آینده‌نگاری ارتقای تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی در برابر خشک‌سالی مبتنی بر آموزش‌های عملی روستائیان، مطالعه موردی: روستاهای حوضه آبخیز قلعه‌چایی عجب‌شیر

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

محمد ابراهیم رمضانی ¹ (عضو هیات علمی واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران و عضو مرکز تحقیقات مدیریت پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
کیومرث خداپناه ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 10 السبت , ذو القعدة, 1440 تاريخ التأكيد : 26 الجمعة , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , جمادى الثانية, 1442

الکلمات المفتاحية: دریاچه ارومیه, تاب‌آوری, آینده‌پژوهی, خشک‌سالی, آموزش عملی, قلعه چایی,

ملخص المقالة :

خشک شدن دریاچه ارومیه از جمله مخاطرات محیطی که از حدود دو دهه در ایران اتفاق افتاده و بخشی از روستاهای را دچار مشکل کرده است. کاهش آسیب­پذیری روستاها در برابر خشک‌سالی نیازمند توجه به ابعاد تاب‌آوری است تا بتوان از ظرفیت­های درونی روستا برای کاهش آسیب­پذیری استفاده نمود که این امر نیز نیازمند آموزش و مهارت است. لذا این پژوهش با هدف بررسی وضعیت تاب‌آوری روستاها حوضه آبخیز قلعه­چایی عجب­شیر، نقش آموزش­های عملی در بهبود تاب‌آوری و در نهایت استخراج پیشران­های کلیدی ارتقای تاب‌آوری روستایی در برابر خشک شدن دریاچه ارومیه صورت گرفته است. تحقیق از نوع کاربردی بوده و تحلیل داده­ها به صورت توصیفی- تحلیلی و همچنین با رویکرد آینده‌پژوهشی نیز است. نتایج یافته­های پژوهش نشان داد که وضعیت تاب‌آوری در روستاهای مورد مطالعه در قبل و بعد از آموزش­ها اختلاف معناداری در سطح 714/0 دارند. همچنین نتایج مدل تاب‌آوری حاکی از این است که میزان AIR در روستاها برابر با 51/0 و در بعد از آموزش برابر با 63/0 است. در نهایت نتایج تحلیل داده با نرم‌افزار میک مک نشان داد که متغیرهای توجه به کارآفرینی و اشتغال به عنوان مؤثرترین پیشران کلیدی مطرح است. در مرحله بعدی پیشران­های انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، تعلق مکانی به روستا، مسئولیت اجتماعی، درک خطر خشک‌سالی، اصلاح الگوی کشت، شیوه­های نوین آبیاری، شکل­گیری و فعالیت NGO ها، مقاوم‌سازی مساکن و رعایت ضوابط فنی ساخت‌وساز قرار به عنوان پیشران­های کلیدی ارتقای تاب‌آوری روستایی هستند. در نهایت باتوجه به یافته­های پژوهش، پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.

المصادر:

1. Ali, M. T. and V. Heidari and M. Mofareh-Bonab, (2017): EVALUATING THE EFFECTS OF LAKE URMIA’S DROUGHT ON RESILIENCE CHANGES IN RURAL SETTLEMENTS. Journal of Research and Rural Planning, 6, pp:67-89.


2. Anabestani, A.K. and M. Javanshir and M. Darban Astane, (2017): SPATIAL ANALYSIS OF RESILIENCE LEVEL OF RURAL SETTLEMENTS AGAINST ENVIRONMENTAL HAZARDS, CASE STUDY: CENTRAL SECTION OF FARAJ COUNTY, Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, 4, pp: 17-17. (In Persian)


3. Anthopoulou, T. and N. Kaberis, and M. Petrou, (2017): ASPECTS AND EXPERIENCES OF CRISIS IN RURAL GREECE. NARRATIVES OF RURAL RESILIENCE. Journal of Rural Studies, pp: 52, 1-11.


4. Barua, A. and S. Katyaini, and B. Mili. and P. Gooch, (2014): CLIMATE CHANGE AND POVERTY: BUILDING RESILIENCE OF RURAL MOUNTAIN COMMUNITIES IN SOUTH SIKKIM, EASTERN HIMALAYA, INDIA. Regional Environmental Change, 14(1), pp: 267-280.


5. Beel, D. E. and C.D. Wallace, and G. Webster, and H. Nguyen, and E. Tait, and M. Macleod, and C. Mellish, (2017): CULTURAL RESILIENCE: THE PRODUCTION OF RURAL COMMUNITY HERITAGE, DIGITAL ARCHIVES AND THE ROLE OF VOLUNTEERS. Journal of Rural Studies, 54, pp: 459-468.


6. Coetzee, S. (2014):SUSTAINING TEACHER CAREER RESILIENCE IN A RESOURCE-CONSTRAINED RURAL EDUCATION SETTING: A RETROSPECTIVE STUDY. University of Pretoria.  


7. Cox, R. S , and M. Hamlen, (2015): COMMUNITY DISASTER RESILIENCE AND THE RURAL RESILIENCE INDEX. American Behavioral Scientist, 59(2), pp: 220-237.


8. Cui, K. and Z. Han, and D. Wang,  (2018): RESILIENCE OF AN EARTHQUAKE-STRICKEN RURAL COMMUNITY IN SOUTHWEST CHINA: CORRELATION WITH DISASTER RISK REDUCTION EFFORTS. International journal of environmental research and public health, 15, pp: 407-415.


9. Cutter, S. L, and K.D, Ash, and C.T, Emrich, (2016): URBAN–RURAL DIFFERENCES IN DISASTER RESILIENCE. Annals of the American Association of Geographers, 106, pp: 1236-1252.


10. De Silva, M. and A. Kawasaki, (2018): SOCIOECONOMIC VULNERABILITY TO DISASTER RISK: A CASE STUDY OF FLOOD AND DROUGHT IMPACT IN A RURAL SRI LANKAN COMMUNITY. Ecological Economics, 152, pp: 131-140.


11. Fu, X. and Z. Tang, (2013): PLANNING FOR DROUGHT-RESILIENT COMMUNITIES: AN EVALUATION OF LOCAL COMPREHENSIVE PLANS IN THE FASTEST GROWING COUNTIES IN THE US. Cities, 32, pp: 60-69.


12. Heidari Sarban, V. and A. Majnouni Toutankhane, (2016): THE ROLE OF LIVELIHOOD DIVERSITY IN RESILIENCE OF RURAL HOUSEHOLDS AROUND LAKE URMIA AGAINST DROUGHT, Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, 3, pp: 49-70 .(In Persian)


13. Hu, S. (2017): “It’s for Our Education”: PERCEPTION OF PARENTAL MIGRATION AND RESILIENCE AMONG LEFT-BEHIND CHILDREN IN RURAL CHINA. Social Indicators Research, pp: 1-21.


14. Janif, S. and P. Nunn, and P. Geraghty, and W. Aalbersberg, and F. Thomas, and M. Camailakeba,  (2016): VALUE OF TRADITIONAL ORAL NARRATIVES IN BUILDING CLIMATE-CHANGE RESILIENCE: INSIGHTS FROM RURAL COMMUNITIES IN FIJI. Ecology and Society, 21.


15. Keshavarz, M. and E. Karami, and F. Vanclay, (2013): THE SOCIAL EXPERIENCE OF DROUGHT IN RURAL IRAN. Land use policy, 30, pp: 120-129.


16. Khayyati, M. and M. Aazami, (2016): DROUGHT IMPACT ASSESSMENT ON RURAL LIVELIHOOD SYSTEMS IN IRAN. Ecological indicators, 69, pp: 850-858.


17. Majnuni Toutakhane, A. and V. Heidari Sarban, and M. Mafarah Bonab, (2016): "INVESTIGATION OF THE EFFECTS OF LAKE URMIA DROUGHT ON RESILIENCE CHANGES IN RURAL SETTLEMENTS", Journal of Rural Research and Planning, 20, pp: 67- 89. (In Persian)


18. Mihunov, V. V. and N.S. Lam, and L. Zou, and R.V. Rohli, and N. Bushra, and M.A. Reams, and J.E. Argote, (2018): COMMUNITY RESILIENCE TO DROUGHT HAZARD IN THE SOUTH-CENTRAL UNITED STATES. Annals of the American Association of Geographers, 108, pp: 739-755.


19. Nouri, H. and F. Sepahvand (2016): ANALYSIS OF RESILIENCE OF RURAL SETTLEMENTS TO NATURAL HAZARDS WITH EMPHASIS ON EARTHQUAKE (CASE STUDY: SHIRVAN DISTRICT OF BOROUJERD)", Journal of Rural Research, 7(2), pp: 285-275. (In Persian)


20. Paton, D. and D. Johnston, (2017): Disaster resilience: an integrated approach: Charles C Thomas Publisher.


21. Samaeipour, H. and M. Ghorbani, and A. Malikan, M. Ramadanzadeh Lesbouhi, (2018): EVALUATION AND EVALUATION OF RESILIENCE OF LOCAL STAKEHOLDERS EXPOSURE TO DROUGHT (STUDY AREA: NARDIN VILLAGE, MIAMI COUNTY, SEMNAN PROVINCE), Journal of Rangeland, 12, Tehran, pp: 62-71. (In Persian)


22. Spector, S. and N.A. Cradock-Henry, and S. Beaven, and C. Orchiston, (2019): CHARACTERISING RURAL RESILIENCE IN AOTEAROA-NEW ZEALAND: A SYSTEMATIC REVIEW. Regional Environmental Change, 19, pp: 543-557.


23. Tonts, M. and P. Plummer, and N. Argent, (2014): PATH DEPENDENCE, RESILIENCE AND THE EVOLUTION OF NEW RURAL ECONOMIES: PERSPECTIVES FROM RURAL WESTERN AUSTRALIA. Journal of Rural Studies, 36, pp: 362-375.


24. Tsakiris, G. (2017): DROUGHT RISK ASSESSMENT AND MANAGEMENT. Water resources management, 31, 3083-3095.


25. Zahari, M. and A. Majnuni Toutakhaneh, (2019): INVESTIGATING THE ROLE OF PERCEPTION OF URMIA LAKE DRYING RISK IN CHANGING BEHAVIORAL PATTERNS OF PERIPHERAL VILLAGERS, Regional Planning Journal, 33, pp: 43- 54. (In Persian)


26. McManus, P. and J. Walmsley, and N. Argent, and S. Baum, and L. Bourke, and J. Martin, and T. Sorensen, (2012). RURAL COMMUNITY AND RURAL RESILIENCE: WHAT IS IMPORTANT TO FARMERS IN KEEPING THEIR COUNTRY TOWNS ALIVE? Journal of Rural Studies, 28, 20-29.


27. Glover, J. (2012). RURAL RESILIENCE THROUGH CONTINUED LEARNING AND INNOVATION. Local Economy, 27, pp: 355-372.


28. Skerratt, S. (2013). ENHANCING THE ANALYSIS OF RURAL COMMUNITY RESILIENCE: EVIDENCE FROM COMMUNITY LAND OWNERSHIP. Journal of Rural Studies, 31, pp: 36-46.


29. Cutter, S. L. and K.D Ash, and C.T. Emrich, (2016). URBAN–RURAL DIFFERENCES IN DISASTER RESILIENCE. Annals of the American Association of Geographers, 106, pp: 1236-1252.