تطبیق حکایت هبوط در دو حماسه‏ی شاهنامه‌ی فردوسی و بهشت گمشده‌ی میلتون

الموضوعات :

شکر اله پورالخاص ¹ , چیمن فتحی ²

1 - عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی
2 - دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

تاريخ الإرسال : 15 الأحد , جمادى الأولى, 1438 تاريخ التأكيد : 18 الثلاثاء , شعبان, 1440 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ذو الحجة, 1440

الکلمات المفتاحية: شاهنامه, اهریمن, هبوط, خدا, بهشت گم‌شده, شیطان, اهورامزدا,

ملخص المقالة :

پردازجان میلتون در اثر حماسی خود، بهشت گم‌شده، به بیان و توصیف حکایت هبوط در داستان هبوط ابلیس، هبوط آدم و هبوط روح مسیح در کالبدی خاکی پرداخته است. در توصیفات و تعاریف میلتون علاوه بر جنبه‌های متفاوت هبوط، گاهی دیدگاه شاعر را در بیان لزوم و پیامدهای هبوط بشر هم‌چون عشق، مرگ، برافروختن شعلۀ شهوت و نیاز به توبه و تضرّع و هم‌چنین عظمت هبوط روح آسمانی مسیح را در جسمی زمینی و تأثیر آن در رستگاری و جاودانگی نهایی بشر، می‌توان دید. در شاهنامۀ فردوسینیز هبوط، گاه معنوی و گاه عینی است؛ گاه متوجه شاهان و پهلوانان و گاه در پیوند با قلمرو های آنان و سرزمین های اساطیری و تاریخی است. افزون بر آن، این حماسۀ ملّی، ریشه در اساطیر و باورهای اساطیری ایرانیان دارد. داستان آفرینش و نبرد بزرگ اساطیری میان دو قطب اهورامزدا و اهریمن یا خیر و شرّ (هم‌چون نبرد میان خدا و شیطان در برخی از ادیان زندۀ دنیا) که بنیاد این باورهای کهن را تشکیل می دهد، و نیز درون‌مایه های اصلی برخی از داستان ها و شخصیت‌پردازی قهرمانان آن‌ها هم‌چون تهمورث، جمشید و کاووس به گونه ای آشکار یا نمادین در بردارندۀ معانی آشکار و نهان هبوط است. این پژوهش به بررسی جنبه های گوناگون هبوط در این دو اثر حماسی می پردازد.

المصادر:

-        آریان‌پورکاشانی، منوچهر. (1384). فرهنگ هم­راه پیش‌رو آریان‌پور، انگلیسی ـ فارسی، تهران: نشر الکترونیکی و اطّلاع رسانی جهان رایانه.

-        آموزگار، ژاله. (1383). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.

-        الج، اسکاج. (1387). «فرایافت‌های مهمی که در بهشت گم‌شده وجود دارد»، بهشت گم‌شده، ترجمۀ فریده مهدوی‌دامغانی، تهران: نشر تیر.

-        پورنامداریان، تقی. (1383). رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.

-        جلالی‌مقدّم، مسعود. (1384). آیین زروانی مکتب فلسفی ـ عرفانی زردشتی بر مبنای اصالت زمان، تهران: امیرکبیر.

-        رضا، فضل‌اللّه. (1384). پژوهشی در اندیشه‌های فردوسی، تهران: علمی و فرهنگی.

-        سرکاراتی، بهمن. (1385). سایه‌های شکار شده (گزیده مقالات فارسی)، تهران: طهوری.

-        سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه سید حسن نصر، جلد سوم، تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

-        صفا، ذبیح اللّه. (1387). حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

-        فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه (متن کامل بر اساس چاپ مسکو)، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

-        فرنبغ دادگی. (1385). بندهش. گزارشِ مهرداد بهار، تهران: توس.

-        کارنوی، آلبرت جوزف. (1383).  اساطیر ایرانی، ترجمۀ احمد طباطبایی، تهران: علمی و فرهنگی.

-        محرّمی، رامین و رقیه ممی‌زاده. (1390). «تقابل نمادهای خیر و شرّ در دورۀ اساطیری شاهنامه». فصل­نامۀ متن پژوهی ادبی، شماره 4، پاییز 1390، صص127 ـ 142.

-        مزداپور،کتایون. (1387). بررسی دست­نویس م.او29 داستان گرشاسپ، تهمورس و جمشید، گل‌شاه و متن‌های دیگر، تهران: انتشارات آگه.

-        میلتون، جان. (1387). بهشت گم‌شده. (ج2)، ترجمۀ فریده مهدوی‌دامغانی،تهران: تیر.

-        میلتون، جان. (1387). بهشت گم‌شده. (ج3)، ترجمۀ فریده مهدوی‌دامغانی، تهران: نشر تیر.

-        واحد دوست، مهوش. (1387). نهادینه‌های اساطیری در شاهنامۀ فردوسی، تهران: سروش.

-        ولف کری. (بی تا). دربارۀ مفهوم انجیل‌ها، ترجمۀ محمّد قاضی، تهران: فرهنگ.

ـ Marlowe, Jean."Paradise Lost". Masterplots.V.8. (1949). New Jersey: Salem Press.p.4482- 4486.