 و 107 تعداد درخت است، از سویی در منطقه ی علی آباد هم بیش ترین تعداد قطر برابر سینه و یقه ی گونه انارشیطان 15 و20 سانتی متر با 271 و 192 تعداد درخت می باشد بنابراین با توجه به این نمودار می توان چنین استنباط کرد که توده انارشیطان در دو منطقه شهنیا و علی آباد بیش تر در طبقه های قطری پایین قرار دارند (شکل 3 و 4). شکل 3- پراکنش تعداد در طبقه قطری انار شیطان در منطقه شهنیا Figure 3. T. undulata diameter classes distribution in Shahnia شکل 4- پراکنش تعداد در طبقه قطری انار شیطان در منطقه علی آباد Figure 4. T. undulata diameter classes distribution in Aliabad نتایج مربوط به عوامل ساختاری گونه انارشیطان در دو منطقه شهنیا و علی آباد در جدول (1) آمده است. چنان که در این جدول مشخص شده است، مد قطر برابر سینه درختان مورد مطالعه در منطقه شهنیا و علی آباد به ترتیب 33/14 و 78/11 سانتی متر می باشد. از طرف دیگر درختان مورد بررسی دارای میانگین ارتفاع 16/3 و 24/3 متر، به ترتیب برای منطقه شهنیا و علی آباد می باشند. از دیگر موارد مورد مطالعه در رابطه با درختان انارشیطان، میزان تاج پوشش بود که نتایج حاکی از آن است که میانگین تاجی درخت در منطقه ی علی آباد (86/1 متر) نسبت به میانگین تاج درخت در منطقه ی شهنیا 60/0 متر بیش تر می باشد. جدول 1- نتایج معیار عوامل ساختاری گونه ی انارشیطان در دو منطقه ی شهنیا و علی آباد Table 1. Results of standard structural factors of T. undulata in Aliabad Shahnia گونه قطر برابر سینه(سانتی متر) (مدیان ± برد میان چارکی) قطریقه (سانتی متر) (مدیان ± برد میان چارکی) سطح مقطع برابر سینه (متر مربع) (مدیان ±برد میان چارکی ) سطح مقطع یقه (متر مربع) (مدیان ±برد میان چارکی ) ارتفاع (متر) (میانگین ± انحراف معیار) میزان تاج پوشش (مترمربع) (میانگین ± انحراف معیار) انارشیطان (شهنیا) 93/6 ± 33/14 56/7± 74/19 92/158±19/161 96/230±88/305 71/0 ± 16/3 351/0±60/0 انارشیطان (علی آباد) 17/5±78/11 64/7±47/18 51/98±9/108 1/229±79/267 70/0 ± 24/3 63/0±86/1 مد سطح مقطع گونه انارشیطان در منطقه ی شهنیا بیش ترین مقدار را نسبت به منطقه ی علی آباد داشت. با توجه به طبقه بندی انجام شده در طبقه های ارتفاعی می توان بیان کرد که گونه ی انارشیطان در منطقه ی شهنیا 6 طبقه ی ارتفاعی و در منطقه ی علی آباد 5 طبقه ی ارتفاعی را دارا می باشد. هم چنین از نظر فراوانی گونه انارشیطان در طبقه های ارتفاعی هم می توان بیان کرد که بیش ترین فراوانی گونه انار شیطان در منطقه شهنیا در کل توده مربوط به طبقه 3 متری و برای منطقه علی آباد هم مربوط به طبقه 4 متری می باشد (شکل 5). شکل 5- پراکنش تعداد در طبقه های ارتفاعی انارشیطان در دو منطقه مورد مطالعه Figure 5. T. undulata height class distribution in the studied sites نتایج منحنی پراکنش تعداد در طبقه های قطری تاج نشان داد که بیش ترین پراکنش قطری تاج مربوط به طبقه های پایین تر می باشد: هم چنین مطابق با نمودار (6) از نظر تعداد طبقه تاجی می توان بیان نمود که انارشیطان در منطقه ی علی آباد دارای 17 طبقه ی قطری تاج و در منطقه ی شهنیا نیز دارای 16 طبقه ی تاجی است. علاوه براین، بیش ترین قطر تاج انارشیطان هم در منطقه ی شهنیا 75/8 متر و در منطقه ی علی آباد 40/11 متر اندازگیری شد. شکل 6- پراکنش تعداد در طبقه های قطری تاج انار شیطان در مناطق مورد مطالعه Figure 6. T. undulata crown diameter class distribution in studied sites بررسی ارتباط قطر و ارتفاع برای تعیین بهترین مدل یا منحنی ارتفاع توده برای گونه ی انارشیطان در دو منطقه ی شهنیا و علی آباد، معادلات مختلفی مورد مطالعه قرار گرفت و با توجه به ضریب هم بستگی بیش تر، معادله ی نهایی به صورت یک معادله خطی مشخص شد. بررسی منحنی ارتفاع گونه انارشیطان نشان داد که ضریب هم بستگی بین قطر یقه و ارتفاع در منطقه ی شهنیا 65/0 (شکل 7) و در منطقه ی علی آباد 42/0 (شکل 8) است. بنابراین باتوجه به نتایج منحنی های مربوط به قطر یقه و ارتفاع درختان می توان گفت که هم بستگی بالایی در سطح یک درصد بین این دو پارامتر در هر دو منطقه شهنیا و علی آباد وجود دارد. شکل 7- منحنی ارتفاع انارشیطان در منطقه شهنیا Figure 7. T. undulata height diagram in Shahnia شکل 8- منحنی ارتفاع انارشیطان در منطقه علی آباد Figure 8. T. undulata height diagram in Aliabad ترسیم ساختار توده های انارشیطان با استفاده از نرم افزار شبیه سازی ساختار توده برای رسم ساختار افقی و عمودی توده ی انارشیطان در منطقه ی علی آباد و شهنیا از نرم افزار SVS استفاده شد. ساختار مناطق مورد مطالعه، با استفاده از این نرم افزار به صورت سه بعدی یعنی افقی و عمودی و پرسپکتیو طراحی گردید (شکل 9). با توجه به این اشکال سه بعدی می توان چنین بیان کرد که ساختار افقی در منطقه شهنیا کم ترین سطح تاجی را نسبت به منطقه علی آباد دارد. هم چنین ساختار عمودی ارایه شده در شکل هم نشان می دهد که دو منطقه شهنیا و علی آباد دارای یک آشکوب می باشند. شکل 9- نمایش ساختار عمودی و افقی گونه انارشیطان در مناطق مورد مطالعه الف (منطقه علی آباد)، ب (منطقه شهنیا) Figure 9. T. undulata horizontal and vertical structure in a studied sites A (Aliabad), B (Shahnia) مقایسه عوامل تاج پوشش در دو منطقه ی مورد مطالعه جدول های (2 و 3) میانگین و میانه عوامل تاج پوشش دو منطقه علی آباد و شهنیا را نشان می دهد. از بین این عوامل به دست آمده در جدول های (2 و3)، عامل طول روشن تاج (متر)، پهنای تاج ، عمق تاج ، نسبت پهنای تاج و اندازه تاج مربوط به منطقه شهنیا بیش ترین میانگین را نسبت به منطقه علی آباد دارا بود، ولی عواملی مانند طول تاج، شاخص ضخامت تاج، ارتفاع تاج، درصد روشنایی تاج هم چنین نسبت تنه به دست آمده در منطقه علی آباد نسبت به شهنیا بیش ترین میانگین ، و مد عواملی مانند سطح اشغال شده توسط تاج، ارتفاع پایه تاج و پهنای تاج هم در منطقه ی علی آباد نسبت به شهنیا بیش ترین مقدار را دارا بود. جدول 2- منطقه شهنیا Table 2. Shahnia site میانگین ± انحراف معیار عوامل تاج پوشش طول روشن تاج (متر) 57/0± 38/1 طول تاج (متر) 26/0 ± 15/0 عمق تاج (متر) 60/0± 10/0 شاخص ضخامت تاج (متر) 92/0± 50/0 نسبت پهنای تاج (متر) 62/1± 65/0 اندازه تاج (متر) 60/0± 10/0 نسبت تنه (متر) 10/0± 39/0 ارتفاع تاج (متر) 62/0± 15/0 پهنای تاج (متر) 60/0± 10/0 درصد روشنایی تاج 7/70± 11/13 عوامل تاج پوشش برد میان چارکی ± مدیان سطح اشغال شده توسط تاج (متر) 72/3±41/1 ارتفاع پایه تاج (متر) 20/1± 34/0 قطر تاج (متر) 75/4± 80/1 جدول 3- منطقه علی آباد Table 3. Aliabad site عوامل تاج پوشش میانگین ± انحراف معیار 33/1± 53/0 طول روشن تاج (متر) 86/1± 63/0 طول تاج (متر) 56/0 ± 10/0 عمق تاج (متر) 98/0± 34/0 شاخص ضخامت تاج (متر) 54/1± 45/0 نسبت پهنای تاج (متر) 56/0± 10/0 اندازه تاج (متر) 10/0± 43/0 نسبت تنه (متر) 86/1± 63/0 ارتفاع تاج (متر) 10/0 ± 56/0 پهنای تاج (متر) 81/70 ± 08/13 درصد روشنایی تاج برد میان چارکی ± مدیان عوامل تاج پوشش 79/3 ±68/1 سطح اشغال شده توسط تاج (متر) 39/1 ± 32/0 ارتفاع پایه تاج (متر) 83/4 ± 15/2 قطر تاج (متر) بحث و نتیجه گیری بررسی نتایج SVS درباره ساختار عمودی توده های انارشیطان در دو منطقه ی مورد مطالعه نشان داد که دو منطقه دارای الگوی یک آشکوبه می باشد که علت آن را می توان تخریب های طبیعی و انسانی دانست، چرا که به موازات هر طبقه آشکوب، بخشی از میکروکلیمای جنگل حذف و در نتیجه تنوع زیستی کاهش می یابد (44)، از این رو دخالت های جنگل شناسی و پرورش و غنی سازی توده در دو منطقه الزامیست (20). عوامل مربوط به تاج درختان می تواند اطلاعات مهمی برای ارزیابی شرایط زیست محیطی فراهم کند (22). بررسی این عوامل (سطح تاجی ، طول، عمق، ضخامت تاج و ...) که در قسمت نتایج در رابطه با آن ها صحبت شد، حاکی از آن بود که منطقه شهنیا از نظر طول روشن تاج ، اندازه تاج، عمق تاج ، نسبت پهنای تاج و پهنای تاج بیش تر ین مقدار را نسبت به منطقه ی علی آباد داشت، زیرا درختان این منطقه قطورتر و مسن تر می باشند. از طرفی مابقی عوامل تاجی در منطقه شهنیا مانند سطح تاج، طول تاج، شاخص ضخامت تاج، نسبت تنه، ارتفاع تاج، درصد روشنایی تاج، سطح اشغال شده توسط تاج ، ارتفاع پایه تاج و قطر تاج نسبت به منطقه علی آباد از مقدار کم تری برخوردار بود که علت آن را می توان ناشی از بهره برداری مردم روستا از شاخ و برگ درختان به منظور تهیه هیزم، مصرف دارویی و تغذیه دام در گذشته دانست. از این رو می توان گفت که روش های سنتی اثرات منفی بر روی خصوصیات و ساختار جنگل داشته است (18، 19، 17). منطقه شهنیا از نظر عوامل ذکر شده نسبت به منطقه ی علی آباد میانگین های کم تری دارد که می تواند ناشی از بهره برداری از شاخ و برگ درختان به منظور تهیه هیزم و تغذیه دام در گذشته باشد. بنابراین روش های سنتی اثرات منفی بر روی خصوصیات و ساختار جنگل دارد (18، 19، 17). ویژگی های ساختاری جنگل به عنوان یکی از مهم ترین ویژگی های توده می باشد که در زمینه مدیریت اکوسیستم های جنگلی از آن استفاده می شود (26 ). مطالعه ویژگی های ساختاری توده انار شیطان در دو منطقه شهنیا و علی آباد نشان داد که سطح مقطع توده انارشیطان در منطقه ی شهنیا نسبت به منطقه علی آباد بیش ترین مقدار را دارد که این مساله بیان گر بالا بودن قطر در منطقه شهنیا می باشد، زیرا قطر و سطح مقطع دو پارامتر مناسب برای به کمیت در آوردن ساختار توده های جنگلی می باشد (4). بنابراین می توان گفت که درختان منطقه شهنیا نسبت به منطقه علی آباد مسن تر هستند چرا که افزایش یا کاهش سن می تواند بر روی سطح مقطع تاثیر داشته باشد. بنابراین می توان بیان کرد که سطح مقطع و قطر در جنگل عوامل بسیار مهمی برای تصمیم گیری در مدیریت پایدار جنگل هستند (21، 24). هم چنین الگوی پراکنش تعداد در طبقه های قطری از شاخص های مهمی بوده که در گذشته مورد استفاده جنگل داران به منظور مدیریت جنگل بوده است (45). بنابراین از این شاخص برای گونه انارشیطان در دو منطقه مورد مطالعه استفاده شد و نشان داد که توده انارشیطان در دو منطقه به صورت توده های جوان و هم سال می باشد، زیرا در دو منطقه زادآوری مناسبی وجود ندارد. برای مشخص کردن درجه مرغوبیت رویش گاه، از عاملی به نام ارتفاع استفاده شد (46). میانگین ارتفاع در منطقه شهنیا نسبت به منطقه علی آباد کم تر است که دلیل آن بودن توده ی انارشیطان در وسط روستا می باشد. در نتیجه بیش تر تحت تردد و دخالت های انسانی و دامی قرار دارد (17). از طرفی نمودار پراکنش تعداد در طبقات ارتفاعی منطقه علی آباد و شهنیا نشان داد که هر دو منحنی دارای حالت نرمال و دارای چولگی به راست می باشد و از نظر شیب منحنی ، شیب منحنی منطقه شهنیا نسبت به علی آباد کم تر است که علت آن را می توان نبودن آب کافی دانست زیرا در اطراف این توده زمین های کشاورزی و چاه های زیادی وجود دارد. بنابراین می توان گفت که پراکنش تعداد در طبقات ارتفاعی معیار مناسبی برای نشان دادن ساختار عمودی و آشکوب بندی توده می باشد (1). تاج پوشش یکی از مهم ترین عواملی است که می تواند تاثیر به سزایی بر روی حفظ خاک، رطوبت خاک و پوشش گیاهی کف جنگل داشته باشد، به طوری که هر چه این سطح تاج بیش تر باشد، زمینه را برای جذب بهتر و مناسب تر نزولات جوی درکف جنگل فراهم می کند. در نتیجه ، فرسایش کم تر (47) و حاصل خیزی بیش تر را به همراه دارد (48)، علاوه براین، شرایط را برای رشد و نمو پوشش گیاهی نیز مهیا می سازد (49). از این رو ویژگی های آن اطلاعات مهم و مفیدی را فراهم می کند که می تواند برای کاربردها و اهداف چند منظوره مفید باشد (21، 1) . بررسی تاج پوشش گونه های انارشیطان در منطقه علی آباد به دلیل گسترده بودن تاج، بیش ترین میزان تاج پوشش را نسبت به منطقه ی شهنیا دارد، به دلیل این که کم تر در معرض تخریب انسانی و دامی قرار می گیرد. هم چنین نتایج پراکنش طبقه های قطری تاج در منطقه علی آباد نسبت به شهنیا بیش ترین میانگین قطری تاج را نشان می دهد، زیرا منطقه، دور از روستا می باشد و کم تر مورد تخریب قرار دارد. پراکندگی ابرنقاط قطر و ارتفاع گونه انارشیطان در دو منطقه شهنیا و علی آباد نشان داد که گونه انارشیطان در منطقه ی شهنیا، دامنه ی وسیع تری از قطر و ارتفاع را به خود اختصاص داده است. بنابراین از این جهت نسبت به منطقه علی آباد دارای تنوع قطری و ارتفاعی بیش تری است، که این تنوع در منطقه شهنیا احتمالا به دلیل دور بودن از دریا است ، زیرا نزدیک بودن به دریا شرجی زیادی همراه با نمک وارد رویش گاه می کند که همین عامل می تواند بر روی رشد گونه تاثیر به سزایی داشته باشد ( 17). بررسی ساختار از آن جهت دارای اهمیت است که جنگل های با تنوع قطر و ارتفاع دارای پایداری بیش تری در برابر عوامل نامساعدی از قبیل آشفتگی ها (50) و متغیرهای اقلیمی (25) می باشند. از طرفی چنین جنگل هایی باعث ایجاد زیست گاه های متنوع تر و پایدارتر برای زندگی حیات وحش می شوند (23، 51). بنابراین اگاهی از ساختار جنگل و عوامل تاثیر گذار بر آن می تواند باعث تولید اطلاعات برای مدیریت بهتر و تنوع زیستی جنگل شود (52، 51). از این رو اطلاع از وضعیت ساختار جنگل می تواند به مدیران این آگاهی را بدهد تا با ایجاد تنوع در ساختار، حفظ تنوع زیستی و مدیریت رویش گاه باعث ایجاد جنگلی با پایداری بیش تر شوند (25). این مسایل از آن جهت دارای اهمیت می باشد که در مناطق مورد مطالعه توده های مورد بررسی تنوع ساختاری نداشته و این موضوع می تواند هشداری برای مدیران منابع طبیعی در جهت اقدامات لازم برای افزایش پایداری توده های مورد بررسی باشد. در این مناطق زادآوری طبیعی وجود ندارد که این مساله خود باعث ایجاد جنگل های یک اشکوبه شده است. عدم وجود نسل های جدید و زادآوری در این مناطق، خود متاثر از عوامل متعددی از جمله چرای دام (17) و وجود آفات (53) می باشد. بنابراین برای داشتن جنگلی پایا و دایمی لازم است که در ابتدا با ایجاد زادآوری مصنوعی اقدام به استقرار نهال های جدید نمود تا پایداری توده های انار شیطان تضمین شود. به این نکته نیز باید توجه داشت که منطقه علی آباد دارای درختان قطورتر و به نوعی مسن تر می باشد چرا که وجود کشیدگی به سمت راست در منحنی قطر و ارتفاع، گویای وجود درختان قطورتر در این منطقه نسبت به منطقه شهنیا می باشد. این مساله بیان گر این واقعیت می باشد که مدت زمان زیادی است که نهال های کافی به عنوان نسل پشتیبان درختان کنونی به دلایل مختلفی وجود نداشته است. این دلایل شامل چرای دام سبک و نیز عوامل طبیعی مانند فرسایش بادی شدید می باشد. فرسایش بادی باعث کنار رفتن خاک های اطراف یقه این گونه می شود، بنابراین پوست در محل یقه به طور عرضی ترک برداشته و ریشه از تنه جدا می شود. از این رو زادآوری در آن منطقه بسیار کم و توده به سمت مسن تر شدن می رود (17، 51). باید به این نکته توجه داشت که ساختار اهمیت مهمی برای محیط زیست و کارکردهای جنگل دارد. به طور مثال می تواند باعث کاهش سرعت باد و جلوگیری از فرسایش گردد (8). هم چنین موجب ذخیره کربن (54)، کاهش آلودگی هوا (55) و نیز ایجاد زیست گاه برای جانوران (56) می شود. موارد گفته شده از این جهت دارای اهمیت است که مناطق مورد مطالعه دارای شرایط سخت بوده و عموماً تپه های ماسه ای است که در معرض انواع فرسایش قرار داشته و استقرار پوشش گیاهی با ساختار متنوع در چنین محیطی علاوه بر جلوگیری از فرسایش باعث ایجاد زیست گاه برای جانوران و هم چنین دیگرکارکردهای جنگل می شود. با جمع بندی گفته شده از نتایج این تحقیق می توان بیان کرد که توده های انار شیطان به علت وجود تخریب های انسانی و غیر انسانی قدرت تجدید حیات خود را از دست داده و تشکیل توده های یک آشکوبه ای می دهد. بنابراین حفاظت مداوم از دخالت های انسانی و مدیریت علمی این گونه نادر در رویش گاه ها یش می تواند راه حلی مناسب برای حفظ و پایداری این جنگل ها باشد. تشکر و قدردانی کمال سپاس گزاری را از دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان به سبب فراهم آوردن امکانات و شرایط برای انجام این تحقیق به عمل می آورند. همچنین تشکر ویژه از آقایان خداداد ذوالفقاری، مهندس سید حسین حسینی و مهندس فردین حاجب به سبب کمک بی دریغ آن ها در انجام این پایان نامه تشکر ویژه می شود. Reference Rostamikia, Y. & Zobeiri, M. 2013. Study on The Structure of Juniperus excels Beib. Stand in Khakhal Protected Forests. Journal of Wood & Forest Science and Technology, 19(4), pp. 151-162 (In Persian) .Marvie Mohajer, M.R. 2005. Silviculture. University of Tehran Press. 387p. (In Persian) Pastorella, F., & Paletto, A. 2013. Stand structure indices as tools to support forest management: an application in Trentino forests (Italy). Journal of Forest Science, 59(4), pp. 159-168. Kalia, R. K., Rai, M. K., Sharma, R., & Bhatt, R. K. 2014. Understanding Tecomella ndulate: an endangered pharmaceutically important timber species of hot arid regions. Genetic Resources and Crop Evolution, 61(7), pp. 1397-1421. Mahmoodi, A, Soheili, I, Farokh-Nejad, I., 2013. Ecological characteristics of the Tecomella ndulate tree Case study (DARAB), Journal of Biodiversity and Ecological Sciences, 3, pp. 41-47. Aslam, M., Singh, R., Negi, PS., Bhakuni, DS., Das, SC. 2006. Enhanced in vitro regeneration from cotyledonary node explants of Tecomella ndulate (Smith) Seem. Proceedings of the National Academy of Sciences, India Section B: Biological Sciences, 76, pp. 281285. Rokde, SN. 2001. Grazing ndulate of ndulat goats in marwar tract of semi-arid Rajasthan. Indian Journal Small Rumin, 7, pp. 7274. Aggarwal, R.K., Gupta, J.P., Saxena, S.K. and Muthana, K.D. 1976. Studies on soil ndula-chemical and ecological changes under twelve years old five desert tree species of western Rajasthan. Indian Forester, 102(12), pp. 863-872. Rao, A.V., Kiran, B., Lahiri, A.N. & Bala, K. 1986. Influence of trees on microorganisms of arid soil and its fertility. Indian for, The Indian Forester (Founded In 1878) Apioneer Mothly Journal In Forestry Research An Education, 115, pp. 680-683. Mathur, N., Singh, J., Bohra, S., Bohra, A., Mehboob, V. M., Vyas, A., 2010. Phytoremediation potential of some multipurpose tree species of Indian Thar Desert in oil contaminated soil. Advances in Environmental Biology, 4, pp. 131137. Shankarnarayan, K.A., & Nanda, P.C., 1963. Cytotaxonomy of Tecomella ndulate Seem. Agroforestry in the arid zones of India, 1, pp. 174-75. Singh, G. 2009. Comparative productivity of Prosopiscineraria and Tecomella ndulate based agroforestry systems in degraded lands of Indian Desert. Journal of Forest Research, 20, pp. 144−150. Phondani, P.C., Bhatt, A., Elsarrag, E., & Horr, Y.A. 2015. Ethnobotanical magnitude towards sustainable utilization of wild foliage in Arabian Desert. Journal of Traditional and Complementary Medicine. 2, pp. 1-10. Hosseini, S.H., Fakhry, F. & Kazeroni, H. 2000. Investigation of Ecological Characteristics of (Tecomella undulata) and its Economical Value in Bushehr Province. Agricultural Research and Education Organization, 73 p. (In Persian) Haidari, M., Namiranian, M., Gahramani, L., Zobeiri, M., & Shabanian, N. 2013. Study of vertical and horizontal forest structure in Northern Zagros Forest (Case study: West of Iran, Oak forest). European Journal of Experimental Biology, 3(1), pp. 268-278. Zabiholahi, S, Haidari, M., 2013. Study of forest structure in pruned (Galazani) and undisturbed stand In the Northern Zagros forest (Case study: Baneh, Kurdistan province), Advances in Environmental Biology, 7(10), pp. 3163-3169. Jimenez-Perez, J., Aguirre-Calderon, O.A. and Kramer, H. 2006. Tree crown structure in a mixed coniferous forest in Mexico. Conference on International Agricultural Research for Development, University of Bonn, pp. 1-7. Balster, R. 2014. Structural and demographic analysis of a multilayered forest in southern Sweden. pp. 1-63. Etigale, E. B., Olajide, O. & Udo, E.S. 2014. Stand Structure, Density And Yield Of Tree Community In Ukpon River Forest Reserve, Cross River State, Nigeria, Nature and Science, 12(11), pp. 1-8. Paudel S.K., Simard S.W., Nitschke C.R., Innes J.L. 2015. Climate Variation and Disturbance Regime Affect Stand Composition and Structure of the Boreal Forests in Southwest Yukon of Canada. Open Journal of Forestry, 5, pp. 337-352. Pach, M., & Podlaski, R. 2015. Tree diameter structural diversity in Central European forests with Abies alba and Fagus sylvatica: managed versus unmanaged forest stands. Ecological Research, 30(2), pp. 367-384. Department of Meteorology of Bushehr Province. Zobeiri, M. 1994. Forest inventory (tree and forest). First edition, University of Tehran publication. Tehran, Iran, 400 p. (In Persian) Keyes, C. R. & Teraoka, E.K. 2014. Structure and Composition of Old-Growth and Unmanaged Second-Growth Riparian Forests at Redwood National Park, USA. Forests, 5(2), pp. 256-268. McElhinny, C. 2005. Quantifying stand structural complexity in woodland and dry sclerophyll forest, South-Eastern Australia. Ph.D thesis, (Australian National University). Carvalho, J. P. 2011. Composition and structure of natural mixed-oak stands in northern and central Portugal. Forest Ecology and Management, 262 (10), pp. 1928-1937. Coroi, M., Skeffingto, M.S., Giller, P., Smith, C., Gormally, M. and O’Donovan, G. 2004. Vegetation diversity and stand structure in streamside forests in the south of Ireland. Forest Ecology and Management, 202, pp. 39-57. Dewalt, S. J., Maliakal, S. K. and Denslow, J. S. 2003. Changes in vegetation structure and composition along a tropical forest chronosequence: implications for wildlife. Forest Ecology and Management, 182, pp. 139151. Savadogo, P., Tigabu, M., Sawadogo, L. and Odén, C. 2007. Woody species composition, structure and diversity of vegetation patches of a Sudanian savanna in Burkina Faso. Bois Et Forets Des Tropiques, 294 (4), pp. 5-20. Commarmot, B., Bachofen, H., Bundziak, Y., Bürgi, A., Ramp, B., Shparyk, Y., Sukhariuk, D., Viter, R. and Zingg, A. 2005. Structures of virgin and managed beech forests in Uholka (Ukraine) and Sihlwald (Switzerland): a comparative study. Forest Snow and Landscape Research, 79 (1/2), pp. 4556. Youngblood, A., Metlen, K.L., and Coe, K., 2006. Changes in stand structure and composition after restoration treatments in low elevation dry forests of northeastern Oregon, Forest Ecology and Management 234, pp. 143163. Scott, E. 2005. Moddeling wind throw risk in coastal variable retention using tree, neighbourhood, and stand attributes. The University of British Columbia, the faculty of graduate studies the faculty of forestry department of forest sciences, 98p. Zumaravi, A., Hann, D.W. 1989. Equation for predicting the height tocrown base of six tree species in the centeral western Willamette Valley of Oregan, forest research laboratory. (Oregan State University). Cienciala. E., J. Apltauer, Z. Exnerová, F. Tatarinov, 2008. Biomass functions applicable to oak trees grown in Central-European forestry, Journal of Forest Science, 54 (3), pp. 109120. Alijanpour, A. 2013. Effect of physiographic factors on qualitative and quantitative characteristics of Cornus mas L. natural stands in Arasbaran forests, Iran. Journal of forestry research, 24 (1), pp. 69-74. Winn, M.F., 2007. Urban tree crown health assessment system: a tool for communities and citizen foresters, USDA Forest service, Southern Research Station Sang-Mook Lee, Bradley Department of Electrical Engineering, Virginia Tech Philip A. Araman, USDA Forest Service, Southern Research Station, pp.180183. Schoenholtz, S. H., Van Miegroet, H., & Burger, J. A. 2000. A review of chemical and physical properties as indicators of forest soil quality: challenges and opportunities. Forest ecology and management, 138 (1), pp. 335-356. Caspersen, J. P., Vanderwel, M. C., Cole, W. G., & Purves, D. W. 2011. How stand productivity results from size-and competition-dependent growth and mortality. PloS one, 6(12), pp. e28660. Pugnaire, F.I., Haase, P., Puigdef bregas, J., Cueto, M., Clark, S.C. & Incoll, L.D. 1996. Facilitation and succession under the canopy of a leguminous shrub, Retama sphaerocarpa, in a semi-arid environment in south-east Spain. Oikos 76: 455-464. Fattahi, M. 1994. Study on Zagros oak forests and the most important their destruction causes. Institute. (In Persian) of Forests and Rangelands Research press, Sanandaj, IranPeterson, C.J. & Pickett, S.T.A. 1995 .Forest reorganizationA case study in an old-growth forest catastrophic blowdown. Ecology, 76, pp. 763774. Brassard B.W., Chen H.Y.H. 2006. Stand Structural Dynamics of North American Boreal Forests. ritical Reviews in Plant Sciences, 25, pp. 115137. Gao T., Hedblom M., Emilsson T., Nielsen A.B. 2014. The role of forest stand structure as biodiversity indicator. Forest Ecology and Management, 330, pp. 8293. Fallahchai, M. M., Ozel, H. B., & Payam, H. 2013. The Comparison of The Natural Stands Quantitative Characteristics in Managed and Non-Managed Areas in Caspian Sea Coastal Forests. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 15(1), pp. 1-10. Jandl, R., Lindner, M., Vesterdal, L., Bauwens, B., Baritz, R., Hagedorn, F., Johnson, D.W., Minkkinen, K., Byrne, K.A. 2007. How strongly can forest management influence soil carbon sequestration? Geoderma, 137, pp. 253268. Nowak, D.J., Crane, D.E., Stevens, J.C., Hoehn, R.E., Walton, J.T., Bond, J. 2008. A Ground-Based Method of Assessing Urban Forest Structure and Ecosystem Services. Arboriculture & Urban Forestry, 34(6), pp. 347358. Horner, G.J., Baker, P.J., Nally, R.M., Cunningham, S.C., Thomson, J.R., Hamilton, F. 2010. Forest structure, habitat and carbon benefits from thinning floodplain forests: Managing early stand density makes a difference. Forest Ecology and Management, 259 (3), pp. 286293. Mahdiani, A. R., Heydari, H., Rahmani, R. & Azadfar, D. 2012. Structure of Oak (Quercus macranthera) Forest Stands in the Golestan Province, 19(2), pp. 23-42 (In Persian) Nouri, Z., Zobeiri, M., Feghhi, J. & Marvie Mohadjer, M.R. 2013. An Investigation on the Forest Structure and Trees Spatial Pattern in Fagus orientalis stands of Hyrcanian Forests of Iran (Case Study: Gorazbon District of Kheyrud Forest). Iranian Journal of Natural Recources, 66(1), pp. 113-125. (In Persian) Rezanejad, F. 2015. Flower biology in Tecomella undulate (Roxb.) Seem. (Bignoniaceae). Iranian journal of biology, 27(4), pp. 647-660. (In Persian) Pourhashemi, M., Zandebasiri, M. & Panahi, P. 2015. Structural characteristics of oak coppice stands of Marivan Forests. Iranian journal of biology, 27(5), pp 766-776. (In Persian) R. Basiri, R., Riazi, A., Taleshi, H. & Pourrezaei, J. 2014. The structure and composition of riparian forests of Maroon River, Behbahan. 22(2), pp. 307-321. (In Persian) Amiri, M., Dargahi, D., Azadfar, D., & Habashi, H. 2009. Comparison Structure of the natural and managed Oak (Quercus castaneifolia) Stand (shelter wood system) in Forest of Loveh, Gorgan. Journal of Agriculture Science and Natural Resources, 15(6), pp. 54-63. (In Persian) Valipour, A., Namiranian, M., Ghazanfari, H., Heshmatol Vaezin, S. M., Lexer, M. J. & Plieninger, T. 2013. Relationships between forest structure and tree's dimensions with physiographical factors in Armardeh forests (Northern Zagros).Iranian journal of Forest and Poplar research, 21(1), pp 30-47. (In Persian) Danehkar, A., Mahmoudi, B., Taghizadeh, A. & Kamrani, E. 2010. Investigation of Mangrove communities’ structure in Sirik area of Hormozgan province, Iran. 62(4), pp 359-369. (In Persian) M. Talebi, M.., Sagheb-Talebi, Kh. & Jahanbazi, H. 2006. Site demands and some quantitative and qualitative characteristics of Persian Oak (Quercus brantii Lindl.) in Chaharmahal & Bakhtiari Province (western Iran). 14(10), pp 67-71. (In Persian) 1- دانشجوی کارشناسی ارشد گروه جنگل داری، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان. 2- استادیار گروه جنگل داری، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان* (مسوول مکاتبات). 3- دانشیار گروه جنگل داری، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان. 4- دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. 1- MSc Forestry, Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Behbahan Khatam Al-Anbia University of Technology, Iran. 2- Assistant Professor, Department of forestry, Faculty of Natural Resources and Environment, Behbahan Khatam Al-Anbia University of Technology, Iran.*(Corresponding Author) 3- Associate professor, Department of Forestry, Faculty of Natural Resources and the Environment, Behbahan Khatam Al-Anbia University of Technology, Iran. 4- Ph.D. of Forestry, Dept. of Forestry, Faculty of Natural Resources Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University-Iran. 1- light crown length 2- Crown length 3- Crown ratio 4- Crown depth 5- Light crown percentage 6- Crown thickness index 7- Crown spread ratio 8- Crown projection area 9- Crown size 10- Height to crown base 11- Crown width 12- Crown height 13- Crown diameter 14- Bole ratio تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

3 - "چشم انداز ماهیت و عملکرد شیطان عدالت سنج در رمان مرشد و مارگاریتای میخائیل بولگاکوف"
سیده مریم سرمدی حمید بخشنده

10.30495/clq.2023.1968015.2471

مسئلۀ شیطان موضوعی است که فارغ از گفتگوها و بحثهای الهیاتی ذهن انسان را به خود درگیر می‌کند. در این مقاله کوشش بر این است که مسئله در دو ساحت الهیات ارتدوکس مسیحی و ادبیات داستانی مورد بررسی قرار گیرد. رمان که خود رکنی از ادبیات است به‌عنوان بخشی از مطالعۀ میان‌رشته‌ای أکثر

مسئلۀ شیطان موضوعی است که فارغ از گفتگوها و بحثهای الهیاتی ذهن انسان را به خود درگیر می‌کند. در این مقاله کوشش بر این است که مسئله در دو ساحت الهیات ارتدوکس مسیحی و ادبیات داستانی مورد بررسی قرار گیرد. رمان که خود رکنی از ادبیات است به‌عنوان بخشی از مطالعۀ میان‌رشته‌ای در این مقاله انتخاب شده‌است که بستر طرح مضمون شیطان ‌است. وقایع رمان مرشد و مارگاریتا نوشتۀ میخائیل بولگاکوف در سدۀ بیستم اتفاق می‌افتد. تمرکز مقاله بر روی مضمون شیطان ماهیت، عملکرد، ارتباط آن با گناه و مرگ، ارتباط آن با انسان و مسیح بوده‌است بنابراین موارد فوق به‌صورت تطبیقی در دو حوزۀ الهیات ارتدوکس و رمان مرشد و مارگاریتا نیز واکاوی شده‌است. شیطان در هر دو حوزه مغلوب مسیح شده‌است. شیطان ماهیت حقیقی داشته و نسبت به انسان مشکوک است. اسامی متنوعی با خویشکاری‌های گوناگونی دارد وبا اینکه قدرتش مطلق نیست درپیِ همپایگی با خداوند است. اما تفاوت‌هایی نیز در این دو حوزه دیده شد ازجمله اینکه در رمان شیطان متمرد و در جستجوی برابری با خداوند نیست و به نوعی ماهیت و کنش شیطان از یک منطق دوگانه تبعیت می‌کند که ماهیت و رفتارش خودبخود خنثی است و این دوگانگیِ خوب و بد دربرابر رفتار مثبت یا منفی انسان دقیقاً برجسته می‌شود به‌گونه‌ای که می‌توان گفت در همۀ مواضع، شیطان (ولند) ظاهر کنندۀ عدالت است که شایستگی یا ناشایستگی انسان‌ها را بی عذر و بهانه می‌سنجد و جزا می‌دهد دربرابر مسیح(یشوعا) که گناه‌کار و قدیس را با عشق مطلق خود یکسان می‌بخشد و در خود فرامی‌گیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

4 - دانته و تأثیرپذیرى او از منابع شرقى
اسماعیل آذر

روزى که دانته نام کمدى را بر اثر خود نهاد، معنى آن با آنچه امروز به کار م ىرود، متفاوتبود. سیصد سال بعد، خود ایتالیایى ها به منظور قدرت بخشیدن و پیونددادن با ماوراءالطبیعه، نام الهى را بر آن افزودند. دانته تدوین کتاب را از سال 1307 م. آغاز کرد.اثر دانته سه بخش یا سه مج أکثر

روزى که دانته نام کمدى را بر اثر خود نهاد، معنى آن با آنچه امروز به کار م ىرود، متفاوتبود. سیصد سال بعد، خود ایتالیایى ها به منظور قدرت بخشیدن و پیونددادن با ماوراءالطبیعه، نام الهى را بر آن افزودند. دانته تدوین کتاب را از سال 1307 م. آغاز کرد.اثر دانته سه بخش یا سه مجلد دارد: اول بخش دوزخ، دوم برزخ )یا به عبارت دیگر،محلّ پاک شدن از گناهان( و قسمت سوم بهشت. مجموعة اثر او را یکصد سرود تشکیلمی دهد. هر سرود داراى بندهایى با سه مصراع است که به تفاوت از صد و ده تا صد وشصت مصراع را شامل می شود.هر بخش داراى ده طبقه است: طبقات نه گانة جهنم و یک طبقة مقدماتى آن؛ طبقاتهفت گانة برزخ به همراه جزیرة برزخ، طبقة مقدماتى آن و بهشت زمینى؛ طبقات نه گانةبهشت و قسمت عرش اعلا. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

5 - شعر و منشأی آن در ادبیات جهان
محمّد فرهمند

برای شناخت کیفیّت حالات نفسانی شاعر و فضای ذهن و خیال او، بحث دربارة منشأی پیدایش شعر، نکتة جالب و قابل اهمیّتی است. اعتقاد به این نکته که هر هنری، آبشخور و محلّ تغذیة خاصّ خود را داشته، از اندیشه&zwnj;های بنیادین در حوزة مباحث هنری در غرب و شرق بوده است. تحلیل مضامین آ أکثر

برای شناخت کیفیّت حالات نفسانی شاعر و فضای ذهن و خیال او، بحث دربارة منشأی پیدایش شعر، نکتة جالب و قابل اهمیّتی است. اعتقاد به این نکته که هر هنری، آبشخور و محلّ تغذیة خاصّ خود را داشته، از اندیشه&zwnj;های بنیادین در حوزة مباحث هنری در غرب و شرق بوده است. تحلیل مضامین آفرینش&zwnj;های هنری در ساختار فکری شاعران و ارتباط&zwnj;دادن آن با دنیای بیرون، درگرو شناخت فضایی است که شاعر در آن فضا تحت تأثیر عوامل مختلف به دریافتی می&zwnj;رسد که پیکرة هنری اثر خود را مفصل&zwnj;بندی می&zwnj;کند. در مقاله حاضر، مسئلة الهام و جایگاه آن در خلاقیّت هنری، که در ادبیات جهان با عناوین مختلف نبوغ، ذوق و جذبه، الهة شعر، جنّ و شیطان، تابعه، همزاد و... از آنها یاد شده بررسی شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

6 - پژوهشی تطبیقی در باب جادو در ادبیات و قرآن کریم
مهدی ممتحن

انسان اولیه در برابر طبیعت به نخستین چیزی که توجه داشته خود او بوده و آن‌چنان مفتون این راز بزرگ شده که بی‌اختیار به جادو و افسون پناه برده است. این موجود ظریف، سخت و آسیب‌پذیر در روی زمین خشن و پر حادثه و در میان حیوانات درنده و حوادث بنیانکن طبیعی با انگیزه نیروی جنسی أکثر

انسان اولیه در برابر طبیعت به نخستین چیزی که توجه داشته خود او بوده و آن‌چنان مفتون این راز بزرگ شده که بی‌اختیار به جادو و افسون پناه برده است. این موجود ظریف، سخت و آسیب‌پذیر در روی زمین خشن و پر حادثه و در میان حیوانات درنده و حوادث بنیانکن طبیعی با انگیزه نیروی جنسی و هوش و تفکر خود توانسته بقای نسل شکننده خود را تأمین کند. غریزه پنهان ترس از آینده، نزد عموم بشر در جوامع ابتدائی و جوامع پیشرفته یکسان است که از جهل درون سرچشمه می‌گیرد و یا از دانسته‌های محدود الهام گرفته و می‌توان آن را مهم‌ترین عامل پناه‌بردن به جادو دانست. در این مقاله به ریشه‌یابی و بیان کیفیت جادو از دید ملل گوناگون می‌پردازیم. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

7 - بررسی حقگرایی و عوامل مؤثر بر آن در قرآن
محسن احتشامینیا حسین قلیجبیگی

در طول تاریخ همواره افراد در مواجهه با حق به دو دسته تقسیم شده اند؛ عده ای آن را پذیرفته وعده ای آن را انکار و رد می کردند. براساس آیات و روایات معصومین(علیهم السلام)، زمینه ها وعوامل گوناگونی وجود دارد که هرکدام می تواند در پذیرش حق و یا انک ار آن تأثیرگذار باشد .برای أکثر

در طول تاریخ همواره افراد در مواجهه با حق به دو دسته تقسیم شده اند؛ عده ای آن را پذیرفته وعده ای آن را انکار و رد می کردند. براساس آیات و روایات معصومین(علیهم السلام)، زمینه ها وعوامل گوناگونی وجود دارد که هرکدام می تواند در پذیرش حق و یا انک ار آن تأثیرگذار باشد .برای بررسی دقیق تر و روشن ترشدن موضوع این زمینه ها و عوامل را به دو نوع درونی و بیرونینسبت به وجود انسان تقسیم شده، که در این مقاله عوامل بیرونی تأثیرگذار در پذیرش و انکارحق بررسی می شود. این عوامل گوناگون اند ولی در نهایت اگر انسان فطرت خود را سالم نگهدارد، و حجابی برای عقل خویش ایجاد نکند پذیرای حق است، ولی اگر به هر دلیلی از عقلسالم و فطرت الهی فاصله بگیرد، به همان اندازه از حق دور شده و زمینه را برای انکار حق آمادهساخته است. در این مقاله به بررسی این عوامل می پردازیم. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

8 - ابلیس تنزیلی در نگاه تأویلی
رمضانعلی تقی زاده چاری فاطمه جعفری کمانگر

موضوع ابلیس و نقش آن در دستگاه آفرینش، از جمله موضوعات مهم دینی و قرآنی است که در متون عرفانی فارسی نیز انعکاس وسیع دارد. اما نکته مهم در این امر، تعارض به ظاهر آشکاری است که در این دو نگاه متفاوت به ابلیس به چشم می‌خورد؛ در حالی که در وحی تنزیلی- قرآنی از ابلیس به عنوا أکثر

موضوع ابلیس و نقش آن در دستگاه آفرینش، از جمله موضوعات مهم دینی و قرآنی است که در متون عرفانی فارسی نیز انعکاس وسیع دارد. اما نکته مهم در این امر، تعارض به ظاهر آشکاری است که در این دو نگاه متفاوت به ابلیس به چشم می‌خورد؛ در حالی که در وحی تنزیلی- قرآنی از ابلیس به عنوان موجودی مطرود و رانده شده از رحمت خدا یاد می‌شود؛ در نگاه تأویلی- عرفانی وی مورد تقدیس برخی از بزرگان قرار می‌گیرد و به شدت از او و عملکردش دفاع می‌شود و حتی اسوه توحید نامیده می‌شود. مقاله حاضر به روش کتابخانه‌ای نگاشته شده است و با تبیین مبانی اندیشه تنزیلی- قرآنی و تأویلی- عرفانی درباره‌ ابلیس به فلسفه آفرینش ابلیس بر اساس این دو دیدگاه پرداخته است. پژوهش حاضر دلیل آفرینش ابلیس را از دیدگاه تنزیلی و قرآنی، مواردی چون خلقت ابلیس به منزله بازتاب صفات جلالیه‌ خداوند، لزوم وجود شر در عالم و عاملی برای تکامل آن، وسیله‌ای برای محک و آزمایش انسان و عامل بروز عقل و اراده و اختیار دانسته است. اما از نگاه تأویلی عرفانی، دلایل آفرینش ابلیس را مطابق اندیشه‌ها‌ی عرفا و گنوسیست های مسلمان، مواردی مانند تبیین درست از حقیقت توحید، تفسیر واقعی از فلسفه آفرینش و جهان خلقت و بیان حقیقت عشق عارفانه دانسته است و در نهایت به این نتیجه دست یافته که علی‌رغم دو نگاه متفاوت، وجود ابلیس جز خیر برای دستگاه بشریت نیست. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

9 - تفاوت یا همسانی شیطان و ابلیس
مهدی ممتحن زینب ترابی

شیطان فرینبنده آدم و حوا، بزرگترین مانع بشریت برای رسیدن به کمال ، وموجودی است که در همه قرون و اعصار از بدو آفرینش آدم ابوالبشر تا قیام قیامتدر پی اغوا و اغفال نوع بشر بوده؛ و به عزت الهی سوگند یاد کرده که انسانها راگمراه کند. اصل واژه شیطان مفاهیم گستردهای را در بر دا أکثر

شیطان فرینبنده آدم و حوا، بزرگترین مانع بشریت برای رسیدن به کمال ، وموجودی است که در همه قرون و اعصار از بدو آفرینش آدم ابوالبشر تا قیام قیامتدر پی اغوا و اغفال نوع بشر بوده؛ و به عزت الهی سوگند یاد کرده که انسانها راگمراه کند. اصل واژه شیطان مفاهیم گستردهای را در بر دارد و هر موجود موذی ،سرکش و طغیانگر را شامل میشود، اما در متون متفاوت از این موجود با تعابیرکاربرد بیشتری داشته است . ابلیس مختلفی یاد شده که از از آن میان واژهموضوعی که در این جستار بدان پرداخته خواهد شد، بررسی معناشناختی این دوواژه، و نیز تبیین یکسانبودن یا متفاوتبودن دو واژه شیطان و ابلیس از منظرآیات و روایات است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

10 - تحلیل و تفسیر تصویرگری و رمزپردازی دوزخ از اسطوره تا عرفان
لیلا امینی لاری فرح نیازکار

تصویرگری و رمزپردازی، ابزارهایی است که زبان اسطوره همچنین زبان نمادین عرفان برای بیان آموزه های بنیادین خویش برمی گزینند؛ مفهوم دوزخ نیز یکی از موضوع های جهان شمولی است که اسطوره و عرفان به آن پرداخته اند. تصاویر هولناکی که از این مکان اهریمنی و ظلمانی در اساطیر ارائه أکثر

تصویرگری و رمزپردازی، ابزارهایی است که زبان اسطوره همچنین زبان نمادین عرفان برای بیان آموزه های بنیادین خویش برمی گزینند؛ مفهوم دوزخ نیز یکی از موضوع های جهان شمولی است که اسطوره و عرفان به آن پرداخته اند. تصاویر هولناکی که از این مکان اهریمنی و ظلمانی در اساطیر ارائه شده، بیانگر عمق اندیشه و جهان نگری انسان در اعصار کهن بوده، نمایانگر نیازهای عمیق دینی و اخلاقی بشر است. دوزخ، این وادی آتشین و جایگاه ابدی دگردیسی های هراسناک روان، در اغلب متون با کلماتی مربوط به ماده توصیف شده است. آتش دوزخ، بدکاران را کیفر می دهد و از بعدی دیگر، گذرگاهی است برای عروج نفس و نفس در سیر تکاملی اش با گذری نمادین از دوزخ آتشین، به کمال می رسد. همچنین از دیدگاه عرفانی معنی تمثیلی دوزخ اشاره ای است به مراتب بعد و غفلت از تجلیات حق و محجوب بودن به حجاب های نفسانی. اگر آتش دوزخ درونی خاموش شود در آرامشی بهشت گون مسیر کمال درنوردیده می شود. نگاهی بر سیر بینش انسان به مفهوم دوزخ و آموزه هایش، از جهان اسطوره تا عرصۀ عرفان، سبب گستردگی دید و درک عمیق تر ابعاد مختلف ماجرا می شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

11 - بررسی معنای ادبی و عرفانی مدخل «الخُطْوه»
فاطمه عسکری حسن عبداللهی

معنای کاربردی مدخل «الخُطوه»، و «خُطُوات الشیطان»، از جمله واژگان و تعابیر قرآنی و روایی است که تاکنون نظریّات مختلفی در بیان مفهوم تفسیری آن در بسیاری از روایات و تفاسیر معتبر ارائه شده است، به دلیل وجود پاره‌ای از آشفتگی در میان نظریات گوناگون پیرامون آن و اختلاف در آ أکثر

معنای کاربردی مدخل «الخُطوه»، و «خُطُوات الشیطان»، از جمله واژگان و تعابیر قرآنی و روایی است که تاکنون نظریّات مختلفی در بیان مفهوم تفسیری آن در بسیاری از روایات و تفاسیر معتبر ارائه شده است، به دلیل وجود پاره‌ای از آشفتگی در میان نظریات گوناگون پیرامون آن و اختلاف در آن‌ها، بررسی و تأمّل درباره معنای لغوی و مفهومی این مدخل حائز اهمّیّت است، به ویژه آنکه معنای اصطلاحی و مفهومی آن در زمینه ادبیات عرفانی نیز از جایگاه مهم و ارزنده‌ای برخوردار است. در این پژوهش تلاش شده است تا از منظر ادبیات عرفانی به بررسی و تحقیق در دورترین معنای لغوی افاده شده از مدخل «خطوه» پرداخته، و جایگاه آن را در زمینه ادبیات عرفانی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد، لذا دو محور اساسی این پژوهش، عبارتند از: - بررسی معنای لغوی و اصطلاحی مدخل «خطوه».- پردازش تحلیلی موضوع در پرتو ادبیّات اسلامی و عرفانی تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

12 - مناظره با ابلیس در ادب عرفانی
علی اکبر افراسیاب پور فرشته سعدی فریبا میربلوک بزرگی

ابلیس در متون نظم و نثر فارسی هم مطرح گردیده است و گفتگو یا مناظره با ابلیس به گونه‌ای اختصاصی در ادبیات عرفانی قابل شناسایی است. عارفان با الگو گرفتن از قرآن کریم و دیگر کتاب‌های آسمانی، در قالب حکایات و مجادله‌هایی که بین ابلیس و پیامبران و یا عارفان ترسیم نموده‌اند ک أکثر

ابلیس در متون نظم و نثر فارسی هم مطرح گردیده است و گفتگو یا مناظره با ابلیس به گونه‌ای اختصاصی در ادبیات عرفانی قابل شناسایی است. عارفان با الگو گرفتن از قرآن کریم و دیگر کتاب‌های آسمانی، در قالب حکایات و مجادله‌هایی که بین ابلیس و پیامبران و یا عارفان ترسیم نموده‌اند که در ضمن آن به پرسش و اشکال‌هاییعقیدتی هم پاسخ داده‌اندجنبۀبرجسته‌ای از ادبیات تعلیمی را به نمایش گذاشته‌اند و ابلیس در اغلب مناظرات تلاش دارد که عمل خود را توجیه کند و خود را عاشق راستین معرفی نماید. برخی ابلیس را مظهر اخلاق ناپسندی چون تکبر و غرور و تند خویی و نمادی برای قهر الهی دانسته‌اند، از طرفی چون خداوند را احسن الخالقین می‌دانسته‌اند که همه چیز را حکیمانه و خیرخواهانه آفریده است، برای خلقت ابلیس هم حکمت‌هایی سودمند جستجو نموده‌اند که ناآشنایان گمان کرده‌اند از ابلیس دفاع شده است، چنانکه او را کارگزار الهی برای آزمایش انسان‌ها خوانده‌اند. در اینجا مناظره با ابلیس در پنج شیوۀ مناظره با خداوند، انبیا، عرفا، باخود و افراد ناشناس بررسی گردیده است و نمونه‌های آن از ادبیات عرفانی استخراج شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

13 - گوناگونی آراء دربارة ابلیس در میان مفسران و عرفای اسلامی
سید نادر محمدزاده سیده زهرا حسینس

شیطان (متمرد و گمراه کننده انسان) در ادیان ابراهیمی از موضوعات مهم و بحث‌انگیز در میان فلاسفه، متکلمان و عرفا است. در میان مفسران در مورد ابلیس و شیطان سه دیدگاه مطرح است: الف) از جن بوده است؛ ب) از فرشتگان بود و سپس از جنیان شد؛ ج) از فرشتگانبود. طرفداران هر کدام از أکثر

شیطان (متمرد و گمراه کننده انسان) در ادیان ابراهیمی از موضوعات مهم و بحث‌انگیز در میان فلاسفه، متکلمان و عرفا است. در میان مفسران در مورد ابلیس و شیطان سه دیدگاه مطرح است: الف) از جن بوده است؛ ب) از فرشتگان بود و سپس از جنیان شد؛ ج) از فرشتگانبود. طرفداران هر کدام از دیدگاه‌ها برای اثبات نظر خود به آیات و روایات زیادی متوسل شده‌اند؛ اما در نظری دقیق،ابلیس از جن بود و به دلیل عبادت فراوان در جایگاه ملائکه قرار داشت. در نظر عرفا نیز دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. بیشتر عرفا ابلیس را مظهر بدی و اغوا کنندة انسان دانسته‌اند؛ اما برخی مثل حلاج، عین القضات همدانی، احمد غزالی و... به دفاع از ابلیس پرداخته‌اند و او را عاشق خالص خدا و موحد حقیقی دانسته‌اند. در دیدگاه مکتب وحدت وجودی، ابلیس، شیاطین و بدان مظهر صفات جلالی خداونداند و از ارادة خدا خارج نیستند. این مقاله به صورت توصیفی و تحلیلی تدوین یافته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

14 - تأثیر وسوسه های شیطان در بدتربیتی انسان از منظر قرآن
فرهاد ادریسی رقیه احمدی آچاچلو

چکیدهاست. ابلیس اسم خاص همان شیطانی است که اغواگر حضرت شیطان معادل پارسى ابلیس از او تعبیر می کند شیطان و گاهی با عنوان ابلیس آدم بود و خدای تعالی در قرآن گاهی با عنوانو اذقلنا للملائکةِ اسجدوا لادم فسجدوا : (آیاتی که در آن ها از او با عنوان ابلیس یادکرده است: م أکثر

چکیدهاست. ابلیس اسم خاص همان شیطانی است که اغواگر حضرت شیطان معادل پارسى ابلیس از او تعبیر می کند شیطان و گاهی با عنوان ابلیس آدم بود و خدای تعالی در قرآن گاهی با عنوانو اذقلنا للملائکةِ اسجدوا لادم فسجدوا : (آیاتی که در آن ها از او با عنوان ابلیس یادکرده است: مانندالاّ ابلیس ابی و استکبر و کان من الکافرین) (بقره: 34 ) و نیز ر. ک: حجر: 31 و 32 / اسرا: 61 / کهف: 50یا بنی آدم : / طه: 116 / ص: 74 و 75 .در بعضی موارد نیز با عنوان شیطان از او نام می برد: ماننداعراف: 27 ) و نیز ر.ک :بقره: 26 / طه: 120 . ضمنا از ) . لایفتننّکم الشیطان کما اخرج ابویکم من الجنّة65 اسراء - جمله آیاتی که به خوبی دلالت می کنند بر این که این شیطان همان ابلیس است آیات 61می باشند .برخی از دامهای شیطان که در قرآن بیان شده است بدین شرح می باشد:الشیطان : 1. وعده فقر؛ انسان را از انفاق و ادای زکات و خمس بازداشتن تا مبتلا به فقر نشود( بقره: 268 ) یعدکم الفقر(و یأمرکم بالفحشاء ... 2. امر به فحشاءنور: 21 3. امر به منکر؛ فانه یأمر بالفحشاء و المنکر4. ایجاد دشمنی بین مسلمانان از طریق شرب خمر و قماربازی: انّما یرید الشیطان ان یوقعمائده: 91 بینکم العداوة و البغضاء فی الخمر و المیسرو اما ینسینک الشیطان بعد الذکری فلا تعقد بعد الذکری مع : 6. بازداشتن انسان از یاد خدامجادله: 19 استحوذ علیهم الشیطان فانسیهم ذکراللّه ؛( انعام: 68 ) القومالظالمینواژه های کلیدی: تأثیر شیطان – رفتارهای فردی و اجتماعی – بدتربیتی – ابلیس تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

15 - دیوها و پریان در شعر سنایی
مهناز بازگیر

سنایی شاعر بزرگ ادبیات فارسی است وجایگاه ممتازی در میان گویندگان این مرزو بوم داردکه به واسطه عرفان وحکمت شهره است. عرفان وحکمت درشعر وی از بسامد بالایی برخوردار است ویکی ازمضمون های اصلی شعر اوست که نشان از سیر وسلوک وآگاهی گسترده وی از فرهنگ ایران دارد .سنایی این حکمت أکثر

سنایی شاعر بزرگ ادبیات فارسی است وجایگاه ممتازی در میان گویندگان این مرزو بوم داردکه به واسطه عرفان وحکمت شهره است. عرفان وحکمت درشعر وی از بسامد بالایی برخوردار است ویکی ازمضمون های اصلی شعر اوست که نشان از سیر وسلوک وآگاهی گسترده وی از فرهنگ ایران دارد .سنایی این حکمت و عرفان را گاه با رمز می آمیزد وبه موجوداتی چون دیو وپری اشاره می کند که یکی دیگر از ویژگی‌های شعر اوست ،وی با بهره‌برداری از عناصر اسطوره‌ای و رمزی دریافته‌های شهودی را بیان می‌کند و از آنها به عنوان ابزار انتقال معانی بهره می‌گیرد. از میان آن عناصر به انواع دیوها و پریان اشاره می‌شود، تطور ایماژهای آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد الفاظ و تصاویر بیان شده که برای رسیدن به دنیای خاص سنایی است با مختصه‌های اساطیری و رمزی تطبیق داد می‌شود و با بیان شباهتها، حکمتها و ظرایف و نکته‌های عرفانی رمزی وارسی می‌گردد.شواهد شعری به رشته تحریر درمی آید وضمن تحلیل ومقایسه به متون کهن نیز اشاره می شود تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

16 - بررسی تاریخی سجده ملائکه
سیدحاتم مهدوی نور

یکی از مواردی که در قرآن ذکر شده است داستان خلقت آدم‌علیه‌اسلام و سجدهٔ ملائکه بر او و تمرد شیطان از این سجده است. این امر معرکهٔ آرای مفسران شده است. با توجه به‌این که قرآن کتاب هدایت است فهم درست آیات قرآن در میزان هدایت‌گیری انسان مؤثر است، در نتیجه بررسی آیات خلقت ب أکثر

یکی از مواردی که در قرآن ذکر شده است داستان خلقت آدم‌علیه‌اسلام و سجدهٔ ملائکه بر او و تمرد شیطان از این سجده است. این امر معرکهٔ آرای مفسران شده است. با توجه به‌این که قرآن کتاب هدایت است فهم درست آیات قرآن در میزان هدایت‌گیری انسان مؤثر است، در نتیجه بررسی آیات خلقت بسیار مهم است. این پژوهش به‌شیوهٔ توصیفی تحلیلی و تاریخی به‌بررسی علت و نحوه، شمول امر سجدهٔ ملائک بر انسان و تمرد ابلیس می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد که مفسران در طول تاریخ تاکنون شیطان را یا از ملائکه یا از اجنه‌ای که در سلک ملائکه در آمده است می‌دانستند. بعضی مفسران سجدهٔ ملائک را سجدهٔ تکریم و بعضی سجدهٔ خضوع می‌دانستند. با بررسی آیات قرآن مجید مشخص شد سجده به‌معنای خضوع و در خدمت‌بودن انسان برای رسیدن به‌کمالش است و فرمان سجده به‌کل مخلوقات عالم از جمله شیطان بوده است. علت سجده کمالی است که تنها در انسان هست و می‌تواند آن را به‌فعلیت برساند و آن بذر الهی شدن است. نتیجه آن که تمام مخلوقات عالم برای به‌فعلیت رسیدن کمال انسان در اختیار او هستند و تلاش انسان باید تحقق هدف خلقت باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

17 - آیینهای ذکر در روایات اسلامی و جایگاه و کارکرد اجتماعی آنها
حامد خانی (فرهنگ مهروش)

از جملۀ رایج‌ترین آداب دینی در میان مسلمانان، که در روایات بسیاری از آن سخن رفته، ذکر گفتن است. گذشته از آن که بر پایۀ قرآن کریم و روایات اسلامی، عباداتی مهم در فرهنگ اسلامی از قبیل نماز مصداق بارز ذکر خدا تلقی می‌شود، مسلمانان در زندگی روزانۀ خود نیز، به شیوه‌های مختلف أکثر

از جملۀ رایج‌ترین آداب دینی در میان مسلمانان، که در روایات بسیاری از آن سخن رفته، ذکر گفتن است. گذشته از آن که بر پایۀ قرآن کریم و روایات اسلامی، عباداتی مهم در فرهنگ اسلامی از قبیل نماز مصداق بارز ذکر خدا تلقی می‌شود، مسلمانان در زندگی روزانۀ خود نیز، به شیوه‌های مختلفی ذکر می‌گویند. آنها گاه مجالس وعظ و گردهم‌آییهای دینی خود را نیز مجلس ذکر، مجلس ذکر اهل بیت (ع)، یا مجلس ذکر مصیبت می‌شناسانند. در این مطالعه با مروری بر شواهد بازمانده از رواج شیوه‌های مختلف ذکر، آیینهای ذکر بازشناسی می‌شوند؛ همچنان که کوشش خواهد شد با تکیه بر شواهد تاریخی، کارکرد و همچنین پیامدهای نظری رواج آنها نیز کاویده شود. هدف آن است که از خلال چنین مطالعه‌ای مؤلفه‌های بنیادین مفهوم ذکر در فرهنگ اسلامی را بهتر بشناسیم؛ همچنان که بناست با این مطالعه دریابیم کدام کارکردهای آشکار و نهان این آیین سبب شده است شیوه‌های مختلف ذکر این قدر از رواج گسترده در فرهنگ اسلامی برخوردار باشند. چنین مطالعه‌ای می‌تواند کمک بکند که مفهوم اصطلاح ذکر در گسترۀ وسیعی از روایات اسلامی بهتر شناخته شود؛ همچنان که بر پایۀ آن خواهیم توانست میان معنای این اصطلاح در ادوار مختلف فرهنگ اسلامی تمییز دهیم و بدین سان از آن همچون ابزاری مفهومی برای تاریخ گزاری روایات اسلامی بهره جوییم. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

18 - معناشناسی «ابلیس» در قرآن کریم
حشمت السادات باقرنژاد طیبه اکبری راد

واژه ابلیس یازده بار در قرآن کریم به کار رفته است. واژه مقابل ابلیس، مَلَک می باشد که به صورت جمع "ملائکه" به کار رفته است. تقابل بین ابلیس و ملک در خلقت و در عملکرد است. علت رانده شدن ابلیس از درگاه الهی سرپیچی از فرمان خداوند است که در لباس استکبار و حسد ظاهر شده است. أکثر

واژه ابلیس یازده بار در قرآن کریم به کار رفته است. واژه مقابل ابلیس، مَلَک می باشد که به صورت جمع "ملائکه" به کار رفته است. تقابل بین ابلیس و ملک در خلقت و در عملکرد است. علت رانده شدن ابلیس از درگاه الهی سرپیچی از فرمان خداوند است که در لباس استکبار و حسد ظاهر شده است. قرآن کریم نافرمانی ابلیس را، سجده نکردن به آدم علیه السلام مطرح می‌کند. واژه جانشین ابلیس، شیطان است. حوزه معنایی ابلیس محدود به یک معنا است و اسم خاص برای موجود پلیدی است که به آدم علیه السلام سجده نکرد. لفظ شیطان وجوه معنایی متفاوتی دارد که عبارت است از: ابلیس، جن، جنود انسی و جنی ابلیس، نام عام برای هر موجود شر، سران منافقان، مارها، طاغوت و عامل بیماری. وجه معنایی ابلیس برای لفظ شیطان، بیشترین آیات را به خود اختصاص داده است و شیطان به دلیل غلبه استعمال، بیشتر به ابلیس اطلاق می گردد. غَرور و وسواس خنّاس، واژگان جانشین شیطان در قرآن کریم می‌باشند. عصیانگر، خوار کننده انسان، دعوت کننده به آتش دوزخ، دشمن آشکار، عاری از خیر و .... از ویژگی های شیطان است. نپذیرفتن ولایت شیطان، پرهیز از غذای حرام، استعاذه، ایمان و توکل واقعی، اخلاص، یاد خدا ، فضل و رحمت الهی، موانع نفوذ و تسلط شیطان بر انسان می باشند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

19 - اسطورۀ آفرینش شیطان و بازتاب آن در ادبیات فرانسه و ایران (واکاوی موردی: آنتوان قدیس و افسانۀ سریویلی)
مهدی شریفیان احمد وفائی بصیر

10.30495/mmlq.2022.690996

اسطوره، داستان کهنی است که زمانی در نزد اقوام باستانی، حقیقت در نظر گرفته شده و امروزه جنبۀ داستانی دارد. فلوبر، در داستان آنتوان قدیس از اسطوره‌های ایران باستان به شکل موثری سود جسته و در آن به ویژه علاقۀ خود به مضمون مواجهة انسان با شیطان را نشان داده است. نیما یوشیج، أکثر

اسطوره، داستان کهنی است که زمانی در نزد اقوام باستانی، حقیقت در نظر گرفته شده و امروزه جنبۀ داستانی دارد. فلوبر، در داستان آنتوان قدیس از اسطوره‌های ایران باستان به شکل موثری سود جسته و در آن به ویژه علاقۀ خود به مضمون مواجهة انسان با شیطان را نشان داده است. نیما یوشیج، نیز در منظومۀ خانۀ سریویلی به اسطوره‌پردازی پرداخته است. او محتوای مواجهة انسان با شیطان را از فرهنگ گذشته، به ویژه از آنتوان قدیس برگرفته و در آن دخل و تصرف کرده است. شیطان در هر دو منظومه، دارای نقش اساطیری است و کارکردی اجتماعی دارد. در این پژوهش با شیوۀ تحلیلی-تطبیقی، مضامین مشترک اسطوره‌ای موجود بین خانۀ سریویلی و داستان آنتوان قدیس، بر اساس اسطورۀ آفرینش شیطان بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نیما در سرودن خانۀ سریویلی به طور کامل زیر تاثیر داستان آنتوان قدیس، اثر گوستاو فلوبر است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

20 - تبلورشیطان اسطوره‌ای در ملکوت بهرام صادقی
اسحاق طغیانی محمد چهارمحالی

شیطان همواره در قصه‌ها،داستان‌ها،اسطوره‌هاوادیان نماد کامل شر در مقابل خیر است و در آفرینش آثار ادبی گذشته و حال سهم بسزایی داشته است. این نماد در ادبیات داستانی معاصر نیز در چند رمان و داستان معروف تبلور یافته است؛ از جمله شخصیت اصلی داستان بلند ملکوت اثر بهرام صادقی، أکثر

شیطان همواره در قصه‌ها،داستان‌ها،اسطوره‌هاوادیان نماد کامل شر در مقابل خیر است و در آفرینش آثار ادبی گذشته و حال سهم بسزایی داشته است. این نماد در ادبیات داستانی معاصر نیز در چند رمان و داستان معروف تبلور یافته است؛ از جمله شخصیت اصلی داستان بلند ملکوت اثر بهرام صادقی، مبتنی بر این نماد پرداخته شده است. اعمال دکتر حاتم و شخصیت پلید او در این داستان، به‌وضوحویژگی‌های برجسته شیطان را نمودار ساخته است. در این گفتار،شخصیت دکتر حاتم براساس این ویژگی‌ها از منظر اسطوره و تا حدودی از نظرگاه دینی و ادبیتحلیل و در پایان به دلایل کاربرد این اسطوره و دیگر اسطوره‌هادرداستانباتوجهبهذهنیت نویسنده اشاره شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

21 - الهامات قدسی و القائات شیطانی از دیدگاه ملاصدرا
سیدصدرالدین طاهری منا فریدی خورشیدی

نفس انسانی، در طی قوس صعود، بر مبنای حرکت جوهری و اشتدادی خود، به مرتبه‌ای دست می‌یابد که آماده دریافت انواع خطورات می‌گردد. خاطر بر دو نوع است. دسته‌ای الهی است که از جانب خداوند بر قلب آدمی وارد می‌گردد که الهام نامند و دسته‌ای نیز از جانب شیطان بر قلب انسان فرود می‌آ أکثر

نفس انسانی، در طی قوس صعود، بر مبنای حرکت جوهری و اشتدادی خود، به مرتبه‌ای دست می‌یابد که آماده دریافت انواع خطورات می‌گردد. خاطر بر دو نوع است. دسته‌ای الهی است که از جانب خداوند بر قلب آدمی وارد می‌گردد که الهام نامند و دسته‌ای نیز از جانب شیطان بر قلب انسان فرود می‌آید که القاء نامند. گاهی الهامات قدسی با‌واسطه صورت می‌پذیرد و گاهی نیز بدون واسطه. در الهامات قدسی با‌واسطه، نیازمند وسائطی هستیم که الهامات را از جانب حق‌تعالی بر قلب آدمی وارد سازد. یکی از وسائط الهام، ملائکه هستند. نقطه مقابل الهام، القاء می‌باشد که از جانب شیطان صورت می‌پذیرد. کشمکش میان سپاه فرشته و جنود شیطان، در نفس آدمی، همیشگی است. زمانی که نفس به ذکر خداوند مشغول باشد، شیطان از او دور گشته و الهام فرشته صورت می‌پذیرد. این در حالی است که شاهد همکاری همه‌جانبه قوای نفس، تحت سیطره قوه قدسیه باشیم. در مقابل، هنگامی که نفس به واسطه شهوانیات، از یاد خداوند غافل گردد، شیطان به واسطه تسخیر قوه وهمیه، مجال القاء از راه-های گوناگون را می‌یابد. کشمکش شیطان و فرشته در نفس آدمی تا جایی ادامه می‌یابد که یکی از این دو، فاتح کارزار نفس گردند که در اکثر آدمیان، به جهت غلبه شهوت، فاتح اصلی، شیطان و جنود او می‌باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

22 - تحلیل شخصیت اصلی زن در رمان از شیطان آموخت و سوزاند بر اساس آرای کارن هورنای
روح اله خدیوپور ساره زیرک عبدالحسین فرزاد

10.30495/bahar.2023.1981409.1058

در این پژوهش برآن بودیم تا با رویکردی روان‌کاوانه و با تکیه بر آرای کارن هورنای به واکاوی شخصیّت ولگا در رمان از شیطان آموخت و سوزاند نوشتة فرخنده آقائی بپردازیم. از این رو به بررسی این مسئله پرداختیم که‌ چه عواملی موجب روان‌رنجوری و اضطراب بنیادی شخصیّت اصلی رمان شده‌ا أکثر

در این پژوهش برآن بودیم تا با رویکردی روان‌کاوانه و با تکیه بر آرای کارن هورنای به واکاوی شخصیّت ولگا در رمان از شیطان آموخت و سوزاند نوشتة فرخنده آقائی بپردازیم. از این رو به بررسی این مسئله پرداختیم که‌ چه عواملی موجب روان‌رنجوری و اضطراب بنیادی شخصیّت اصلی رمان شده‌اند و او از چه سازوکارهای برای مقابله با اضطراب‌هایش استفاده کرده است. نتایج تحقیق حاضر که به شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی گردآوری شدند، نشان داد شرایط ناهنجار محیطی و تربیتی همچون وجود مادری روان‌رنجور در کنار فقدان حمایت پدر از عوامل اصلی در شکل‌گیری اضطراب بنیادی‌‌ در شخصیّت ولگا هستند. او برای کاستن از اضطراب‌هایش به گرایشِ روان‌رنجورِ حرکت به سوی مردم رومی‌آورد، امّا این رویکرد در تضادّ با دیگر تمایلات روان‌رنجور قرار می‌گیرد و موجب تضادّ بنیادی در شخصیّتش می‌شود. بنابراین ولگا می‌کوشد با روش‌های دیگری همچون تعکیس، فاصله‌ای را که بین خود واقعی و خود ایده‌آلی‌اش ایجاد شده است، برطرف کند، امّا این مکانیزم نیز بر وخامت وضعیّت روانی‌اش می‌افزایند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

23 - بررسی الهامات و القائات در اسرارالتّوحید
عظیم محمدنژاد علی رمضانی نرگس اصغری گوار

چکیده اسرارالتّوحید، کتاب ارزشمند ادبی و عرفانی و مهمّ‌ترین منابع تاریخ اجتماعی ایران در سال‌های 553 تا 599 ه&zwj;.ق توسّط محمّد بن منور میهنی در سه باب نوشته ‌شده است. همة باب‌های این کتاب در شرح حالات شیخ ابوسعید ابوالخیر می‌باشد. این موضوع چون برای اوّلین بار تحقیق أکثر

چکیده اسرارالتّوحید، کتاب ارزشمند ادبی و عرفانی و مهمّ‌ترین منابع تاریخ اجتماعی ایران در سال‌های 553 تا 599 ه&zwj;.ق توسّط محمّد بن منور میهنی در سه باب نوشته ‌شده است. همة باب‌های این کتاب در شرح حالات شیخ ابوسعید ابوالخیر می‌باشد. این موضوع چون برای اوّلین بار تحقیق می شود از این لحاظ حائز اهمّیّت می‌باشد. در کتاب اسرارالتّوحید به غیر از خاطر نفسانی، خواطر دیگری نیز وجود دارد و نحوۀ دریافت پیام‌ها، شنیداری و دیداری بوده است. خاطر بر چهار نوع است. ربّانی، مَلکی، نفسانی و شیطانی. ربّانی: بی‌واسطه به دل فرود می‌آید و باعث توجّه به مبدأ کلّ می‌شود. مَلکی: با واسطه به دل فرود می‌آید و آدمی را بر خیرات و طاعات تحریک و معاصی دور می‌دارد. نفسانی: باواسطه به دل فرود می‌آید؛ و بر شهوات و اغراض یاوه برمی‌انگیزد. شیطانی: بی‌واسطه به دل فرود می‌آید و باعث گمراهی و وسوسه و استعانت از غیر خدا می‌شود به عبارتی خلاف ایّاک نستعین است. گاهی الهامات الهی با واسطه صورت می‌پذیرد و گاهی نیز بدون واسطه؛ الهامات الهی باواسطه، نیازمند وسایطی هست که الهامات را از جانب حق‌تعالی بر قلب آدمی وارد سازد. یکی از واسطه‌های الهام، ملائکه هستند. نقطه مقابل الهام، القاء می‌باشد که از جانب شیطان صورت می‌پذیرد. روش تحقیق این پژوهش، تحلیلی- توصیفی است. نویسندگان در این مقاله درصدد آن هستند که نمونه‌هایی از الهامات الهی و القائات شیطانی را از کتاب اسرارالتّوحید مورد بحث و بررسی قرار دهند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

24 - تطبیق حکایت هبوط در دو حماسه‏ی شاهنامه‌ی فردوسی و بهشت گمشده‌ی میلتون
شکر اله پورالخاص چیمن فتحی

پردازجان میلتون در اثر حماسی خود، بهشت گم‌شده، به بیان و توصیف حکایت هبوط در داستان هبوط ابلیس، هبوط آدم و هبوط روح مسیح در کالبدی خاکی پرداخته است. در توصیفات و تعاریف میلتون علاوه بر جنبه‌های متفاوت هبوط، گاهی دیدگاه شاعر را در بیان لزوم و پیامدهای هبوط بشر هم‌چون عشق أکثر

پردازجان میلتون در اثر حماسی خود، بهشت گم‌شده، به بیان و توصیف حکایت هبوط در داستان هبوط ابلیس، هبوط آدم و هبوط روح مسیح در کالبدی خاکی پرداخته است. در توصیفات و تعاریف میلتون علاوه بر جنبه‌های متفاوت هبوط، گاهی دیدگاه شاعر را در بیان لزوم و پیامدهای هبوط بشر هم‌چون عشق، مرگ، برافروختن شعلۀ شهوت و نیاز به توبه و تضرّع و هم‌چنین عظمت هبوط روح آسمانی مسیح را در جسمی زمینی و تأثیر آن در رستگاری و جاودانگی نهایی بشر، می‌توان دید. در شاهنامۀ فردوسینیز هبوط، گاه معنوی و گاه عینی است؛ گاه متوجه شاهان و پهلوانان و گاه در پیوند با قلمرو های آنان و سرزمین های اساطیری و تاریخی است. افزون بر آن، این حماسۀ ملّی، ریشه در اساطیر و باورهای اساطیری ایرانیان دارد. داستان آفرینش و نبرد بزرگ اساطیری میان دو قطب اهورامزدا و اهریمن یا خیر و شرّ (هم‌چون نبرد میان خدا و شیطان در برخی از ادیان زندۀ دنیا) که بنیاد این باورهای کهن را تشکیل می دهد، و نیز درون‌مایه های اصلی برخی از داستان ها و شخصیت‌پردازی قهرمانان آن‌ها هم‌چون تهمورث، جمشید و کاووس به گونه ای آشکار یا نمادین در بردارندۀ معانی آشکار و نهان هبوط است. این پژوهش به بررسی جنبه های گوناگون هبوط در این دو اثر حماسی می پردازد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

25 - دفاع از ابلیس نزد برخی از اکابر صوفیان
بهادر جاویدانه

دیدگاه صوفیه نسبت به ‌ابلیس، یکی از بحث‌انگیزترین و در عین حال جذاب‌ترین مقولاتی است که در امهات متون آنان انعکاس یافته‌ است. از یک طرف با آرایی کاملاً متشرّعانه مواجهیم که در ردّ شیطان و لعن او از درگاه الاهی، بی‌هیچ شک و شبهه‌ای سخن رانده‌اند و از دیگر سو برخی از نام‌ أکثر

دیدگاه صوفیه نسبت به ‌ابلیس، یکی از بحث‌انگیزترین و در عین حال جذاب‌ترین مقولاتی است که در امهات متون آنان انعکاس یافته‌ است. از یک طرف با آرایی کاملاً متشرّعانه مواجهیم که در ردّ شیطان و لعن او از درگاه الاهی، بی‌هیچ شک و شبهه‌ای سخن رانده‌اند و از دیگر سو برخی از نام‌داران عالم تصوّف در دفاع از ابلیس و یا حداقل اعتذار او از عدم سجود بر آدم(ع) ، با تأویلات خود نهایت سعیشان را بکار گرفته‌اند و حتّی او را مظهر عشق و فتوت برشمرده‌اند. این مقاله به مطالعة نظرات مختلف بزرگان صوفیه در خصوص ابلیس ـ با تأکید بر مبانی فکری نام‌دارانی چون حلّاج، احمد غزالی، عین القضات همدانی، فریدالدّین عطار نیشابوری و مولانا جلال‌الدّین محمّد بلخی ـ می‌پردازد. تفاصيل المقالة

فهرس المقالات شیطان

سند

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية