خشک‌سالی

حرية الوصول المقاله

1 - شاخص‌های ماهواره‌ای در پایش خشک‌سالی ایران
سيدمهدي پژوهان

خشکسالی یکی از مظاهر طبیعی متأثر از وضعیت اقلیمی و از پدیده‌های مهم مورفوکلیماتیک کشور ایران محسوب می‌شود به شکلی که افزایش یا کاهش یک یا چند عنصر اقلیمی مثل دما، بارش موجب پیدایش این پدیده می‌شود. خشکسالی یکی از پدیدهای مخرب اقلیمی است که در صورت عدم مدیریت اثرات ناگوا أکثر

خشکسالی یکی از مظاهر طبیعی متأثر از وضعیت اقلیمی و از پدیده‌های مهم مورفوکلیماتیک کشور ایران محسوب می‌شود به شکلی که افزایش یا کاهش یک یا چند عنصر اقلیمی مثل دما، بارش موجب پیدایش این پدیده می‌شود. خشکسالی یکی از پدیدهای مخرب اقلیمی است که در صورت عدم مدیریت اثرات ناگواری بر اکولوژی هر منطقه وارد می‌کند. مهم‌ترین بازخورد این پدیده زیان‌های اقتصادی آن است. پايش خشکسالی به‌منظور مدیریت آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این تحقیق ابتدا به تعریف کاربردی‌ترین شاخص‌های پایش ماهواره‌ای از پدیده خشکسالی شده است و سپس اقدام به اجرای آن در باندهای تصاویر ماهواره‌های هواشناسی شده است. این روش از نظر اقتصادی و زمانی هم به‌صرفه‌تر از روش‌های قدیمی و هم روش مکمل مبتنی بر پایش میدانی است. نتایج حاصل از بررسی شاخص‌های ماهواره‌ای نشان داده است که اولاً در همه شاخص‌های گیاهی از محدوده متوسط طیف الکترومغناطیس 670 نانومتر و محدوده متوسط 765 نانومتر که به ترتیب به باندهای سرخ و فروسرخ معروف‌اند، استفاده می‌شود. ثانیاً نتایج حاصل از اجرای نقشه خروجی مؤید توانایی بالای این شاخص‌ها در نمایش تغییرات پوشش گیاهی و در نهایت پایش خشکسالی است. نتایج این تحقیق می‌تواند در پایش به‌روز خشکسالی و موسسات ذیربط مورد استفاده قرار گیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

2 - ارزیابی چالش‌های اجتماعی ناشی از بحران خشک‌سالی بر توسعه پایدار روستایی مورد پژوهی: دهستان میانده از توابع بخش شبیکوه، شهرستان فسا
جمیله توکلی نیا محمدرضا پاک نهاد حسین رئیسی پرویز آقایی

هدف پژوهش حاضر ارزیابی چالش‌های اجتماعی ناشی از بحران خشک‌سالی بر توسعه پایدار روستایی و ارائه راهکارهای جهت کاهش این پیامدهاست. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی می‌باشد و روش گردآوری اطلاعات نیز اسنادی و پیمایشی می‌باشد. نمونه‌گیری در این تحقیق در دو سطح انجام‌گرفته ، ا أکثر

هدف پژوهش حاضر ارزیابی چالش‌های اجتماعی ناشی از بحران خشک‌سالی بر توسعه پایدار روستایی و ارائه راهکارهای جهت کاهش این پیامدهاست. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی می‌باشد و روش گردآوری اطلاعات نیز اسنادی و پیمایشی می‌باشد. نمونه‌گیری در این تحقیق در دو سطح انجام‌گرفته ، ابتدا در سطح منطقه که واحد تحلیل نقاط روستایی است که 4 روستای میانده، نصیرآباد، رحیم‌آباد و سده انتخاب‌شده‌اند و در سطح روستاهای نمونه که واحد تحلیل خانوارهای ساکن در مناطق روستایی می‌باشند که بر اساس آخرین سرشماری در سال 1390 جمعیتی برابر با 2101 خانوار را دارا می‌باشند. در تحقیق حاضر برای تعیین حجم نمونه مناسب از فرمول کوکران استفاده‌شده که نمونه مناسب برای این جامعه آماری برابر با 325 خانوار می‌باشد. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، چالش‌های اجتماعی ناشی از بحران خشک‌سالی در پنج عامل اثرات عمومی اجتماعی، امنیت، کیفیت زندگی، آموزش‌وپرورش، سلامت و تندرستی قرارگرفته‌اند که کل مجموعه چالش‌های اجتماعی قادر است 57.190 درصد از کل واریانس چالش‌های اجتماعی در مناطق روستایی دهستان میانده را تبین کند. نتیجه حاصل از پژوهش لزوم توجه به بخش اجتماعی و آسیب‌پذیری آن در هنگام بروز خشک‌سالی را آشکار می‌کند زیرا که بدون توجه به این بخش هنگام بروز خشک‌سالی توسعه مناطق روستایی با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شود تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

3 - پیش‌بینی خشک‌سالی با بهره‌گیری از مدل ترکیبی ماشین بردار پشتیبان موجکی و شاخص SPI (مطالعه موردی: حوضه دریاچه ارومیه-ایران)
مهدی کماسی سروش شرقی

10.22034/jest.2020.9578

زمینه و هدف: خشک‌سالی تهدیدی جدی برای انسان و محیط‌زیست بوده ازاین‌رو یافتن شاخصی جهت پیش بینی این پدیده از اهمیت به سزایی برخوردار است. شاخص بارش استانداردشده (SPI) یک شاخص جامع جهت طبقه‌بندی شدت خشک‌سالی به‌حساب می آید. مدل های هوش مصنوعی کلاسیک از متداول ترین مدل های أکثر

زمینه و هدف: خشک‌سالی تهدیدی جدی برای انسان و محیط‌زیست بوده ازاین‌رو یافتن شاخصی جهت پیش بینی این پدیده از اهمیت به سزایی برخوردار است. شاخص بارش استانداردشده (SPI) یک شاخص جامع جهت طبقه‌بندی شدت خشک‌سالی به‌حساب می آید. مدل های هوش مصنوعی کلاسیک از متداول ترین مدل هایی هستند که جهت پیش بینی شاخص SPI مورداستفاده قرارگرفته‌اند. ازآن جایی‌که این مدل ها بر پایه ی ویژگی خودهم بستگی استوار هستند، بنابراین توانایی رصد نمودن سری های زمانی درازمدت و فصلی را دارا نمی باشند. در این پژوهش برای پیش بینی خشک‌سالی از مدل ترکیبی ماشین بردار پشتیبان موجکی و شاخص SPI استفاده‌شده است. روش بررسی: برای این منظور سری زمانی شاخص SPI مربوط به حوضه ارومیه توسط آنالیز موجک به چندین زیر سری با مقیاس های زمانی مختلف تبدیل‌شده و این زیر سری‌های زمانی به‌عنوان ورودی مدل ماشین بردار پشتیبان برای پیش بینی خشک‌سالی در نظر گرفته می شوند. یافته ها: نتایج حاصل از صحت سنجی مدل ها بیان گر آن است که بیش ترین مقدار ضریب تبیین و کم ترین مقدار جذر میانگین مربع خطا برای مدل منفرد ماشین بردار پشتیبان به ترتیب 865/0 و 237/0 و برای مدل ترکیبی ماشین بردار پشتیبان موجکی به ترتیب 954/0 و 056/0 می باشد. بحث و نتیجه گیری: بنابراین مدل ترکیبی ماشین بردار پشتیبان موجکی در مقایسه با مدل منفرد ماشین بردار پشتیبان توانایی به سزایی جهت پیش بینی سری زمانی شاخص SPI و نیز رصد نمودن نقاط بیشینه این سری زمانی به سبب در نظر گرفتن تغییرات فصلی دارا می باشد. از سویی نشان داده شد که این مدل ترکیبی در مقایسه با سایر مدل های خودهم بسته کلاسیک هم چون شبکه عصبی مصنوعی از دقت و کارایی بالاتری برخوردار است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

4 - تعیین رژیم‌های خشک و مرطوب بارش ماهانه با استفاده از شاخص بارش انگوت در ایستگاه اردبیل
رقیه آسیابی‌هیر رئوف مصطفی زاده سعید نبوی

10.22034/jest.2018.20380.2938

زمینه و هدف: خشک‌سالی یکی از عوامل اصلی مشکلات اقتصادی و محیط زیستی است و مقدار بارش مهم‌ترین متغیر اقلیمی با تغییرات زمانی- مکانی است که دارای تاثیر جدی بر موجودیت منابع آب است. شاخص بارش انگوت یک شاخص برای تعیین چرخه اقلیمی بارندگی‌ها در دوره‌های خشک و مرطوب است. شاخص أکثر

زمینه و هدف: خشک‌سالی یکی از عوامل اصلی مشکلات اقتصادی و محیط زیستی است و مقدار بارش مهم‌ترین متغیر اقلیمی با تغییرات زمانی- مکانی است که دارای تاثیر جدی بر موجودیت منابع آب است. شاخص بارش انگوت یک شاخص برای تعیین چرخه اقلیمی بارندگی‌ها در دوره‌های خشک و مرطوب است. شاخص بارش انگوت تغییرات پارمتر اقلیمی بارش در هر ماه را برای تعیین دوره‌های بارانی و خشک مشخص می‌نماید. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی و محاسبه شاخص بارش انگوت در تحلیل دوره‌های خشک و مرطوب بارندگی در مقیاس ماهانه در ایستگاه اردبیل بود.روش بررسی: شاخص بارش انگوت براساس نسبت مقادیر متوسط روزانه بارش در یک ماه و مقادیر متوسط روزانه بارش در یک سال محاسبه شد و در ادامه بر اساس مقادیر شاخص مذکور، ماه‌های خشک و مرطوب مشخص شد و مقادیر ضریب همبستگی شاخص مذکور بر اساس آزمون پیرسون محاسبه و ارتباط آن با مؤلفه‌های بارش ماهانه مورد آزمون قرار گرفت.یافته‌ها: بر اساس نتایج، مقدار شاخص بارش انگوت در ماه اردیبهشت با مقدار عددی 33/2 تحت عنوان ماه مرطوب، ماه‌های آبان و فروردین به‌ترتیب با مقدار عددی 65/1 و 57/1 دارای رژیم بارش نرمال و بقیه ماه‌ها با مقدار شاخص کم‌تر از واحد، تحت عنوان ماه خشک طبقه‌بندی شد. هم‌چنین، شاخص بارش انگوت با ضریب تغییرات مقادیر بارش رابطه عکس (R2=0.408) و با مقادیر متوسط بارندگی ماهانه رابطه مستقیم (R2=0.998) و معنی‌دار داشت. بحث و نتیجه‌گیری: بیش‌ترین مقدار شاخص بارش انگوت مربوط به ماه‌های آبان و اردیبهشت بوده و شاخص انگوت با ضریب تغییرات مقادیر بارش رابطه عکس و با مقادیر متوسط بارندگی ماهانه رابطه مستقیم و معنی‌دار داشت. امکان تعیین رژیم بارش ماهانه براساس دامنه مقادیر شاخص انگوت فراهم شده است. مقایسه نتایج با سایر شاخص‌های معمول خشک‌سالی مانند شاخص بارش استاندارد در تحلیل خشک‌سالی و تعیین دوره‌های ماهانه خشک و مرطوب در سایر مناطق کشور نیازمند مطالعات بیش‌تری است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

5 - ارزیابی نقش خشکسالی بر فراوانی وقوع گرد و غبار در استان خراسان رضوی
مهدی بروغنی حمیدرضا مرادی محمدعلی زنگنه اسدی سیما پورهاشمی

10.22034/jest.2019.10464

زمینه و هدف: در مناطق خشک و نیمه خشک پدیده گرد و غبار به طور مکرر اتفاق میافتد. این پدیده اثرات جدی روی سلامت انسان، فرسایش خاک، بیابانزایی و حمل و نقل دارد. خشکسالی یکی از پدیدههای طبیعی است که در اثر کاهش بارش بهوجود آمده و باعث کاهش پوشش گیاهی و افزایش گرد و غبا أکثر

زمینه و هدف: در مناطق خشک و نیمه خشک پدیده گرد و غبار به طور مکرر اتفاق میافتد. این پدیده اثرات جدی روی سلامت انسان، فرسایش خاک، بیابانزایی و حمل و نقل دارد. خشکسالی یکی از پدیدههای طبیعی است که در اثر کاهش بارش بهوجود آمده و باعث کاهش پوشش گیاهی و افزایش گرد و غبار میشود. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بین تعداد وقوع گرد و غبار و خشکسالی اقلیمی میباشد. روش بررسی: در این تحقیق از شاخص SPI برای محاسبه خشکسالی استفاده گردید. دادههای مربوط به بارش از سال (2010-1980) و دادههای مربوط به گرد و غبار از سال 2010-2004 مورد تحلیل قرار گرفت. سپس پهنهبندی گرد و غبار و خشکسالی در دوره آماری مشترک (2010-2004) با استفاده از روش کریجینگ در نرم افزار ArcGIS صورت گرفت. یافتهها: نتایج پهنهبندی تعداد وقوع گرد و غبار و خشکسالی حاکی از آن است که سال 2008 بیشترین تعداد وقوع گرد و غبار (226 واقعه گرد و غبار) و خشکسالی شدید در سطح استان بوده است. همچنین سال 2005 کمترین تعداد وقوع گرد و غبار (85 واقعه گرد و غبار) و شرایط ترسالی در سطح استان حاکم بوده است. بحث و نتیجهگیری: نتایج نشان میدهد که بین وقوع گرد و غبار با خشکسالی ارتباطی مستقیم وجود دارد و در سالهایی که شدت خشکسالی زیاد یا کم شده، بر تعداد وقوع گرد و غبار نیز افزوده یا از آن کاسته شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

6 - تلفیق داده‌های زمینی و ماهواره‌ای برای پهنه‌بندی خشک‌سالی (مطالعه موردی: دشت ملایر)
احمد اسدی می آبادی داوود اخضری حمید نوری

10.30495/jest.2021.48591.4872

زمینه و هدف: یکی از مهم‌ترین پیامدهای خشک‌سالی، کاهش تراکم پوشش گیاهی است. با کاهش پوشش گیاهی، شرایط محیطی برای بروز مشکلات مختلف نظیر فرسایش خاک، افزایش میزان رواناب سطحی و خطر بروز سیل فراهم می‌شود. بر این اساس، ارزیابی اثرات خشک‌سالی بر روی پوشش گیاهی از اهمیت زیادی أکثر

زمینه و هدف: یکی از مهم‌ترین پیامدهای خشک‌سالی، کاهش تراکم پوشش گیاهی است. با کاهش پوشش گیاهی، شرایط محیطی برای بروز مشکلات مختلف نظیر فرسایش خاک، افزایش میزان رواناب سطحی و خطر بروز سیل فراهم می‌شود. بر این اساس، ارزیابی اثرات خشک‌سالی بر روی پوشش گیاهی از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف تحقیق حاضر این است که با استفاده از نمایه تأثیر خشک‌سالی (IDI)، امکان بهره‌گیری از داده‌های تلفیقی زمینی و ماهواره‌ای در منطقه مورد مطالعه سنجیده شود.روش بررسی: در این پژوهش شاخصی به نام نمایه تأثیر خشک‌سالی (IDI) استفاده ‌شده است که بیانگر تأثیرات درازمدت شرایط اقلیمی منطقه مطالعاتی، بر وضعیت پوشش گیاهی آن منطقه است. در این مطالعه نمایه IDI با تلفیق داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی دشت ملایر برای تهیة نقشه‌های بارندگی و دمای دشت (آمار ۵ ایستگاه سینوپتیک موجود در داخل و خارج منطقه موردمطالعه، با مقیاس 20 ساله) و یک سری از داده‌های ماهواره‌ای سنجنده لندستOLI، TM و ETM+ برای تهیه نقشة پوشش گیاهی NDVI (مشتمل بر 6 تصویر در ماه مه و سال‌های 2000، 2002، 2007، 2009، 2013 و 2015 میلادی) محاسبه و سپس پهنه‌بندی شد. پژوهش حاضر در اردیبهشت سال 1398 انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد ارتباط خوبی بین داده‌های تلفیقی (IDI) و شاخص بارش استاندارد شده (SPI) برقرار است که نشان‌دهندة کارایی بالای داده‌های تلفیقی است. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که بین میانگین شاخص SPI و IDI همبستگی بالایی برابر با 963/0 در سطح معنی‌داری 01/0P< وجود دارد.بحث و نتیجه گیری: تاکنون برای مطالعه خشک‌سالی‌ها از داده‌های زمینی و ماهواره‌ای به‌وفور استفاده‌شده است، اما شاخصی که از تلفیق این داده‌ها به‌دست‌آمده باشد کمتر موردتوجه محققان قرارگرفته است، بنابراین هدف و نوآوری این تحقیق این است که با استفاده از نمایه تأثیر خشک‌سالی (IDI)، امکان بهره‌گیری از داده‌های تلفیقی زمینی و ماهواره‌ای در منطقه موردمطالعه سنجیده شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

7 - مدل‌سازی رفتار روستائیان در مواجهه ادارک ریسک خشکسالی دریاچه ارومیه (مطالعه موردی: سکونتگاه‌های روستایی شهرستان بناب)
علیرضا سلیمانی مجید پریشان علی مجنونی توتاخانه

10.30495/jest.2022.35988.4283

زمینه و هدف:درک خطر منجر به تنظیم رفتارهای عملی جهت مقابله با آن می شود. هدف این پژوهش تحلیل رفتارهای تجربی روستائیان شهرستان بناب به‌منظور ادراک ریسک خشک‌سالی دریاچه ارومیه است. برای این منظور تلفیقی از رویکردهای فردی و اجتماعی بکار گرفته شد. روش بررسی: پژوهش حاضر از أکثر

زمینه و هدف:درک خطر منجر به تنظیم رفتارهای عملی جهت مقابله با آن می شود. هدف این پژوهش تحلیل رفتارهای تجربی روستائیان شهرستان بناب به‌منظور ادراک ریسک خشک‌سالی دریاچه ارومیه است. برای این منظور تلفیقی از رویکردهای فردی و اجتماعی بکار گرفته شد. روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش ساکنین بالای 15 سال در 29 روستای شهرستان بناب است که برابر 23653 نفر هستند. با استفاده از روش کوکران و به روش تصادفی ساده، 380 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه است. تجزیه‌وتحلیل داده ها با استفاده از نرم‌افزار SPSSو آزمون های رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر صورت گرفت. یافته‌ها: نتایج تحلیل مسیر بر روی متغیر وابسته نشان داد که محصول مقاوم به خشک‌سالی، دانش و مهارت، درآمد، سن، طول مدت اقامت، شرکت در برنامه های آموزشی و نوسازی کانال‌های آبیاری بر رفتارهای عملی کاهش ریسک خشک‌سالی اثر مستقیم دارند. همچنین نتایج تحلیل مسیر بر روی متغیر وابسته قصد انجام رفتارهای کاهش ریسک در آینده، نشان داد متغیرهای کشت محصولات مقاوم به خشک‌سالی، خودکارآمدی، سن، سطح تحصیلات، اعتماد، تجربه قبلی و مسئولیت‌پذیری دارای اثر مثبت و متغیرهای تعصبات خوش‌بینانه، درآمد و سن بر متغیر ادراک ریسک اثر‌ منفی داشته‌اند. هم چنین اثرات غیرمستقیم از طریق دو متغیر باورها و درآمد بر روی روی متغیر قصد و نیت کاهش خطر ریسک خشک‌سالی اثرگذار هستند.. بحث و نتیجه گیری: بنا بر نتایج یافته های پژوهش، می توان گفت که علیرغم درک خطر خشک‌سالی توسط روستائیان، هنوز این درک به صورت عملی رفتار روستائیان را تغییر نداده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

8 - بررسی وضعیت خشک‌سالی در استان خراسان‏‏جنوبی توسط شاخص درصد بارش نرمال (PNPI) و شاخص روش استانداردسازی (Z)
محمد حسین جهانگیر محمد سارانی‌راد

10.22034/jest.2019.14562

زمینه و هدف: خشک‌سالی از جمله بلایای طبیعی است که نسبت به سایر پدیده های طبیعی در یک بازه زمانی طولانی اتفاق می افتد که به صورت متناوب جوامع بشری را از طریق اثرات منفی بر روی منابع آب و کشاورزی و به دنبال آن اقتصاد را دچار مشکل می سازد. لذا در مطالعات خشک‌سالی گام اساسی أکثر

زمینه و هدف: خشک‌سالی از جمله بلایای طبیعی است که نسبت به سایر پدیده های طبیعی در یک بازه زمانی طولانی اتفاق می افتد که به صورت متناوب جوامع بشری را از طریق اثرات منفی بر روی منابع آب و کشاورزی و به دنبال آن اقتصاد را دچار مشکل می سازد. لذا در مطالعات خشک‌سالی گام اساسی، انتخاب شاخصی مناسب برای هر منطقه است که بتوان بر اساس آن میزان شدت، تداوم و بزرگی خشک‌سالی را در یک منطقه ارزیابی کرد. هدف اصلی این تحقیق انتخاب شاخص مناسب برای پایش خشک‌سالی منطقه، طبقه‌بندی و تعیین درجات شدت خشک‌سالی و ترسالی و شناسایی نواحی مستعد خشک‌سالی استان خراسان جنوبی جهت برنامه ریزی و مدیریت بهتر در زمینه خشک‌سالی می باشد. روش بررسی: در این تحقیق وضعیت خشک‌سالی استان خراسان جنوبی، با استفاده از شاخص خشک‌سالی هواشناسی درصد بارش نرمال (PNPI) و شاخص روش استاندارد سازی (Z) مورد ارزیابی قرار می گیرد. از آنجائیکه اکثر ایستگاه‌ها دارای آمار طولانی مدت (30 سال) نیستند، بدین منظور از داده های بارندگی ایستگاه های موجود با دوره آماری 24 سال (2014-1990) استفاده شد و مقادیر شدت خشک‌سالی با استفاده از شاخص های موردنظر برای هر ایستگاه با استفاده از نرم‌افزار Matlab محاسبه گردید سپس بر اساس جداول مربوط به هر شاخص درجات شدت خشک‌سالی و ترسالی مشخص گردید. یافته‌ها: نتایج شاخص PNPI نشان داد که در ایستگاه های مورد مطالعه، ایستگاه های خور بیرجند با 5 ماه، ایستگاه‌های بشرویه، قاین و فردوس با 4 ماه و ایستگاه های بیرجند و نهبندان با 3 ماه دارای دوره بسیار مرطوب بوده اند. خشک‌سالی اکثر ایستگاه‌ها در محدوده خشکی متوسط تا رطوبت متوسط بوده است. بیشترین مقدار Z (ترسالی84/1) مربوط به ایستگاه نهبندان در ماه مارس و اکثر ایستگاه‌ها در ماه‌ها ژوئن، جولای، آگوست، سپتامبر و اکتبر دارای خشکی متوسط هستند. بحث و نتیجه‌گیری: خشک‌سالی اکثر ایستگاه ها با این دو روش در محدوده خشکی متوسط تا مرطوب متوسط بوده است. نتایج حاصل از ارزیابی فرضیه وقوع خشک‌سالی بسیار شدید است که در سال وقوع کمینه بارندگی اتفاق افتاده است و در این مطالعه شاخص PNPI شاخص مناسب تری برای منطقه ارزیابی می‌شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

9 - بررسی خشک‌سالی هواشناسی، هیدرولوژیکی و کشاورزی با استفاده از شاخص‌های خشک‌سالی(مطالعۀ موردی: حوزه آبخیز قره‌سو)
مهشید کریمی کاکا شاهدی

خشک‌سالی به‌عنوان یک مخاطره طبیعی همواره بخش هایی از کشور را متأثر نموده است. امروزه با استفاده از تکنیک سنجش‌ازدور می توان خشک‌سالی را از طریق اثراتی که بر روی گیاهان دارد، مطالعه و به نتایج دقیق تر و مؤثرتری برای مدل سازی خشک‌سالی دست‌یافت. هدف از این پژوهش بررسی رابط أکثر

خشک‌سالی به‌عنوان یک مخاطره طبیعی همواره بخش هایی از کشور را متأثر نموده است. امروزه با استفاده از تکنیک سنجش‌ازدور می توان خشک‌سالی را از طریق اثراتی که بر روی گیاهان دارد، مطالعه و به نتایج دقیق تر و مؤثرتری برای مدل سازی خشک‌سالی دست‌یافت. هدف از این پژوهش بررسی رابطه خشک‌سالی هواشناسی، هیدرولوژیکی و کشاورزی با استفاده از شاخص های خشک‌سالی و تکنیک سنجش‌ازدور در حوزه آبخیز قره‌سو است. برای این منظور، از تصاویر سنجنده مودیس (ماهواره Terra، محصول MODO9Q1)، داده های بارندگی پنج ایستگاه باران سنجی و داده های دبی پنج ایستگاه هیدرومتری از سال2000 تا 2015 استفاده گردید. نتایج حاصل از مقایسه خشک‌سالی هواشناسی، هیدرولوژیکی و کشاورزی بیانگر انطباق هر سه نوع خشک‌سالی در سال های 2000، 2001، 2004، 2005، 2007، 2009، 2010، 2011، 2012، 2013، 2014 و 2015 بود. باوجوداینکه مقادیر شاخص SPI و NDVI در سال های 2002، 2003 و 2008 مثبت بود، اما شاخص SDI وقوع خشک‌سالی هیدرولوژیکی (مقادیر منفی) را نشان داد. همچنین در سال 2006 علیرغم افزایش بارش اما این سال با خشک‌سالی کشاورزی و هیدرولوژیکی مواجه بوده است. بنابراین طبق نتایج به‌دست‌آمده هم‌زمانی انواع خشک‌سالی در تمام سال ها وجود ندارد. نتایج حاصل از همبستگی پیرسون نشان داد که بین میانگین شاخص NDVI و میانگین شاخص SPI و SDI همبستگی بالایی به ترتیب برابر با 0.706 و 0.788 در سطح معنی‌داری 0.01 وجود دارد. به‌طورکلی، نتایج شاخص SPI و SDI تا حدود زیادی نتایج شاخص NDVI را تأیید می‌کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

10 - پیش‌بینی و مدل‌سازی خشک‌سالی به روش هیبریدی موجک و الگوریتم‌های شبکه عصبی
جهانبخش محمدی علیرضا وفایی نژاد سعید بهزادی حسین آقامحمدی امیر هومن حمصی

10.30495/girs.2022.687669

پیشینه و هدف بحران خشک‌سالی یک دوره خشک آب و هوایی است که در هر نقطه از جهان و با هر اقلیمی ممکن است رخ دهد. این بحران اگرچه به‌آرامی شروع می‌شود اما می‌تواند برای مدتی طولانی تأثیر جدی بر سلامت، محصولات کشاورزی، اقتصاد، انرژی و محیط‌زیست بگذارد. خشک‌سالی معیشت و سلامت أکثر

پیشینه و هدف بحران خشک‌سالی یک دوره خشک آب و هوایی است که در هر نقطه از جهان و با هر اقلیمی ممکن است رخ دهد. این بحران اگرچه به‌آرامی شروع می‌شود اما می‌تواند برای مدتی طولانی تأثیر جدی بر سلامت، محصولات کشاورزی، اقتصاد، انرژی و محیط‌زیست بگذارد. خشک‌سالی معیشت و سلامت انسان‌ها را به‌شدت تهدید می‌کند و خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. ازاین‌رو مدل‌سازی و پیش‌بینی خشک‌سالی از موضوعات مهم و جدی در جوامع علمی است. درگذشته از مدل‌های ریاضی و آماری مانند روش رگرسیون ساده، خودرگرسیون‌گیری (AR)، میانگین متحرک (MA) و نیز ARIMA جهت مدل‌سازی خشک‌سالی استفاده می‌شد. در سال‌های اخیر استفاده از روش‌های یادگیری ماشین و هوش محاسباتی جهت مدل‌سازی و پیش‌بینی خشک‌سالی بسیار موردتوجه دانشمندان بوده است. ازجمله از الگوریتم‌های هوش محاسباتی که توسط دانشمندان جهت مدل‌سازی خشک‌سالی قبلاً موردتوجه قرارگرفته است می‌توان به شبکه عصبی پرسپترون چندلایه، شبکه عصبی RBF، ماشین بردار پشتیبان، روش‌های فازی و فازی عصبی اشاره کرد. در این تحقیق هدف مدل‌سازی و پیش‌بینی خشک‌سالی با بهره‌گیری از سه الگوریتم شبکه عصبی شامل پرسپترون چندلایه، شبکه عصبی RBF و شبکه عصبی رگرسیون تعمیم‌یافته است. شاخص خشک‌سالی استفاده‌شده در این تحقیق شاخص استانداردشده بارش (SPI) است. در این تحقیق از تکنیک موجک در تلفیق با الگوریتم‌های شبکه عصبی مصنوعی جهت مدل‌سازی و پیش‌بینی خشک‌سالی در 10 ایستگاه سینوپتیک در کشور ایران (آبادان، بابلسر، بندرعباس، کرمان، مشهد، رشت، سقز، تهران، تبریز و زاهدان) در اقلیم‌های مختلف و با توزیع مکانی مناسب در کل کشور ایران استفاده‌شده است.مواد و روش ها در این تحقیق در ابتدا با استفاده از داده‌های بارش ماهانه بین سال‌های 1961 تا 2017 شاخص خشک‌سالی SPI در مقیاس‌های زمانی 3، 6، 12، 18، 24 و 48 ماهه از طریق برنامه‌نویسی در محیط نرم‌افزار MATLAB پیاده‌سازی شد. نتایج این مرحله با استفاده از نرم‌افزارهای علمی موجود MDM و Drinc صحت سنجی شد. در ادامه با استفاده از زنجیره مارکوف به طراحی مدل‌های پیش‌بینی پرداخته شد. در این تحقیق درمجموع از شش مدل هوش محاسباتی شامل سه مدل منفرد شبکه عصبی پرسپترون چندلایه (MLP)، شبکه عصبی تابع پایه شعاعی (RBF) و شبکه عصبی رگرسیون تعمیم‌یافته (GRNN) و سه مدل ترکیبی (هیبریدی) موجک با این سه مدل به‌صورت (WMLP-WRBF-WGRNN) جهت مدل‌سازی و پیش‌بینی شاخص SPI در 10 ایستگاه این تحقیق استفاده‌شده است. در پیاده‌سازی تمامی این شش مدل از محیط برنامه‌نویسی نرم‌افزار MATLAB استفاده‌شده است. در این تحقیق ابتدا از چهار نوع موجک گسسته شامل دابیشز (Daubechies)، سیملت (Symlets)، کویفلت (Coiflets) و دوضلعی (Biorthogonal) استفاده شد، به دلیل عملکرد بهتر موجک دابیشز، از این نوع موجک در تحقیق به‌عنوان گزینه نهایی استفاده شد. در موجک دابیشز استفاده‌شده در بین مرتبه‌های 1 تا 45، مرتبه 3 بهترین عملکرد را در بین مقیاس‌های زمانی مختلف SPI از خود نشان داد، به همین دلیل از موجک دابیشز مرتبه 3 در تمامی مدل‌های ترکیبی این تحقیق استفاده شد. بعد از آموزش همه شش الگوریتم استفاده‌شده نتایج با معیارهای ارزیابی ضریب تعیین (R2) و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) جهت اندازه‌گیری اختلاف بین مقادیر واقعی و برآورد شده استفاده‌شده است.نتایج و بحث نتایج این تحقیق نشان داد که روش‌های هوش محاسباتی دقت بالایی در مدل‌سازی و پیش‌بینی شاخص خشک‌سالی SPI دارند. در مرحله اول نتایج نشان داد که مدل‌های منفرد MLP، RBF و GRNN درصورتی‌که به‌طور صحیح آموزش داده شوند نتایجی نزدیک به هم در مدل‌سازی و پیش‌بینی شاخص خشک‌سالی SPI دارند. در مرحله بعد مشاهده شد که تکنیک موجک باعث بهبود نتایج مدل‌سازی خواهد شد. در استفاده از تکنیک موجک در تلفیق با سه مدل منفرد MLP، RBF و GRNN انتخاب نوع موجک نیز در مدل‌سازی بهتر مؤثر است، به‌نحوی‌که در این تحقیق ابتدا از چهار نوع موجک گسسته دابیشز، سیملت، کویفلت و دوضلعی در تلفیق با سه مدل منفرد این تحقیق استفاده شد که نتایج این چهار نوع موجک نشان از برتری نسبی موجک دابیشز نسبت به سه موجک دیگر بود. در استفاده از موجک دابیشز نیز از آنجایی این موجک 45 مرتبه دارد و انتخاب مرتبه نیز در مدل‌سازی مؤثر بود با آزمایش 45 مرتبه موجک مشاهده شد که موجک مرتبه 3 در حالت کلی دارای دقت بالاتری در تمامی مقیاس‌های زمانی شاخص SPI (3، 6، 12، 18، 24 و 48 ماهه) و نیز در هر سه الگوریتم MLP، RBF و GRNN دارد. ازاین‌رو در این تحقیق از موجک مرتبه سوم دابیشز در هر سه الگوریتم این تحقیق و نیز در همه مقیاس‌های زمانی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که تلفیق تکنیک موجک با هر سه مدل MLP، RBF و GRNN باعث بهبود نتایج خواهد شد. نمودارهای تحقیق نشان داد که برای مقیاس زمانی سه‌ماهه مقادیر به‌دست‌آمده از پیش‌بینی مدل منفرد در مدل‌سازی MLP و RBF تا حدودی دارای اختلاف‌فاز یک‌ماهه نسبت به مدل هیبریدی هست، درحالی‌که در مدل GRNN این اختلاف پیش‌بینی کم هست. نتایج مدل‌سازی برای هر دو حالت مدل‌سازی منفرد و هیبریدی بیانگر عدم وجود اختلاف‌فاز بین دو روش مدل‌سازی منفرد و هیبریدی درمقیاس‌های زمانی 6، 12، 18، 24 و 48 است. برای مقیاس زمانی 12 و 24 ماهه، مدل منفرد GRNN دارای نوسانات و خطای بیشتری در مدل‌سازی و پیش‌بینی ماهانه SPI بوده است درحالی‌که مدل هیبریدی در این دو مقیاس زمانی به‌مراتب رفتار بهتری در مدل‌سازی و پیش‌بینی ماهانه داشته است. نمودارهای پراکنش داده‌های مربوط به SPI مشاهداتی ایستگاه آبادان نشان داد که نتایج مدل‌سازی برای حالت منفرد و هیبریدی در مقیاس‌های زمانی 3 و 6 ماهه دقت کمتری نسبت به دیگر مقیاس‌های زمانی دارد و جدایی خط برازش و همچنین میزان عدم قطعیت آن بیشتر است. هرچند در همه مدل‌های شبکه عصبی و در تمامی مقیاس‌های زمانی روش هیبریدی دقت بیشتری از خود نشان داده است. نتایج عددی تحقیق نشان‌دهنده این است که در تمامی SPI ها و ایستگاه‌های موردمطالعه، مقادیر تفاضلی R2 مثبت است که بیانگر مقادیر بیشتر R2 مدل هیبریدی نسبت به مدل‌سازی‌های شبکه عصبی منفرد است که به نحوی نشان‌دهنده بهبود مدل‌سازی هیبریدی نسبت به مدل‌های منفرد است. همچنین مقادیر تفاضلی RMSE نیز در کلیه مدل‌های موردبررسی و ایستگاه‌های موردمطالعه منفی است که نشان‌دهنده کمتر بودن مقدار RMSE در پیش‌بینی مدل‌های هیبریدی نسبت به مدل‌های منفرد شبکه عصبی است. در گراف‌های تحقیق دیده می‌شود که مقدار اختلاف‌ها در RMSE و R2 بیانگر میزان اختلاف بیشتر در مقیاس‌های زمانی 3 و 6 نسبت به مقیاس‌های زمانی 12، 18، 24 و 48 است که به نحوی به ماهیت داده‌های این مقیاس‌های زمانی برمی‌گردد. به ترتیب بیشترین بهبود در مقدار R2 و RMSE از مقیاس پایین 3 ماهه به سمت مقیاس‌های زمانی بالاتر 48 ماهه است.نتیجه گیری از یافته‌های این تحقیق می‌توان نتیجه گرفت که الگوریتم‌های شبکه عصبی مصنوعی روش‌های کارآمدی در مدل‌سازی و پیش‌بینی شاخص خشک‌سالی SPI می‌باشند. همچنین استفاده از موجک در هر سه مدل شبکه عصبی مصنوعی باعث بهبود نتایج خواهد شد. همچنین می‌توان نتیجه گرفت که برای مدل‌سازی بهتر شاخص خشک‌سالی SPI لازم است نوع و مرتبه موجک بهینه انتخاب شود. از نتایج این تحقیق می‌توان نتیجه‌گیری کرد که تکنیک موجک تأثیر بیشتری در مقیاس‌های زمانی پایین‌تر یعنی 3 و 6 ماهه نسبت به مقیاس‌های بالاتر یعنی 24 و 48 ماهه دارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

11 - Simulation and Detecting Streamflow Fluctuations using Weap Model
ارمین بنی بیات حسین قربانی زاده خرازی حسین اسلامی صائب خوش نواز بهروز دهان زاده

In This study the need for water transferring in different levels of agricultural development was investigated in the form of a water transfer plan from Sulgan (Vanak) to Khanmirza. In all the scenarios of this group in weap model, implementation of the water transfer p أکثر

In This study the need for water transferring in different levels of agricultural development was investigated in the form of a water transfer plan from Sulgan (Vanak) to Khanmirza. In all the scenarios of this group in weap model, implementation of the water transfer plan from Sulgan to Khanmirza Plain (Vanak Dam Project) is considered. Scenarios include implementing an artificial recharge plan as well as increasing the area under cultivation and irrigation efficiency to balance the Khanimarza plain. The results of the first scenario showed that to balance the groundwater, at least 45 million cubic meters of water must be transferred from Sulgan to Khanmirza Plain annually. The results of the second scenario indicated that if Sulgan water is fully transferred to Khanmirza, the area under cultivation can be increased up to 21000 hectares. The results of the third scenario showed that if Sulgan water is fully transferred to Khanmirza and the a pressurized irrigation plan is fully implemented, in addition to the balance of Khanmirza Aquifer, the area of the lands under cultivation can be developed up to 26000 hectares. Furthermore, the fourth scenario indicated that if Sulgan water is fully transferred to Khanmirza (i.e. transferring 200 million cubic meters of water per year) and pressurized irrigation is completely implemented as well as artificial nutrition plan of 10 million cubic meters per year, the area under cultivation can be developed up to 30000 hectares. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

12 - ارزیابی خشکسالی و سنجش آسیب پذیری اقلیمی استان گیلان
پژواک راستگو بهمن رمضانی پرویز رضایی

کشور ایران در کمربند خشک کره زمین، تحت تأثیر پرفشار جنب حاره قرار دارد و بارش سالانه آن کم‌تر از یک‌سوم متوسط بارش جهان است. بارش اندک به همراه توزیع نامناسب زمانی و مکانی آن باعث بروز خشک‌سالی‌هایی گردیده است. در این پژوهش هدف، سنجش ابعاد آسیب‌پذیری استان گیلان نسبت به أکثر

کشور ایران در کمربند خشک کره زمین، تحت تأثیر پرفشار جنب حاره قرار دارد و بارش سالانه آن کم‌تر از یک‌سوم متوسط بارش جهان است. بارش اندک به همراه توزیع نامناسب زمانی و مکانی آن باعث بروز خشک‌سالی‌هایی گردیده است. در این پژوهش هدف، سنجش ابعاد آسیب‌پذیری استان گیلان نسبت به خشک‌سالی با مدل‌های GAMA و SUM فازی و CVI و شناسایی اقدامات مناسب به‌منظور کاهش آسیب‌های بالقوه بود. روش پژوهش تحلیلی مکانی و از نظر هدف کاربردی بود. ابتدا مؤلفه‌های شاخص آسیب‌پذیری اقلیمی استان گیلان در هر دو مدل FUZZYو CVI، مؤلفه‌های منابع (R)، هواشناختی (W)، دسترسی (A)، ظرفیت (C)، استفاده و بهره‌وری اقتصادی (U)، حفظ یکپارچگی زیست‌محیطی (E)، ویژگی‌های جغرافیایی (G) تعیین گردید. متغیرها با توابع عضویت فازی همسان شدند. در مدل SUM، بیشترین آسیب‌پذیری در غرب، مرکز و نواحی وسیعی از شرق استان، شهرستان رودسر با مساحت 78.23 درصد بود. در مدل همپوشانی GAMA، قسمت‌های وسیعی از غرب استان شهرستان تالش و شهرستان رشت با مساحت 31.92 درصد در کلاس آسیب‌پذیری خیلی زیاد مشاهده گردید. در بررسی مؤلفه‌های CVI، شاخص CVI کل استان 44.5% به دست آمد. شاخص CVI در مؤلفه منابع (R)56.12% بالاترین رتبه و در مؤلفه 36.94% کمترین رتبه را به دست آورد. در مدل CVI، بیشترین آسیب‌پذیری در کل شهرستان تالش با مساحت 15.57 درصد می‌باشد. درصد آسیب‌پذیری زیاد 26.84 درصد در شهرستان‌های رشت، صومعه‌سرا، رودسر و شفت مشاهده شد و شهرستان‌های آستارا و رضوانشهر با مساحت 20.88 درصد در کلاس آسیب‌پذیری خیلی کم مشاهده گردید. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

13 - توسعه شهری و ویژگی‌های خشک‌سالی هیدرولوژیک کوتاه و میان‌مدت در حوضه سامیان استان اردبیل
سعید راثی نظامی هادی ایزدی فرد رئوف مصطفی زاده حسن خاوریان

خشک‌سالی هیدرولوژیک از عوامل متعددی تاثیر می‌پذیرد و برای کمی‌نمودن آن از شاخص‌ SDI استتفاده می‌شود. هدف این پژوهش ارزیابی توسعه شهری با تصاویر ماهواره‌ای در فاصله سال‌های 1992 و 2016 و ارزیابی خشک‌سالی هیدرولوژیک در محدود حوزه سامیان اردبیل استفاده شده است. بررسی تصا أکثر

خشک‌سالی هیدرولوژیک از عوامل متعددی تاثیر می‌پذیرد و برای کمی‌نمودن آن از شاخص‌ SDI استتفاده می‌شود. هدف این پژوهش ارزیابی توسعه شهری با تصاویر ماهواره‌ای در فاصله سال‌های 1992 و 2016 و ارزیابی خشک‌سالی هیدرولوژیک در محدود حوزه سامیان اردبیل استفاده شده است. بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که کاربری‌های اراضی کشاورزی و مسکونی افزایش یافته است. بررسی شاخص SDI یک‌ ماهه در همه ایستگاه‌ها نشان‌دهنده افزایش خشک‌سالی در دوره‌های مختلف است. بیش‌ترین تعداد ماه‌های خشک مربوط به دوره آخر (1387-1396) ایستگاه سامیان است. بیش‌ترین افزایش تعداد ماه‌های خشک مربوط به ایستگاه گیلانده است که از 1 ماه در دوره اول به 66 ماه در دوره آخر رسیده است. تعداد ماه‌های خشک ایستگاه سامیان در دوره اول مطالعاتی (1369-1378) از 19 ماه به 80 ماه در دوره مطالعاتی آخر افزایش یافته است. بررسی شاخص SDI سه ماهه در همه ایستگاه‌ها به‌جز ایستگاه‌ آتشگاه نشان‌دهنده افزایش خشک‌سالی هیدرولوژیک در دوره‌های مختلف است. بیش‌ترین افزایش تعداد سه ماه‌های خشک مربوط به ایستگاه گیلانده است که از صفر در دوره اول به 36 در دوره آخر رسیده است. به‌رغم افزایش مقدار بارندگی در طول دوره و وجود ماه‌های ترسالی اقلیمی هم‌چنین افزایش نسبی دمای در منطقه و با توجه به افزایش کاربری کشاورزی و مناطق مسکونی که باعث افزایش برداشت از آب‌های سطحی شده است، تعداد ماه‌های خشک در منطقه افزایش پیدا کرده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

14 - مقایسه روش های CVI و AHP در ارزیابی خشکسالی و سنجش آسیب پذیری اقلیمی استان گیلان
پژواک راستگو بهمن رمضانی پرویز رضایی

خشک‌سالی یکی از پرهزینه‌ترین بلایای طبیعی ایران می‌باشد. این امر ضرورت مطالعه در زمینه تعیین آسیب‌پذیری و شناسایی عوامل اثرگذار بر آن در مناطق مختلف کشور را مشهود می‌سازد. در این پژوهش هدف، مقایسه روش‌های CVI و AHP در ارزیابی خشک‌سالی و سنجش آسیب‌پذیری اقلیمی استان گیلا أکثر

خشک‌سالی یکی از پرهزینه‌ترین بلایای طبیعی ایران می‌باشد. این امر ضرورت مطالعه در زمینه تعیین آسیب‌پذیری و شناسایی عوامل اثرگذار بر آن در مناطق مختلف کشور را مشهود می‌سازد. در این پژوهش هدف، مقایسه روش‌های CVI و AHP در ارزیابی خشک‌سالی و سنجش آسیب‌پذیری اقلیمی استان گیلان به‌منظور شناسایی ابعاد آن است. روش پژوهش تحلیلی مکانی و ازنظر هدف کاربردی است. ابتدا مؤلفه‌های شاخص آسیب‌پذیری اقلیمی استان گیلان در هر دو مدل AHPو CVI، مؤلفه‌های منابع(R)، هواشناختی(W)، دسترسی(A)، ظرفیت(C)، استفاده و بهره‌وری اقتصادی(U)، حفظ یکپارچگی زیست‌محیطی(E)، ویژگی‌های جغرافیایی(G) تعیین گردید. متغیرها با توابع عضویت فازی همسان شدند و در مدل AHP وزن دهی شد و نقشه پهنه‌بندی نهایی دو مدل AHPو CVI به دست آمد. در مدل AHP ازنقطه‌نظر کارشناسان اهمیت مؤلفه منابع(R) با وزن 0.293 بیشترین و مؤلفه ویژگی‌های جغرافیایی(G) با وزن 0.045، کمترین مقدار بود. در بررسی متغیرها نیز در مدل AHP، متغیر مجموع بارندگی با وزن 0.750 مؤثرترین متغیر و تنوع و کیفیت محصولات کشاورزی با وزن 0.088 کم اثرترین متغیر از نظر کارشناسان بود. در بررسی مؤلفه‌های CVI، شاخص CVI کل استان 44.5% به دست آمد. شاخص CVI در مؤلفه منابع(R) % 56.12 بالاترین رتبه و در مؤلفه دسترسی(A) 36.94% کمترین رتبه را به دست آورد. پهنه‌بندی مدل AHP نشان داد بخش میانی استان شامل رشت، سراوان، کسما، انزلی و بیشترین را با مساحت 42.11 درصد دارد. در مدل CVI، بیشترین آسیب‌پذیری در کل شهرستان تالش با مساحت 15.57 درصد می‌باشد. شهرستان‌های آستارا و رضوانشهر با مساحت 20.88 درصد در کلاس آسیب‌پذیری خیلی کم مشاهده گردید. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

15 - تحلیل اثر پدیده خشکسالی بر رخدادهای گردوغبار مناطق مختلف استان قزوین
سمیرا زندی فر محمد خسروشاهی زهره ابراهیمی خوسفی

این مطالعه باهدف بررسی تأثیر خشک‌سالی بر رخدادهای گردوغبار شهرستان‌های مختلف استان قزوین انجام شد. از داده‌های بارندگی و دما به‌منظور محاسبه شاخص بارش و تبخیر- تعرق استاندارد شده (SPEI) و از داده‌های سه‌ساعتۀ رخدادهای گردوغبار برای محاسبۀ تعداد روزهای غبارآلود در ایستگا أکثر

این مطالعه باهدف بررسی تأثیر خشک‌سالی بر رخدادهای گردوغبار شهرستان‌های مختلف استان قزوین انجام شد. از داده‌های بارندگی و دما به‌منظور محاسبه شاخص بارش و تبخیر- تعرق استاندارد شده (SPEI) و از داده‌های سه‌ساعتۀ رخدادهای گردوغبار برای محاسبۀ تعداد روزهای غبارآلود در ایستگاه‌های مطالعاتی استفاده گردید. بر اساس ضریب همبستگی اسپیرمن، میزان اثرپذیری رخدادهای گردوغبار از پدیده خشک‌سالی با در نظر گرفتن تأخیرهای زمانی مختلف مورد بررسی قرار گرفت. حداکثر میزان همبستگی بین SPEI و تعداد روزهای غبارآلود در شهرستان قزوین بدون در نظر گرفتن تأخیر زمانی برابر با 38/0- و در سطح اطمینان 99%، معنی‌دار نشان داده شد که بیانگر اثرپذیری هم‌زمان رخدادهای گردوغبار از پدیده خشک‌سالی در مرکز استان است. نتایج همچنین نشان داد که زمان پاسخگویی رخدادهای گردوغبار به خشک‌سالی هواشناسی با تأخیر یک‌ساله در شهرستان معلم کلایه در سطح اطمینان 90% معنی‌دار است (52/0-=r). این در حالی است که در سایر شهرستان‌های استان قزوین، ارتباط معنی‌داری بین دو پدیدۀ رخداد گردوغبار و خشک‌سالی هواشناسی مشاهده نشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

16 - بررسی رابطه بین الگوهای پیوند از دور نیمکره شمالی با خشک‌سالی‌های شمال غرب ایران
یوسف طلوعی امیر گندمکار محسن باقری بداغ آبادی

خشک‌سالی از پدیده‌های اقلیمی است که در هر منطقه‌ای احتمال رخداد آن وجود دارد و منجر به زیان‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی می‌شود. با توجه به اهمیت الگوهای پیوند از دور و تأثیر آن‌ها بر آب و هوا، از این‌رو پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین الگوهای پیوند از دور و خشک أکثر

خشک‌سالی از پدیده‌های اقلیمی است که در هر منطقه‌ای احتمال رخداد آن وجود دارد و منجر به زیان‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی می‌شود. با توجه به اهمیت الگوهای پیوند از دور و تأثیر آن‌ها بر آب و هوا، از این‌رو پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین الگوهای پیوند از دور و خشک‌سالی در شمال غرب ایران صورت گرفته است. در این راستا از آمار بارش 17 ایستگاه سینوپتیک واقع در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان طی دوره آماری 1988 تا سال 2018 و آمار 16 الگوی پیوند از دور نیمکره شمالی طی همان دوره استفاده شد. ابتدا با استفاده از شاخص(SPI) خشک‌سالی منطقه مورد مطالعه در مقیاس سالانه، با زمان تأخیر یک‌ماهه و با زمان تأخیر دوماهه بررسی شد. سپس با استفاده از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی ارتباط بین خشک‌سالی و الگوهای پیوند از دور بررسی شد. نتایج حاصل شده بیانگر آن است که در مقیاس ماهانه الگوی PNA، در زمان تأخیر یک‌ماهه الگوی TNA و در زمان تأخیر دوماهه الگوی NAO بیش از سایر الگوها با ایستگاه‌های مورد مطالعه همبستگی نشان داده است. از نظر مکانی نیز ایستگاه‌های مراغه و جلفا بیش از سایر ایستگاه با الگوهای پیوند از دور همبستگی نشان داده‌اند. بررسی ضرایب همبستگی فصلی نیز نشان داد که در فصل زمستان الگوهای HCNA و SNA؛ در فصل بهار الگوهای NAM، NPI و PN؛در فصل تابستان الگوی SNAO و در فصل پائیز الگوی POL/PEP بیش از سایر الگوها با خشک‌سالی ایستگاه‌های مورد مطالعه همبستگی داشته‌اند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

17 - تحلیل و مقایسه شاخص‌های SPI و GRI در ارزیابی خشک‌سالی هواشناسی و آب‌های زیرزمینی، مطالعه موردی: دشت مهران استان ایلام
علی عباس نیا جعفر مرشدی منیژه ظهوریان جبرائیل قربانیان

خشک‌سالی‌ها از مخرب‌ترین رویدادهای آب و هوایی هستند که باعث آسیب های قابل توجهی هم در بخش منابع طبیعی و هم در زندگی انسان‌ها می‌شوند. هدف از این پژوهش تحلیل و مقایسه خشک‌سالی هواشناسی و آب‌های زیرزمینی دشت مهران با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و شاخص آب زیرز أکثر

خشک‌سالی‌ها از مخرب‌ترین رویدادهای آب و هوایی هستند که باعث آسیب های قابل توجهی هم در بخش منابع طبیعی و هم در زندگی انسان‌ها می‌شوند. هدف از این پژوهش تحلیل و مقایسه خشک‌سالی هواشناسی و آب‌های زیرزمینی دشت مهران با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و شاخص آب زیرزمینی (GRI) است. جهت بررسی خشک‌سالی هواشناسی از اطلاعات بارندگی ماهانه ایستگاه سینوپتیک مهران استفاده شد و به‌منظور بررسی خشک‌سالی آب‌های زیرزمینی دشت مهران، تغییرات تراز آب زیرزمینی دشت مهران بر اساس داده‌های سطح آب تعداد 23 حلقه چاه مشاهده‌ای مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. همچنین به‌منظور پایش خشک‌سالی هواشناسی از شاخص SPI و پایش خشک‌سالی هیدرولوژیکی دشت مهران از شاخص GRI استفاده گردید. دوره آماری مورد نیاز جهت تحلیل خشک‌سالی یک دوره آماری 25 ساله از سال آبی 75-74 تا 97-96 انتخاب شد. بعد از تعیین دوره‌های رطوبتی شاخص‌ها، اقدام به تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی ماهانه آب‌های زیرزمینی گردید که جهت تهیه این نقشه‌ها از بین مدل‌های مختلف، مدل کریجینگ انتخاب گردید. در نهایت با اعمال مدل نیم تغییر نمای بهینه در کریجینگ و ورود داده‌های آب‌های زیرزمینی به‌صورت لایه نقطه‌ای، نقشه‌های رستری با استفاده از نرم‌افزار Arc GIS تهیه شد. نتایج بررسی شاخص SPI نشان می‌دهد که طی دوره‌ای آمار مدنظر 4 دوره خشک‌سالی شدید اتفاق افتاده که شدیدترین آن سال آبی 91-90 بوده که مقدار شاخص SPI آن 73/1- می‌باشد. همچنین نتایج به دست آمده از شاخص GRI در منطقه نشان می‌دهد که یک دورۀ خشک‌سالی 11 ساله آب‌های زیرزمینی اتفاق افتاده یعنی از سال آبی 87-88 شروع شده و تا سال آبی 98-97 ادامه داشته است که شدیدترین آن سال 91-90 با مقدار شاخص 11/1- است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

18 - سنجش رابطه میان وقوع خشک‌سالی و تغییرات پهنه آبی تالاب انزلی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست
کیوان اسدی پرویز رضائی بهمن رمضانی گورابی

تغییر اقلیم یکی از بزرگ‌ترین خطرات پیش روی بشر در حال حاضر و نیز در نسل‌های آینده است. پدیده تغییر اقلیم موجب تغییرات زیادی در الگوهای مکانی بارندگی شده و افزایش پدیده‌های حدی همچون خشک‌سالی را به دنبال دارد. همچنین پیش‌بینی شده است که تغییر اقلیم بر فراوانی، شدت و مدت أکثر

تغییر اقلیم یکی از بزرگ‌ترین خطرات پیش روی بشر در حال حاضر و نیز در نسل‌های آینده است. پدیده تغییر اقلیم موجب تغییرات زیادی در الگوهای مکانی بارندگی شده و افزایش پدیده‌های حدی همچون خشک‌سالی را به دنبال دارد. همچنین پیش‌بینی شده است که تغییر اقلیم بر فراوانی، شدت و مدت خشک‌سالی تأثیر خواهد داشت. خشک‌سالی در تمامی اقلیم‌ها، حتی در اقلیم‌های مرطوب و نیمه مرطوب به وقوع می‌پیوندد از این جهت تالاب‌ها نیز که از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های کره زمین می‌باشند، مستثنا نیستند. در این پژوهش به بررسی رخدادهای خشک‌سالی در تالاب انزلی و ارتباط آن با تغییرات پهنه تالاب در طول دوره آماری 1975-2016 پرداخته شده است. به‌منظور بررسی خشک‌سالی از دو شاخص SPI و RDI استفاده شده است. جهت تعیین پهنه آبی، تصاویر ماهواره‌های لندست مورد استفاده قرار گرفت. بررسی شاخص‌های خشک‌سالی در حوزه تالاب انزلی نشان می‌دهد که مقادیر به دست آمده توسط شاخص RDI نسبت به مقادیر به دست آمده توسط شاخص SPI، خشک‌سالی را با شدت کمتری برآورد می‌کند. همچنین نتایج نشان داد که مساحت پهنه آبی تالاب انزلی در طول سال‌های مورد بررسی روند کاهشی دارد که با روند افزایشی پدیده خشک‌سالی از لحاظ دفعات وقوع و شدت کاملاً همسو است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

19 - پایش شاخص‌های خشکسالی در شهر زاهدان در بازه‌های زمانی مختلف
محمدرضا پودینه محمد حیدری نیا سید روح ا... موسوی حسین دوستی مقدم

هدف پژوهش حاضر بررسی شاخص‌هایخشک‌سالیدر بازه‌های زمانی مختلف در شهر زاهدان است. جهت دستیابی به اهداف پژوهش از داده‌های بارش ماهانهایستگاه سینوپتیک زاهدان در دوره زمانی (2012– 1995) استفاده شد. نتایج این پژوهشنشان می‌دهد که خشک‌سالی شدید و بسیار شدید به‌وسیله شاخص أکثر

هدف پژوهش حاضر بررسی شاخص‌هایخشک‌سالیدر بازه‌های زمانی مختلف در شهر زاهدان است. جهت دستیابی به اهداف پژوهش از داده‌های بارش ماهانهایستگاه سینوپتیک زاهدان در دوره زمانی (2012– 1995) استفاده شد. نتایج این پژوهشنشان می‌دهد که خشک‌سالی شدید و بسیار شدید به‌وسیله شاخص ZSIدر هیچ‌یک از دوره‌های زمانی تشخیص داده نشد. این شاخص برای مطالعات مقایسه‌ای چندان مفید تشخیص داده نشد. همچنین برای پی بردن به رابطه بین شاخص‌ها ضریب همبستگی تمام شاخص‌ها در سه بازه زمانی سه، شش و دوازده ماهه بهدست آمد که نتایج نشان داد که هر چه بازه زمانی افزایش می‌یابد هماهنگی سه شاخص جهت پایش خشک‌سالی در زاهدان افزایش می‌یابد. هماهنگی در رفتار این سه شاخص را می‌توان در بررسی نوسانات مشاهده کرد که به‌طور کلی شاخص SPI نسبت به شاخص‌هایZSIو CZIخشک‌سالی را بهتر نشان می‌دهد. همچنین شاخص ZSI بیشترین درصد خشک‌سالی کلی را نسبت به شاخص SPI و CZI در همه بازه‌های زمانی داشته است که علت آن سهم زیاد این شاخص در وضعیت خشک‌سالی ضعیف و متوسط است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

20 - بررسی شاخص‌های PN, SIAP,RAI در خشک‌سالی‌های استان خوزستان با تأکید بر ایستگاه‌های اهواز، آبادان، دزفول و امیدیه
موسی ملایی پیمان گراوند

چکیده در این مقاله خشکسالی هواشناسی چهار ایستگاه منتخب در خوزستان بر اساس شاخص معیار بارش سالانه (SIAP)، درصد نرمال بارش (PNPI) و ناهنجاری بارش (RAI) در یک دوره آماری 32 ساله (20014-1983) مورد بررسی قرار گرفت. ضرایب شاخص های خشکسالی محاسبه و فراوانی و شدت خشکسالی بر اسا أکثر

چکیده در این مقاله خشکسالی هواشناسی چهار ایستگاه منتخب در خوزستان بر اساس شاخص معیار بارش سالانه (SIAP)، درصد نرمال بارش (PNPI) و ناهنجاری بارش (RAI) در یک دوره آماری 32 ساله (20014-1983) مورد بررسی قرار گرفت. ضرایب شاخص های خشکسالی محاسبه و فراوانی و شدت خشکسالی بر اساس هریک از شاخص ها تعیین گردید و هر یک از شاخص ها در ایستگاههای مورد نظر محاسبه شد. نتایج نشان داد که فراوانی و توالی (دوره تداوم) خشک‌سالی‌ها با درجات مختلف بر اساس شاخص SIAP در دزفول در دوره آماری موردنظر بیشتر بود. در بررسی شاخص PNPI فراوانی خشک‌سالی‌های آبادان بیشتر از ایستگاه‌های دیگر بوده است؛ شدیدترین خشکسالی براساس این شاخص در اهواز بوقوع پیوست. ازنظر شاخص RAI فراوانی خشک‌سالی در دزفول بیشتر و ازنظر شدت خشک‌سالی در امیدیه بیشترین شدت خشک‌سالی به وقوع پیوست. در نهایت دربین سه شاخص مورد مطالعه، بیشترین تداوم خشکسالی مربوط به شاخص PNPI می باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

21 - علل برجسته شدن ایزد اَناهیتا در زمان اردشیر دوم هخامنشی (405-359 پ.م)
آتوسا احمدی

این مقاله با در نظر گرفتن چه گونگی آب و هوای فلات ایران و نیز با بررسی کتیبه های دوران هخامنشی و آبان یشت اوستا و همچنین با استناد به نوشته های مورخان یونانی، سعی دارد تا خشک سالی را که محتملاً در زمان اردشیر دوم هخامنشی رخ داده و باعث شده تا ایزد اَناهیتا در آن مقطع از أکثر

این مقاله با در نظر گرفتن چه گونگی آب و هوای فلات ایران و نیز با بررسی کتیبه های دوران هخامنشی و آبان یشت اوستا و همچنین با استناد به نوشته های مورخان یونانی، سعی دارد تا خشک سالی را که محتملاً در زمان اردشیر دوم هخامنشی رخ داده و باعث شده تا ایزد اَناهیتا در آن مقطع از زمان برجسته شود مورد بررسی قرار دهد. تفاصيل المقالة

فهرس المقالات خشک‌سالی

سند

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية