تدوین مدلی برای آموزش شهروندی با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

منصور آرایش ¹ , محمدتقی شیخی ² , حسین پرویز اجلالی ³

1 - دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه الزهراء
3 - دانشیار گروه جامعه شناسی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی

تاریخ دریافت : 1398/08/13 تاریخ پذیرش : 1398/08/13 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: توسعه, آموزش, آموزش شهروندی, توسعه ی پایدار شهری, نظریه داده بنیاد,

چکیده مقاله :

رفتار شهروندان و کیفیت مشارکت آنان در امور جامعه به عنوان یکی از الزامات سرمایه اجتماعی و از شاخص‌های توسعه یافتگی جوامع می‌باشد. با کاهش کیفیت محیط‌ زیست شهری‌، رشد آسیب‌های اجتماعی، کاهش کیفیت رفاه شهری، ضرورت ایجاد و گسترش آموزش‌ شهروندی درجوامع شهری تشدید شده است. هدف این پژوهش تدوین الگوی مفهومی برای آموزش شهروندی است پژوهش حاضر از نوع پژوهش کیفی است که با استفاده از رویکرد مبتنی بر نظریـه داده بنیـاد انجـام شده است. جامعه آماری شامل افراد متخصص در زمینه آموزش و حقوق شهروندی می‌باشند کـه بـا اسـتفاده از رویکـرد نمونه‌گیری هدفمند(تعداد 15 نفر) بـه عنـوان مشـارکت کننـدگان در پـژوهش انتخـاب شـدند. داده‌ها به روش مصاحبه و به صورت نیمه ساختار یافته گردآوری شده‌اند. برای اعتبار و روایی داده‌ها از دو روش بازبینی مشارکت کنندگان و مرور خبرگان غیـر شـرکت کننـده در پژوهش استفاده شده است. داده‌ها به روش تحلیل محتوا بررسی و نتایج تحلیل در قالب مدل پارادایمی شامل :شرایط علی(ضرورت آگاهی و برخورداری از حقوق و مسئولیت‌ها، همسویی با تحولات نوین، کیفیت زندگی و بسط همبستگی اجتماعی)؛ مقوله کانونی(مفهوم شهروندی و آموزش شهروندی)؛ راهبردها(ایجاد فرصت‌های یادگیری، نگرش‌سازی در آموزش، دموکراتیزه کردن دولت رفاه، ارتقاء نظام سیاسی )؛ زمینه (پویایی قانون، رفاه و تامین اجتماعی)؛ شرایط مداخله‌گر (عدم توسعه فرهنگی، سیاسی شدن آموزش شهروندی، ناکارآمدی آموزش سنتی) و پیامدها (قانون گرایی و دموکراسی، توسعه اجتماعی) فرایند آموزش شهروندی را منعکس می‌نمایند.

چکیده انگلیسی:

Citizens’ behavior and the quality of their participation in community affairs are among the requirements of social capital and they are also among the indicators of the development of societies. With the decline in the quality of urban environment, the growth of social pathologies, and a decline in the quality of urban welfare, the need for the development and expansion of citizenship education in the city has become prominent. The purpose of this research is to develop a conceptual model for citizenship education. The present study is a qualitative research that was conducted using a grounded theory approach. The research population consisted of people specializing in education and citizenship rights, who were selected through a targeted sampling approach (15 people) as participants in the research. Data were collected by semi-structured interviews. For reliability and validity of the instrument, the views of participant and non-participating experts were used. Data were analyzed using content analysis method. Results of the analysis were based on a paradigmatic model including: causative conditions (necessity of having knowledge about rights and responsibilities, openness to new developments, quality of life, and expansion of social solidarity); focal category (citizenship concept and citizenship education), Strategies (creating opportunities for learning, attitude development about education, democratization of the welfare state, promotion of the political system); the context (the dynamics of law, welfare and social security); intervention conditions (lack of cultural development, the politicization of citizenship education, inefficiencies of Traditional education) and outcomes (lawmaking and democracy, social development) reflect the process of citizenship education

منابع و مأخذ:

- استیگلیتس، جوزف (1382) جهانی سازی و مسائل آن، ترجمۀ حسن گلریز، تهران: نشر نی

- بالاخانی، قادر (1384)«بررسی تاثیر میزان استفاده از رسانه‌های جمعی بر میزان اعتماد اجتماعی»(در بین شهروندان تهرانی)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم تهران.

- پورموسی، علی، مدیری، مهدی، (1395)، آموزش شهروندی ونقش آن درتحقق توسعه پایدار شهرهای جدید (نمونه موردی شهر جدید اندیشه)، دومین کنگره زمین، فضا و انرژی پاک

- توسلی، غلامعباس و حسینی نجاتی، سیدمحمود (1383). «واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران» مجله جامعه شناسی ایران، دوره پنجم، شماره 2

- حسینی، سیدهادی، حسین قدرتی، محمد میره، یعقوب زنگنه (1392)، پایداری شهری بر بنیان توسعه‌ی مشارکت شهروندی (مطالعه موردی: شهرسبزوار) جغرافیا و پایداری محیط، سال سوم، شماره‌ی ششم

- رفیعی، کامبیز، حیدر لطفی. (1389) آموزش شهروندی و نقش آن در تحقق و دستیابی به توسعه پایدار شهری مطالعه موردی: منطقه 1 شهر تهران، فصلنامه جغرافیای انسانی، سال دوم، شماره‌ی چهارم

- رهنمایی، محمد تقی، سید موسی پورموسوی، (1385) بررسی ناپایداری‌های امنیتی کلان شهر تهران براساس شاخص‌های توسعه پایدار شهری، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره پنجاه و هفتم.

- شاطریان، محسن و شیوا آقابزرگی زاده، (۱۳۹۴)، نقش آموزش شهروندی در تحقق توسعه پایدار شهری، اولین همایش ملی توسعه پایدار شهری، تهران، گروه پژوهشی کیمیا،

- شیانی، ملیحه (1384) شهروندی ومشارکت در نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی، فصلنامه حقوق و تامین اجتماعی، شماره 1، تهران

- شیخی، محمدتقی. (1387). جامعه شناسی شهروندی و آسیب شناسی شهری. تهران: نشر حریر

- عاملی، سعیدرضا. (1380). تعامل جهانی شدن. تهران. نامه علوم اجتماعی، شماره 18.

- غفاری نسب، اسفندیار «نقش شهروندی فعال در بهبود کیفیت زندگی شهری»، مجله مطالعات شهری، سال دوم، شماره دوم بهار 1391، صص 162-139

- فالکس، کیث (1381)، شهروندی، مترجم: محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر

- فتحی و اجارگاه، کورش؛ واحد چوکده، سکینه. (1388). آموزش شهروندی در مدارس. تهران. انتشارات آییز

- لش، اسکات (1384)، جامعه شناسی پست مدرنیسم، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر مرکز

- لطف آبادی، حسین «آموزش شهروندی ملی و جهانی همراه با تحکیم هویت و نظام ارزشی دانش آموزان»، فصلنامۀ نوآوری‌های آموزشی، شمارۀ 17، سال پنجم، پاییز 1385

- محمدی، جمال، نازنین تبریزی (1390) سنجش میزان آگاهیهای عمومی به حقوق شهروندی و قوانین شهری مورد مطالعه: گروه سنی 20 تا 35سال شهرهای ساری، بابل، آمل و قائمشهر، مجله جامعه شناسی مطالعات جوانان، شماره‌ی یکم، صص175تا190

- منوچهری، عباس و محمود نجاتی حسینی (1385)، «درآمدی بر نظریه شهروندی گفت و گویی در فلسفه سیاسی‌هابرماس»، نامه علوم اجتماعی، شماره 29

- نش، کیت (1384)، جامعه شناسی سیاسی معاصر: جهانی شدن، سیاست و قدرت، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران: نشر کویر

- یوسفی، امیر، ۱۳۹۳، جایگاه و نقش آموزش و پرورش در فرایند توسعه پایدار، اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، موسسه آموزش عالی مهر اروند، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، https://www.civilica.com/Paper-EPSCONF01-EPSCONF01_487.html

- نوابخش، مهرداد؛ ارجمند سیاهپوش، اسحق. (1388). مبانی توسعه پایدار شهری، تهران: انتشارات جامعه شناسان

- هاشمی، سید احمد (1389) بررسی میزان استفاده از مفاهیم تربیت شهروندی در محتوای کتاب‌های تعلیمات اجتماعی دوره‌ی راهنمایی از دیدگاه دبیران، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، سال چهارم، شماره‌ی یکم.

- Benveniste, L. (1999). The politics of educational reforms in the Southern Cone. Ph. D. dissertation, School of Education, Stanford University, USA.

- Corbin,J.M and Strauss, A.Li (2008).3rd ed. Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory

- Edwards, Richard, & Usher, Robin (2000). Globalization and pedagogy: Space, place, and identity. London: Routledge.

- http://www.iranmoalem.ir/index.php Monday, February 6, 2017

- Marshall,T.H. (1998) Citizenship and social.T.Bottmore, London,Plato press.

- Nozich,R. (1987) Anarchy, state and utopia. Basic Books Publishers

- Osler,Audery,&Starkey,Hugh2005).study on the Advances in Civic education in Education Systems: Good practices in industrialized countries.

- Sastry,k.R, participation, Connotation and Contact, Asia-Pacific Journal of Rural Development, Vol.1, (1997)