نخستین پارسی در تاریخ و پیامد حکومت او: اکسودوس پارسیان در درون فلات ایران
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی تاریخی
سورنا فیروزی
1
(دانش آموخته دکتری باستان شناسی دوره تاریخی، دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران)
کلید واژه: آشور, ماد, پرسواَ, تونکو, مهاجرت گروهی, پارسیان,
چکیده مقاله :
زاگرس مرکزی یکی از پرجمعیت‎ترین مناطق فلات ایران در نیمه نخستِ هزاره یکم پیش از میلاد و آکنده از سرزمین‌های کوچک یا نیمه گسترده بود. در ارتباط با این گستره جغرافیایی، یکی از نکات عجیب و جالب توجه در محتوای منابع میان‎رودانی مرتبط با هزاره یکم پیش از میلاد، برخورد با دو موقعیت سراسر متفاوت برای سرزمینی با نام همسان پرسواَش یا پرسومَش است، به‌طوری‌که از روزگار شلمانسر سوم تا سلطنت سارگن دوم آشوری نام این سرزمین همواره در کنار سرزمین‌هایی یاد شده است که در شرق آشور و در حدود زاگرس مرکزی واقع بوده‎اند، اما از روزگار سناخریب به بعد، سرزمین پرسواَش (پرسومَش) در شرق ایلام و متحد آن گزارش شده است. همچنین، می‌دانیم که سرزمین پارسیان در روزگار حکومت خاندان هخامنشی نیز -چه پیش از برآمدن جهان‌شاهی (:امپراطوری) و چه پس از آن- در زاگرس جنوبی قرار داشت. این که بر مبنای محتوای منابع نوشتاری به دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی چگونه می‌توان این موضوع را توضیح داد، موضوعی است که پژوهشگران زیادی کوشیدند تا برای آن پاسخی بیابند. پژوهش پیش رو با بررسی محتوای این کتیبه‌ها و ارزیابی داده‌های جغرافیایی درون آن‌ها، به یک بازنگری در موضوع پرداخته و به این نتیجه رسیده است که نام سرزمین نخستین نه تنها به مفهوم تبار یک جمعیت اشاره داشته است، بلکه مردمان آن دیار به یک مهاجرت گروهی (:اکسودوس) بزرگ و در مقیاس آن چه پیشتر بنی‌اسرائیل در مصر تجربه کرده بود، دست زدند تا استقلال سیاسی و آزادی پیشین خود را دوباره بیابند. این پژوهش نشان می‌دهد که علت از دست رفتن این استقلال، شکست برنامه‌های توسعه‌طلبانه یک شاه کهن از این سرزمین در برابر آشوریان بوده است.
The Central Zagros was one of the most populous regions in the Iranian plateau in the first half of the first millennium BC, filled with small and semi-extensive settlements. One of the strange and interesting points observed in Mesopotamian sources, belonging to the first millennium BC, is two completely different locations for a land called Parsuaš or Parsumaš. From the reign of Shalmaneser III to Sargon II of Assyria, the name of this land was always mentioned along with the lands located in the east of Assyria and around the Central Zagros. However, from the time of Sennacherib, the land of Parsuaš has been referred to in the vicinity of Anshan and its ally. Additionally, we know that during the rule of the Achaemenid dynasty, the land of the Persians, both before and after the emergence of the empire, was located in southern Zagros. Deciphering the meaning based on the content of written sources obtained from archaeological excavations is a subject that many researchers have attempted to explain. This study reconsiders the subject by examining the content of these inscriptions and evaluating their geographical data. It is concluded that the name of the first land not only refers to the origin of a population but also indicates that its people have made a large-scale migration, to regain their former political independence and freedom. This experience was similar to the exodus of the Israelites from Egypt. The loss of this independence was due to the failure of the ambitious development plans for the land by the king, which resulted in his fall and the rise of a powerful and influential leader over that land.
_||_