اردشیر خوره: تختگاه اردشیر پاپکان

محورهای موضوعی : باستان‌شناسی تاریخی

رضا مهرآفرین ¹ , سرور خراشادی ² , عباس جامه‌بزرگ ³

1 - دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران، بهشهر، ایران.
2 - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دوران تاریخی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
3 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/04/17 تاریخ پذیرش : 1402/04/17 تاریخ انتشار : 1392/06/01

کلید واژه: شهرسازی, سلسله ساسانی, اردشیر پاپکان, اردشیرخورّه, قلعه دختر فیروز آباد, طربال,

چکیده مقاله :

اردشیر پاپکان، بنیانگذار سلسله ساسانی به شهرسازی اهمیت فراوانی می‌ داد. وی مبادرت به ساخت تعداد زیادی شهر نمود که اکثر مورخین و جغرافیانگاران سده ‌های نخست اسلامی به آنها اشاره کرده ‌اند. بزرگترین و مهم ترین شهر اردشیر، شهرگور یا اردشیر خوره نام داشت که در نزدیکی فیروزآباد فارس قرار دارد. این شهر که در واقع پایتخت اردشیر محسوب می ‌گردید همانند برخی از شهرهای پارتی دارای طرحی مدور بود. در میانه شهر برجی رفیع مشهور به طربال قرار داشت که مظهر الهه آب، آناهیتا بود و در مجاورت آن کاخی عظیم ساخته بودند. علاوه بر توصیف جغرافیانگاران اسلامی از بناهای مهم شهر، در سده های اخیر نیز باستان ‌شناسان با کاوش‌ هایی که در آن انجام داده اند، اطلاعات مفیدی از تأسیسات و چگونگی آن بدست آورده‌ اند. این شهر پس از پیروزی اردشیر بر اردوان پنجم ساخته شد و متعاقب آن کاخی باشکوه به نام کاخ اردشیر در نزدیکی شهر و در محلی خوش آب و هوا بنا گردید تا در خور شأن و شوکت شاهی چون اردشیر در پایان روزهای زندگی و کناره ‌گیری از سلطنت باشد. اردشیر قبل از پیروزی بر اردوان، بر قله رفیعی در تنگاب که دسترسی به آن بسیار دشوار بود، دژی مستحکم و استوار بنا نمود تا ضمن به چالش کشیدن شاه اشکانی و اعلام استقلال سیاسی، ارتش کوچک خود را در مقابل تهاجمات اردوان حفظ و نقشه آزادسازی ایران را در آنجا پی ‌ریزی نماید و به استحکام پایه‌ های قدرت و انسجام نیروهای نظامی خود بپردازد.

چکیده انگلیسی:

Ardashir Papakan, the founder of Sassanid dynasty, emphasized to urbanism. He made a large number of cities to who pointed out most of historians and geographers of the first Islamic century. The largest and most important city of Ardashir was Gur or Ardashir Khoreh which was located in the vicinity of Firooz Abad in Fars province. This was the capital of Ardashir and also had a circular shape as like as some Parthian cities. There was located a lofty tower called Terbal in the middle of the town. It was the symbol of Anahita, the goddess of water and near it was a large palace. Islamic geographers have described the buildings of Ardashir Khoreh and also the archaeologists have dug in it in recent century. So, there are many data about this city and its installations. Ardashir Khoreh was founded after Ardeshir victory over Ardavan V and then constructed a glorious palace called Ardashir palace in the vicinity of the town and at a good climate place. This palace was Appropriate to dignity and glory of Ardashir, so, he rest in it at the end of his life and indeed, after abdication of power. Ardashir ordered to construct a strong and stable fortress on the summit of Tangab in order to maximize his small army against Ardavan`s attacks and also underpin the release of Iran.